Skip to main content

Full text of "Danielis Sennerti,... Operum, tomus tertius"

See other formats 


DANIELIS 

SENNERTI 

VRATISLAVIENSIS^ 

DOCTORIS  BT  PROFESSORIS 

MEDICINA* 

IN  ACADEMIA  WITTEBERGENSI, 
Olerum 

TOMVS  TERTIVS. 

0^0  C0N7INENTFR 


H'3 1 V-A  -1 2  i  l  A}i  V- 

T?i  eiiioTDca  \ 

■A  '  .a'/iDia3r.''  ■  , 

i^Maoiiaiiax  ri\^/  AiHaaAOA  Ht 

'  ,  ■  ■  . 

eVIT^n  i  2  V  IAOT 


'1 


SereniffimaE  ac  PotentiflinjJe  Principi  &  Dn. 

DN-  MARIi£  ELEONORiE. 

SVECORVM,  GOTHOR.VM 

AC  VANDALORVM  REGINA  MAGNAE 
pinnonisE  Principi ,  Efthonix ,  Careli^que  Duci 
Dominae  Ingriae,  SCc. 

NAT^  MARCHIONISS^  EX  ELECTOR  Ali 
Brandeburg.Rrojafia,  Romjjiie,  lulia,Climit  &  montium  duci,  (^c, 

POM'IN^  ME^  clementissime, 

Stlutem  felicitatem  ferfftuam 

P, 

SAtis  iniopi,  Serenifima  Regina,  Domina  ClementijSma ,  Fceminis  Viri  quidam, 
etiam  Magni ,  fiieruqt ;  e  quorum  numero  qec  eximendus  Ariftoteles,  qui ,  t .  «aie 
gener,  animal,  caf.  ? .  fosminam  marem  mutilatum  effe  fcribit,  §£  4.  de gen.animal. 
caf.  3 .  tantum  non  monftris  foeminas  accenfet.  Naturae  certe  primum  errorem, 
quo  ad  monftri  generationem  tendat,  fosminsc  generationem  effe  putat  i  Sc7.de 
de  refuhl.caf.i  6.  pro  imperfeftione  habet ,  focminam  generari.  Verum  naturam,  quae  nufpiam 
eft  imaginatus  eft ,  Creationis  renim  ignarus ,  Atiftoteles.  Natura ,  qua:  ordinaria  Dei  poteftas 
eft,  vt  eam I.C.  ScaligepjEwr.  1 8  S-ef  3  ^^.feH. 1 1 .  definir,  Dei,rerum  omnivim Creatoris, iuffu 
&  poteftate  omnia  agit-  Creauit  veib  Deus  opt.  max-  hominem  V irum  &  Fo5minam,&  per  eos 
humanum  genus ,  phm  in  coelos  ad  vitam  beatam  aaernamque  transferendum ,  conferuari  Sc 
multiplicari  voWit.  Qii»  ergo  natura  effet ,  quae  fe  ipfam  perditum  iret ,  &  fuo  fini  contrarium 
intenderet  i  cum  omnino  paucis  annis  genus  humanum  interiret,  fi  id  primo  propofitum  habe- 
ret,vt  faltem  mafculi  generentur.  Et  fi  contra  natura:  intenturo ,  imo  error  quidam  naturae  effet 
focminx  generatio,  non  tot  ( cum  nunquam  tot  errores  natura  committat ,  quam  perfefta  opera 
edat )  fceminas  quot  mares  produceret,  Quod  enim  foemina:  numero  vincant ,  planum  cuique 
gffe  potefl:  antiquitatum  memoriam  ah  vltimo  principio  repetcnti,atque  id  Athenis  experientia 
comprobauit ,  nec  ita  pridem  V enetiis,  cum  cenfus  ageretur, vt  Bodinus ,  lih.  5 .  de  refuU.  cap.  i , 
fcribiCinon  quod  vel  a  bellis,vel  peregrinationibus,ab  omnibus  periculis,quae  V iros  obire  neceffe 
eft,  fe4ucantur,vcl  quod,vt  idem  parum  honefte  &  prudenter  de  natura  8£  feminis  fentiens  lo^ 
quitur,in  naturae  vniuerfitate  rerum  deteriorum  maior  fit  affluemia.quam  pretiofarum :  fed  quia 
naturae  commoditas,imb  neceflitas  id  ita  requirebat.  Obferuatum  enim  Sc  annotatum,in  magnis, 
Sc  populofis  Rebufpublicis,nonfqliimplures  feminas  reperiri.fcd  Sc  gigni, &  id  annotatura  No- 
rimbergac,vbi  cura  viginti  mille  mafculi  fuerant  geniti,non  pauciores  puellae  nata:  fucrunt,im4 
vno  atque  altero  centenario  numerum  mafculorum  fuperarunt.  Neque  aliquid  impcrfcclri  in 
feminis  apparet, Membra  equidem  virilia  non  habentifed  nec  habere  dehentificut  contra  ma^ 
res  muliebribus  iurc  naturae  carent.  Caetera  quod  attinet, animo  Sc  corpore  pcrfeftae  funtdta  ta¬ 
men,  vt  ad  hominis  procreationem  idoneae  eflent.Nam  quod  Viragines  quaedam  remperamen., 
to  Sc  reliqua  corporis  conftitutione  viris  squales  pene  funt,  in  ibxu  femineonon  perfedtio ,  fed 
imperfeftio  eft,  Et  quia  alis  in  generatione  hominis  partes  funt  femins,quAm  viri,etiam  in  ck 
pili  illa  focietate  feminarum  officia  a  virorum  officiis  difeeani ,  SC  ad  filum  finem ,  qui  ipfis  pro,- 
prius  eft,dirigidebent:ncc,quia  vitorum  officia  non  obeunt,contenmends  femitisicum  alis  ip- 
iarum  partes  fint.  Equidem  Plato,  j.i/e  Repuhl.  catnpMne  vult  effe  feminis  cum  V iris Reipubhese 
adminiftrationem,8£  Plutarchus  alicubi  foribit,  eandem  efle  virtutem  Virorum  mulierumque:  ' 
gefferuntquc  bella  Amazonesrgcns  Indorum  Pands  regnata  feminis  fuit :  Sc  apud  Meroen  fe-^ 
mina  Cendace  regnauit,quod  nomen  mo^sin  PLegffias  aihas  detiuamjm?^  ManiaZenis  Satraps 
Dan,.S,ennert.  fonti.  HI.  a  1  i» 


in  bolide  vxor, marito  ex  humanis  excedente ,  k  Pharnabazo  impetrauit ,  vt  ems  viccs  vicarias 

«reret,quaspattesitadbiuit,  vtnonmodb  ciuitates  iurisfui  feruaret  inconciiffas,fed&La- 

riffam  adiiceret  Imperio ,  «£  Pamaxiton  Sc  Colonas  mari  adiaccntes  i  quin  &  Pharnabazo  ex¬ 
peditionum  fiiit  comes  in  Myfos  &  Pifidas,  &  propterea  ab  eo  magnifice  honorata ,  &  conliliis 
adhibita  fepius  fuit.  Arteroilia  irruentes  Rhodios  claffe  exuit, Infulamque  dorouit.erefta  in  vr- 
be  ftatua,quiE  duitati  ftigmata  inurere  videretur.  Plutim*  etiam  feminae  literis  excellijrunt. 
Daplmcn  Tircfia:  fliam ,  apud  Delphos  folitam  vaticinari ,  yerfificatione  adeo  praecelluifle  me- 
morant ,  vt  cius  carmipibus  multa  ad  fui  poematis  culturam  traiiftulifle  Homerus  credatur  Ex- 
ftant  quoque  Saphus  &  aliarum  fneminarum  carmina  elcgancillima.  Verum  fcmoueantur  fane 
a  ciuilibus  &  publicis  officiis  femime ,  &c  in  hoc  V  iris  cedant, ac  fu»  fint  Viris  prserogatiua: ; 
men  qua  Viros  rurfum  fuperant  foeminse, habent  pulchritudinem, form^que  elegantiam  &c  vul- 
rus  dignitatem, ac  totius  corporis  venuItatem.De  qua  elegantiflimi  Anacreontis  vetfus 


dj,’  iW»*!, 
tlcJonllw 

AiiKn  iiA  tlaiv , 

Tii)!  IxS-vQ  To 

ToTs  (p^oviip». 

J^uveu^iy  ii»  f T  etxit. 

Sri  AVluC' ; 

Atr’  kamicey  k’!ra,iim , 
A'»t'  lyx^m  'emtutay. 

Kctf  Tiv-fi  KctXri  7JS  oy<ra, 


Eqm,fmre  ct^ce , 
Lipari/Zalert  curju 
Eimmitditfjtlim 

piruUocc,r,mre‘ 

'Aues  docet  vaUre  : 
Prudcnfmm  P'im  dot. 
Affaminis  neqmtnt, 
Qmd  ergo  domt  illis f 
Vecoram  habere  formam. 
Pro  parmulif jaj  cmRis, 
Pro  Uhceif  ^ue  attigis  ■' 
Quin  jlamma  cedat  illi 
Forrxrmue.fi  qua  pulchri 


Nec  tamen  fbla  forma,  quiEvt  non  omnibus  datyr ,  ita  bonum  fragile  eft,feminje  Viris  an¬ 
tecellunt,  fcd&  alias  dotes,  quibus  Viri  carent,  femina  habent  ,&  officia  humansE  focictati 
non  miniis  vtilia,quam  Virimrieftant ,  dum  liberos  generant,  atque  educant ,  &:  familiam  admi- 
niftrant.  Si  femina:  non  effient ,  nos  Viri  non  effiemus ,  &  cum  coapiffiemus  cffe ,  afeim  effiet 
de  nobis  fine  cura&  follicitudine  materna  Hx  nos  pronriis  vifceribus  nouem  menfes  gerunt! 
hie  fanguine  fiio.mox  &  laile  cx  illo  genitos  nos  aluntdix  in  iinu  fuo  S£  brachiis  gerunt-lia:  flen¬ 
tibus  &  eiulantibus  cantu  &  folacio  blandiuntur ;  [ix  noftri  caufla  infomiies  nofes  agunt  ••  hx 
manu  prehenfos  infirmos  adhuc  circumducunt:  hx  domi,  hx  foris  nobis  adfunt,&  ne  quid  dam¬ 
ni  patiamur,  cauent:  hx  nudos  veftimentis  operiunt ,  famelicos  alunt :  hx  rudes  Sc  ignaros  rclD 
gionis  ,  Abba ,  Parqt, balbutire  docent  :iix  Dei  verum  cultum  &  timorem  a  teneris  vnguicuHs 
nobis  monftrant:hxconfiliis  Se  monitis  teneros  &  rerum  impetitos  teguntihx  adultos  etiam 
omni  ope ,  auxilio  &  fauorc  iuuare  nunquam  defiftunt. 

Dum  vero  ita  noftri  caufla  laborant  Foeminx ,  &  varias  conferuandi  &  propagandi  generis 
humani  gratia  moleftias  fuftinent  variis  morbis  obnoxix  fiiinc.  Neque  enim  faltcin  eos  mor¬ 
bos,  quos  V iri,fxpe  &  ipfx  fuftinent  fed,8i  peculiares  habent,eofque  fatis  multos.  Id  quod  Me¬ 
dicos  &  Antiquos  &;  Recentiores  raouit ,  vt  peculiares  de  Mulierum  morbis  libros  feriberent  , 
Quos  &  ego  miratus ,  cum  libros  tres  Pradicx  Mcdicinx,dc  morbis  Sc  fymptomatibus  Viris  &£ 
Mulieribus  communibus .  vel  Vitis  propriis,  abfoluiffiem :  quarto  hoc  morbos  &  fymptomata 
Focminis  propria  &  magis  familiaria  fubiungere  volui, imp  debui.Quibus  $£  mprbos  a«  fymptP- 
fnata,qux  Infantes  frequenter  cerripere  folent, addidi.  ' . 

Cumverb  hunc  Librum,  qui  de  Mulierum  &  Infantium  merbis  agit,magis  decerfe  Fceminx 
alicui,  quam,Vjro  dedicari poffie  putarem ,  &  de  Fosmina  aliqua  Illuftri ,  ex  cuius  nomine  prx- 
feripto  fplendor  aliquis  ci  accedere  poffiet,cogitarem ;  fieri  non  pptuit ,  quin  ftatim  Sennijf.  Ma¬ 
defiat  is  refira.YioTaQ.n  mihi  in  mentem  veniret.  Qiix  enim  alia  quam  Tanti  Regis  Tanta  coniux 
exiguum  hunc  meum  laborem  fplendiffimi  foi  nominis  luce  magis  illuftrare  poffiit?  Nam  feu  II- 
lulkiffiimam  ftirpem/eu  animi  dotes  exiniias,  feu  fortmiatiffiimum  coniugium,quo  T anto  Regi, 
cuius  Heroicas  v  irtutes  &  fada  totus  terrarum  Orbis  admiratur ,&  omnis,  qux  futura  eft,loque-. 
tur  pofteritaSjiunda  eft ,  confiderem ,  omnia  ea  talia  funt ,  qux  omnium  oculos  &  animos  in  fe 
conuertunt.  Vt  ergo  Sereniff.  Maiefias  vefira.  Librum  hunc ,  quem  Serem jf.  Maiefi,  vefirat  meo 
nomine  Vu-  c  l,&  Excell. Domini.  B.  lohattnesSMeteeermfierentfi.Maiefiatis  vefira.  Archiatrus, 
amicus  meus  antiquus, humiliffiime  offert, per  fe  minusfplendidu,illuftriffimifui  nominis  fplen- 
diffiima  luce  illuftrare  non  dedignetur, cumque  fronte  ferena  atque  .animo  clementiffimo  fufei- 
piat ,  qua  poffum  apimi  fubmiffione  oro  :  Deumque  opt.  max  veneror,  yiSereniff.  Maieflapem 
rvefiramvi  &  Sereaiffac  Potentijf  Regem  Ceitittgem.Muo^  &incolumes,&  vndiquaque  felices  flo- 
lentefque  diutiffiime  prxftetac  tueatur.  Dat.  Vvittebergx,Cal.  Sepe.  An,  M.  P  C,  X  X  X 1 1. 

Serevijf.  Uaiefiatis  refira 


•^PANIEL  SENNERTVS.D.MedicIn* 


inAcademia  Vvictebcrgcnfi  ProfelTor,  P.  & 


INDEX  LIBRORVM, 

CAPITVM.  ET  QVtESTIONVM 

HVIVS  TERTII  TOMI- 


PARTIS  PRIM^, 

SECTIONIS  PRIM^, 


De  pudendi  &  ceruicis  Vteri  muliebris 
morbis. 


V.  De  Vteri  ceruicis 

ibid. 

VI.  De  Pudendi  &  ccr 


PARTIS  SECVND^, 


cis.  8  SECTIONIS  PRIM.fi, 

V!I.  De  Hsemorrhoidibus  vteri.  .8  - 

VMI.  De  Vlceribus  ceruicis  vteri.  5  De  Si/mpiomstihM,tjasfrmmis  i»  vtem 

IX;  Dc  Vteri  ceruicis  Rhagadibus  ti  accidunt. 

X.  Dd  Fiftulis  colli  vteri.  11 

XI.  De  Cancro  vteri.  13  E  Dc  vteri  imbecillitate-  43 

XII.  DcGangrtena&Sphacelo  vteri.  13  De  Pruritu  vteri.  44 

®  II  I.  De  dolore  vteri.  44 

SECTIONIS  SECVNDfi,  IV.De  affcauvtcri,qui  afuaueolentibus& 

foetidis  excitatur.  46 

Ve  vteri  iffm  morbis. 


,  SECTIONIS  SECVNDfi, 

I.  De  Temperie  vteri  cognofeenda.  14 

II.  De  Intemperie  vteri  calida.  15  Ve  Symptomatibus,  qua  circa  menjlruorumpixum 

in.  De  Intemperie  vteri  frigida.  16  '  accidunt,  dr  aliis  frater  naturam  ex 

I V.  Dc  Intemperie  vteri  humida,  1 7  "utero  fluxionibus. 

V.  Dc  Intemperie  vteri  flcca.  -  1 7 

VI. .  Dclutemperiebusytericompofltis,5£  I.  De  Fluxu  fanguinis  menftmo.  48 

cum  materia.  18  II.  Dc  Menfibus  nimis  mature  fluentibus. 

VII.  De  vteri  conformatione  vitiofa.  ip  Ji. 

Vili,  De  Vaforumvteripratter  naturam  aper-  IIT.  De  Menfium  defeftu  &  fupprelfione 

IX,  De  vtero  duplici ,  deficiente  ,&  male  IV.  De  Menfium  paucitate.  60 

conformato,  ac  rebus  alienis  in  vtero  V.  De  Menfium  ftillicidio.  61 

repertis.  ii  VI.  De  nimio  Menfium  fluxu.  6z 

X,  ’  De  vteri  magnitudine  aufta  &  primo  VII.  De  Menfibus  cum  moleftia&grauibus 

dc  vteri  inflatione.  ai  Symptomatibus  fluentibus.  67 

'  e  3  Vm.  De 


Index  Librorum.Capitum,  &  Qu^ft. 


VIII. De  Meaftn-us  vitiofls  dccolori- 

bus. 

IX.  Dc  Mcnftruis  debituro  teinpMS  ante- 

uertentibu?. 

X-  De  Menftnjis  vitta  confuetum  tempus 
fubfiftentibus.  7° 

X I.  Dc  Menlium  per  aliena  loca  excrepicv 

ne.  7  * 

XII.  De  fluore  muliebri.  7*- 

X I I I.  De  Gonorrtea.  7 1 

XIV.  Derebusalierosexytero.excretij.  75 

§ec:tionis  tertia 

pe  Symftomttihas  ,i}ue  virgiaibus  emaibus 
fere  fcemmu  foji  pubertalem  ex  pire 
iueaire filent. 

J.  De  Virginitate.  jS 

i  I.  De  Morbo  virgineo  fcu  febre  allja ,  ^ 

feedis  virginunj  coloribus.  79 

1 JI.  De  Symptomatibus  ex  vtero ,  feu  pro¬ 
rium  aliarum  pum  vter^  confenfuj 
ic  hyftericis  affe^ipnibus  in  gene- 
rc.  84 

I V.  De  SnfTocatjpne  vteri.  8  j 

y.  De  Furore  vterinq.  91 

y  I.  Dc  Melancholia  Virginum  ^  vidua¬ 
rum.  '  9^ 

VII.  De  Epilepfia  ex  ytero» .  9  7 

V I I I.  De  dolore  capitis  ex  vtero.  5)9 

I X.  Elc  Cordis  affeiSlibus ,  &  arteriarum  ip 

4prfo  hypochondriis  pulfatipne  ex 

X.  De  Lienis  p.  ti.  affodionibus ,  &  hypo¬ 

chondriaca  ex  yterq.  ioi 

X I.  Dc  Epatis  p.n.  affe(3:ioiie,&  Barbae  pro- 

uentu  ex  confcpfu  vteri.  101 

XII.  Dc  Ventriculi  praeter  naturam  ex  vterp 

affe^ionibus.  .  '  loi 

SEpTIQNIS  QVARTiE, 


I.  De  falfa  conceptione  ac  grauidatio- 
ne.  117 

SECTIONIS  Q^INTyE, 

De  Regimine grauidarifm,  &  affiUicnibus 
prater  neturam  qua  grauidis 
accidunt, 

I.  D,e  Signis  Conceptionis.  -  127 

J  I.  De  Regimine  &  Diaeta  gtauidarum. 

liS 

pI.De  Cnratipne  grauidarum  in  genere. 

'129 

I V.  De  Symptomatibus,  qus  grauidis  primis 
geftationismenfibus  accidunt.  133 
y.  De  Symptomatibus  >  qu*  grauidis  me¬ 
diis  geftationi?  nienfibus  contingunt., 

V I.  Dc  Symptomatibus, qu:e  grauidis  yltimis 
menfibus  accidunt.  136 

yil.  De  Foetus  debilitate.  137 

yi]I.  IJe  Vagitp vterinq.  »58 

SECTIONIS  SEXTiE, 

Bf  ^.ymptmatibua,  que  circq  partuny 

I,  De  Partu  in  genere.  139 

II.  De  Abortu.  144 

1 1 L  De  Partus  naturalis  lignis  &  modo ,  re  r 

gimine  patientium ,  af  officio  obfte- 

IV.  Dc  tattu  difficili  naturali.  1 3  q 

V.  De  partu  partu  vitiqfq  Tpu  dif^cili  ptxr. 

ternatutali.  iji 

VI.  De  Partu  tardo.  ijj 

V  n.  De  Partu  nullo ,  Sc  foem  in  vtero  mor¬ 
tuo.  iji 

VRI.  De  Partu  Caefateq.  1 


De  Syntftimatibui,  qua  fiunt  circe 
conceptionem. 

I.  Dc  Veneris  appetitu  laefo,  1 03 

II.  De  Sterilitate  ac  Conceptionis  defeau. 

104  '  . 

DI.  Dc  Sterilitate  ad  tempm .  ac  raro  con¬ 
ceptu.  1 1  b 

J  y.  De  Conceptione  &  foetus  fprmatione., 

V.  De  Gemellorum  ^  pumerofe  prplia 

generatione.  1 13 

VI.  Pe  Supetfoetatione.  1 14 

VII.  De Vitiofaftetus formatione.  iiy 

yill.  Dc  fcetuTapidefafto  feu  Lithopatdio. 

IX.  D^Mola.  11, 

X.  DeMonftris.  11  j 


SECTIONIS  SEPTIMifi, 

pe  Regimine  pMerpfrarum^fir  affeBionibm 
preter  naturam  que  pofl:  parium 
iis  accidunt. 

I.  Dc  Regimine  puerperarum.  1 S7 

I I.  De  Seeundma  ac  mola  pofl  partum  re¬ 

tenta.  167 

I I I.  De  purgatione  ppR  partum  imminuta  vel 

retenta.  i  gp 

ly.  De  nimio  fanguinis  poft  partum  fluxu, 
■  .  170 

V, .  De  doloribus  ppfl:  partum,  ac  ventris  tor¬ 
minibus.  '17.1 

y  I.  De  ruptura  vulusE  ad  'anum ,  vteri  pro- 
lap.fu ,  inflammatione ,  ylceribus,  fufe 

,  focatione,  ac  procidentia  api.  171 

VII.De 


Index  Librorum,  Capitum, &  Qujefl. 


VII,  De  Vigiliis,  deliriis  variis,  &  Epilepfia 

puerperarum.  173 

VIII,  De  vtcri  ventris, &  pedum  tumore  a 

partu.  173 

I X,  De  V omitu ,  fluxu  alui,aluo  duriore,  Sc 

vrinz  incontinentia  puerperarum.17  3 
%.  De  Rugis  ventris  poft  partum  ac  pu¬ 
dendi  dilatatione  emendanda,  174 
X I'  De  Febribus  Sc  morbis  acutis  puerpera- 
wm,  1 74 


PARTIS  TERTIA, 

D(?  Mammarum  prater  naturam 
uffeSiiombut. 

SECTIONIS  PRiMiE, 

J}e  morhu  mammarum, 

I,  De  mammatum  numero  Sc  magtdtudi- 

nevitiofa.  179 

II.  De  mammarum  ex  lade  tumore-  180 
J 1 1.  De  inflammatione  Sc  cryfipelatc  mam¬ 


marum.  j  So- 

De  Oedemate  mamraaram.  j8i 

»•  De  Scirrho  marhmarum.  18} 

V I.  De  mammarum  glandulis  tumentibus, 

fcrofulis&ttrumis-  1.84 

VII.  De  Cancro  mammarum  185 

VIII.  pp  vlceribus  Sc  fiftulis  mammatum. 

^89 

I  X.  De  vaforum  in  mammis  anguftia.  18  9 

X.  De  rebus  alienis  in  mammis  genitis.iS? 

XI.  De  morbis  papillarum  ipb 

SECTIONIS  SECVND,E, 

De  Sjmftomatihus  mammarum. 

I.  De  Ladis  Sc  Lavationis  defeVu.  1 91 

II.  De  LaVis  redundantia.  .  193 

II I.  De  LaVis  vitiis  &  coagulatione.  194 

I  V.  De  LaVis  per  aliena  loca  excretioile^ 

195 

V.  De  rebus  alienis  per  mammas  excretis. 

'91 

V I.  De  colore  papillarum  mutato ,  Sc  mam¬ 

matum  dolore-  i9(> 


INDEX  C  APIT  VM 

TRACTATVS^  DE  MORBIS  INFANTIVM. 


PARTIS  PRIMaE, 

J>e  Diata  ^  Regimine  Infantium. 

I.  E  Nutricis  eleVionc ,  Sc  diitta. 

I I.  Oe  laVis  boni  coditionibus.  loo 

III.  De  laVis  vitiis  emendandis.  aoo 

I V.  De  Diaeta  &  Regimine  infantium  re¬ 

cens  natorum.  101 

V.  De  Diaeta  infantis  a  dentitione  vfque  ad 

ablaVationem.  103 

VI.  Dc Infantis  ablaVatione.  203 

V 1 1-  De  Diaeta  infantium  poft  ablaVatio- 

nem-  »04 


PARTIS  SECVNDaE, 

De  Morbis  Symptomatibus 
Infantium, 

I,  De  Infantium  morbis  in  genere.  104 

I I,  De  Febribus  infantium ,  &  vatiolis  ac 

morbillis.  205 

IU.  DeCrufta  laVea ,  achotibus  Sc  fauis 

107 

IV,  De  Tinea.  208 


V.  De  Phthiriafi.  209 

V I.  De  hydrocephalo  SC  capitis  inflatione. 

VII.  DeSiriafi,  212 

VIII.  Depauore  infomno.  213 

IX.  De  Vigiliis  nimiis.  214 

X.  De  Epilepfia  Sc  Conuulfionc.  214 

X I.  De  Strabifmo.  216 

XII.  De  Aurium  dolore,inflammatione,hu- 

miditate,  vlceribus  Si  vermibus.  2  1 6 

XIII.  De  Aphthis ,  vcficulis  giEgiuarum ,  Sc 

inflammatione  tonfiUarum.  2.17 

XIV.  De  dentitione.  -  217 

XV.  De  vinculo  linguae  foluendo ,  &  ranula 

fub  lingua.  2  1  8 

XVI.  De  Catarrho ,  tuffi,  Sc  difficili  refpira- 

tionc.  2 1 8 

XVII .  De  Singulm.  219 

XVIII.  De  Vomitu.  220 

XIX.  De  Torminibus  ventris.  221 

X  X.  De  Ventris  ai  hypochondriomm  in¬ 
flatione.  221 

XXI.  De  Alui  fluxu.  222 

XXII.  De  alui  adftriViijne.  223 

XXIII.  De  Lumbricis.  >  224 

XXIV.  De  Hernia.  226 

XXV.  De  vmbilici  prominentia.  227 

XXVI.  De  vmbilici  inflammatione.  228 

XXVII. Dc  Ani  procidentia.  ■  228 

XXVIII.De 


Index  Librorum,  Capitum, &  QusU. 


XXVIII.  De  Calculo yeficsc.  -  De  Intertrigine.  130 

XXIX.  Deifficultate5.retennQneVnrr*.  g,, 

INDEX 


XXX.  De  Vrina:  incontinentia. 


^AP.t.S 


partis  i. 

9  E  R  quas  venas  inenftrua  ef- 
fluant.  I 

Qua  ratione  hxmotrhoides 
vteri  a  meniium  fluxuSi  fupreflionc 
differant.  9 

An  in  Inflatione  vteri  flatus  quan^ 
doquc  in  ipfa  cauitatc  vteri  con- 

An  in  Inflammatione  vteri  in  pedn 
bus  ad  reuellendum  venae  fedio 
fieri  debeat.  'i  ? 

An  vterus  in  foeminis  reoeta  ali’- 
quando  afcendat.  3* 

PARTIS  II. 

An  Pruritus  fit  idem  cum  furore  vte- 
rino.  -  44 

Anvterus  dolores  percipiat.  47 
An  vterasfurfummoueatur.  _  47 

Qupmpdo  fuaueolcntia  fuffocatio-  . 

nemvteripaminducant.'  48 
An  mulier  concipere  poflit ,  cui  nun¬ 
quam  menfes  fluxerunt.  49 
An  fanguisinenftruusfoldih  quanti¬ 
tate  fit  fuperfluus ,  an  vero  etiam 
qualitate  fit  vitiofus.  JO 

Quomodo  locus  AtiftoteliS7.  de  hi- 
ftor.animal  c.  1  .fit  intclligendus.  Jt 
An  foemin?  non  grauidac  lac  in  mam¬ 
mis  habere  poffint.  5  3 

An  plures  dentur  caulfse  fupprelfio- 
nis  menfium,quam  cap.3.  enume-. 
ratae  funt.  59 

Quae  vena  in  fuppteffione  mfenfium 
aperienda  fit.  5  9 

Quo  tempore  vena  reuocandorum 
menfium  gratia  fit  aperienda.  6 o 
An  ab  vteri  vaforum  anguftia  vel  fc- 
mianguftia  pauci  menfes  fiant.  6 1 
.  An  teuulfionis  gratia  in  cmribus  fr-i- 

ffionesSf  lifaturae  fieri  poffint.  67 
Per  quas  vias  fiat  fluor  muliebris.  7 1 
An  vcnsefeftio  in  fluore  muliebri  lo¬ 
cum  habeat.  7  f 

An  Diuretica  eonucniant  in  fluore 
muliebri..  7J 

An  hymen  virginitatis  indicium  in 
omnibus  virginibus  adpareat.  7S 
I .  An  Virgines  neceffarib  in  primo  co.- 

imfanguinem  effundant.  77 
.  An  vuluse  adftriftio  virginitatis  fi- 


xxxvi  1 . 
xxxvni. 


gnum  fit.  yfl 

An  lac  in  mammis  adparens  amiffa; 

virginitatis  fignum  fit.  ibid. 

An  aegris  res  abfurdse,  quas  appetunt, 
fint  concedendae.  8  5 

I.  An  motus  exercitatio  in  morbo  vir¬ 
gineo  competat.  85 

I,  An  Venus  virgineo  morbo  laboran¬ 

tibus  vtilis  fit  8  3 

.  An  venae  feSio  in  morbo  virgineo 
locum  habeat.  8  5 

Qualifnam  proprie  affedus  praeter 
naturam  fit  f  uffocatiovtetina.  90 

: .  fit  vera  cafida  fuffoca  tiofiis  vte  - 

tinae.  9 1 

li  An  vinum  in  hyllerlco  paroxyfmo 
exhibere  liceat.  94 

I I ,  An  Camphora  fit  frigida  vel  calida, 

&  an  Venerem  exftinguat.  9^ 

V,  Qua  in  parte  capitis  dolores  dx  eon- 
fienfu  vteri  in  feminis  excitentur. 

V.  ‘  Ali  per  odores  explorari  poffit,an  fe¬ 
minae  fleriles  vel  fecund*  fint  108 
'I,  An  virgines  valetudinariae  nubere 
debeant.  1 1 1 

Qua  ratione  Jroagitjatio  formatio¬ 
nem  fetus  mutet.  118 

An  mola  fine  viri  congreffu ,  &  fine 
virili  femine  generari  poffir,  1  2  5 
Au  CK  vrina  cognofei  polfit  feminam 
clfe  gtauidam.  118 

An  tenuis  diaeta  grauidis  conueniat, 

I  30 

An  Venar  fe&io  Sc  fanguinis  miffio 
grauidis  conueniat-  ibid. 

An  grauidas  purgare  liceat,  i  3  i 
,  An  purgare,  an  vero  fanguinem  mit¬ 
tere, in  grauidis  pcriculofius  iit.l  3  2  . 

An  abortum  falutis  matris  gratia 
concitare  liceat.  ibid. 

An  Clyftetes,  diuretica, &  fudorifera 
grauidis  eonueniant.  1  3  5 

.  An  ofla  pubis  in  partu  diuellantur. 
139 

I ,  Homo  an  habeat  certum  nafcendj 
tempus.  141 

I.  Cur  feptimo  mcnfe  pati  magis  vitales 
fint  quam  oftauo  pati.  143 

.  An  Vteri  anguftia  abortus  cauifa  fit. 
14.8 

An  fetus  in  vtero, matre  mortua, ali- 
quandiu  yiuete  poffir,  163 


Index  Librorum, Capitum, &:  Qu^m 

i-i.  Q^Venz  in  mulieribus  pkuritidcla-  .  buscauflisfiat.  l<)4 

borantibus  apericnd*  fint.  176  n  v.  Per  quajj  vias  lac  per  vcCcam  &  verum 
PARTIS  III  excernatur.  195 

^  L  V.  An  fanguis  e  mammis  effluens  furorem 

cit.  Anafolofanguine,  an  vero  etiam  Ma-  fignificet.  i9S 

£be  inflammatio  mammarum  fiat.  iSi  Lvi.  An  papillarum  color  mutatus ,  amifla: 
j,i  1 1 ,  Coagulatio  laftis  quot  modis  Sc  a  qui-  virginitatis  figmun  fit.  196 

INDEX  CAPITFM 

LIBRI  OVINTI. 


PARTIS  PRIM^, 

T>e  Tumoribus, 

CAt.I.  E  Tumorum  Natura,  Cauffis, 

&  Differentiis.  239 

II.  De  Tumoribus  ab  humo¬ 
ribus  ortis  in  genere.  241 

III.  Pe  Abfceffibus. ,  244 

IV.  De  Corpulentia  nimia,  247 

V.  De  Inflammatione.  248 

VI. ,  ?  De  Sinibus.  259 

VII.  De  Eryfipelate  feu  Rofa.  260 

VIII.  Pe  Bubone.  a6r 

IX.  De  Furunculo.  '262 

X.  .  De  Phymate.  263 

XI.  De  Phygetlilo,  263 

XII.  De  Parotide.  2  64. 

XIII.  DevCarbunculo.  2  S  y 

XIV.  De  Paronychia.  268 

XV.  De  Pernionibus.  2 69 

XVI.  De  Ecchymomate.  17.0 

XV  II.  De  Herpete.  273 

XVlIi,  De  Oedemate,  274 

XIX.  De  Scirrho.  27« 

X  X.  De  Cancro.  278 

XXL  De  Tumore  aquofo.  180 

XX I L  De  Exanthematibus ,  EAhyma- 

tibus  ,  Papulis ,  Puftulis ,  Phly- 
ftamis ,  Sc  Eczefmatis.  282 
XXIII,  De  Varis.  282 

X  X IV,  De  Sudaminibus  ,  Se  Sironihus. 

X  X  Vv  De  Epinyftidibus ,  Se  Termin- 
this.  283 

XXVI.  De  Effere.  284 

XXV IL  De  Scabie.  284 

XXVIII,  De  Lepra Grsecorum.  288 

XXIX,  De  Vitiligine ,  feu  Leuca  Se  Al¬ 

pho.  289 

XXX,  De  Impetigine  Se  Lichene.  2  9 1 

XXXI,  De  Gutta  rolacea.  292 

XXXII,  De  Cruftalaftea,Achoribus,  Fa- 

uis  .Tinea  ,  Ficu ,  Helcydria, 
P  fydtaciis ,  Se  Phthiriafi.  295 
XXXI 1  L  Pe  Strumis  SeScrofuUs.  254 


XXXIV.  De  Ganglio,  Se  Nodis.  295 
XXXV.  De  Meliceride ,  Atheromate, Se 
Steatomate.  219,6 

XXXVI.  DeTeftudine, Talpa  feuTppi- 
naria,Se  Natta.  298 

XXXVII.  De  Verrucis.  299 

XXXVIII.  De  Cornibus.  300 

XXXIX.  De  Fungis.  301 

XL.  De  Tumoribus  malignis  Se  ve¬ 
nenatis  :  ac  in  fpecie  de  Ele- 
phantiafi.  -  '302 

X  L I.  De  Tumore  flatulento.  '  3  o  y 

X  L1 1.  De  Tuinoribus  a  partibus  folidis 
alio  procidentibus  vel  incum¬ 
bentibus  in  genere-  306 

X  LI 1 1.  De  Aneurifmatc.  306 

XLIV.  De  Varicibus.  308 

X  L  V.  De  Elephantiafi  Arabum.  510 
XL  V I,  De  Tumoribus  particularibus. 3 1 1 


PARTIS  II. 

De  ylceribtss. 


I.  De  Viceris  natura  Se  diffcretiis.3 14 

II.  De  Vicere  fimpiici.  315 

III.  De  Vicere  cum  intemperie.  518 

IV.  De  Vicere  cum  humoru  affluxu.  320 

V.  De  Vicere  fordido,  putrido,  Se  cor- 

rofiuO.  321. 

VI.  De  Vicere  cum  tumoribus.  324 

VII.  De  Carne  inVlceribusciJtcrefcente 

.  Se  luxuriante.  322 

VIII.  De  Vicere  liuido  Se  callofo. '  325 

IX.  De  Vlccribus  finupfis.  323 

X.  DeFiftulis.  ,  324 

XI.  De  Vicere  verminofo.  ,  326 

XII.  DeVlcereVaricofo.  327 

XIII.  De  Vicere  cum  olfis  carie.  327 

XIV.  De  Vicere  dyfepuloto  .  cacoethe, 

Tclephio,Se  Chironio.  328 

X  V.  De  Phagedsna.  3  29 

XVI.  De  Vicere  cum  dolore.  330 

XVII.  De  Tibiarum,  Se  aliis  particularibus 

vlceribus.  351 

XVIII.  De  Ambuftionibus.  331 

XIX.  De  Gangraena  Sphacelo.  333 

e  PARTIS 


tndex Librorum  Capitum,  &  Qux\\. 


PARTIS  III. 

He  Cum, Capillorum  , 


SECT.  I. 

V(  Cutis  viti». 

l  De  Cutis  colore  mutato  in  genere, &: 

in  fpecie  de  nigredine  a  Sole  cop- 
tta£l:a.  54^ 

I T,  Pe  Epheli4ibus  in  grauidis^  ■  34} 

III.  be  leptiginibus.  343 

IV.  DeCofmetica,  344 

y.  DeNafuisniaternis.  54^ 

VI.  De  Maculis  volaticis  infantium-  34^ 

VII.  be  Mapulis,  a  Germanis  Epgticis  i-r 

ais.  ,  34^ 

VIII.  De  Pruritu,  347 

IX.  De  Malo  odore.  34? 


PARTIS  IIL 

SECT,  II. 

pe  Cepittorum  dr  vnguium  vitiis. 


da  neceflariis.  3*5 

IX.  De  CaefarisMagati&Ludouici  Sep¬ 

tali)  curandi  vulnera  methodo  iu- 
dicium.  39° 

X.  De  Vnguento  Armario.  397 

XI.  De  alterantibus  medicamentis ,  & 

potionibus  vulnerariis.  40*. 

X 1 1-  De  diseta  vulneratorum.  404 

XIII.  De  prohibenda  ad  partem  vulnera-, 

tam  fluxione.  405 

XIV.  De  venarum  &  arteriarum  vulneri,- 

bus ,  8e  de  hzmorrhagia  in  vulne^ 
ribus  fiftenda.  4°^ 

Xy.  Pe  Vulneribus  nemorum  &  tendis 
num  in  genere, de  punaura  ner- 
uomm.  408 

XVI.  Dencruiscafim  vulneratis,  gel-iga- 

mentomm  vulneribus.  41 1 

XVII.  De  Articulorum  vulneribus.  41  z 
XVIII,  DeVulncrecumcontufionc.  4' 4 

XIX.  De  Yuhieribus  mbrfu  animalium  illa¬ 

tis.  '  ’  4' 5 

XX.  De  Sclopetomm  vulneribus-  4t^ 
XXL  De  Vulneribus  venenatis.  411 
XXII.  De  Vulnegbus  particularibus.  42  5 
XXIII.  De  morbis  &  fyroptpmatibus ,  qii? 

vulneribus  accidunt.  41 5 

XXIV-  An  liceat  C  hriftiano  periaptis  &  figil- 
lis  appenfis ,  vel  fimilibus  modis ,  fa 
ab  armis  inuiolabilem  prseftareH  i  ? 


J.  De  Pilorum  natura.  349 

I L  De  Pilomm  vitiis,  &  primo  de  Cal- 

uitie  &  Barbas  defe4u.  3  5  P 

III.  De  Pilomm  defluuio.  3  5*. 

IV.  De  Atopecia,&  Ophiafi,  353 

V.  De  T inea  eapillorurn.  355 

VI.  De  P iiorum  filTuta.  355 

VII.  De  Canitie.  3f4 

VIII.  De  Eutfutatione  Sc  Porrigine-  357 

IlX.  bePlica.’  358 

X  De  Vnguium  vitiis.  364 


PARTIS  IV, 

DeVuloephtes. 

I,  Pe  V ulneris  natura, cauflTis ,  &  differ 

rentiis.  368 

I I,  Pe  lignis  Diagnofticis.  3  69 

JII,  DePrognofticis&eucntuvulnemm 

praedicendo.  369 

jy.  Pe  Curatione  Vulnerum  ,&  primo 

de  Indicationibus.  37* 

V.  Detebus  alienis  e  vulnere  eximenr 

dis.  379 

V I.  De  appatam  ad  vulnera  obliganda 

neceffario.  3  8 1 

yiL  De  Vulneratamm  partium  fafeia- 

tionc.  381 

y  1 1 1,  De  medicamentis  a4  vulnera  curan. 


PARTIS  V, 

De  'BraCluris, 

Pe  fraa:uris,eammque  Curatione  in 
genere.  43  a 

De  Fratea  cum  vulnere.  43  * 

De  Fradura  cum  vulnere  in  qua  os 
nudatum  non  eft ,  fragmentum  ta- 
men  offis  aliquod  abfceffumm 
memimr.  439 

I V.  De  affedibus  p,  n,  qui  frafturis  acci- 
dunt.  440 

y,  De  diftortis  &  male  eompolitis  offi- 
bus.  44» 

VI.  Pe  callo  iufto  minore  vel  inaiore  eotv 

rigendo.  44 1 

y  1 1,  Pe  membri  gracilitate  debilitate 
44  a 

VIII.  De  Brachij  fraftuta.  441 

I X.  De  Humeri  fradura,  443 

X.  De  Cmcis  fradura.  443 

X I.  De  Femoris  fraflura.  444 

XII.  De  Fradura  Hafi.  44J 

XIII.  De  Maxillae  fradura.  445 

XIV.  De  fradura  clauiculx  feu  iuguli  448 

XV.  De  Scapulae  fradura.  449 

XVI.  D  e  Srerni  fradura.  449 

XVII.  De  Coftamm  fradura.  449 

XYHi.  De Spime  durii  fradura.  450 

^  ^  XIX.  De 


Index  Librorum, Capitum, Qusft. 


XIX.  De  Fraauraoffium  manus. 

X  X.  De  Coxendicis  fraftura. 

XX  f.  De  Frafiura  Patella:  in  Genu- 
XXII.  De Fiafturaoflrmm  Pedis.  . 


PARTIS  VI, 

De  Luxatiombm 

De  Luxationibus  in  gcnete. 
De  Luxatione  cum  dolete, 
tione,vuhiete,  fraiSata. 


III.  De  Mandibulae  luxatione.  -45* 

I V.  De  Clauiculae  luxatione.  4y  9 

V.  De  Spinae  6c  Coftarum  luxatione. 

459 

VI.  De  Humeti  luxatione.  4^o 

VII.  De  Cubiti&  Radi)  luxatione.  46} 

VIII.  De  Manus  &  Digitorum 


I X.  De  Femoris  luxatione, 

X.  De  Patellae  luxatione. 

XI.  De  Genu  luxato. 

XII.  DcFibutedidradione. 

XIII.  De  Pedis  &C  eius  offium  ac  digitorum 

luxatione.  467 


4«4 

464- 

4.66 

466 


INDEX  CAPITVM 


I.  De  Natura  Arthritidis.  471  VI.  De  dolore  Ifchiadico.  488 

II.  De  Cauflis  Arthritidis. .  474  VII.  De  Ratione  Praecauendi  Arthriti- 

III.  De  Signis  Diagnorticis.  479  dem.  489 

IV.  De  Propofticis.  480  VIII.  De  Confolatione  in  Arthritide. 

V.  De  Indicationibus &Guratione.4Si  496. 


INDEX  QV^STIONVM- 


An  Arthritidis  nomen  etiam  Poda¬ 
gram  Chiragram  &  reliquos  arti¬ 
culorum  dolores  comprehendat?'  ' 

497  ■  ' 

An  omnis  dolor  circa  articulos  Ar¬ 
thritidis  nomine  dignandus  -  fit  ; 

498 

Quo  in  loco  humor  Arthritidem  ex¬ 
citans  confiftat  ?  498 

Qualis  fit  febris, quae  Arthritidem  co- 

An  defefhas  mororum  Podagram 
producat,  feu  mori  frudus  Poda¬ 
gram  fanent!  joo 


Quxnam  fit  Arthritidis  caulTa?  500 
Vbihunior  Arthritidis  qauffa  gene¬ 
retur  ,  &  per  quas  vias  in  articulos 
in  articulos  inHuat,  ,,  S04 

An  in  ipfis  articulis  quid  colligatur, 
quod  adparoxvfmum  Arthriticum 
producendum  aliquid  faciat!  y  o  8 
De  An  pueri,  eunuchi  ,  virgines  S^ 
mulieres  Arthritide  laborent !  y  09 
An  Arthritis  fit  curabilis !  yo  9 
An  purgare  liceat  in  principio  paro- 

An  thermae  arthriticis  vtiles  fint  ? 


5> 


INDEX  CAPirVM. 

LIBRI  SEXTI, 


PARTIS  PRIM,E. 


De  Morhti  occultarum  qualitatum  in 


J.  A  N  dentur  adiones  a  tota  fubftantia,  V. 
XX  feu quahtatibus occultis!  yn 


De  Nomine  &  Natura  occultarum 
qualitatum.  y  1  i 

De  qualitanim  occultarum  origine. 
5^4 

An  ad  fanitatem  etiam  qualitates  oc¬ 
cultae  pertineant!  y  3 1 

Andenturalij,pracrer  intemperiem, 
in  partibus  fiinilaribus  morbi!  531 
ea  VI.  Qumain 


Index  Librorum, Capitum, &:  Qusefl;. 


y  I.  Q^nam  fint  jlH  a!i) ,  pmer  intempe- 
tictn  ,  in  partibus  finiilar.bus  morbi? 

VII.  De  Gauffis  &  DifFcrentiis  occultorum 

morborum  in  genere. 

V I I I.  Dc  Signis  occultorum  6i  ycnenatorum 

morborum  in  genere-  539 

IX.  Pe  Curatione  morborum  maligne^ 

rum,&  occultorum  in  genere.  540 


PARTIS  SECyND^, 

Pe  Morhis,  malignu,  occulta,  venenata, 
ah  interno  humorum  vin$. . 

I.  De  Malignitate  &  Veneno  in  genere. 

54^ 

II.  An  maligni  &  venenati  humores  in  ccjr- 

pore  nolito  generemur  ?  j  4  f 

III.  Quomodo  in  corpore  noftro  maligt^i  & 

venenati  humores  generentur ;  y  4  6 

I V.  Dc  Gauffis  morborum  occultorum,  ma¬ 

lignorum,  8£  venenatorum ,  .ab  interno 
humorum  vitio  ortorum  ,  in  Ipecie. 
549. 

V.  De  morborum  ex  immno  humorum  vi¬ 

tio  ortorum  differentiis.  5  5  l 

V I.  De  Sigriis  morborum  a  malignis  &  ye- 

rienatis  humoribus ,  in  corpore  noftro 
genitis,  ortorum.'  '  j5» 

V  II.  De  pratieruatione  &  curatione  morbo¬ 
rum  malignomm  ab  ititerno  humoruin 
vifio  ortorum.  jyy 


PARTIS,  TERTIiE, 

De  Morha  occultis,orta  ab  aquJi,aere ,  de. 
Contagioyg^  .mptba  contagiofit 
in  genere. 


VI.  De  Signis Diagnofticis.  .576 

VII.  De  PrognolHcis.  578 

VIII.  De  Prteferuatione.  ySo 

IX.  Del ndicatiombus.  5 8  i 

IX.  Pe  Curatione, &  Vepte  feSione.  j 8i 

X I.  De  Ptatparatione  &  Purgatione  vitio- 

Ibrum  humorum.  ySa 

XII.  De  Propriis  remediis  &  Antidotis,  ac 

Alexiphamjarmacis  luis  Venereae  ip 
genere.  583 

XIII.  De  ligno  Indico  Si  Guaiaco.  383 

XI V.  DeSarfaparilla.  58(5 

XV.  De  radice  Chinae.  587 

XVI.  De  ligno  Saffafras.  588 

XVII.  Dc  Sappnaria.  ibid. 

XVliL  De  Alcxipharmacis  compofitis.  ibid. 
X I X.  De  modo  vtendi  his  medicamentis. 

589 

X  X.  De  Alcxipharmacis  aliis  Communi¬ 
bus.  590 

XXL  DeCuraperhydragyruni.  392 

XxH-  De  Diaeta  in  luis  Venereae  curatione 
obferuanda.  600 

XIII.  De  morbis  ac{ymptomatibus,quae  lui 
Venereae  coniungi  folent ,  curandi 

601 


PACTIS  QVlNT.iE, 

Pe  Venena  externa  in  Genere. 

I.  De  Natura  yeneni.  ^0.^. 

I I.  De  Differentiis  venenorutrr.  ^07 

III.  pe  Signis  Diagnofticis.  «la 

IV.  pe  Progriofticis.  614 

V.  De  Praefetuatione  ayenenis.  615 

VI.  De  Curatione  venenorum  in  genere. 

616 

V  IL  De  V enenorum ore aflumptorum cura¬ 
tione.  '  «18 

VIII.  De  Venenorum  extra  in  corpus  admif- 
fotum  curatione.  ‘  f  1 9 


I.  Dc  morbis  occultis ,  malignis ,  &  vepe- 
natis  ,  ab  aqua  ortis.  55? 

IL  De  morbis  malignis  ab  aeris  vitio.  339 

III.  DeContagio.  yg^ 

IV.  De  Contagiofomm  morborum  differen¬ 

tiis.  ydg. 


p^lRtis;  sextje. 

Pe  Venem  e  Mineralibae  &• 
Metalla. 


PARTIS  QVARTiE, 


De  Lue  Venerea. 


I.  De  Calce  viua. 

IL  peCypfo, 

IIL  PeVitriolo,. 

IV.  De  Aqua  forti. 

V,  De  Antimonio,. 

L  De  Nomine  ic  Origine  luis  Venereae,  V  I.  De  Magnete. 

567  '  VIL  Dc  Adamante. 

II.  Hiftptias  luis  Venereae.  y$S  yiB- De  Lapide  Lazuli. 

IIL  De Namtalius Venereae.  368  IX  De Arfenico. Auripigmentr.,«:anA3r,.Vii^ 

IV.  Dc  Gauffis.  &Realgare. 

V.  Dc  Differentiis.  37^  X-  PcaEre,eiufquefquama,flore,3tte  vfto. 


<523 


Index  Librorum  Capitum,  &:  Qusft. 


&viridiaEris.  ‘ 

X I.  De  Aurichalco ,  &  fcobina  Campana¬ 
rum.  6ij 

Xn,  De  Ferro,  fcoria  Ferri,  &  Fctrrigine. 


ibid. 

Xni.  De  Plumbo.  616 

XIV.  DeCerulTa.  6i6 

X  V.  De  Minio.  617 

XVI.  De  Lithargyro.  jbid. 

XVII.  De  Argento  viuo  tum  crudo ,  tum  fu- 

blimato.tum  przcipitato.  617 

XVIII.  De  Cinnabari.  dip 


PARTIS  SEPTIMI, 

Pf  ymnis  e  fUtttu, 


1. 

De  Opio. 

630 

II. 

De  Fungis 

63  6 

III. 

De  Napello, 

6.}  6 

IV. 

De  Aconito. 

637 

V. 

De  Tpxico,  Pharico. 

^37 

VI. 

De  Cicuta. 

638 

VII.  DeEphemero. 

638 

VIII. 

peHyofcyamo. 

ibid 

IX. 

De  Solano  furiofo  , 

&  Dprycnio. 

639 


X.  De  Mandragora.  659 

X I.  De  Apio  rifus ,  leij  herba  Sardonia. 

640 

XII.  De  Coriandro,  ibi4- 

XIII.  Delxia.&Chamelcone.  640 

XIV.  De  Taxo.  640 

XV.  DeEuphorbio.  641- 

XVI.  De  Nuce  Metella,  '«41 

XVII.  DeNetio,feu01eandro.  «41 

XVIIl.De  luglande  arbore.  ibid. 

XIX.  DeEfula.  641 

X  X.  De  Nuce  vomica  jbid. 

XXL  De  Elleboro.  645 

XXII.  De  Grano  Nubis  ,  Eriea  baccifera. 

Herba  hsmatogoga,  Datura,  Flpre 
Africano,  Lolio ,  M angas  ,  Ahouai, 
Hiucs  fucco, Melie  venenato-  644 


PARTIS  OGTAVyE, 

Pe  Venenis  ah  Animalibus. 

I.  De  V enenis  ab  Animalibus  in  genere. 


645 

II.  De  Serpentibus  in  genere.  6^6 

III.  De  Afpide.  648 

I V.  DeCefaftc.  '  648 

V.  De  Hsmorthoo.  649 

V I.  De  Sepedone.  649 

VII.  De  Dipfade.  649 

Y I U- De  Natrice,  '  ^50 


I X.  De  Amphysbzna,&  Scytale.  ibid- 

X.  DeCenchri. 

650 

XI.  De  Drymo. 

ibid. 

XII.  De  Bafilifeo. 

6,1 

XIII.  De  Vipera. 

6,1 

XIV.  De  Scorpione, 

6,z 

XV.  De  Dracone  terrefttl. 

<553 

XV  I.  De  Crocodilo. 

65  ? 

XVII.  De  Lacerta. 

XVIII.  DeStellione. 

634 

XIX.  De  Salamandra, 

654 

X  X-  De  Hirudine. 

6f4 

XXL  De  Scolopendra. 

«55 

XXII.  De  Rubeta, 

ibid- 

XXllI.  De  Mure  Araneo. 

656 

XXIV.  De  Araneo. 

6,6 

XXV.  DeTarantula. 

6,7 

XXVI.  De  Cantharidibus. 

«57 

XXVII.  De  Buprefte. 

«57 

XXVII  De  Pini  erucis. 

658 

XXIX.  De  Mufcis,apibus,8£Vefpis.  A58 
X  X  X.  De  veneno  Canis ,  &  aliorum  ani¬ 
malium  rabidorum.  6  5  8 

XXXI-  De  Cerebro  &  Sanguine  Felis. 

660 

XXXII.  De  Sanguine  menftruo.  660 
XXXIII,  De  Sanguine  Taurino  haufto.  661 
XXXIV.  De  L^ae  coagulato.  661 

X  X  X  V.  De  Cauds  ceruins  veneno.  66 1 
XXXVI.  De  Vnguiumfegmentis.  66t 
XXXVII.De  Sudoris  animalium.-  yencnp, 

66 1 

XXXVIIl.Dc  Torpedine.  6.61 

XXXIX,  DeMursna.  66i 

X  L,  De  Lepore  marino,  ibid, 

XLI.  De Paftinaca marina. .  66^ 

XLII.  De  Scorpione  marino-  66 S 
XLIII.  De  Dracone  marino.  665 

XLIV.  De  Felle  canis  Pifcis.  ibid. 
XLV.  De  Morbis  8cSymptomatibus,qu!e 
venena  interdum  poft  fe  relin¬ 
quunt.  66  j 


PARTIS  NON^, 

Pe  Morbis,  a  Fa/cina,&  Incantatione^ 
ac  Veneficiis  induUis. 

I,  De  Fafcinatione ,  &  an  ea  aliqui 

morbi  inducantur.  666 

I I.  Quid  fit  Incantatio,  Veneficium ,  & 

Magia.  671 

1 1  L.  Dari  morbos  a  V cneficiis  &  Incan¬ 

tatione  induaos,  affirmant  multi. 
671 

IV,  Dari  morbos  ab  Incantatione  & 

Veneficio, negat  V Vietius.  775 

V.  Deciditur  hree  Conttouerfia  ,  Sc 

vnde  morbi  illi,  qui  a  Sagis  in¬ 
duci  (heuntur ,  proueniant,expli- 


Index  Librorum  Capitum,  & 

g  VIII-  De  Curatione  morborum  a  vepefici^^ 
VI  De  Signis  morborum  a  yerieficiisor-  iiyuaorum,&prim6  Magica.  £8$ 

■  ggj;  IX.  De  Curatione  Naturali.  6?o 

VII.  DePtsferuatione.  ^  6^4  X.  De  Curatione  Diuina.  69» 

INDEX  QViESTIONVM 


P.ARTIS’  I,  XXV. 

I.  An  dentur  qualitate.s  occulta:.  .51I  xxvii. 

Occulte  qualitatesanreiiciendz.' 14 

III.  An  dentur  tbrm3efpecific*fubordW  xxviii 

nata:.  Ji? 

IV.  An  occulta  qualitates  etiam  ad  fani-  ^  x  i  x. 

tatcm  pertineant-  5  5 1  x  x  x. 

V. .  An  dentur  in  partibus  flmilaiihus 

morbi  occulti.  5  ?  1 

VI.  An  alexipharmacis  praparanti.?  &: 

euacuantia  pramittenda.  J41 

PARTIS  II. 

VII.  An  venenum  fit  qualitas,  ycl  fub-  xxxiy. 

flantia.  5  45 

VIII.  An  venenati  luimores  in  corpore  xxxv. 

noftto  generentur  __  545  xxxvi. 

i;X.  An  ad  veneni  generatione  putredo 

femperfitneceffaria  5^4  xxxyii 

X.  Quomodo  venena  in  corpore  nofliq  ixxvii 
generentur.  547 

X'i.‘  An  animalia  venenatis  viaitantia  e-  jcxxn 
dendafint.-'  54P&64A 

x!ii.  Turgentes  humores  qui  dicendi 
fint.  554' 

iiem,  An  foli  fanguini  competat  epSio.; 
ibid. 

Xh  V,  An  crudi  humores  purgandi  initio.'  ^  j . 
55  5 

X  V,  -  An  eleaiiib  purgantia  in  morborum  1 1 . 

principio  exhibenda.  555 

XV I .  Minoratiua  purgatio  an  locum  ha-  ^ x  l  n 

beat,  jfS  ' 

PARTIS'  IU.  XLiv. 

XVII.  An  venenum  peftilens  aliquandiu  in 

corpore  latere  poflit.  556  x  x  v  i 

PARTU  ly. 

xvn  I.  An  lues  Venerea  fit  morbus  nouus. 

567  XXVIII 

xiX.  An  fit  vapor  vel  fpiritus.  571 

xX,  Quodnam  luis  Venereae  fit  fub-  xxix, 

ieflum-  ,571  X, 

sxi.  Anfemperfiteontagiofa.  571,  xi, 

XX 1 1.  An  fuerit  primo  morbus  epidemius. 

xXlii.  An  fporadicus.  575  llil. 

XXIV.  Quomodo  in  Europm  iguefta  fit.  41V. 


Qua:  partes  afficiantur.  5  7f 
An  lues  haec  fit  cbifatura.  57^ 
An  praeferuatio  a  lue  yenerea  fit  IU 
cita.  5^*0 

.  An  eius  curatio  fine  Tudore  perfici 
poffit.  .  5^1 

An  lignum  Guafacum  nutriat.  584 
An  in  vino  fit  coquendum.  585 
An  purgantia  decoftis  fint  admiU 
cenda.  589 

An  purgantia  fudoriferornm  locp 
eife  polfint.  ■  589 

,  AnTheriacain  lu?  Veperea  fit 
vtilis.  '  595 

Argentum  vinuin  an  fit  calidum  ypl 
frigidum-  595 

An  venenatum-I  5  95 

An  hydrargyrum  in  luis  Venere^ 
curarione  fit  vfurpandurn  594 
,  ^  An  fit  eius  alexipharmacum,  _59y 
1.  Quomodo  faliuatidnem  excitet. 

"59-7 

an  viftus  tenuis  ip  lue  Venerea 
conueniat.  ^09 

PARTIS'  V, 

An  Bezoatdica.(5e,purgantia 

An  venenum  omite  fit  cprdiini- 
.  niicum.  gofi 

Quomodo  venenum  ad  cor  pet- 
ueniat.  6  o  fi 

r  ,Qua  ratione  venepa  certas  partes 
petant.  ibid. 

An  venena  nutriant.  fi  o  fi 

An  venena  manifeftis  qualitatibus 
agant.  fi  07 

An  venenaqusedamdefinitio  tem¬ 
poris  fpatio  interficiant.  609 
Anexternavenenaetiarn  fumpta 
venena  fint.  609 

,  An  venepa  necare  polfint  odore. 


ibid, 


An  auditu. 

Odorabilia  quomodo  fint  yenena. 

Quomodo  vifibilta.  ibid. . 

Quomodo  fonus,  fiii 

An  Bezordica  ad  praferpationem 
fanis  yfurpanda,  fi  i  fi 


iv-  An 


Index  Librorum,  Capitum, &  Qujeft. 


PARTIS  VI. 
An  Magnes  fit  venenatus. 
PARTIS  VII. 
.  An  Opium  fit venenofum. 
I .  An  calidum  vel  frigidum. 
PARTIS  VIII. 


nocendum  vtuntur  fagx ,  efFcaus  fit 
tribuendus  ibid. 

An  Diabolus  interdum  morbos  me¬ 
diantibus  caulfis  naturalibus  indu¬ 
cat  6-j% 

.  An  interdum  fine  caulfis  naturalibus. 


.  An  calidum  vel  frigidum.  6  3  i  admiranda;  reiiciantur.  6  8  o 

PARTIS  VIII.  txxvin.  An  faga ,  quia  ipfe  nihil  agunt ,  pro- 

ptercafintexcufatre  681 

Quomodo  fcorpius  iifrui  fuo  medea-  Ljjxix.  Cur  Diabolus  fagas  in  focictatem  cri- 
tnr.  tfja  minis  adfcifcat-  •  68  a 


An  figillum  fcorpionis  iftui  fcorpij 
profit.  633 

A  n  venenum  canis  rabidi  fit  fumme 
humidum.  658 

Q^modo  communicetur.  639 
Qua  ratione  fanguis  Taurinus  no¬ 
ceat.  66  r 

QuomodoTorpedoftupefaciat.  663 

PARTIS  IX. 


fxr.  An  faga  homines  ladant.  676 
: X  ri.  An  faga  ipfa  ladant.  677 

xiir.  An  morbi  veneficiis  indufti  fint  na¬ 
turales.  678 

XIV.  An  mediis  &  inftrumentis ,  quibus  ad 


ac.  Cur  foeminsc  quam  viri  veneficiis  fre¬ 
quentius  dedita  fint.  681.683 
kXr.  An  liceat  fagas  orate ,  ne  noceant. 
68.3. 

:xii.  An  verborum  8£  ciiaraaetum  in  fa¬ 
nandis  morbis  veneficis  quiedam  fit 
efficacia.  683 

xiir.  An  liceat  Diaboli  opem  implor^e. 
685 

x  I V.  An  Diabolus  cogi  poffit  ad  beneficia 
praftanda.  686 

XV.  An  liceat  a  fagis  morborum  venefi¬ 
cio  ab  ipfis  indufiorum  curarionem 
petere.  ibid. 

xvr.  An  liceat  fagas  minis  8c  vi  compel¬ 
lere  ad  auxiliandum.  687 

XVII.  An  maleficus  per  modum  aliquemli- 
citum  polfit  tollere  maleficium. 


677  ixxxviil.  An  liceat  inftrumenta  Magica  qux- 

nt  na-  rere  &  abolere.  ibid. 

678  LXxxix.  An  remediis  naturalibus  motbia  ve- 

bus  ad  neficiis  indufti  curati  poffint.  690 


INDEX  CAPITVM 


C  A  p.  I. 

Chymiae  Natura.  703 

C  A  P.  II. 

De  chimire  vtilirate  ,  &  nccelfitatc.  706 

In  Metallorumtransmutationc.  ibid. 

In  Medicamentorum  praeparatioire.  708.  & 

feqq. 

In  Naturz  obfcuritate  inueftiganda.  709 

C  A  p.  III. 

Antiquitati  quantum  tribuendum.  709 

De  Chymiat  origine  &  cultoribus.  ibid. 

De  Adamo.  710 

De  Tubalcaino.  ibid. 

De  HetmeteTrismegifto.  ^  ibid. 

De  eius  tabula  Smaragdiiia.  -  711 

De  M,aria  forore  Molis.  ibid. 

De  Argonautica  expeditione.  ibid. 

De  avireo  vellere.  ibid. 


De  Pomis  Hefperidum.  7 1  % 

De  Salomone,  ibid. 

De  Democrito.  ibid. 

De  lEgyptiis.  ibid. 

De  Maximi Olybij  lucerna.  ibid. 

De  Arabibus,  &  qui  eos  fecuti.  713 

CaP.  IV. 

DePatacelfo.  713 

C  A  p.  V. 

De  Nominibus  nouis ,  &  principiis  cognof- 
cendi  Paracelficorum.  711 

DeLuceNaturxScGratiE.  714 

Cap.  VI. 


De  Analogia  maioris  &  minoris  mundi.  713 
Cap,  VII. 

De  Materia  prima ,  acmyfterio  magno  Para- 
cclfi.  718 

De 


Index  Librorum, Capitum,  Sc  Qu^ft. 


Pe  Anima  mundi  Platonica.  719 

De  Spiritu  mundi- 

De  materia  prima  .^riftotcUca.  ibid. 

CaP.  VIU, 

Pe  Pernentis-  73° 

De  Qualitatibus  occultis.  73 3 

Gap.  IX. 


De  fprniis.  feminibus,  Aftris  &  radicibus  re-, 
rum.  '  715 

Dc  origine  formarum  ,  &  caulfa  formatrice 
corporis  animati.  7  i  7 

De  vita  >  &  an  metalla  ac  lapides  viuant,cre- 
fcantj&femultiplkenc.  '  744.&{eqc[. 

Gap.  X, 

De  Spiritu  >  Calido  itmato  &  Calore  ccelefti. 
746 

De  Speciebusfpiritalibus.  748 

De  Magia’ Naturali.  ^749 

Cat,  XI. 

De  Principiis  Chymicorum.  7  J  i 

Gap.  Xir. 

De  Generatione  &Miftione.  77  z 

De  Ttanfplantatione.  771- &  775 

De  Erucarum  &  papillionu  generatione.  775 
De  Anfetum  Scoticorum  generatione,  ibid. 
De  Plantarum  generatione.  775 

pe  generatione  sequiuoca.  ibid. 

Demiftione-  •  777.  &feqq. 

De  Atomis,  Dem9criti.779 

&feqq. 

Pe  fixitate&  volatilitate.  789 

Cap.  XUI. 

Pe  Fundamentis  Medicina.  7  8 1 

De  Magia  Patacelfifententia.  ibid. 

DeCabala.  781 

Cae.  XIV, 

D  e  virias  Imaginationis,  785 

Cap.  XV. 

De  parte  Medicina  PhyfiologiCA.  751 

pp  corpore  hominis  duplici.  ibid. 


DeSynouia.  79^ 

De  humoribus.  79^ 

Cap.  XVI, 

De  Pachologia.  7  9  T 

De  Morbis  &;  morborum  caudis,  ibid. 

De  humoribus.  798 

Dc  morborum  diffetentiis.  80  z 

De  Tartaro  ibid.&feqq. 

Pe  morborum  &  fymptomatum  caudis  in  fpe- 
cie.  803 

Medicina  reformata  Scheunemanni.  804 

Cap.  XVII, 

Dc  parte  Medicinse  Semiotica.  8 1 1 

De  pulfu.  ibid, 

De  vrina.  8  r  i  .&  feqq, 

De  yrinanim  deftillatione.  8 1 3 

De  locis  alFoclis  ac  temporibus  morborum. 

814'  /  ■ 

De  pcriodis,conrimiitate  Sc  intermidTionc  mor¬ 
borum.  '  81  f 

De  proguoftifis ,  &  an  orapes  morbi  cutabi, 
biles.  ■' 

Cap.  XVIII. 

Dc  medicamentis  &  methodo  m? depdi.  8 1 7 
De  Diaeta  iNd. 

De  vniuerfali  Medicina.  8 1  8 

De  Signaturis  plantarum.  8  z  z 

De  verborum &chara£lerum  vi, ,  Szy 
De  curatione  Magnetica.  8z8 

De  medicamentorum  Galenicorum  vulga¬ 
rium  &  chymicorum  collatione.S  3 1  .&  8  3  9 
De  methodq  medendi;  N  an  morbi  contrariis 
vel  fimilibus  curandi.  840 

Cap.  XIX. 

De  Chymiae  Natura.  ■  843 

De  Chymiac  inftrumentis.  844 

De  Chyniicis  operationibus.  $4j 

De  Chymicis  operibus  in  genere.  847 
Dc  Chymiae  operibus  in fpecie,  &quie fiant 
primo  e  vegetabilibus.  8ya 

Secundb  quas  fiant  ex  animalibus,  8  j  i 

Tettib  quaefiante  mineralibus  &meiallis.8  5  2 


E:^otcric4,  683 


LIBER 


LIBER 


QJVA  RT  V  S 

MVLIERVM^  PRyETER 

iiaturam  affectionibus. 

P  R  O  OE  M  I  V  M. 

HO  s  T  c^v  A  M  morbos  fymf  tornat» ,  i^u»  omnibus  in  corpore  humano partibsi, 

communi» ,  vel  viros  folum  infefiant ,  explit»uimus :  proximum  jam  e  fi ,  vt  de 
morbis  ^  fymptomatibus ,  ^aa  mulieribus  propri» funt,  agamus.  Perinde  autem 
ejje  putojftue  mulieribus  dicam ,  fiue  foeminis.  Equidem  non  ignoro ,  vocabulum 
Foemtna  apud  Latinos  interdum  generalius  ejje  ,  quam  Mulieris  ,  ejp  in  genere 
fexum  denotare-,  cum  Mulier  eam  f altem  fignificet ,  qua  amplius  virgo  non  ejl  j  vnde  Cicero  obiur- 
gantibus ,  quod  fexagenarius  virginem  duxerat ,  rejpondit :  Cras  erit  Mulier  >  ^  Vlpianus ,  ini. 
Alioquin.  ff.  de  contrah.  empt.  Quod  fi  ego  me  Virginem  emere  putarem  ,  cum  elfet 
mulier,  emptio  valebit.  In  fexu  enim  non  eft  erratum.  Mulier  tamen  interdum  etiam  ea  di¬ 
citur  ,  qua  virum  non  cegnouit ,  inquit  idem  Vlpianus, \a\.Qnx.tk\st. S.Ae  AiiYm.ocii6co.  Et- 
ft  vero  fixus  farmininus  triplicem  flatum  comprehendit ,  virginum  ,  mulierum  ,  &  viduarum-, 
tamen  non  opus  ejfe  puto,  vt  peculiariter  de  harum  morbis  agamus ;  cum  ex  fiquenti  traBatione 
facile ,  quid  cuilibet  flatui  proprium  flt ,  patere  poflit.  Si  quid  tamen  in  fl^ecie  de  iis  monendum 
videbitur ,  nec  illud  omittetur. 

Caterum  cum  Famina  d  fapientifiimo  Creatote  eo  pracipue  fine  condita  fit ,  vt  mari  fidat  a 
hominem  generet,  Egenus  humanum  propaget,  &  proinde  femen  virile  vtero  excipiat  fr  foueat,  e 
quo  cum  fceminino  mixto  homo  formetur ,  (fi  fuo  tempore  in  lucem  prodeat ;  atque  in  lucem  editum 
laBe fuo  tandiu  nutriat ,  donec  cibis  folidiarihus  coquendis  par  fit ;  duas  corporis  partes  obtinuit  fae-, 
mina ,  quibus  d  viro  differt :  vterum  fir  ad  eum  pertinentes  partes ,  ac  mammas.  Ideoque  de  morbis 
Mulierum  aBuri, primo  de  Vterimorbis  fymptomatibus,^  quaex  Vtero  in  aliis  corporis  partibus 
accidunt, p.  n.  affeBionibus ,  deinde  de  mammarum  prater  naturam  affeBibus  agemus. 

^a  vero  de  genitalibus  femina  partibus ,  de  femine ,  conceptione ,  fetus  formatione  fr  partti 
dici  debent  ac  filent ,  plurima  ad  Anatomiam ,  thyficam  &  partem  Medicina  Phyfiologicam  per¬ 
tinent  ,&  ex  iis  petenda  funt ,  &  exflant  de  iis  egregia  Reeentiorum  ,  atque  inter  aliajUeron.  Fa- 
brieij  ab  Aquapendente  ^  Adriani  Spigelij  de  fsetu  formato  feripta.  Nos  pracipue  de  Morbis  ha¬ 
rum  partium  (jr  Symptomatibus  ,  qua  iis  accidunt  s  agemus  :  vbi  tamen  opta  fuerit ,  nec  et( 
omittemus. 

In  tota  vero  hac  fraBatione pudicas  aures  oeuldfque ,  aut  tetricos  Catones ,  vt  jpero  ,  non  offen¬ 
det ,  quod  res,  de  quibus  agimus  ,fuis  nominibus ,  qua  obfeoena  dr  fadavul^  habentur ,  appellamus, 
&  derebm  naturalibus  ,vt  Natura  eas  exhibet,loquimur.  Mpi/quis,  {vt  verbis  Augufiini,  lib.t4. 
de  ciu.  Dei ,  cap.  1 7.  r»  fimili  materia  feribentis,  vtar,)  ad  has  litteras  impudicus  accedit ,  cul¬ 
pam  refugiat ,  non  naturam  -,  faBa  denotet  fua  turpitudinis ,  non  verba  noflra  necefiitatis.  Elucet 
enim  ,  vt  Plutarchus ,  lib.de  amore  prolis  ,  fcnbit  ex  Erafifirato ,  in  trnnibas  rebus  naturalibus 
accurata  artificiofaque  natura ,  fiu  potius  Creatoris  diligentia ,  fr  nulla  oratione  fatis  explicari 
pote  fi  ,  qua  indaflrid  perfecerit  ea ,  qua  ad  humani  generis  propagationem  attinent,  flua  omnia 
vtfife  habent  deferibenda  ,  fy  fuis  nominibus  appellanda  funt.  In  quibus  deferibendis  ,  fi  abfque 
peccato  primorum  parentum  effet ,  nihil  ebfeeeni  occurreret ,  ^  vt  Auguflinus ,  alleg.  loc-  loquitur, 
Ita  genitale  aruum  vas  in  hoc  opus  creatum  feminaret ,  vt  nunc  terram  manus :  Et  quod  modi  hae 
Dan.SennertiToin.  III.  A  de 


2  De  Pudendi  muliebris  morbis. 

ie  re  nohU  velentihus  diligentius  dijputure  verecundia  refifiit ,  &  compellit  veniam ,  honore pra~ 
fato  ,4  fudicU  auritus  pofcere ,  cur  id  fieret ,  nulla  caufsa  ejfet ,  fed  in  omnia ,  ijua  de  hutufmodi 
membris  fenfum  cogitantis  attingerent ,  fine  vUo  timore  obfcanitatU ,  Uber fermo  ferretur ,  necipfa 
verba  ejfent ,  ^ua  vocarentur  ohfceena ,  fed  quic^uid  inde  diceretur ,  tam  honefium  ,  quam  de  aliis , 
cum  loquimur  ,  corporis  partibus. 

PARS  PRIMA' 

‘De  morbis  partium  genilabum  iri  Fceminis. 


P  R  tE  F  A  T  I  O. 

ARTES  autem  genitales  in  foeminis  commodiflimfe  diuidubtuf  in  piidendR ,  cerui-» 
cem  vecti ,  vterum  ipfum ,  &  tcftes  cum  fuis  vafis.  Et  proptetea  de  partium  harutri 
morbis  ordine  jgemus ,  nimirum  primo  de  orificii  pudendi  anguftia  8c  amplitudine  ,  de 
mentula  muliebri ,  de  GlaufurA  8c  AnguftiS  vteti ,  de  Puftulis  Sc  fcabricie  pudendi,  de  cer- 
uicis  vteri  condylomatibus,  de  pudendi  Sc  ceruicis  vteri  verrucis  ,  de  haemorrhoidibus 
vteri ,  de  vlceribus  veruicis  vteri ,  de  rhagadibus  ceruicis  vteri ,  de  fiftulis  colli  vteti ,  de 
cancro  vteti ,  de  gangrzna  Sc  fphacelo  vteri ,  poftea  de  intemperiebus  vteri ,  de  vaforum 
vteri  anguftia  &  p.n.  apertione ,  de  vtero  duplici ,  deficiente ,  &  male  conformato ,  ac  re¬ 
bus  alienis  in  vtero  repertis ,  de  vteri  Inflatione  ,  hydrope ,  de  tumore  vteri  e  fanguine  in 
venis  eius  contento ,  de  Inflammatione  vteri ,  de  1’cirrho  &  cancro  vteri ,  de  vteri  afcenfu 
Sc  procidentia  ,  de  Hernia  vterina ,  de  vulneribus  Sc  ruptura  vteri ,  de  vlceribbs  Sc  corru¬ 
ptione  vteri ,  Sc  tandem  de  morbis  lefticulorum  Sc  Vaforum  genitalium  in  foeminis. 

~  erat,  appareret, balneo, in  qiio  radices  confolida:  maio. 

c  p  p  T*  T  O  T  tisdccoaieerant,vfamfuiflc.in  quod  cum  Hera  infeia 

infedilfet.ei  ita  orificium  pudendi  coardlatum  fuit ,  Vt 

Da  Pudendi  ad  nermrie  mteri  multe. 


De  Pudendi  pfi  ceruicis  niteri  mulie¬ 
bris  morbis. 


De  Orificij  pudendi  angufiia  amplitudine. 

N  muliebriaurempudendo.occurruntrimapu- 
dendi,  labra  ,  ala; ,  clitoris ,  foramen' vefic^e,' 
carunculae  myrtiformes ,  hymen.  PrimbRima  filTura 


Interdum  vero  hate  rima  atque  hoc  exterius arteti  clmfm 
orificium  plane  clauditur ,  adeo  ,  vt  nec  vtina  eftluere 
poflit :  interdum  verb  natura  vtina:  effluenti  viam  te-  tduluM. 
linquit ,  fed  membro  virili  aditus  nullus  patet.  Morbo 
hoc  laborantes  Atrefas, Imperforatas  &  Claufas  nomi-  jtirnt. 
nant.  Vctiim  cum  nomina  haec  non  folum  iis,  quibUs 
orificium  pudendi,  fed  &  quibus  ceruix  vteti  &  orifi¬ 
cium  vteti  claufum  eft,  competat,  de  Attetis  pluribus 
cep.p  agetur.  ; 


4  De  Pudendi  muliebris  morbis. 

qud  Idco  trinarius  ed  meatus.  Hsc  in  aliquibus  mu>  fa^um  fic,vc  tempdcecoitus  membnim  vitile  admtirat^ 
liedbus  ad  untaro  roagfticudineraaugccur.vt  deformi*  deinde  menftrua  purgatio  certis  periodis  pet  hanc  vii 


C  A  P  V  T  VI. 

Pudendi  ^  ceruicU  Vteri  ^ 


De  Pudendi  muliebris  morbis. 


Sig«»  vugn.aic»  ^ 

S./M.  Cognofcitur  antero  vicus  hoc  primo  ex  dolore  &  bustemedmprofpiciendum.Sietiamvtcriintempctics 


Lib.IV.  Part.  I. 

pUntaginis  ,  rotat,  chalybcata ,  &  in  qua  cypcrus, 
nuces  cupcefsi  ,  maliconum  &  balaut^ia  co^afunc» 
Vciliscft&  aloe. 

Vbi  vicus  mundatam  fuetic,  carne  implendum  6c 
tandem  cicatrice  claudendum.  In  quem  tinem  vtilia 
nrcdicamcnta  paflim  nota  funt.  Ex.  gc. 

^.ratiic.cofifoiida  maiar.htflortA  ana  'Vnc.]fol.pianta^. 
cauda  equina  ,  ifurfa  pafloHs  >  fanUuU,pUofiiU  millefoitj 


Sed.  1.  Cap.  IX.  II 

partes  h*  inde  rumpantur,  Sequuntur  etiam  intcrdurti 
condyMmataic  inflamationcsceruicis  vteri  h»c  vlccia. 

Signa  Diagnojifca. 

Malum  recens  equidem  latere  aliquandlu  foIct;po- 
ftea  tamen  in  coitu  fele  prodit :  quia  tum  &  dolor  ali¬ 
quis  excitatur ,  &  aliquid  cruotis  effunditur..  Quod  fi 


1  i  De  Pudendi  muliebris  morbis. 


Vel  ^.yngAiapomphcly^populei^  Vnc.  \.fac<h.  U 
campfkordiaNa  Sccup.j*MiIce. 

DUt».  Vialis  etiam  ratio  conueniens  inftituatur ,  (bilicet 

humcdtans  &  boni  fucci ,  dccurquc  caro  pullorum, 
gallinarum  ,  vitulina ,  hcedina,  &  jufcula  earum,  oua 
forbilia  ,  malua  item  ,  buglolTa ,  botcago ,  ptifana, 
amygdala  dulces ,  paffula.  Acribus  vero  &  falfisab- 
ftinendiim.  Motus  quoque  nimius  ,  vc  6c  Venus, 


C  A  P  V  T  X. 


De  TiflulU  ctUi  Vteri. 

TifluU  eeUi  ^  I  vlccra  in  ceruice  &  collo  vteri  diutius  protrahan* 
Vitri.  ^cur  ,  aut  negUgentius  curentur ,  non  raro  in  fiftu- 
las  degenerant.  Nam  partis  huius  fubftantia  eft  mol- 
Jiffiina  &  multa  humidirate  abundat ,  ac  proprcrca  fa- 
ciU  eroditur ,  difficulter  vero  coalefcic ,  &  fanatur. 

Sunt  autem  plurcs  fiftularum  differenti*  ,  quod 
ali*  funt  re<^*  ,  ali*  tortuof*  ,  ali*  fimplices  ,  ali* 
multiplices  &  plurcs  finus  habentes ,  de  quibus  alibi. 


tem  Palliatiua  didta  inftituenda ,  ac  purgationes  fre¬ 
quenter  infticucnd*  ,  Sc  lingulis  annis  bis  fudonfera 
exhibenda ,  aeque  in  partem  iniediones  detergentes  & 
roborantes  infundend*  ,  &  Emplalltum  Diapalma 
vel  aliud  conucnieos  imponendum. 

'  St  vetd  fanatio  fperaripoffic,vniuerfaIibuscuacua- 
tionibus  prxmiffis,  primo  vtile  eft,  potiones  exhibere, 
qu*  partem  exlicccQt ,  cx  radicibus  filicis  maris ,  cen- 
taurio ,  agtitOonia ,  betonica  ,  alchymilU  &  aliis ,  ^ 
quibus  Potiones  vulnerari*  did*  fieri  folent,  paratas. 

Topica  deinde  applicanda ,  primo  danda  opera, 
vt  fiftul*  orificium  ,  fi  nimis  anguftum  fit ,  dilatetuti 
quod  fit  immiffa  radice  gencians ,  ariftolochi*  ,  bryo- 
ni*  ,  cyclaminis,  aut  fpongia  compreffa  &  in  turund* 
formam  concinnata ,  &  aliis ,  qu*  in  genere  de  fifiutis  ‘ 
pr«cipi  folent.  Forcioravero  vix  locum  habent }  cum 
facili  ab  iis  vefica  atlt  inteftinumreiftum  l*dl,  &  con- 
uulfio,  atque  alia  mala  attrahi  poffint. 

Secunda  cura  fit  ,  vc  callus  abfumatur.  Ca!l6 
enim  pt*fente  latera  fiftul*  vniri  non  poffunt.  Antc- 

centur  ,  vtile  eft ,  prius  callum  emollire. 

Vc  oUilior.dbohmednlUceruinAiterebimh,partes 
Aejuales ,  cernt  ^./^F.Vnguencum» 

Callusaucem  ablumitur  tribus  modis,  medicamen-  CaSi 
tis,  fcdioncj&vftionc.  fumpm 


PARTIS  PRIM^ 

SECTIO  II. 

SDf  Vteri  ipftus  morbis. 

C  A  P  V  T  I. 


Lib.  I  V.  Part.  I.  Se6t.  1 1  Cap.  I  V.&:  V.  1 7 


Alia.  ■  mMUimc-mifchM.  atrdarmmi,grM.paraMf 

„t.Vnc.).cmamm.galmg.pip.lmgi  ,  iinub^doar.ma 

^a.  Mj.menthe  crijp.M &■  .  inccmpc 

Incid.&  contund.ac  infund.per  S.dics  in  VimRhcm-  «a  augeanr, 
»itb  vi.Dcinde  dcftiU.  in  B.M. 
ii.  Vel  vina  medicata  cx  iifdcm  fianc.Excradlum  hyfte- 
'  ricum  maius  &  minus  habetur  apud  Qucrectan.  w 
pharmacup.Degmat.rtfiit.cap.iS  • 


infeffu  Vfutpat*.  In  inieaionibus  tamen  &  aliis  «- 
ternis  medicamentis  abilinendum  ab  addtingentibut; 
cum  humores  exetementitios  ,  qui  plerunque  cUm 
hac  intemperie  coniunguntur ,  detineant ,  malumque 


ViSus  etiam  ratio  (iccandi  vim  habeat. 


C  A  P  V  T  V. 

De  Sicca  Fteri  tntentferie. 


Inunftionibus  ex  oUo  irim ,  lduir.alb(>r.rutitceo,de  m- 

fiic»,  Uwrim,  cimmorm^aryophyllor.  macumucu  mfch. 
roplafttis.vt. 

%.  ludmi  V  nc.i  j.  thuris,  mafliches.fiyracis  liijuiie,aiM 
VBC.&.d.caryiphylli>r.nuc.mofch.  ana  Scr.ii.  oUilicr.  alh. 
rutaai ,  4»«  Vnc.j.ctne  ^./iF.Eraplafttum. 

Sue5tibus,vt. 


Diach.jli.  Uiani  Drach.ij.  fiyracis  ,  carycphyll. 
Dtich..).gummi  Arabici  vini,  ana  q-f.f.  ttochilci. 

Peifaria  etiam  ex  iifdcm  medicamentis  componi 
folTunt. 

DUi*. 


Aet  fit  Calidior  i  Cibi  facilis  codfionis  &  'boni 
nutrimenti ,  condiantUtque  anifo  ,  fccnicUlo  ,  thymo, 
aromatibus.  Vitentur  pilees  ,  legumina  ,  lac  &  la- 
dficinia ,  fruClus  crudi  &  alia  j  qua:  humores  ftigidos 


C  A  P  V  T  IV. 

De  Humida  lateniferle  Vteri. 

jVmida  Intemperies  frigida:  pictunque  coniui 
X  gitut ,  &  ftequentiflima  (letilitatis  caulTa  cii, 

Caaffa: 


Sicca  tandem  intemperie  etiam  quandoque  vterus 
laborat  j  imo  interdum  quad  induratur.  Siiieuim 
fabAiantia  catnofus  &  mollis  cd  vterus  affluente 
fanguine  bumedatur :  &  talis  ad  conceptionem  aptUs 
cft :  fi  vero  illa  humiditate  deftituatur  &  ficcior  ac  du¬ 
rior  fiat ,  ad  conceptionem  ineptus  fit. 

Accidit  hoc  nt  , 

conftitutione  nonnullis  VI  _  _ 

Poft  ortum  veto  in  lenio  accidit ,  quando  vt  aliae  par¬ 
tes  ,  ita  etiam  vterus  exficcatut ,  &  tunc  patere  fceminte 
delinunt.  Sivero  d  cauflis  exiccantibus  antefenium 
idem  accidat ,  itidem  iletiles  fiunt.  Exficcant  autem 
vterum  interdum  morbi,  vt  inflammationes,  intetdum 
medicamenta.  Si  etiam  fanguis,  qu.i  vtctumhumedfate 
folet ,  ad  cotn  non  feratur ,  vterus  ficcatur :  Quod  ac¬ 
cidit,  fi  fanguis  menftruus  per  eum  rion  euaciiccut.auc 
licet  per  ceruicem  illius  effluat ,  ad  fundum  non  perue- 
niat  j  ob  venarum  vel  anguftiam  ,  vel  obfttudironcms 
quod  viraginibus  fiepe  accidit,  vt&  iis,  quasavitisab- 
ftinentes  vel  aliis  de  caulfis  diu  non  conceperunt,  qui- 
bufque  ita  fanguine  vterus  ratius  humedfatut ,  &  licet 
is  euacuetut  meniltuis  intituallis,  per  ceruicem  tamen 
potius,  qudmvteti fundum  effluit.  Et  caufiz , qux  in 
aliis  partibus  intemperiem  ficcam  inducere  poffunt, 
etiam  hic  locum  habent, 

^ign»  DietgnoHicd. 

Semen  paucum  excernunt  tales  fccmina: ,  &  ad  Ve- 


„  ,  ,  ^  iftigetantes 

ferd  etiam  vim  humeflandi  habeant.  Atque  iis  fcEminis 
prxeipud  h*c  intemperiesaccidit ,  qua  vita  fedentatia 

Sig»a  Diagnojlica. 

(^a  humida  intefflpetie  vteti  laborant ,  menftrui 
copiofa  habent ,  eaque  aquofa  ac  tenuia  ,  &  loci  mu¬ 
liebres  iis  ob  exetementa  humida  madent ,  &  fluorem 
«ctinim  patiuntur;  Venerem  non  multdm  appetunt, 

tales  femen  non  retinent  ;  aut  fi  concipiant ,  ad  abor¬ 
tum  foetu  grandiore  fadfo  prona  funt. 


en  paucum  e 
latda  funt ,  menfes  ipfis  funt  pauci , 
0.  Alias  etiam  tales  foeti  ’  ■  "  ' 


funt  ficca  &  gracili ;  Sc  pictunque  foeminis ,  qua  vte¬ 
rum  calidum  &  ficcnm  habet  labium  inferius  perpe¬ 
tuas  fet^  filfutas  habet,colotemque  e  rdbco  higticanie, 

tregneftica. 

).  Sitetilitatem  ,  vt  didum  ,  hac  intemperies  ple- 
tunque  indicat. 

a .  Et  vt  in  aliis  partibus  ficca  intemperies  cft  curatil 
difficilima  :  ita  etiam  in  vtero ,  &  ptacipui.  C  fit  diu- 
tuiiiior  ,  &  quafi  hedica  cuafeiit, 

Caraiib. 


Prognojliea. 

"■  i.  Humida  vteti  intemperies  ad  conceptum 
modo  diftum  ,  cft  inepiiflima. 

a.  Si  diu  dutauetit ,  fatis  difflcultir  curatur, 


Curatur  hac  intemperies  hilmeAantibus.  Vtilis  iiti-  C«r 
primis  hic  eft  borrage  &  bughffum,  &  mercHrialis,  mal- 
aa ,  althaa ,  vioU ,  amygdala  dulcet,  pifiacia ,  pinea , »'»- 
iuba,  daRyli ,  ficue  ,pajfula ,  radices fatyrij  ,  etyngij- 
E  quibus  parantut^vatia  medicamenta  intetna.  Sy- 
tupi ,  conrctUa,condita ,  emulfiones ,  motfuli,&  alia. 
Externa  etiam  vatia  ex  iifdem  patanmt ,  additis  femi-  *** 

rietaria  ,  &  fimilibm.  Balnea  nimirum  &  inlefius  cuna 
aqua  dulci  tepida,  vel  fomentationes ,  qua  commodit- 
tollcnda  funt  vtilia  ;  cum  cale-  fimJ  cum  laSe  parantur.  Poft  balneum  &  fomentatio- 

primis  hk  vtiles  funt  thctma  fulphutea  ,  Sc  potu  SC  gatut  el.amygdal.dHlciHm.ldior.dbiir.limAefarmno,butyre 
Dan.Sennert.Tom.III.  B  t  recenti 


De  vteri  ipfius  morbis. 


ijim f/ile,fuigiudimg<t!litit,  Mferit,  medulla cru- 


Ittdicationes  d"  Curalio. 


C  A  P  V  T  VI. 

intemferiebus  Vteri  Comfofitii 
Materia. 

Et  primi 

De  Frigida  Humida. 


iis  mcdicatnemis ,  quse  fupra  ,  cag.i. 
frig.  &  hum.  funt  pcopofita ,  vt fyrufe 
hetomca  ,  mentha ,  de  hyjfofo ,  cum  a( 
plantarum  allegatis  hcis  cnumeratatuiT 
Vt  radic.fomic.  ac.yvaleriana , 
teriatana  Vnc.  S.putegij ,  anemijia ,  rm 
maiorana^na  Mi.  fler,  ehem,  rcnfmanni 
fem.  fileris  montani  ,fcenicidi ,  anifi,  pa 


aqua  vel  dccoiao 


Lib.  I V.  Part  I.  Sea.  II.  Cap.  VIII.  2  r 

Aiam/intf  «  eo  cognofcitur  ,  quod  focmina  fit 
habitu  corporis  molli  &  raro ,  fanguis  tenuis  S£  fero- 
fus  efiluit ,  atque  ftemina  viftus  ratione ,  qu*  ferofas 
humores  cumulat ,  vel  balneo  aqu*  dulcis  frequenter 


INterdum  contra  accidit,  vtvaiavteri  pr«et  natu 
rarn  aperiantur,  rude  poftga  huiguis  immodice  pro 

taufi. 


PrognofticA. 

I.  Quid  mali  portendat  nimius  fanguinis  fluxus  trc^m/lUA: 
ex  vteto  ,  fuo  loco  dicetur.  Ideoque  hic  faliem  quid 
ipfa  vaforum  apertio  prsfagiat ,  dicendum. 

1.  Minus  periculi  coniunaum'  habet  J&srjiAor; 


C  A  P  V  T  VIII. 

De  Vteri  v»ferum  fnter  nAturAm 
APertiene 


De  vteri  ipfius  morbis. 

gnitadincm  intumuit.  Tandem  cura  die  i.  litudincm  ac  inguina.Nimitum  tumnt 


Lib.  I V.  Part.  I.  Se6l.  1 1.  Ca p.  X 1.  2  7 


laI>oriofus,HJcnfiumrapprcflio,vcI  nimia  cuacaatio.tu- 
motes  vccri, acris  fiigtdi  occurfus,crc<libile  cft,vtcri  vi¬ 
tio, eiufquc  codlionc  debilitarS,aQtexccetioDe  impedita 
ciufmodi  aquam  congcftara  ac  cumulatam  fuiflc.  Si 
vcrd  ^gna  totius  vel  hepatis  aut  lienis  male  a£dti  prs- 
ceiTerint ,  &  color  totius  corporis  (it  vitiatus ,  aliunde 
ad  vterum  humorem  idum  mitti  indicio  ed. 

' ; .  An  autem  in  ipsa  cauitatc  vteri  aqua  contineatur,  an 

V.  vero  vcficulis  quibufdamincludaturjcx  eo  djTcernen- 
M V.  .  Jmn  ,  quod  dum  aqua  in  vteri  cauitatc  ed  ,  oriHcium 
plane  claufum,(i  tangatur,dcprehcndituc,fi  vcrd  orifi¬ 
cium  idud  contrcftatum  apparcbit,aqua  noncd  in  ca¬ 
udate  ,  fcd  in  fubdantia  vteri ,  aut  vcficulis  quibufdam 
includitur.  Dum  etiam  in  cauitatc  vteri  ed  aqua,rumoc 
plerumque  maior  cd,&  fludl:uatio  quaedam  percipitur  • 
Dolores  vevd  maiore^ runr,dum  aqua  ed  inter  tunicas 
vteri^vel  in  vcficulis  ei  adnaiis. 

Prognoftica. 

^  trtpwlht*.  j  Si’ hydrops  vteri  ab  humore  benigno  &  non  corru¬ 
pto  proucniatjfolet  quidem  malum  efic  diuturniupro- 
grelfu  tamen  temporis  curari  potcdjimd  interdum 
iponce  cx  vtcro  aqua  effluit,&  fosmina  conualefeit. 

1.  Si  vero  humor^rauus  fit, &  acris, quod  ex  fympro- 
matibus  grauibus  patet,morbuspericulofu5ed,&  fer^ 
lethalis.SoIetcnim  malum  hoc  vel  confenfum  partium 
nobilium  odendere,  vcl  cor  in  confenfum  trahere  ,  vc 
dicatur  ■,  Qualis  vtcrus  ed  in  mulicic,talc  ell  vc 
plurimum  &  reliquum  corpus. 

3.  Facilius  autem  curatur,  fi  aqua  in  cauirare  vteri 
cenfidac,quam  fi  intra  tunicas  eius, aut  vCficis  quibuf¬ 
dam  conclufa  fit. 

4  Si  mulier  pod  conceptionem  hydrope  vteri  corri¬ 
piatur, fastus 'intra  duos  menfes  plerumque  ab  illuuic 
aqua  cnccatUr, atque  eiicitur,&  macerde  vita  periclita- 
tur,vel  etiam  moritur.  Aliquando  tamen  ad  partus  tem¬ 
pus  legitimum  feruacur ,  vc  hiftorije  fupia  adltgata: 

Indicationes. 

JndicMtient!.  Aqua,quiB  in  vtero  concluditur, cumque  in  tumore 
attollit ,  euacuanda  ed:cauirae  ver6,qux  ad  eius  gene¬ 
rationem  &  colletdionem  faciunt, tollcndar.Icaque  fi  ob 
vteri  debilitatem  colligatiu'  ,  is  roborandus  ,  fi  ob 
mefesfupptcffosjij  reuocandi.Sictiam  hepatis  vel  lienis 
vitio,aut  fanguis ,  vel  mali  humores  in  toto  corpore 
abundantjij  cuacuandi.  Si  dolor  adficjis  leniendus, 

CitrMti».  Primo  ergo  fi  ex  fupprclTionemenfium  malum  ortum 
habeatddque  adhuc  fit  recens, vites  integrs,  venaape- 
VenifeSlio.  ricnda  in  cruribus.  Alib  &  pr«cec  hos  cafus  ven*  fc- 
ftio  in  hoc  afFcdu,in  quo  calor  ed  debilis, locum  non 

fnftratio  Magis  neceilarium  plerumque  ed,vt  indiiuatur  hu- 
&SHrsitn’  morum  in  corporcabundantium  pratparatip&  purga- 
tio.  Purgatio  autem  pro  humoris  in  corpore  peccantis 
naturacdindiiucnda,  fimul  tamen  ad  vterum  rcfpi- 
ciendum.Ideoque  purgatio  fere  talis  indituenda,  qua¬ 
lis  de  Imemp.vten  cum  materU  fupra  cap.$ . propojita  efi* 
Muttux^  Podea  danda opera,vc  ipfa  aqua, qua;  in  vtero  conti- 
tMtio.  netur ,  cuacuctur,  cum  fenfibiliter ,  tum  infenfibilitcr* 
Itaque  exhibenda  medicamenta  vterum  calefacientia  & 
ficcantia  fiipia  pcopofita,&  prsecerca  dialacca ,  diacur- 

"Vc  '^.rad.Mgelic.ndtUitm^or.ana  ^nc.i^.calamimha, 
puUg.anemiJiaJeuiJ}ici,ana  lij.fahina  Pj.  Coq.in  vino  & 
iaccharo  dulcorentur. 

Vel  dentur  jufculahifce  plancis  altcrata.  Nonnulli 
hic  laudant  aqaamNicotiaQaCjVnc.iiij.pondcEC  aliquot 
diebus  furoptam. 

Vel  ^.jpec.DianiJi»dUgala^/g4:amX>tich.&.ol.tmg<i. 

JDun,  Semm,  TomJIL 


amJhgarypph.a»ag.v.ffCch.alhi.yticM]S.zot\s\x.Eidcai 

In  vterum  vcrd  inficiantur  ea ,  qu2  in  hydropicis 
vfurpari  folcnc. 

Vt  rad.afariDtich.u).  fol. puleg.calamirth.  anu 
M.B.fuhina  Vymechoc.Hi^ch.y  fem.  anifi  cumini  ana 
Drach.fi. Coq.in  aq.  Co\zt.^.V nc.v ],adde  olei  fumhuc. 
irini^a  Vnc*j.  F.CIydcr.vcI  pclTi  conucnientes  indan- 

Vc  '!!^utganciAlhiX^t^ch..\.colo(ymh.T>t&(.\i.&.  ^anor. 
gmdijgran.X.mUie.q.fM\(c.&c  lana  excipiantur. 

Vcl  'Kxolocymhid.  mechoac.  ana  Drach.j.  nitri  Scr.fi. 
Me^u  qS.  F.pelTus.  Vcl  cx  foliis  mctcurialis  aut  femine 
ciufdem,cum  agariccHmyrrha,falcac  mellis f.q  F.peflus. 

Vcl  agarici mechoac -coUcpnth. ana  Dach.B.  carnis 

cari  carpinguiumVnQ.\.^M. 

Vcl  ^.rad.cyclamin.efuUianaX)nch.].MigeUa  Drach. 
I>.me'Ju  ^./F.pcffus. 

Vcl  ^.elaterij  D'cnch.&, caricarcomufar.q.f  F.  Peifus 
Fomentationes  6c  infclTus  parentur  e  foliis  ebuli ,  mercu- 
rialis,fambuchpulegij,origanhpr.  chamamel.  baccis  lauri, 
cucum.armmo>fem.geniIhaydau6iruu. 

Pod  fomentationes  venter  inungatur  olfambuci  & 
ebuli,irino  ,  quibus  ol.dcdillaca  angelies  ,  anifi ,  carui 
addi  pofiTunc. 

Imprimis  vtiles  funt  tberm*  fulphure®  &  nitrofe. 

Regioni  vteri  applicetur  empl.de  bacc.lauci, vel  aliud 
h  dcrcore  caprino,cochlcisvdis.Imd  etiam  cochlearum 
caro  humorem  euocat ,  tede  Galeno,  1 1  .de fimpl.  med* 

Vcl  ex  radicibus  &  foliis  ebuli  cum  oleo  irino  & 
laurino  F.cataplafma. 

Si  vcficulis  hiimor  conclufus  fit,  danda  opcca,vc 
rumpantur  per  mediestmenta  modo  propofita.  Com¬ 
modum  etiam  cd,vc  «gea  fefe  pauld  vehementius  mo- 
uear.  Vomitus  quoque  «c  demutatio  ad  vcficularum 
idarum  ruptionem  facere  poceli. 

Medicamenta  antea  enumerata  &  quae  fupra  fe^.x. 
c4p.i.propofita  funt,  etiam  vterum  roborare  poffunc. 

Sidolor  vrgeac, is  leniendus  medicamentis  tum  in-, 
ternis, tum  excernis.  Vtilis  ed  aqua  vcl  decodum  flor. 
cham2mcl.f1  Vnc.iiii.quanticate  exhibeatur. 

Extra  vero  etiam  medicamencaanodyna  applicanda 
althaaymalHaS<^.chamam.meUl^^^^^ 


Clydctt 


les  in  hydropicis  applicari  folenti 


Alj.ftorchamam.fambMcigenift.  Drach.j.  Coq.  Co- 
Jai.:^.Vnc.x./Kc«^f/<e  mercurial.  ebuli,  anaDvach.  vj^ 
vrinapneri.  Vnc.j.fi,  el  hiera /Drach. v j-wd/:/»  Vnc.fi.M. 
F.clydcr* 

Si  hxc  omnia  non  facis  prodefle  videantur, nonnulli  tenthalU 

vt  humor  aquofus  paulatim  exdillct  atque  cuacuetur. 

Verum  non  video ,  quomodo  humor  in  jps^  cauitatc 
vteri,  vel  in  vcficulis  vtero  adnatis  concludis  per  hanc 
viam  euacuari  podic. 

DUtsi. 

Vidlus  ratio  fit  cxficcans,  qualis  de  humida  vttriin^ 
ternp. &de  Intemp.cum  tnaterid-^iopo^ii^  cd. 


C  A  P  V  T  XIL 


cum  coacetaatojcarque  didedente,qui  icide,vc  hydrops 
vccri,  interdum  falsi  conceptionis  fpe  foeminas  Indat. 
Atque  idam  vteci  incumefeentiam  a  fanguinis  copia 


De  vteri  ipfius  morbis. 


Lib.I  V.  Parti  Sea  1 1.  Cap.  XV.  35 

capilt>fe<l  potias  i  conuetfo  proprio  nutrimento  ab  futfum  feratur.  Non  n.  id  ideo  accidere  ftatnit.sjuia 
ipfo  continuo  attrahente  priuctUr.  Hoc  enim  aliud  cA,  odores  caput  petant,  &  cerebrum  feriant  *  cerebro  a. 
quam  paucum  attritum  comminutumque  cibum fua-  ab  odoribus  afeao  afficiatur  vtetuspropter  maximam 
nem  atque  iucundum  pro  fui  ipfius  nutricatione  conuenientiam  intetvterum  &  cerebrum  ,fed  pt.rius, 
quinque  aut  feptem  horarum  fpatio  detinere.  Vrina,  quia  corde  oprirais  odoribus  referto  vietus  iiiicb  fut- 
f^ccfquc  ,  nifi  fphindtcr  prtefto  ciTct  quamprimum,  fum  vetfus  cor  feratur. 

nulloque  temporis  momento  intercedente  a  vefica  Galenusvetd,  d.de /ac.  qf.cap.^.  pluribus  hanc  fen- 
redtoque  inteftino  expellerentur.  Vterus  tamen  ,  citra  tentiam  oppugnat  ,  docdtque  ,  ctb  vtetus  aliquo 


l.ib J  V.  Part.  I.  Seal  I.  Cap.  XV.  35 

Vteras  equidem  xprefeu  funda  Ttcri  i  parte  fuperiore.  Quas  cauHas  externas  &  cuidentes  proponit  Hippocra- 
aDteriore&  pofteri#rc nulli  parti  alligatur, fed  ab  omni  xcsylih.x.  dernorb.  mulier.  Omnis,  ,  occafio  vtc- 
connexu  liberum  eft ,  vt  commodi  in  omnem  pa»  ros  propellere  poceft  ,  fi  quid  mal^  habent.  Nam  Sc 


Lib.IV.Part.I.Sea.II.Cap.XV.  57 

n>edic»nicnti,qu:t  vulneribus  confolidandis  Sc  herniis  internis  tum  externis  hoc  obfetuandum  ,  cum  fitaut 


40  De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt. 

Dei  beneficio.&luu!  &  incolumis.  De  vtero  veto  intra  eludere, in  vefica  illa  foetum  cijntineti  viuum 
-U  J _ _ nbeius  maunitndinem.nul-  vero  maunos  dolores  foemina  perpefla  cll,  fio. 


erat ,  nullibi  peruia :  adhxrcbat  ei  verfus  internam  par-  Vermes  quandoque  etiam  in  tefticulis  mulierum  na- 
tem  altet  tumor  infignis  ( quem  poftrcmo  loco  admi-  fcuntur.  Et  vt  fupra  etiam  didlum ,  feribit  Ioh.  Riola- 
niftrationis  aperui ,)  interni  etiam  tugofa  tunica  line  naSt^umpomphJih.i.c.n.  fe  in  hyfteticis  vitginibus 
exitu :  circumcirca  multi  parui  tumores,  fiue hydati-  deptehendifle  teftes  pugno  grandiores  ferofo  femine 
des:  Vas  eiaculatorium  valde  tenue.  Io  latete  llniftro  turgentes  ,  quin  etiam  tubam  Vteti  amplificatam  & 
telliculus  erat  magnitudinis  fete  cotonei,  fumme  inae-  valde  dilatatam. 

L  I  B  R  I  Q^r  A  R  T  I 
P  A  R  S  I  I. 

De  jymptomatihus ,  qm fceminujn  Vtero  ^  ex  Vtero  accidunt. 

P  R.  O  E  M  I  V  M. 

Oftquam  hafbenus  morbos,  qui  partibus  genitalibus  in  foeminis  accidunt,  expli- 
Wi  “rdo  iam  poftulat,  vt  Symptomata, qu*  in  vtero  &  ex  vtero  accidunt, 

explicemus.Cum  autem  ea  fint  varia  &raultiplicia,adeo,  vt  refte  Democritus 
ad  Hippocratem  fcripferit ,  fexcentarum  awumnarum  ,  innumerarumque  ca- 
lamitatummulieribus  autorem  efle  vterum ,  perfpicuitatisgratiSin  certas  claflcs  ea  digere¬ 
mus, &  Primo  de  Symptomatibus, qux  foeminis  in  vtero  accidunt,  agemus :  Secundo  dice- 
rnusde  ryraptomatibus,qua5  foeminis  circa  menftruorum  fluxum,  &  alias  ex  Vtero  euacua- 
tiones  &  fluxus  contingunttTertio  de  iis.qu*  Virginibus, &  omnibus  fere  foeminis  puberibus 
ex  vtero  euenire  folent.^artb  de  Syraptothatibus.qux  fiunt  circa  conceptionem.  Quinto 
de  lis  quxaccidunt  gtauidis  in  geflatione  fcstus.Sexto  de  iis ,  qua:  in  partu.  Septimo  de  iis, 
quae  poft  partum  eueniunt. 


SECTIO 


Lib.  I V.  Part.  1 1.  Sed.  1.  Cap.  1.  4  3 


De  Symptomatibus  ,  quafcemms  in 
vtero  accidunt. 


etiam  fanguinem  fflenftruiim  plus ,  qulm  par  eft ,  re¬ 
tinet  ,  fcd  ncc  ea  intempeties  ptoptii  imbecillitatem 
Ttcri  efficit.  Humida  vetd  intempetiescum  neque  fan- 
guinem  ,  neque  femen ,  neque  foetum  refle  contineat, 
vtetum  debilem  leddit  Ex  quibus  manifefturo  eua-  vAilitat 
dit ,  debilitatem  vteti  ptecipui  e  frigidi  &  humida  in-  viirl  jnU. 
temperie  ,  feu  fine ,  feu  cum  matetii ,  calotifque  tum 
infiti ,  tum  influentis  defedu ,  &  occultatum  qualita¬ 
tum  mutatione  dependere ,  quibus  quatto  metitd  ad¬ 
ditur  laxiot  vteti  fubftantia. 


■  Rimam  ergo  Symptomatum  claflem  quod  atti¬ 
net  ,  eotum  fcilicet ,  quae  in  ipfo  vteto  accidunt, 
- --id  AHimei  Itjfe  ipfius  vteti ,  &  intet  r  - 


44  Sympt.qu^  .foem.in  vtero  accidunt. 


Lib.I  V.  Parti  1.  Sea.  I.  Cap.  1 V.  47 

&  h*c,quod  odoiibas  varie  afficitur.Quomodo  aurem  adhibituro  grauifuo  odore  prodeft ,  fed  cutn  ventri  iri 


48  De  Sympt.qu2e  .fcem.in  vtero  accidunt. 

plane  iatisfaciant,  nec  me  iliisfatisfaflurum  mihi  pol-  didlum.  Cum  vero  eadem  odorata  pudendis  admo- 
licetipolTum.  Hoc  tamen  mihi  probabile  videtur,  vte-  uentut ,  dum  vterus  iis  quafi  recreatur  ,  fpititus  in  eo 


C  A  P  V  T  I. 


Lib.I  V.  Parti  I.  Sed.  1 1.  Cap.  I.  49 

cotiouiyitur ,  aut  dutn  alij  tritiofi  humores  ei  admi-  fed  prattetnitutale  eft.aut  certe  fotminatum,  qu*  otio 
fcentut ,  &  aliunde  prauam  qualitatem  concipit.  Solet  funt  dedit*  ,  &  gul*  indulgeot.Jc  funt  tales  foeminat 


Lib.l  V.  Part.  I L  Se(5t.  1 1.  Cap.  L  &c.  5 1 


C^V.^STIO  III. 

^omodo  heus  AriHotelu  y.de  hift.animal. 

intettigendm, 

Mtnfcs  nunc  contincntcf  ,  &  d^ten  fcu  confertiin 
fluere, vt  fluxus  ide  paucis  diebus abfoluacur, interdum 
vero  paulatim,ira  vt  fluxus  quandoque  intermittar ,  Sc 
ira  pluribus  diebus  protrahatur ,  fupra  di£tum  :  Quod 
cciam  docuifle  videtur  Ariftotclcs,  dum  yAe  hiji‘.a»im. 
cap.i.  Tcribit :  Ua^of  ,  fcu 

vt  Gaza  legit  e\iy>.7i  ,  -ni  :  «3^  fMv* 

TfitTW  ?  ‘TTXeistiii ,  id  eft  ,  cominenter  Jit7gulis  nunjibtu 
rarh  >  vel  paucis  ,  menfes  fluHfjt :  mcnfe  verb  tertio  plerif- 
^ue.  Quem  locum  cum  ita  verterint  vulgo,  &  acccpc- 
rint,quod  paucis  mulieribus  Angulis  menfibus  menfes 
moucancuc ,  plurimis  autem  incermifTo  vno  menfe,  id 
efl,  tertio  quoque  men(e  j  id  vero  non  folum  Galeno 
atque  aliis  autortbus,  (ed  ipA  expeciencic  repugnet, 
cum  certum  fit  ^  fcxccntis  foeminis  vix  vnara  demum 
tertio  menfc  purgari :  multum  in  loco  hoc  explicando 
fe  torfetunt  varias  eius  interpretationes  &  concilia- 
ciones  autores  qutefitierunc.  Albertus  Magnus ,  de  ani- 
malil>Mlf.9.cap.i.umezziz  Ariftocelis  rententiam,&  plu¬ 
rimas  Poeminas  fingulis  menfibus ,  paucas  tertio  quo¬ 
que  purgari  feribit  j  fcd  id  fine  vilius  exemplaris  Gratci 
fide.  Neque  id  etiam  experientiae  refpondet  i  quafdam 
tertio  faltem  menfc  purgari.  Mercurialis, 
le^xap.t.&  i.de  morb.mulier.capA.  hoc  modo  Acifto- 
tclcm  defendere  conatur,  dum  (Patuit,  in  verfione  La¬ 
tini  male  vocabulum  omilTum  cfle  ,  fenfum- 

que  Arifiotelis  hunc  efie  :  paucas  mulieres  fingulis 
menlibus  aceruatim  tc  copiose ,  plurimas  autem  tertio 
meqfc  aceruatim  &  copiofius  purgari.  Verum  Meicu- 
fialcm  reprehendit  MalTarias ,  primo  ,  quod  vocem 
switxf^i  male  reddiderit }  cum  ew)ix<^%  non  aceruatim 
vcl  copiofius  i  fcd  contincncer  fignificcc.  Deinde, quod 
falfum  fit,  fui  quidem  fententia  ,  paucas  mulieres  fin- 
gulis  menfibus  aceruatim  , plurimas  vero  tertio  menfc 
copiofius  purgati.  Idem  Maflarias,vc  Atiftotclem  a  tam  . 
inanifefto  errore  defenderet ,  fi  modo  defendi  poflTct, 
duplicem  refppnfionem  affert.  Prima  eft: ,  fententiam 
Ariftocelis  fuo  tempore  veritatem  habui'fte,quq  mulie¬ 
res  moderata  viftus  ratione  vfa:  funt,  &  admodum  fo- 
bti^  vixerunt.  Secunda  eft,  fententiam  Ariftotclis  ve¬ 
ram  clfc  ,  non  de  menftruis  generaliter  ,  fcd  de  primi 
menfiuin  eruptione,  quas  non  videtur  ita  concinenter 
fingulis  mennbus  cucnire :  cum  principio  rard  eueniac, 
vt  exadPc  fingulis  menfibus  periodum  fluxus  ifte  ob- 
fetuct.  Sed  quod  ipfc  fufpicatur ,  forc^fle  neutram  tef- 
ponfionem  difficulcatcm  hanc  folucre  ,  id  omnino  ve¬ 
rum  eft.  Neque  enim  ab  Hippocrate,  vel  aliis  Phyficis 
auc  Medicis  annotatum,  olim  aliam  fluxus  mcnftrui  ra¬ 
tionem  fuiffe  in  fceminis ,  quam  nunc -eft:.  Quod  verA 
de  peimo  menfium  fluxu  hic  locus  accipiendus  fit,  fine 
viia  ratione  &  caufsi  dicitur. 

Verftm  enim  veto  difputatio  potias  deveefione, 
quam  de  verbis  Ariftotelis  elTe  videtur,  Qc  proxime  ad 
fenfum  Ariftotclis  accedit  Mercurialis,  qui  rc<ffc  notat, 
in  verfione  Latina  vocabulum  etwtxi^f  omiffum  efie. 
Senfus  enim  in  Grateo  hic  eflc  videtur  j  Rard  fcu  pau¬ 
cis  fceminis  fingulis  menfibus  concinenter  &  fine  vlla 
incetmiiTione  mcnftruum  fluxum  fieri ,  fed  id  accidere 
plecifque  tertio  menfc.  Neque  dceft  huius  rei  ratio. 
Cum  fecundum  anni  quadrantes  non  leuis  in  humori¬ 
bus  mutatio  fiat.  Et  genuinum  hunc  effe  verborum 
Ariftotclis  fenfum,  mox  fequentia  verba  docere  viden¬ 
tur, vbi  7®  etwtxt^i  explicat  per  d&piui.Sc  xddapm  «Sfosi-. 
^  purgatione  confectinn  faiaam,oAi>if  nimirum 

fit  continenter,  *«t  ^/;py,paulatim  fieri  docet,eamque 

fertim  faftacuacuatio  paucis  diebus,  duobus  nimirum 
X>4».  Stmert.  TomJlL 


vcl  tribus  diebus,  abfoluituc }  qus  veto  non  continen¬ 
ter,  fcd  paulatim  fit,  in  pluccs  dies  protrahitur.  Locus 
ita  (e  habet :  ixiyr  n 

HW7  ^  7^5  Itfdptff  ^ymf.  ?  ^  jtttT  ?  jj,  ftflpa* 

M  itdhatpeti  ^  n  aSfut  fiapuuiraj  «r 

Id  eft ,  Facilius  ergo  agitur  cum  iis  quibus  breui  tempore, 
hoc  efi,  biduo  aut  triduo  projluum,fed  cfuibus  longum  pro¬ 
trahitur,  difficilius :  Laborant  enim  id  temporis.  Aliis  nam¬ 
que  vniuerffim  hac  purgatio  Jit ,  aliis  paulatim.  Attamen 
omnibsts  corpus  grauatur ,  quamdiu  effiuat  humor.  Quam 
explicationem  fi  quis  probare  non  velit,  metuo ,  ne  fle 
hic  nobis  accidat,  quod  faepe  accidere  folct,  vt  prajfup- 
ponamus,  magnos  viros  nihil  falfi  proferre  potuifle,  fle 
in  foluendis  eorum  etroribus  fcuftra  laboremus.  Si 
enim,  quod  cuidcncia  verborum  pen^  pctfuadcic  vi¬ 
detur,  Ariftotclis  mens  eft  j  concinenter  &  fingulis 
mefibus  paucas  fmminas  purgari, plerafquc  vero  tertio 
demu  menfc, falfum  id  cft,&  experientia  aliud  docet. 

C  A  P  V  T  II. 


ETfi,  vc  modo  di<ftum  ,  menfes  primo  poft  annum  . 

decimum  quartum, nonnullis  etiam  mox  circa  duo  -  ^ 
decimum  naturaliter  fluant  :  tamen  obferuatum  eft, 
nonnullis  etiam  mulco  citius  fliixiffe.Monftrofum  fer^ 
eft,  quod  AibertusMagnus,  lib.i.Phyf.  Afffiot.  refert, 
puellam  quandam  naram  fuiffe,  vberibus  pendentibus. 


tiis  puellam  ,  quintum  annum  agentem  ,  qu*  fingulis 
menfibus  modice  expurgabetur:6c  Ioh  Schenckius  ex; 
relatione  D.Iacobi  Suceri  feribie,  vxorem  Vlrici  Ncge- 
lin, victoris  Friburgenfis  in  Brifgoii,  puellam  peperiffe, 
qux  ftatim  atque  quintum  annum  exegit ,  menftruo 
fluxu, coqueordinato  laborare  capit.EtFcrnclius,/i^.^. 
pathol.cap.i6.  puella»  oftauo  acatis  anno  mcnftruaflu- 
xiffe,  refert.  Sed  hac  omnia  rara  fune  *,  &  procul  dubio 
proueniunce  tali  corporis  conftitutione,qua  fanguinis 
copiam  nimiam  mature  generat  &  tales  pletumque  bre- 
uiorisvita  funt:  Vndecimo  vero  aratis  anno  fluere  non 
ira  ratUni  cft,&  ipfc  noui  aliquot,  quibus  id  accidit,  fcd 
plerunque  cales  uint  falaces. 


C  A  P  V  T  III. 

Be  Menfium  defeBu  ^  fupprefsione» 

A  Lias  circa  menfium  fluxum  varia  accidunt  Sym*  Menfmm 
ptomata.Et  quidetp  Cum  menfium  cuacuatio  vteri  dtftatu; 
a^io  fic,  vt  alia  asiones,  ita  &  hac  a^io  fcu  cuacuatio 
vcl  tollitur,vel  raimutur,vcl  nimia  eft,  vel  deprauatuf. 
Tollitur  in  menfium  dcfctftu  &  fupprcffioDeJminuicuc 
in  menfium  paucicate:  angetur  in  menfium  ftillicidio, 
Aecorum  nii^o  fluxu :  deprauarur cum  mcnflcuafunc 
diflicilia,vtciflfa,inordinata,cardantia,  per  aliena  loca  ex- 
cetnuncui^llld  fle  fluor  muliebris  pectiner.  Djt  quibus 
ordine  dicemus.  Et  primo  quidem  accidit  intcrduro,vc 
nonnullis  menfes  nunquam  fluant, e  quibus  alias  fteri- 
Ics  fuiffe,  alias  etiam  conccpiffc  compeaum  eft ,  VC 
cap.  pracedente  di(ftum  :  fle  cx  iis  nonnulla  integri 
valetudine  fruuncur  ,  alia  vitam  arumnofam  agunt, 
fle  morbis  ac  fympcomvibus  variis  vexantur.  In 
prioribus  cauffa  non  eft  in  vtcro  folo ,  fcd  in  toto 
corpore  ,  qualis  habitus  eft.viraginum  ,  5: ,  vc  refer¬ 
tur,  etiam  Indicarum  mulierum,  qua  nimirum  babhu 
£  1  coipotis 


Lib.IV.  Part.II.SealI.Cap.III.  47 

Veiy^.caJJidlignedidiBdmm  Cretic.koTTMUyCdfioreit  Vel  ^ . ^ec.  diacalami?Tt.  Dtich.].  olfuccim^ut.iiih 

Drach  j.  croci  Scrup.ij.  F.puluis  :  dofis  Drach. j.  ciMm.^.ui\.  f<gmc  ^.yj.facckq.f.  F.rotul*. 

Exhibentur  autem  pulucrcs  commode  c%aqaiscon-  Elcfluaria. 

ucnientibas^  vino ,  Vel  dccodto  cicerum  rubrorum.  ^  Confbeton.anthos ,  lauenduU^  melift ,  hojrag.ana 

'^.rad.ruhiatift£ior.ync.].ireos  Vnc.fi.  melijftjpulcgij  Vnc.&^l.cinam\fcefiic.afMgm.ii].  Cum  fyr.de  artemifid 

4rtemJidtrerif7>Mr.af!aM.]fi.cheirilA.^.cmam9miVnc.‘y  F.  Elea. 


De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt 


De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt. 


Lib.  I V.  Part.  II  Sed  i  I.  Cap.  V I 


ifimcrit  iJiniiriiJyriipimyniUmr.an*  VncJ;  poft  petfeiaara  alTitionc  tunorem  ab 


De  Sympt.qux  fem.in  vtero  accidunt. 


74  E>e  Symptqu^  fem.  in  vtero  accidunt 


70  De  Sympt.qu^  fem.iri  vtero  accidunt. 


yermes. 

Afcaridci  in  pudendo  muliebri  nafci ,  Hippocrates, 
lih.iJc  morb.mid.(mhtt.  Gaccias  Lopius.MirM  Midict 
kaimiseap.if-  refert,  le  vidiile,  matronam  quandam 
pec  vceri  collum  multicudinem  afcaridum  magnam 
cxpuliflc. 

lMoU^ 

Molarum  etiam  vatia  genera 'ex  vtero  excerni ,  fuo 
loco  dicetnr. 

iKteBinA. . .  .  . 

InteBwa  per  vuluam  difruptam  prolapfa  fuilTc,  feri- 
bic  Bcniucnius,  de  ahdit.fanat.&morh^caujjiscap.^. 

ExternAreieBa» . 

Puellam  quandam  caSianeam  in  vulus  os  intrud^(e-> 
^  CL^m  manibus  extrahi  non  potuerit ,  ftcrnutaciqn? 
pipere  excitata  ciecifle,rcribic  SauanaroU,  traQ.6,cap.$. 
rubr.ii.  In  fmum  vrcri  murem  aliquovfquc  penetraffe, 
fibi  rciacum  fuilTe,  Platerus,  traB.^  .praB.idux.  - 

SECTIO  1 1 1. 

T)e  Symptomatihm ,  qua  virginibus 
ef  omnibus  fere  foeminis  poji  pu¬ 
bertatem  ex  vtero  euenire  folent. 

C  A  P  V  T  I. 

J>€  Virginitate, 

V  M  autem  primo  loco  tiferito  dicendum  fic  de 
iis  affedionibus,  quas  virginibus  ex  Vtero  cueni- 
re  (olent,  quasdam  de  virginitate  &  (ignis  eius  ptatmic- 
tenda  videntur.  Et  fi  vero  alij  etiam  pro  fua  intentio¬ 
ne  virginitatem  definire  foleant :  Medicis  tamen  virgi¬ 
nitas  eft  partium  multebiium  integritas,  a  concubitu  &: 
congrclTu  vitili  non  violata.. 

Quae  autem  ilU  virginibus  propria  partium  mulie¬ 
brium  conftitutio,  ac  quae  virginitatis  (igna  fine,  apud 
Medicos  controuerfum  efi.  Et  primo  quidem  contro- 
uertitur,  an  membrana  hymen  didla in  omnibus  virgi¬ 
nibus  reperiatur  }  Secundo  an  (anguis  in  virginibus  in 
primo  coitu  nccefiarid  effundatur  ?  Tertio  an  vulu» 
adfiridkio  &:  angufiia  virginitatis  fignum  fit  i  Quartd 
an  lac  in  mammis  apparens  corruptx  virginitatis  li¬ 
gnum  fit? 

Q^V^STIO  L 

hymen  virginitatis  indicium  in  omnibus 
v.irgmihus.  appareat^ 

detur  An  membrana  aliqua  detur ,  quae  .virginitatis  clau- 
w-  ftrum  &  nota  fit ,  inter  Medicos  &  Anatomicos  con- 
trouerfum  cft..  Maccus  Anc.  Vlmtis ,  de  vtero  muliebr. 
feB.i.c-y.  feribit  ,fe  a  dccimoquarto  aetatis  anno  v(quc 
fld  aetatem  virilem  continenter  &  fcduld  ftudio  Ana- 

gratia’  dilTccuifie  abortus  plures  puellares  oiflimefires, 
praeterea  qua  vel  ftatim ,  aut  hebdomade ,  menfe,  fef- 
quimenfe  a  partu  interiere ,  diffecuifie  fcrniinas  vnius, 
duorum ,  tdum  ,  quatuor  annorum  ,  vfque  ad  fepten- 
•nium ,  neque  vnquam  huius  membranx  vcl  vcftigium 
•videre  pocuifle  jtdquc  ideo  in  iftiusxcatis  puellis,  non 
vero  adulcioribus  fcciffe,nc  violationis  huius  membra- 
ax  vlla  cficc  fiirpicio.  idcoque  hymcncra  pro  pura 


fabula,qux  ab  Arabibus  forfan  dimanarit,  habet.  Non 
negat  tamen  ,  in  nonnullis  puellis  reperiri  poffc  mem  f 
btanam  obfidentee»  imetiota  cunni ,  fed  id  prstet  nai  , 
turam  efle  putar.  Eodem  modo  Andt.  Laurcniius.fig.  I 
menta  clTc ,  quae  de  tranfuetsa  illa  membrani  &  perf^  I 
taia  fcripfecunt  mul-ti,  ftatuit ,  feribitque,  fe  abortioas  * 
puellas,  &  triraeftres ,  &  trium ,  quatuor ,. fex,  feptem  ‘ 
annorum  virgines  diligenter  obfetuafle ,  &  fpeciUp  ,4 
vrcri  os  internum .  v/que  inara, iljb.nibil  ,*  quod  tefiftq.  ■  1 
ter,  inueniffe.  Erji  quacadfir.talis  membranula,,;giq,  * 
ter  natura:  inftit(itum  efle  RWiKvi  ^  morbum  ede  in. 
ganicum  in  vitiofa  conformatione, qui  vulgo  claufuri 
vteci  app^lattar,-  Jq.<a^m  feAHntia  eii;  Ambtolius  Pa, 
rsus  ,  qui  ,V(l!.a4,cvjp.4i,.fc, hanc, roqnsbranara  in  ple- 
tifque  virgiHi^;Otiinis  fec^attatis  i  trimula  ad  duo¬ 
decimum  feti  annum _ftudiqfe.5pq_qifiuiire,  repetite 
veri  non  potuidc.  Columbus  quoque  fe  ter  cantura 
sam  inucnifle  feribit.  R^nc|?jq,iJ«iCfiani'.  de  tmrb. 
feCl.i.  c/y, 4.  feribit, huirrfmodi  membtanim  imagin*. 
fiam  cife ,  &  ab  antiquis  tum,  McjJ.icis,  tum  Poetis  fi. 
diam  atque.depidlam. 

Contra ,  claridrmi  Anatomici;^&  Medici  eam  dati 
adetunt.  Auicennas^  fetibit: 

Ante  violationem  puella;  Virginis  funt  in  collo  matti-  f 
cis  panniculi  contexti  ex  venis  &  ligamentis  fubtilibus  - 
valde,  ottisex  pmni  parte  eiqs ,  quos  defttuit  violator,  !, 
&  currit,  quod  in  eiseft  de  fanguine.  Et  Ub.ifen.it,  | 
rx.j.c.io.de  mulieribus  eft,  cui  accidunt  ,cum  violan-  ' 
tur,dolotcsmagni,& proprie  cum  collum  matricis  eias  f 
eft  ftridlum  ,  &  panniculi  virginales  funt  texturre  den- 
Cx  ,  &  virga  dfuieginantis  eft  grolfa'.  Et  Auetroes,»r.i.  ^ 
coleBan.cafi.vlt.  Orificium  vuluae  virginis  eft  ctifpum, 

&  ex  crifpitudine  illa  oriuntur  ven*  minut*,  haben¬ 
tes  pelliculam  vnam  contextam  duabus  texturis ,  vua  j 
tendit  in  longitudinem,  &  illa  eft  minor ,  &  altera  va-  l 

dic  in  latitudinem.  Eadem  fere  cx  Auicennfi  docet  Nh  [ 

col.Flotcntitrus,yermr.  iraB.i.cap.y.  Et  ibid.  tralU),. 
c«p.  jo.  feribit  i  Ante  deflorationem  os  matricis  eft  ve¬ 
latum  panniculo ,  contexto  venis  &:  arteriis ,  qua:  cum 
defloratur  ,  rumpitur  ,  &  inde  fanguis  emittitur.  Au-  ! 
guft.  1  .de  dxir.Dw.c.iS.tcfcct  •>  Si  obftetrix  Virginis  cur 
iufdam  integritatem  manrj  veluti  explorans ,  fiuc  male- 
nolentia,  fiuc  infcici^,  flue  cafu  dum  infpicit,  pecdidit,  | 
non  opinor  quem.quam  tam  ftultd  fapete,  vt  huic  pet- 
iifle  aliquid  exiftiroet  ecia  de  ipfius  corporis  fandlitate, 
quamuis  membri  illius  tntegcicateiara  perdita.  Et  l.C. 
Scaliget,exere'.i7f.ye3.ir.  herbx cuiufdam  mentionem 
facit,fupct  qua  fi  Virgines, qure  prefunt  pafcuis.fcdeat, 
aut  vrinara  reddant,eis  perinde  rumpi  Natur*  membra¬ 
nam,  atque  ft  a  vito  fuerint  vitiata;.  Vefalius.quoque, 
lib,f.decorp.humamfabr.c.tf.tim  dariaffitmat.Eandem  ■ 
Faliapius,>;v  obfentatiombus  Anatomcu,stimutir,ioiiei- 
que, membranam  quandam  nerueam.non  caineam, im¬ 
mediati  poft  «p.lpae  adeffe ,  &  claudete  finum  per 
tranfuerfum  ;  non  tamen  efle  integram  membranam, 
fcd  in  medio  perforaram  ,  vc  minimus  manus  digitus 
fuo  apice  in  adultis  facile  ingredi  poflit.  V  Vietus ,  Ub. 
obfera.ilteia,  vniuctfum  puellarum  genus  donatam  elle 
ab  initio  hac  membrani ,  nulla  excepta.  Eandem  dari 
docet  Coiterus,  in  tabd.Anat.  Platerus,  de  corp.humani 
firuBurd.  Inter  tecentiflimos  veto  Anaromiz  Icriptorcs 
eam  dati  ftatuit  Adr.  Spigelius,  qUl ,  de  hiitnam  corporu 
fabrica  Ub.S.cap.iS.  Icribir,  ridendos  efle  ilios, qui  nun¬ 
quam,  poft  hos ,  qui  raro  admodum  inuetiiri ,  nec  nili 
ptaiter  na.turam,exiftimant.  Se  enim  in  omnibus,  quas 
fccuitiVirginibus  eam  dcptehcndiirc,&  in  publico  thea¬ 
tro  ftepenumero  demonftratfej&fl  defit,  id  praeter  na¬ 
turam  efle,  vcl  petulanti  manu  ruptam,  vcl  ab  effluxio¬ 
ne  humorum  etofam  fuiffe.  Hymenem  autem  mem¬ 
branam  cum  carunculis  myrtiformibus  corruga¬ 
tam  formaro  calicis  paruae  rofe  femiexpanfte  referre, 

&  inde  fortalfis  ab  antiquis  florem  didam  ,  &  hinc 
natam  phcafin,  deflorare  virginem ,  quod  expugnare 


De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunc. 


palliduro  &  vircfccntcm  mutatio ,  cura  vitium  Icolos  >  intumcfcunt,  totumque  corpus  laxum  &  raolle 
>CC3  Qc  erauitate  omnium  membrorum  »  cibi  cuadir,ob  pituitofotum  ac  fcroforum  humotum  abun- 


Lib.I  V.  Part,  1 1.  Sea  1 1 1.  Cap.  II.  83 


85 


8  8  De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt 

hyftctica  paflione  laborant.fpuma  circa  os  non  habent,  tnenfibus  vitiofis  fit  fuffocatio  Vtetina, etiam  fatis  gta- 
vt  Epileptici,  fed  vcluti  dotmientes  excitantur.  Epile-  uis  iit :  tamen  id  non  accidit  a  mcnftcuo  fanguinc,qua. 
ptici  etiam  poft  patoxyfmum  non  meminctunt  cotum,  tenus  talis,  fed  quatenus  alios  vitiofos  humores,  inpti- 
qux  circa  i^os  acciderunt :  Hyllericx  vero  fxpe  eo-  mis  melancholicum  admiilum  habet, 
rum,  qux  circa  ipfas  didla  vel  gcfta  funt,  meminerunt.  Qud  plures  pactes  in  conienfum  trahuntur  & 

Imd  Sc  phantafmatibus  agitantur  hyllericx,  quod  non  aiSciuntur,  Sc  grauiota  fymptomata  cxcitanturi&  qud 
fit  in  Epileplia,  vel  aliis  cognatis  affc(9ribus.  refpitatio  &  pulfus  magis  aboletur,  &  lipothymia  acce- 


De  Sympt.qusB  fem.in  vtero  accidunt. 


Lib.  I V.  Part.  II  Seal  1 1.  Cap.  I V.  ( 

correpte  adeo  toto  corpore  refrigerantur,  vt  a  mortuis  ruunt;  in  qtjd  repleto  corpore ,  quantum  vte 
vixdifccrm  poffinc.  Alij  refrigerationem  iftara  agno-*  latum  acproftioduin  extendatur^  tantum  in.lor 

feone,  fcd eam  non  morbum  intemperiei efle ftatuur*,  dineabbrcuiattK.t  ; . 

fed  faliem  qualitatem  mutaura  ,  ideo,quod  imem-  Anccituetferdalij^icerconvuifionemiietidi 
peries ,  que  .morbum  conftituir  ,  nec  cito  fiat  *  nec  Autor  ljbfi.dft:ft«n1r  prefocarionp-» 


De  Sympt.qu^E  fcem.  in  vtero  accidunt. 


De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt. 

rct.  Vero  magis  confcntancum  eft,  quod  femen  qo*  parces  genitales  calefacere  poffunt  }  ferturque 
vafa  fua  propria  faltem  incalcfcit ,  &  maiorema  quafdam  incidifTc  in  huncafFcdlum  obhauftum  vini 


Libi  V.  Parti  I.  Seft.  1 1 1.Cap.  V I I  I.  99 


hoiafmodi  paroryfmos  perptflk  eft  , etfi  tum  neque, 
-  jut  pollice  pedis  finiftti  ,  neque  etiam  toto 
vitoque  pede  aliquid  doloris  tum  temporis  petfenti- 
fcetct.Qua  de  caufsi  veto  poftea  in  cruribus  dolor  ex¬ 
citatus  fit.modd  expolitura  eft.  Quibus  tertio  accedit 
hoc, quod  locus  ille  in  crure  ad  talem  materiam  gene¬ 
randam  ineptus  eft,  neque  tumor  aliquis ,  aut  cicatrix 
aliqua ,  vel  quodcunquc  Ixfionis  ,  vulneris  ,  puniftio. 
nis  veiligiura  in  crure  apparuit.  Quattd  idem  & 
hoc  petfuadete  videtur  ,  quod  Epilepticis  Sym¬ 
ptomatibus  iunfta  fuerint  vtetina  fymptomata ,  Sc 
vteii  fuSbcatio. 


I.  QaoddeSuffoeationehyfteticiprxfagiri  folet 
id  etiam  de  hac  Epilefix  fpecie  dici  poteft. 

1.  Non  tamen  tam  pertinax  malum  eft,  vt  veta  Epi- 
leplia.fcd  etfi  grauiflima  habeat  accidentia-taraen  fi  ido¬ 
nea  adhibeantur  medicamenta,  fzpe  ita  euanefeunt,  vc 
nunquam  redeat. 


Vt  in  reliqui  Epilepfii  ,  ita  &  in  hac  fpecie  duplex 
eft  Curatio.,  vna  in  paroxyfino  ,  altera  extra  paroxy- 
fmum.  Qqx  in  paroxyfino  inftituitur,  eo  dirigatur,  vc 
vapor  ille  malignus  cbnuulfionum  initia  excitans  dilcu- 
liaturiextta  patoxyfmum  id  agendum, vc  mincta  8c  hu- 
pior,e  quo  vapor  elcuatut ,  tollatut.prauaque  vteci  di- 
fpofitio  ex  humore  corrupto  nata  corrigatur.  % 

Quid  in  paroxifmo  Epileptico  Medico  agendum  fir, 

'■  hh.  i. Icco  atleg.  ii&atn. 

In  hac  tamen  Epilefix  fpecie  ea  fimul  adhibenda, 
quae  in  fuftbcatione  vterini  antea  funt  propofita  ,  &  ' 
proinde  vtilifilma  hic  funt  tuta  &  caftoceum,quaB  vtti- 
que  affedioni  medentur. 

Extra  paroxyfinum  veto  Cura  inftituehda  eodem 
plane  modo  ,  vt  in  fuffocatione  vterina  extra  paroxy- 
fmuro,  de'  qua  cura  antea,  cap.^.vx  &  lib.  i  .1«.  dleg.  di- 
dtura  fit ,  ea  hic  repetere  opus  non  eft. 


y.  fienU  foumit  Drach.j.  btyonU  ,  fkccim  prepv 
Al/ci  9.«»«  Scrup.j.fi.  Ufui.beiatr,crmij  htm.fripjau^ 

F.puluis.Dofis  Scc.pvel  j.fi.cum  aq.  tilut  & fibn^ru 
vel  cum  facch.  F.  Rorolar. 

Vel  y.  fim.  agni  cafti  Voc.j.  ligni  abis  Drach.fi. 
raiiie.  pccoitia  ,  fm.  petonit  ,  rifii  9.  ana  Drach.j. 
F.puluis. 

Rad.fiar^.gary„phpllpcrama.vifii  q.fim.pmma, 
rafur.  migida  alcis,  diSamn.  Cretici ,  ana  Drach.j.  oj[.  de 
'C.C.  cranijhHm.prap.ana  Dcich.6. fiiccini prap.flerccris 
fauonis ,  ana  Drach.j.  pnlu.  e/,  degemm.  diamojch.  d.  ana 
g.jfi  cinam.  Drach.i).  betente,  materan.  melifa  ,  an». 
Drach.jli.  fem.  agni  cafti,  ruta,  ana  Drach.j,  yicch, 
condi  sid pondus  omnium.  F.  Puluis. 

Oft.  Confern.  melijfa  ,  tilia  ,  anthos ,  lil.  connall.  radie, 
condit,  fcorzjon,  ana  Vac.).jpec.diamofcb,d.  Drach.j. 
fem.  agni  cafti ,  rad.  pceonia ,  ana  Drach.ij.  Cum  Spr.de 
ftcechadet.Ek&atiC. 

Vel  rad  pceon.fcorajon.  diSamn.  albi ,  ana  Vnc.j. 
faluia,  melifa, onaM). galanga, nucis  mofih.cttbeb.r.edoar. 
granor.  paradift,  ana  Vnc.fi.  Affunde  «9.  ItUonKall.cxm 
vino  deftill.  &  vini ,  ana  9./! 

Stent  in  infufione  8,  diebus  ,  poftea  dcftil- 


Xlexcitanturifrequemifiimi  tamen  Sc  graullfimi  in  ca¬ 
pite,  Sc  quidem  varij.  Aliquibus  enim  cocum  caput  do¬ 
let  ,  quibusdam  alterum  latus ,  nonnullis  cicca  ocu¬ 
los  dolor  inpcimis  percipitur ,  vc  ex  fede  fua  quali 
erupturi  videantur. 


'i  o  o  De  Sy mpt.quse  fem.in  vtero  accidunt. 

fcd^^v^mquc 

oIiIT fimplci ,  fingais ;  <>  c»™  mordacitate  &  cipice ,  &  in  occipite  dolores  capitis  ei  confcnfu  Vicfi 


Lib.I  V.  Part.ILSe6l.IIL  Cap. X.  loi 

qu®  in  hypochondriis  pulfant  ,  fune  rami  in  genere  diftum, ve  faepe  dubitetur  a  Medicis: 


102  De  Sympt.qu^B  fem.in  vtero  accidunt. 

Alias  fe  prsdicsbat  fanam  ,&  domeftica  ncgoti»  faris  Etfi  aiitem  omnia,  qn*  ad  menfes  ptouocaodos  nccef- 
bcnc  pelliciebat.  fatia  effent,  tentarit  Hippocrates ,  non  fluxerunt  tamen 

menfes ,  fed  cum  haud  multo  tempore  poft  Tixiflet, 
Frognojlica.  mortua eft.  Idem  Namyfiat,  Gotgippi  vxorieuenifTe 

idemtefcrr,  ihidjiph.prcxime  Et  Alex.  Benedidius, 
fnriw/IiV»;  !•  Cum  hypochondriaca  alFcaio  lienifque  morbi  de caw/.rneri.My,. 4.  fcribit.  Vidua:  cuidam,  quse 

aliis  curatu  difficiles  fint ,  adhuc  grauioces  euadunr,  flepius  prius  conceperat ,  ex  abftinentia  purgationibus 
cum  vteti  affeftus  coniunguntut.  menfttuis  fublatis  barbam  exortam  efle.  Cum  enim  pili 

a.  Degenerat  autem,  nifi  mature  curetur,  in  melan-  ex  ignobiliori  &  excrementitil  fanguinis  parte  gene- 
choliam  ,  lienis  fcitthuro  ,  &  alios  graues  ac  periculo-  rentur,  fi  fanguis,  qui  lingulis  menfibus  per  vterum  in 
fos  morbos.  fosminis  euacuatur,  retinetur,  &  humores  vitiofi  ,  qui 

cum  eo  euacuati  folent ,  cum  alij  in  ambitu  corporis 
curntio.  "><>'■’'  &  fynjptomata  excitantur.tum  etiam  incetdum< 

quamuis  rarius ,  ex  retentis  illis  excrementis  corpus 


104  De  Sympt.qus  fcem.  in  vtero  accidunt. 

tUm.  c/tt.zo.  fcribit  ,  quendam  in  Ducatu  Cliuenli,  plutcs  adhuc  futtus  concipiunt ,  aut  pollquaro  conar-; 
artis  caitrandi  pecora  gnatum,  filiam  fuaro.cum  qucn-  petunt ,  poft  aliquod  temporis  interualluio  alium  ad- 


I  o6  De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt 


If  .  ConfeB.  amygd.  d.ptBacior.  pwear.auellA 


Vcl  fiat  panis  Martius  talis. 

^C.  amygd.d.  VncMiypmeAr.piBacior.aueli 
•d.ana.  V nCM.Ibec.diambr.dUmorch.ofra  Drac 


1 1  o  De  Sympt.qusE  fcrm.in  vtero  accidunt. 


InprimB  Y«6  hic  vnl«  fam  thcrmse  n«ural«  ful- 
phQtL,bitaminof*.  aluminofe,  n.trofxad  quaa  plc- 
iunque  femina:  ftctiles  tanquam  ad  afylum  confu¬ 
giunt.  Sc  quidem  fa:pc  non  fine  fcudtu. 

”  Er  catundem  plantarum  decofto  feraente  vapores 
per  idonea  inftromenta  pudendis  eicipi  poiTunr. 

Vel  fuffitns  fiant  J  puluetibus  aut  trochifcis  carbo¬ 
nibus  inieais.  u  ■ 

LadaiihflyrM.cakmit.be/izjie),  ana  Drach.ij.fc^»» 
«4icj,Sccup.j.m»ycWgt.vj.  „  . 

Cum  infafime  tragMamha  rof.faSla.  F.T tocbifci. 

Vel  'y:.thtiru,m4iiche)JbenzJ/e),flyrac.calm)U.  gummi 
iuniperjinaDach.\.gMy(/phylIer.fa/!taUcitri)/.cma)nmh 
«»nDtach.C.MJfemSctup.j.F.puluis. 

Peffi  fiant  i  fol.metcutialis ,  &  matricari*  recenter 
«ontufis. 

Vel  'if.  mastiche),  flyrae.  limid.ana  Vnc.&.fil.  melijfa, 
nepethe,  merettrid.  anji  Dath.pgarycphyhr.  nue.  tnojch. 
«3«  Dtach.fi.  rW.  Setup,  fi.  cera  alba  ^.f.?.pz(iu- 

Poft  balnea  Sc  fiiffitos  peflinis  &  vmbilici  regio 
inungatur  oleis  &  linimentis  vterinis. 

Vt  ‘^.cUheirini  Vac.6.deSHl.maicran.Scmf.).garyo- 
phyllor.Saap.&.nHC.mfch.expr.  Ouch.].  flyrac.liq.  3.1). 
rabethi,  mofchi,  aua  gt.vj.  cera paru/n,  F.Linimentum. 

Vel  balneo  egtella  dimidia  hoti  in  ledto  decumbat, 
&  faccuium  infta:  magnitudinis  ventri  imponat,  e  me- 
lifra,calaraintha,menhta,aut  roatticaria  paratum  Sc  vino 
conQietfnm.  _  -  _ 

Tandem  emplaftra  perinasi  8:  lumborum  regioni  ap¬ 
plicentur  ,  qu*  gellentuc  continuo ,  vei  fingulis  nodli- 
bus;  vfque  ad,  vltimaro  ,  qua  inenfes  erumpere  folenr, 
feptimanaro. 

Vt  IflSampl.mairicali)  Vnc.].flyrM.liqHid. gummi  ca- 
ranna,ana  Dtach.  i]. galliamofchataDxiciiS.  el.garyc- 
phyll.  Scmp.fi.nucMcfch.expreJf.  Dtach. j.  Mifc.cum  d. 
cheirine  F.empiaftrum. 

Si  vtetus  fit  nimis  lubricus  Sc  laxus ,  abftergendus 
clyftcribus  ex  fucco  mercurialis  cum  meile.  Deinde 
balnea,  pefli ,  fuffitus  Sc  alia  topica  adftringeniia  Sc  ro¬ 
borantia  vfutoentur. 


De fterilitxte  ai  Temfta,  dr  raro  Concepti. 

INterdum  accidit ,  vt  quidem  feminae  non  fint  pia-  S/oi/i,  . 

nS  Heriles ,  tardius  tamen  ,  quam  par  ell ,  aut  ratius  '<»;».  * 
concipiant.  Nonnulla:  enim  ,  etfi  nubant ,  tamen 
non  Hatim  concipiunt,  fed  obferuatum ,  nonnullas 
demum  fexto ,  ieptimo ,  oftauo,  vel  etiam  decimo  aut 
duodecimo  anno  concepiiTe  j  deinde  alix  funt ,  quie 
quidem  ilatim  concipiunt ,  fed  poH  primum  patrum 
non  mox  iterum,  fed  poft  aliquot  annorum  intcrualla, 

Sc  rarilllmS  concipiunt. 


'  Quod  autem  nonnuilx  tardius  concipiunt ,' caulTa  C«j; 
ell  primb  xtas.  Cum  enim  plerumque  femine  con¬ 
ceptioni  aptx  fint  poft  annum  14.  , aut  certe  poftquam 
menfes  fluere  cospetunt ,  nifi  ex  morbosa  conftitutio. 
ne  diutius  fubfiftant ;  fi  virgines  ance  ili  ud  tempus  nu¬ 
bant,  non  concipiunt.  Deinde  idem  accidit ,  fi  viriola 
aliqua  dilpofitio  fit  in  vtero  vel  femine.  Tunc  enim 
feminx  non  concipiunt ,  antequam  ea  vel  xtacis  pro- 
greflu  a  nacurd ,  vel  arte  Sc  medicamentis  corrigantur, 
qua  fublati,  poftea  concipere  incipiunt.  Nonnunquam 
etiam  euenit ,  vt  etfi  femina  fic  fatis  fana  videatur, 
quia  tamen  vteri  Sc  feminis  eius  conftitutio  virili  fe¬ 
mini  non  refpondet ,  nec  conueniens  eft  ,  non  conci¬ 
pit,  donec  progreflu  xtacis  ea  conftitutio  in  aliam  mu- 

Quod  vero  qux  femel  conceperunt ,  poftea  ratius 
pariant ,  fit  etiam  primd  ratione  xtacis.  Si  enim  vir¬ 
gines  nimis  adhuc  teneilx  nubant,  plerunque  diflicul- 
tet  patiunt ,  Sc  pattu  difficili  vietus  Sc  ptxcipuS  oS 
eius  debile  yaldS  redditur.  Idem  accidit  Sc  feminis, 
qux  iam  adultiores  nubunt.  Cum  enim  iis  aftluxu 
fanguinis  menfttui  vtetus  debito  modo  non  fit  hume- 
Slatus ,  aut  non  concipiunt ,  aut  tard  concipiunt.  De¬ 
inde  idem  ex  moibosa  conftitutione  euenit.  Quibus 


I  I  6  De  Sympt.qu$  foem.in  vtero  accidunt. 

conceptionis ,  quam  natiuitatis  foteft  i  cum  rora  cor-  pedes  duos  cum  dimidio,  barba  etiam  long^  prsedicusi 
poris  natura  a  conceptione  peudear.  Er  fi  qui  in  No-  Tertius ,  qui  in  nuptiis  Ducis  Bauari*  integre  armatus 
uilunio  in  lucem  eduntur ,  plerumque  vo<np«  funt ,  ac  &  in  artocreate  occultatus  in  menCam  appofitus  fuir, 
rar6  vitales,  qui  in  Eclipfibus,  Epilcpfia:  obnoiij :  cur  &  rupto  artocreate  erumpens,  ftrido  gladio  in  mensa 
fi  iifdem  temporibus  conceptio  fiat,  iidem  morbi  oriri  faltans,  fpediatoribus  rifum  &  admirationem  excitauir. 
non  poflint  ?  Qu»  autem  debilitationis  fcetus  cau fla  Contra  monte  rupto  olim  oraculi  iu (Tu  ,  Orcfliscor- 
efle  p6llir,  facile  patebit,  fi  &  parentis  &  matris  natura  pus  refoflum  feptem  cubicorum  fuifle  traditur.  Efrub 
diligenter  confiderctur.  Vt  enim  rfeferunt  fua  femina  Claudio  Imperatore  quidam  robuftiflimus  hominum 
plantae  ,  &  ve  Saluatot  ait  ,  mala  arbor  non  fert  fru-  noucm  ptfdum  &  totidem  vniciarum  ex  Arabia  adue- 
^usborios:  ita  ex  mal5a(Fc£tis  parentibus  fortes  liberi  6tus  eft.  Et  noftd  aetate  fuit  quidam  procerus  homo 
fperati  non  poflunt.Confulcretur  itaque  bene  Reipub.  Antonius ,  in  aula  Ducis  Btunfuiccnfis,  cuius  fccleton 
,  &  pofteritatt  ,  fi  Se  homines  iufta  aetate  vxores  duce-  in  Academia  Heimaeftadiana  afleciutur,  Etante  annos 
r<»nr  .  A”  niiberenc  .  &  aui  moibo  aliOUO  aifcdli  fuht,  non  ita  multos  Polonus  ouidam  (rrandis  fl-arnr»»  fni». 


Lib.I  V.Part.1 1.Sea  I  V.Cap.V  II.  1 1 7 

/m- habailTe  obrcruatnm.  Sic  brachiis  eribus  vcl  pluribus  fedmortuum;  cui  inreftinacum  omento  per  rmbili- 
vt  &  natos  fuilTc  ,  ex  lul.  Obfc-  cumcxvcmrepropendcbancjinuoluta&tcdtamcm- 

quente,  Lycofthene ,  &  louiano  Poncano  patet.  Di-  branis iis,  quibus vafavmbilicalia  inuoluuntur.  Marce 
gitosin  manibus  &  pedibus  icnosfuilTe,  fxpe  obferua-  toto  geftationis  tempore  «egta  tempus  confuctum  pt*- 
fura  ,  &  M.  Curiatij  ex  patritia  filias  duas  ob  id  fcdi-  uertit  partus.  Quod  confirmationis  vitium  etiam  ab 
gitas  cppeliatas  ,  &  Volcatium  fcdigitnm  ,  Plinius,  miaginationcortuhabuit.Matricnimquotidicobocu- 
ffdtitrtti.hifier.liliAX.eap.4i.tcfcn.ht^uctam  Arclar®  los  erat  cotum  illud  ,  quod  cx  abdomine  fcu  ventre 
vifum  ,  cut  in  vttoquc  pede,  feptem  inerant  digiti ,  in  bobus  cuifcctatur ,  inceftina  nempe  ,  famen ,  ventri- 
vttaquemanu  digici  fex  ,fctibitFr.  Vallcriola  ,/;A4.  culus,  vifcera.  ImprelCt  igitur  h.tc  imaginatio  illi; 
thferu,!.  Venimm  quoque  numerum  confuctum  non  quod  in  vcero  gerebatur  ,  ita  vt  mifer  infims  exu 
femper  obfccuari ,  fcd  nunc  plurcs,nunc  potiores  effe,  pendula  cx  vmbilico  monftearec.  Et  vicina  quaedani 
aliquando  duplicem  etiam  ordinem  dentium  fuiffe,  mea  ance  annos  non  multos ,  cum  grauida  vidifiec  ia- 
obfetuatumcft.  nium  fuis  madaci  caput  fecuri  diuidencem,  filium 

,  Eorum  vero  ,  qui  diftortos  inuerfos  pedes  &  genuit ,  cui  maxilla  vtraque,&  os  ad  nares  ac  palatum 

manus  habent,  paffim  exempla  obuiafunt.  Connexio  eodem  mbdo  diuifa  erant.  Infantes  intctdum  nafei, 
th/l,  etiam  fatp^  praeter  naturam  vitiofa.  Noui  hic^Viri  cu-  labia  diuifa  ,  qux  leporina  appellant ,  habentes,  paffim 
iufdam  do£li  liberos ,  qui  omnes  in  manu  vna  digitos  notum  eil.Ec  plurimos  alios  huiufmodi  errores  in  con- 
dnos  connexos  habent.  Quod  etiam  n<cui  alia  qui-  formatione  in  Vcero  fieri, fcetufque  pofiea  calla  vicia 
bufdam  liberis  a  matribus  imprimantur  ,  notifiimum  habentes  nafei ,  nemo  ignorat. 


Libi  V.  Partii. Sedi  V.Cap. V 1 1 1.  1 2 1 


124  De  Sy  m  pt.quse  fem.in  vtero  accidunt. 


^  I^rerdum  mol*  eicaionetn  dyfcntetia  praecedit;  Extra  quoque  huius  generis  medicamenta  vliirpandaj 

utMcaidamfmminaepoft  tres  vel  quatuor  annos  Exempli  gratia,  Clyfter  talis  fiat: 
-idiSctc(ctiM\li(xdcsJ,l’A  dcgc!i^mm.cap.7.&  lo.  lnym,t,anfti,hch.rvi.lmgt,maVDc.e.afm 

IS  in  dvfenteriam  periculolam  iilcidit.Sc  poftea  mo-  Dtach.ij.  fol.  rute  ,falnne ,  ertemijie  ,  diaemni ,  puUg. 

■  •  . . . -J — - 1— matricarie,  ena  U  j.  fi.  fambuci ,  chametueL  me  MS. 

Jem.fcam^.  lini ,  ana  Vnc.B.  Coq.in  aq.f. 


Ura  eiecit,  aegtamque  tandem  iugulauit. 


fem.  fanu^.  Imi ,  ana  V  nc.u.  t^oq.in  aq.l. 

ruratio  Co\.%.  ^.yeUiiere  fure,  Vnc.j.  trochifi.  alhandal. 

Sctap.6.ol.rutacci,chtirm,ana\nc.jB.f.Cly(tot.. 

Tutilfimum  vero  fiietit  ,  prxcauere ,  ne  foerama  Ex  magmate  veto,  a  quo  Clyfter  paratus  eft.  Cata- 


De  Sympt.qusE  fem.in  vtero  accidunt. 


2  8  De  Sympt.qu^  fem.in  vtero  accidunt. 

td  formandum  foetum  retinetur ,  &  propterea  Alia  vero  ,  qax  ab  Autoribus  recenfentur ,  r 
um  orificia  per  cotyledones  ad  va(a  vmbilicalia  certa  &  firma  funt  »  nec  in  omnibus  apparentia  j  i 


130  De  Sympt.qu^E  foem.in  vtero  accidunt.  1 

Mtui  Primo  interdum  morbi  acuti ,  vt  febres  ardentes,  fia. t.cap.17.  Ptoliiti  etiam  hanc  quatftionero  traflant  ^ 
trmii^ra.  pleuritis  ,  angina  ,  &  vifccrum  inflammationes  gra-  Horatius  Augcnius  ,  de  mt.  curandi  fer  fmg.mijf.  tota 
uidas  inuadunt.  De  quo  Hippocrates ,  1.  aWa-  Jfo-e  W.tf.  &  Ioh.  Baptifta  Syluaticus,  ««r.Sj.  Rem 

lierem  grauidam  morbe  ijmpimi  acute  ccrrifitfemichftm.  hic  omnem  breuitcr  complciftemur.  Duos  autem 
Nam  ,%t  Galenus ,  ia  ro»»».  explicat ,  huc  acutus  cum  cafusquillio  hac  complebitur  ,  ^timd  cum  gtauida 


Lib.T  V.  Part.  1 1.  Sed.  V.  Cap.  1 1 1.  1 3 1 


cortspt* ,  «  ab  aliis  Medicis  pro  defpetata  telifla:, 
quater  (angainem  tnififfe,  eamquecoDualuiffe  ,  &  fi¬ 
liam  (anum  pepetilTe.Ec  P.  Sal.  Diuerfus,  de  af.pariic. 

r4p.aa.referr,fe aliquando venatfetaiooem  etiam  co¬ 
piose  faaam  in  vltimo  menfe  ,  inftante  pattus  tem¬ 
pore  ,  dumVtero  gerens  ardenti  confliflareturfebre, 
plutiinoque  abundaret  fanguine ,  tentalTe ,  &  hinc  re- 


roiflionem  febris  Sc  partus  accelerationem  fpetaflc  ,  & 
vttumque  ea  fanguinis  milfione  confccutura ,  ftetura- 
que  &  matrem  vni  periclitantem  folo  hoc  remedio 
fclualTe.  Et  fitfane  ,  vtvena  fefli  in  eiufmodi  febribus 
abortus  accidat :  is  tamen  ,  fi  Indicationes  &  conditio¬ 
nes  ante  diftae  obferuatae  fuerint,  non  veoxfeaioui, 
fed  eiolentiae  morbi.imputandus  erit,  qui  etiam  fine 
Vensfeaiojie  fieri  poluiflet.  Intetim  neceffaruira  pro 
matttrfetuanda  auxilium  i  Medico  non  fuit  omifliim. 
Si  veto  Medicus  ipfe  metuat ,  Venafeftione  inftituta 
abortum  futurum  ,  nullo  mOdo  Vena  fecanda  ,  nec  vc 
mater  fetuetur  foetus  perdendus  j  cum  incertum  fit, an, 
fi  abortus  fequatut ,  mater  fetuati  polEt ;  cum  abortus 
accedens  morbum  acutura  non lcuct,fed augeat, vires¬ 
que  magis  deiiciat.  Cum  autem  non  facile  fitdclmite, 
an  in  grauidi  tantum  fanguinis  fuperfit ,  vt  eius  parte 
aliqua  carere  pollit  foetus  in  vtero  nutticndus,oranino 
hic  cautione  opus  eft  ,  Sc  omnes  circurollantiae^diligen- 


tcr  perpendenda:  funt.  Et  cum  poftremis  menfibus  co- 
piofiore  alimento  indigeat  foetus ,  quam  ptimis,tutius 
eft  ,  vt  primis ,  qu^m  vltimis  menfibus  inftituaiut  Ve- 


Altcrum  vero  cafum  quod  attinet ,  etiam  circa  fe¬ 
brem  in  gtauidis  fanguinem  mittere  ,  interdum  non 
folum  tutum  ,  fed  &  vtile  ac  neceflatium  cll ;  cura  ob- 
feruatum  fit,  quafdam  fmminas,  quae  copiofo  (anguine 
abundant ,  abortum  pari  t  abortum  vero  praecaucri ,  fi 
circa  quartum  vel  quintum  menfem  fanguis  iis  mitta¬ 
tur,  ficut  eius  rei  exemplum  habet  Amat.  Lufitanus, 
centum.  &  plura  recitat  Marcellus  Donatus, 

de  hifi.med.  1 6.  Scribit  etiam  P.  Salius 

Diuetfus ,  de affeB.pmic.cap.tt.  ad  praeferuandas  mu¬ 
lieres  ab  abortu,  quae  in  hunc  incurrant, ob  multitudi¬ 
nem  &  copiam  fanguinis fcEtum  fuifocantis,  nullum 
validius  remedium  excogitari  polle  Venaefeiaione,qua 
ipfe  plurimas  ab  abottu,in  quem  fiequenter  incidetant, 
praeleiuitit. 

Et  omnino  fi  gtauidis  febre  acuta  laborantibus  ve- 
naiti  fecate  licet ,  vt  modo  rationibus  &  experientia 
monftratum,mult6tutius  id  fieri  poteft  in  gcaaidis,quae 
febre  non  laborant  ;  quia  vires  non  folum  magis  con- 
ftanr,(ed  etiam  copiofius  nutrimentum,quo  ftetui  quo¬ 
que  alendo  fatisfiat ,  exhibere  licet :  ac  ptopterea  nullo 
modo  ex  fubtrafto  fanguine  fcetus  laedetur,  fed  potius 
melius  inde  habebit,  vt  qui  cius  copia  ance  pene  fuffo- 


verd  vfus  oftendit ,  nihil  ex  his  elfe  perpetuum  ,alias- 

que  potiores  obferuationes  adhibendas  efle  ,  ad  quas  <«4  ImVa. 

dirigi  curantis  confilium  debeat.  Intetell  enim  ,  non  e  . 

qux  stas  fit,  neque  quid  in  corpore  intus  geratur, 

fed  qus#ires  fint.  Ergo  fi  iupenis  imbecillus  ell ,  auc 

(i  mulier  ,  qus  gtauida  non  eft ,  parum  valet ,  mald  /ixn  ♦*»*/• I 
fanguis  emittitur.  Emoritur  enim  vis,fi  qus  fupetetat,  — I 

&  hoc  modo  erepta  eft.  At  firmus  puer  ,&  tobuftus  ,  j 

fenex  ,  &  gtauida  mulier  valens ,  tutd  cutantut.Maxi-  tA 
xime  tamen  in  his  Medicus  impetitus  falli  poteft,  quia.-^/vAi^ 
fere  minus  roboris  illis  statibus  fubeft.  Mulicrlquc  U  (jjr--  r 

prsgnanti  poil  curationem  quoque  viribus  opus  cft>  "  »  i 

non  cantum  ad  fe.,  fed  etiam  ad  p^ttum  fullinendum. 

Non  quicquid  aut  intentionem  animi,  aut  piuden-  .  _ 

tiam  exigit,  protinus  faciendum  eft :  cum  prateipua  in  ^  , 

hoc  ars  nt,  qus  non  annos  numeret ,  neque  conce-^^it^ 

ptionem  folavn  videat ,  fed  vites  artimet ,  &  ex  eo  coi- 

ligat,  poffic  necne  rupereiTe  ,  quod  vel  puerum  ,  vel  i\  JP 

fenem,  vcl  in  vna  muliere  duo  corpora  fibiul  ruftincat.''^*^^ 

aiffu,  . 

avaESTio  III. 

Angr/tuidas  purgare  liceat  ?  j||4 

Purgantia,  prjefectim  fortio,ra  ,  gtauidis  fine  pe 
culo  non  exhiberi, certum  eft.  Etenim  cum  Natura 

purgante  irritata  ad  expellendum  pharmacum  &  Im- ^  p,  Pm  I 

mores  infurgat',  facile  etiam  hic  natura?  conatus  ad  ^ 

VtcrumpcrucnirepofTec,fcciufqucvnaexirudi.Prae- 

tcrea  cum  medicamenta  purgantia  magnam  humorum  j[i^\ 

rurbaiionem  efficiant ,  facili  ea  vfque  ad  foetum  per-  V 

cingere  ,  cum  alias  putgancia  fortiora  aduerfas  C(3r-  ^  | 

porinodro  qualitates  obtineant,  ab  iis  facile  fcetus 
laedi  polTcr.  Ideoque  non  facile  exhibenda  funt.Qui- 
bus  autem  in  morbis,  8c  quando  exhibenda  fint  docce 
Hippocrates ,  dum  4.s*pW.i.  feribit  :  PrAgnantes jur¬ 
gabis,  fi  materia  turgeat,  ijuadrimefires ,  &  v/^uead 
Jeptmum  menfem  ;  fed  has  pardus.  Minore 


graadm 


Nec  huic  fentemix ,  in  viroque  cafu  ,  obftacalle- 
gatus  aphorifmus  Hippocratis.  Cum  enim  ,  vtredlc 
in  cmm.  Galenus  id  explicat ,  aphorifmus  hic  Venae- 
fcdlionem  in  grauida  prohibeat ,  quia  Vcnsefetaii^ne 
alimentum  fcetui  fubttahatur :  fi  venaefedtio  in  graui- 
dis  ita  tnfiicuatur,  vt  fufficiens  alimentum  fastui  relin¬ 
quatur  ,  periculum  abortus  iam  nullum  amplius  me- 
tuenijum.  Aphorifmus  veto  illc  tantum  eft  incelligcn- 


iphorlfmo  patpc  ,  neque  in  omnibus  morbis ,  neque 
quouis  tempore ,  ied  omnino  cauce  &  religiosi  in  prae¬ 
gnantibus  purgationem  efic  inftinnendam.Prim^  enim 
non  in  quouis  m.orbo  ,  fed  acuto  faltem  ,  &  dum  res 
in  dubio  eft,  purgantia  exhibere  licet.  Nam  fi  morbus 
nihil  periculi  coniundtum  habeat ,  per  purgantia  ma¬ 
ter  5cfccrus  in  periculum  non  coniiciendi.  Contra  fi 
morbus  defpcratus  fit ,  purganria  non  exhibeuda  v  nc 
quam  ipfe  morbus  interemit ,  purgans  exhibitum'  ne- 
cafle  dicatur.  Si  ver6  materia  in  acuto  moibo, turgeat, 
purgantia  exhibere  licet.  Hoc  enim  modo  periculum, 
quod  ex  tu - :4-— - «r-  — r . -  «. 


dus  de  iis  grauidis ,  quibus ,  fi  vena  aperiatur ,  necef- 
farium  fcetui  alimentum  fubtraherciur ,  quales  funt, 
qu«  fanguine  non  abundant  t  His  enim  ccfi  parum 
fanguinis  faltem  cuacuatetur  ,  tamen  tequ^  facili 
fonui  tum  alimentum  fubtrahi  poffec  ,  ac  fi  alij  fce- 
,  qu*  fanguine  abundat ,  multum  fanguinis 


detraherctiL. 

l^S^gi^crgo  deVensefe^ionein  grauidis  Celfus, 
Ith.i.cap.io.  hoc  modo  fccibit :  Antiqui  primam  vlci- 
mamque  statem  fuftinerc  non  pofle  hoc  auxilij  genus 
iudicabant ,  petfuafctantque  fibi  mulierem  grauidam, 
<iu«  ita  curata  effet ,  abortum  efic  facturam.  Poftea 


quia  turgens  materia  du  ^  ^ 

facile  fequituc,  fine  maiore  perturbatione  purgatio 
perficitur  ,  quod  non  fieret ,  (i  materia  quieta  &  fixsr 
efier.  Deinde  non  quouis  tempore  purgantia  grauidis 
propinare  fas  eft  ,  fed  ab  initio  quarti  menfis  ad  finem 
rexti,feu  feptimi  initium. Vc  enim  rcnelH  fcuftus,  (quo 
fimili  Galenus ,  in  comm.  alleg.  aphmfin*  vtitur , )  \  pri¬ 
mi  generatione  infirmis  pediculis  continentur ,  atque 
ideo  facile  decidunt  ,  fi  quando  ventus  vehemencioc 
cos  concuflcric  :  ira  etiam  ligamenta,  quibus  foetus 
V ceto  cohsrec, primis  menfibus  imbecilliora  funt ,  coa- 
licufque  infirmior.  £c  rurfum  ficut  fcuAus ,  vbi  ad 
maturitatem  pecuenerinc,  ijjoTitc  fui  &  fine  vi  vlliex- 
icrni  decidunt :  ita  etiam  cum  fcetus  vltimis  menfibus 
iam  grandior  fit  ,  &  ad  exitum  properet  ,  facili  in 
caufsieflcpofiuntputgantia  ,  vt  foetus  ante  tempus 
exccudacur.  Qui  de  caafsi  ex  ,  qux  fepcinmm  men¬ 
fem  iatp  attigerunt ,  minus  tuto  ,  quam  qux  propiores 
funt  quarto ,  purgantur  ,  cum  feptimo  menfe  fi  partus 
non  accidit  ,  moueci  tamen  a  talibus  cauffis  foetus 
pofiit»  Commodiffimi  vec6  Jnftiiuicui  in  grauidis 
purgatio, 


Lib  I V.  Part.1 1.  Sea.V.  Cap  i  V.  133 


Q^ftioncm  \eih  in  fp«cie  propofitam  quod  attinet, 
roulittcm  grauidam  acuto  morbo  corripi  plerumque 
lethale  elTe,  in  principio  huius  capitis  ejt  Hippocrate 
didum  i  cura  in  iis  &  matet  &  fcetus  periclitetur ,  & 
vttumque  fernare  f*pe  difficile  fit.  Cenfent  igitur 
nonnulli,  cum  &  mater  &  fcetus  ratb  fimul  feruati 
poffint,confiiltum  efle,  vt  matri  porius ,  quitu  foetui 
pro(piciatur,&  cum  matri  plerumque  fine  damno  foe¬ 
tus  luccutti  non  t)offit,manue  id  Sciendum  efleumb 
pratftandum ,  vt  fatus  ftatim  eiiciatut ,  quim  poftea. 


De  Symftomttibus ,  qut  f  rimis gejlatioms  menfi- 
bus  gttuidis,  tedduat. 

VT  vero  iara  in  fpecie  de  affeSionibus  prstcr  ni- 
tutam,qurE  grauidis  accidunt.dicamus,&:  qui  tar 
tione  amoueri  poffint ,  doceamus  ,  funt  es  omnino 
mults  &  varis,&  alis  quidem  primis,alis  mediis.alis 


134  De  Sympt.Grauid.prim.Menr. 

l)oncs,arcnam,cinctc$,&  animalia  vijiaappctunt.Ma-  Idcoquc  vt  Vomiras  talis  fiftatitr  ,  tmccria  tum 
irem  fuam  cammaros  fluuiatiles  crudos  comedilTc  excitans  cuacuanda,  &•  poftea  vcntricnlus  roboran- 


Lib.  I V.  Part II.  Sea.V.  Cap  V. 

ritur<iue  turbandbus,qui  vaporum-adfccnfas  fit  par-  Tcrci&  rntecdam  grauidis.molefbe  fuhfcqufl: 


Lib  IV.Part.IL  Sed.V.  Cap  V  1 1. 


debilior  fiat.  Accidit  autem  hoc ,  vel  quia  femen  ,  c 
quo  fetus  formatui,debilius  eft,Ycl  ob  alimenti,quo 
nutritur,pcnuriamaut  prauitatem.  Penuria  alimenti 
accidit  i],ob  morbum  aliquem  matris  ,  inediam  vel 

prauiras  itidem  i  matris  morbis  &  vitiosi  corporis 
conftirutionc  dependet, atque  hinc' accidit,vtin^ns 
variis  morbis  &  ipfe  cor£ipiatur|,  de  quo  plura  infra 
Je6l^^.€ap,i  dicentur. 


Cognofeituf  autem  foetum  in  Vtcro  debilem  elTe, 
primo/i  manlmas,  qua:  antea  turgidas  eiant,  fubit^ 
extenuentur,  &  lac  copiollim  velaquoflim  fiindant. 
Dc  quo  Hippocrates,;,  apher.^^.  fum  per- 

ditHYA^ik  r/tarnmA  extenuantur.  Accidltque  hoc  ob  ali¬ 
menti  in  venis  Vceri  mammarumque  communibus 
inopiam.  Ec  iC.aphor.  38.  Si  mulieri  Vtera gerenti 

Mulieri  gemines  ferenti  Jf  altera  mamma  extenuetur^  al~ 

ta  efi, marem ;  fi  vere  finifira  tfceminam  abortione  exclu‘ 
dit.  Si  lac  copiose  c  mammis  effluat ,  de  quo  Hippo¬ 
crates, MuUeri  fatum  gerenti  ft  lac  e  mammis 


r«w, nominant :  quod  quianoflris  Mulieribus  in  pu»crutn,feu 
firequenti  vfu  eft ,  &  ab  iis  cum  fumirur ,  rum  extra 
vmbilico&  vcntriimponitur,eiusdcfcriptioncmhic  ' 

mcismofchat€tmach,caryepJ:^llor.  cinam.zin~ 
tib.  albi,  eubebar.^anor.  paraSfi,  zedoar,  ana  Vnc.j  .i5. 
gaUngaDi2ch.v],Jl.tilia,tumcu  ana  herbar.fat- 
uia  iferpilU  ,fcenic,  verbent ,  laueni.  ana  Vnc.ii].wf«- 
thacrifp.  Vnc.\\.rad.pa:on,  &  fem.eiufd.vifit q.decrefi. 

J)4  celUna  |  lymedulLpanis  tritic.  Vnc.vj. 

Herba  &  radices  incidantur  minutim  j  aromata 
vero  crafliufcule  puluerifcntur ,  panifque  medulla  in 
fruftulaconfringacur;  quo  fado  omnia coaimifc.& 
afFufis  vinimalmumenfur.  iiy.  in  vafc  fictili  vitreato 
probe claufo, ne  quid  cxfjjirer,  fepeliantur  incclli 
vinaria  fub  terram  ,  ften eque  ibi  in  digeftione  per 
fcptim.3.  Deinde  die  prsced.  antequam  hxccterrd 

tbj.  His  in  mortario  prius  probe  contiifis ,  Sc  in  vi» 
rreo  vel  virreaco  vafe  aliquo  mundo  collocatis  af¬ 
funde  at^.ref.  alb.fi.  bugloJJ'.ana  Vnc.  viij.  Stent  in  in-  , , 
fuf.perhot.  xxiiij.  lam  v-ero  riufus  accipe  hordeiger^ 
minantis  tosli,Maltz.,^y  hoc  in  mortario  groflb  mo¬ 
do  confringe, illique  fuperaffunde  ay  fragor,  lilij  con- 
uall.  ana  V nc.  vij.  Stent  etiam  fimul  in  alio  vafe  in 
infuf.  per  hor.14.  Tandem  amygdalas  ininfufionc 
liantes  exadl^  tcrito,&:  cum  aquis,  quibus  immadu^- 
re,diligentcrfubigito>quo  fado&:  hordeum  toftum 
aquis  luis  inhifitm  huic  amygdalogaLe  iungico ,  ac 
in  olia  fimul  omnia  ftudiose -permifccto.  Quod  fi 
aquarum  amygdalis  &  hordeo  luperinfiilarum  quan¬ 
titas  commiftioni  non  fiiffeccrit,  dc  vinomaluatico. 


De  foetus  debilitate 

erorum  ptaparacionem  CmjiTinorabro  vclfuctt)Ciydon,P.  CatAtqucTi 


Lisfctfide  aliquibus  nihilin 
nltiim  pEofuiire,eamhoclo- 
im  proponere  volui. 

:  i.vel  ij.fi  foemina  vet  territa, 
itorc  affeda  fiici:ir,aut  ei  fan- 
c  tormina  ventris  fcnlerir. 
c  cumini  in  aqua  mellis  co- 
.ftus  propinetur, 
ich.j.  margarit.prAf>,  Drach.fi. 
jmara^difriibinit  4/74<crup.j. 
iamom.ligm  aloeSfChbeb.  rajkr^t 
9fckScm^,]»ftcclo.in  aq.raf,  & 


cere,nucemolch.  garyophyllis  fiat  ,&:vcnt 

Vcl)5£-  ol.myrtim,cydon.m(ifiickff}.4na  Vnc 
poctftidfSiAC4cttJfoU  'Armeti.fl.rof.ndj.balauft,  fa 
fanral  ,i;itrw,af}a  Dtach.j.C:er<e  q.f.F.Vngu. 

Vel ^L.£alang(t.Ync>&.nHc.moJch,maciSi  fa 
holi  <tArm,nucsuprej[.  hdmtjl.fmg.  drac.  ana  t 
maftich.Udam  ana  Vnc.fi.rA«m  Drach.ij.^«7») 
Drach.j.  terebinth.f^eneuDtachA^.pieis  nauali 

F.  Emplaftmm. 


otificij  latioris  reple.  lisin- 
'Ophyllis ,  cinam.  nuce  mof- 
poftea  iterum  impone  amyg- 
at  S.  S.  S.  Tandem  dmnibus 


X  praetereundus  ploratus  ftu  vagitus  vteri 
enim  Ariftoteles ,  j.de  hiftor.anim.cap.  i  o.fi:i 
cem  non  emitti  i  fcetu>anteqiiam  egreditur.^ 


SECTIO  V  L 
De  Sym^tomatihm ,  qii&  circa  par¬ 
tum  accidunt. 

C  A  p.  I. 

^  De  Partu  in  genere. 


facie  ad  podicem  matds  conuersd  nafei.  Contra- 
riumverS  rarius  fien,cxitufque  hic  longe  ficilior 
cft.  idcoque  etiam  hoc  femper  fuadetur ,  vt  in  omni 
partu  praeternaturali  in  meliorem  dirigendo  hoc  ob- 
feruetuc ,  vt  facies  infantis  matris  dorfo  obuertatur. 
Quod  opus  fanc  admiratione  dignum  &  captu  intcl* 
Icdus  humani  maius  eft ,  feribirque  ea  de  re  ipfc  Ga¬ 
lenus,  i$.tie  vfttpart.  cap.  7.  Alio  extra  partum  tem- 
,  pore  omni  os  vtcri  ita  clauditur ,  vt  ne  fpecilli  quidc 
cufpidcm  in  matricis  collum  queas  immincrcjin  pat- 
tubus  verb  integrum  animal  illuc  egreditur ,  &  os 


146  De  sympt.quse  fcem.  in vtero accidunt. 


_ _ _ — >P  ptolatimplaceH- 

jn  ab  acetabulis  fiue  cotyledonibus  abftraxifle  !L 
fepataffe.  Abiltado  autem  hepate  vterinp ,  necejlarii) 
moritur  fmtus.  Eandem  hiftoriam  prolixius  repetit 
^  _  m.  cbfmM.  st- 

tmu  Cauflas  Externas  quod  attinet ,  primo  nobi?  oc- 

currit  frigidior  aer ,  poft  calidum  &  humidiun  praei. 

'  pui,  qui  in  vtcrumadmifTuSj&ipfumvtetum  fodere 

fi  itritare,  ac  ipfi  fetui  npeere  ppteft.  De  qup  H>PPP- 
crates ,  }.  icph.  11.  Siit»lintlis%mu&  fluuiafd  Mtc- 
femfrerit ,  V^erficcHnt  &  a^mlomum ,  mtdims ,  tjuibm 
fartu/  in-Dtr  inciiit ,  tjuaui/  caufti  abortiunt  &t.  Naiq 
vtgalepusjiucomm.expljcat,  cprppta  per  hyemena 
hoc  eft,  tepidamac  clementem.humida  Sc  mol. 
iia&  lare&aa  initio  fecile  ad  intimas  vfque  fuipartes 
ambientis  nos  aeris  verni  ftipidfetem  admirtunt, 
Quo  fit.vt  partus,  qui  longo  iam  temppre  aeris  tepo- 
fi&  clementia  adlupuerpnt.veHetnentius  ^  frigore 
percellantur  Sc  offendantur, 

■  Aftrolpgi  non  fine  caufsa  Mc  addunt  malignos  Si.- 
demm  adlpedtus,  quos  n41^  alia  apparete  caufsi  ma. 
tiifefta  ftequetes  interdii  abortus  ip  grauidis  fequun. 
tur,  quod  propterea  partus  indatis  indicium  habetur. 
Cibus  fi  copiofusfitjfcetum'  fuffbcare  ppteft,  fi 
fibm-  exiguus,dc  fbetui  alimentum  fubttahitur,&  tpater  de. 
bilitatur ;  fi  ptauus  ac  mali  fucci ,  praqum  quttimen- 
fum  fetui  fuggetit,  ob  quod  is  debilitatur,  vel  etiam 
emoritur.  Cibi  quoque  aperientes  ?£  medicamentofi 
tenui  (cvtemtnSc  fetum  ftimulaip  pofiunt.  Eadem  potus 
ratiocft,  Calidiorenipi&vtero&  fetui  intemperiem 
Vitiofam  imprimit,  menfefque  mouet  j  popiofus  pj, 
lorem  vteti  Sc  foetus  fuffocat, 

ViitU/fr  Vigilia  nimiafpititns  exhauriunt,  Somnus  nimius 
fmntu.  calorem  hehetat.  Sed  iftacauffa  taro  tantam  vim  ha¬ 
bent  ,  vt  abortum  excitare  poflint, 
iSuntie  ^  Euacuatio  nimia  per  aluum,  vomitum,  quo  depur, 

"  gationes  pertinfnt,  abof  tum  excitant,  c«m  quod  ali¬ 
mentum  fetui  fubtrahuntjtdm  quod  in  vniuerfo  cor¬ 
pore  humores  icfpiritus  exagitant,  qui  motus  fecil^ 
pd  vtetum  &  fetum  etiam  peruenire  poteft,tum  quod 
in  purgantibus  fortioribus  maligna  qualitas  &  vterfi 
^  fetum  offendit,  idque  praecipue  fit  ante  quartum 
menfem,&poftfeptimam,deqopfupra,yeff,  j,c.  j, 
^uafi.i.Angrauiiasfurgurt  liceat,  diadm.  Sanguinis 
vero  per  vteti  venas  Sc  haemorrhoides  effluxus  ni¬ 
mius  fcEtui  alimentum  fubtrahit,  praecipue  fi  is  gran-. 
dior  fit  i  contra  nimia  repletio  Sc  Hanguinis  abundan¬ 
tia  fetum  interdum  fuffocat,  Sc  abpctum  excitat, 
Dum  enim  maipr  fanguinis  copiaad  vtetum  confluit, 
quimafetu  abfumi  poffit,  circa  vteti  venas  cumu. 
latur,naturaraque  grauat,vnde  velmenfium  fluxus  ex. 
citatur,  qui  vt  fatus  fimul  excludatutmccafione  prae- 
bet,vclfi  retineatur,  calorem  Sc  fetum  copia  fuffocat. 
Motus  corporis  quicunque  nimius  Sc  violentus 
Ha/sv  ^  famm excutere potcft,vtlaltus, quo  modo  ^faltria 
iuiii.  -  apud  Hippocratem  conceptum  excuflit ,  geftatio  aiiy 
eleuatip  grauis  ponderis,  lapfus,  cutfus,  in  equo  aiiy 
curru  fuCcutienteveaio,percuffio  ventris  ac  dorfi,, 
abdominis  compteffio,tiiflis  magna,  vomitus,ftetnu- 
catio,  conuulfiones.  Venetis  vfus  immoderatus ;  qii^ 
vel  mufculos  abdominis  comprimendo ,  vpl  ligamen¬ 
ta,  quibus  fatus  vtero  anneftitur,  rumpendo, vtetum 
agitando,  velvafa  vmbilicalia  rumpendo,  cuius  reie- 
xemplum  habet  G.  Fabricius ,  cent.  z.  chf.  50.  vel  vte¬ 
tum  Sc  fatum  agitando,  abortus  caiiffa  effe  poffunt. 
f«.  ■  Hem  prsftant  animi  pathemata,ini,tertot?Tnetus, 
titeaata-  fina:  IpiritustinbandoSc agitando, velcalotemlufto- 
cando  abortus  cauffa  effe  folent. 

Res  verb  non  neceffarib  occurrentes  quod  attinet, 
aborturo  excitant  partim  alimentum  fatui  fubtrahen- 
do,  vt  venae  fedrio,  purgatio,  inedia ,  partim  fpiriras 
Sc  humores  turbando  &  cuip  expultricem  in  matre  ex¬ 


citando  ,  tum  foetum  in 


vel  ligamenta,  quibus  fatus  vtero  cohaeret,  rumpen¬ 
do,  quarum  iam  ante  de  motu  Sc  inanitione  fesba  eft 
mentio,  vel  alio  modo  fatum tnoucndo,  quod  itidem 
pneftant  motu?. violentus ,  medicamenta  maligna  Sc 
venenata,  quocunque  modo  adhibita ,  inprimis  qu» 
fetum  excutere  valent,  Sc  ixffSxia  diimnfnt,  qualia 
funt,  afa  fetida ,  caftoreum,  mytrha.  Et  quse  extra  va. 
riis  modis  adhibentiu ,  vt  opopanax,  galbanum ,  am- 
mpniacum,  fulphur  ,  vngufo  ini  fumtus ,  colocyn¬ 
this,  tuta,  cuciimet  fyluefttis,  fel  vaccinum,  carapho- 
ta-Ffetida  item,  qiue  inter  cauflas  iftas  facile  primas 
pbtinent.Atque  inprimis  fetor  candelarum  extinife- 
tum.quem  etiam  equabus  fetum  excutere  feobfei- 
nafle,  vir  nobilis  fide  dignus  mihi  retulit.  Sumit  hic 
gccafionem  ftagilitatem  hominis  deplorandi  Plinius,  ’ 
7.  hifi.  nat,  caf,y.  dum  ita  feibit :  Mif  trit,  inquit, 
at^ue  etiam  f udet  afiimantem',  judm  fit  friuola  anima- 
tmmfuferbijfimi  erige,  cumflerumque  aiertm  caujfa  fiat 
fdera  lucernarum  extinOu.  fiu principii/  nafiuntur  Ty¬ 
ranni,  hi/  carnifex  animu/.  Tu,  emi  corpori/  viribut  fidic, 
tu  mi  fortuna  munera  an>piexari/,&  te  ne  alumnum  qui¬ 
dem  eiut  exiftima/,f (4  partum :  tu ,  cuiu/  femper  in  -ui- 
(boriaefimen/,tuqui  te  Deum  credit,  aliquo  fuecelf» 
tumens,  tanti  perire  potui fii :  atque  etiam  hqdie  minoris, 
potet  quantulo  ferpenti/  i£iu/  dente  ;  aut  etiam ,  vt  Ana¬ 
creon  Poeta,  acino  vua  pajfa ,  vt  Fabius  Senator  Prator  , 
in  laElit  haufiu  vno  filofirangulatu/.  Is  demum  frofeH» 
vitam  aqua  lance  penfitabit .  qui  femper  fragilitatis  hu¬ 
mana  memor  fuerit.  fla:'c  Plinius.Tadem  etiam  venena,  , 
quae  Sc  matri  Sc  fetui  nocent,abottu  excitare  poffunt. 

Hoc  loco  mirabilis  abortus  firequentis  liiftoria  non 
praetereunda.eiulque  caufla  inquircnda,Foemina  qua:, 
dain  honefta ,  tempetiimento  fanguineo ,  Sc  corporo 
ivrdezf,  ptimiSm  filium  grandiufculum  laboriose  eni¬ 
xa  eft,  poftea  verfi  fepties  abortiit,  Sc  quod  mirum,eN, 
fi  diuetfis  temporibus,  Sc  nunc  breuiore,  nunc  lon¬ 
giore  4  conceptu  temporis  fpario.-nimirum  nunc  fe¬ 
cundo,  nunc  tertio,  imb  etiam  quarto  Sc  quinto  ab. 
prtiret :  tamen  omnes  aborriui  eiufdem  magnitudinis 
fuerunt,  pollicis  articulum  fere  aquantes ,  membro, 
ram  tamen  delineationem  exhibentes ,  Sc  vafa  vmbi. 
licaliainftar  fili  ffibtilis  albi.  Poft  fingulos  vetb  abor. 
eus  fanguis  laudabilis  Sc  copiofus  effluxit.  Pmn  verfi 
gtauida  effer  .  vomitionibus  enormibus  femper  info- 

Caufta  quae  fUerit,  non  ita  feilc  diftu  eft.  Hoc  quidem 
puto  effe  probabile,  cauffam  primariam  tot  abortuum 
effe  fanguinis  materni,  4  quo,  vt  altero  generationis 


fatus  fumit,  ihopiamSc  defciftiim. 
Cauilam  aurem,  cur  fanguis  ifte  in  formatione  fatus 
defuerit,  reddere  difficillimum  eft.  Etenim  fanguis  in 
corpore  non  defiiit,  quod  matris  conftirutio  fongui- 
ncai  Sc  copiofus  fanguinis  laudabilis  poft  partum  ttu. 
xus  docent.  Qur  ergo  ille  ad  fecum  formandum  & 
augendum  npnperuenerit,  quasftio  prima  eft:  altera, 
cur  natura  cOpccprum,  quem  perficere  non  pociierir , 
non  citius  reiteerit;  tectiai'  cur  tot  abortus  diueifis 
menfibus  &dli  femper  eiufdem  magnitudinis  fiietint. 

Primam  quaeftionem  quod  attinet ,  poffet  quidem 
alicui  in  mentem  venire,  in  primo  partu,  qui  lAorio» 
fus  fuit,  Sc  forfan  violenta  lecundin.T  cxtrldrione  ori¬ 
ficia  venarum  in  vtero  callofa  fiida  fuiffe,vt  poftea.vbi 
item  concepit,  fanguis  ad  foetus  formationchi  affluere 
non  potuerit. Verum  vix  fieri  potuit.vt  omnes  pariter. 
Vcnjein  vtero  cicatricem  vel  callum  obduxerint.  Si 
verb  aliquae  faltemfalua:'fint,  conceptps  fieri  poteft  , 
cum  compertum  fit,  vt  ex  fiiperioribus,  Sc  Ft.  Rouffe- 
to  patet,  mulietcs.qu*  hydatides  in  vtero  habuerunt, 
aut  peffum  contra  veeri  procidentiam  geftirunt,  imb 
Iceleton  fetus  mortui  in  vtero  habuerunt,  nihilonii- 
nus  conceprlfe.  Praterea  fluxus  fanguinis  copiofus, 
qui 


148  De  Sympt.qujEfoem  invtero  accidunt. 


conftitntio  diligenter  perpendenda,  &  fxplethora, 
cacochytnia  vel  morbus  aliquis  inugnis  in  toto ,  & 
ptxcipueinvtetoadfit,  is  debito  modo  amouendus. 
Etinprimis  ii  abortus  accidat  ob  nitfaiam  fanguinis 
copiam,  fanguinemante  conceptionem  fefta  in  cu¬ 
bito  veni  imminuere  vtile  eft ;  Im6  li  &  poft  conce- 
prionera  eo  abundet  ,  metuendumque  fit,  ne  ob  co- 

menfevena  in  brachio  aperienda,  languifque  im- 

Si  vetb  ob  cacochymiara,  Sc  quod  frequentet  acci¬ 
dit  ,  ob  pituitofos  &  frigidos  humores,  quibus  vteri 


Vel  e/,  n/ie.  myrtini,  mn/Uchiit.  cydon.  tmt 
vnc.  ij.  mtntht  vnc.  j.  bdcU.  aceta  difal.  flyracu  Uijiiid. 
aita  Dtach.  ij.  al.  mu.  mafch.  exprejf.  Dtach.j.  cera 
<j.  f.  F.Vnguentum. 

Vel  thuris ,  maftich.  ana  Drach.  ij.  r4<i.  tormentill. 
Dtach.  )&.fanial.  ama.  Drach.  j.j!.  raf  rtthr.  .Drach.  8. 
hoUArmen.  Dtach.  ij. /4»^.  drac.  Drach.  j.  al.  cydait. 
mentha ,  cera  ana  ij.  f.  F.  Vng. 

Ex  iildem  etiam  addendo  picem  naualem,tefinam, 
colophoniam,  fieri  polTunt  Emplaftra.  ■ 

In  manu  geftet  grauida,  vel  vmbilico  apponat  ma- 
gnetem;  brachio  alliget  &  fub  alis  geftet  lapidem  a- 


i^o  De  Sympt,  qu^  fcem.in  vtero  accidunt 


156  De  Sympr.qu^  fcem  in  vtei-b.accidunt. 


CAPVT  VII. 
X)c Fartu nuUi,&  Famiv  vter 


-15S  De  Sympt.  qux  foem.in  vtero  accidunt 


‘oflem  pcnieniflfinc»  ftupidus  mirarccur:at  tandem 
erumpentibus  inregcis  tibiarum  oflibus ,  pofteriori- 
bufquc caiuati®  frementis,  majiifcftc deprehendit, 
caipfa  reliquias  efle  foetus  illias,quemmuUec  ea  an¬ 
te  annum  peperifle  debebat,  Vnde  vchcipcntiotc  ad¬ 
miratione  c^tqs,dccojaiones  ,  lotutas ,  &vnguent«, 
qua  potuit, folertia,  pco  viceris  profundiffiini  mundi- 
ficapione  ciffipeationeque  femper  adhibuit,  donep  il- 
jud,focmin4  pihil  vitra  cQnquercnte,per  fefe  ad  cprir 
folidationem  properare  animaduertir.  Ibicicacrifa- 
tionhquam  vpcarit,,inuigilans ,  muliccenj  eam  omni¬ 
no  perfanauit.  (^ai  pofthag  plures  fuperftcs  fiiic  an¬ 
nos, ap  rcdeijntibus  in  ordinem  naturalem  menftrui.s 
purgationibus,feUciterquoquepofteapaeiumviuum 
pmxa  clTc  fertur. 

Et  RoulTetuSjs/^  ctf,feB,^,cap.^.hi(}.6.\n  fub- 
urbiis  Sullianis  ad  Ligerim ,  Margaritam  Preuoft,Pc- 
tri  Doreci  molitoris  vxorem  ,<;um  manifefto  grauida 
piret,&  tamen  tempore  partus  ^niti  non  potuiflet,  in 
grauiffimuni  incidilTc  morbum  fcribir,vt  tandem  ven¬ 
ter  adeb  e;;tendcrctur  propter  fcccum  &ipilusruni- 
pasputtefeentes,  vt  pr?ercc  totius  abdominis  tumo¬ 
rem  ,o^auo  nonove  menfe  circa  regionem  vmbiiici 
pecilliaris  tumor  vald^  elatus,  obortus  Ut  ,  firrdlis 
abfcelTiu  molU  rubro ,  vt  iam  ad  apertionem  maturus 
videretur.  Quare abfceirus  hicanno  1550.  die naci- 
uitatis  Ghrifti,ab  Ithierip  Gallometo  ,  eius  loci  Chi- 
rurgo,cauterio  a<f>uaU  apertus  fuit,  qui  puris  incredi¬ 
bilem  quantitatem  fcucellis  exemit :  altero  veib  die, 
cum  vulneri^  rationem  clfet  habiturus,  qualcfnamcf- 
fent  pili,qui  circa  vuluus  confpiciebantur ,  inquirere 
voluit,quaic  fegtus  caput  iamputrcrcens  elTe  reperit> 
quod  tum  per  vulnus  dilatatum  extraxit  cura  reliqu? 
cadaucds  parte, quod  filiam  fiulfe  agnitum  •’  atrariien 
breui  temporis  ipacioconualuic,  Hanc  poU  moitem 
Dorcti  mariti  rurfus  alccri  nupfilTe ,  &  circicep  annos 
adliucviginti  feprem,corporc  fano,fuperiiixiire,d:de- 
mumando  ijyy.dmiThcca  periille  refert.  Verum  ipfa 
vt  nccpnusyicanecpoftmodumvtcrogcftauit. 

Idem,  )W.  refert,  illufirilTimam  PrincipilTam  ex 
Ppurbonia  ftirpe ,  vidilTe  iuuenculam  a^gtocam ,  p4'- 
Jidam , proftiatis  viribus,  tumentem,  tantifque  do¬ 
loribus  diuexatam,,ita  vt  nec  quis  morbus  eflet»  no(^ 
ceretur, nec  fpesylla  falucis  fupereflet. Quare  mifeti- 
cordia  mota  Princeps ,  eam  obftetricibus  infpicieu- 
dam  tradidilPe ,  qu2E  etiam  rem  vti  fe  habebat,  pate¬ 
fecerunt  :  aegro.tam  nimirqm ,  quae  virgo  cenleba- 
tur  ,  foemm  adultum  ,  &  i  longo  tempor»morw 
tuum  ac  putridum  vtero  gcftare  ,  ita  vt  o(ra  vtero 
perforaro  ,  ad  lawis  vmbilici  conCpicercncur :  ex  quo 
loco  Principe  ^rrefenre  oiEx  aliquot  extrada  fuilTc, 
copiofiilime-Rctidifiimo  pure  emanante,  feribit  ,& 
breui  tempore  mulierem  ilUm  fnilTe  affed^u  illo  peir 

.  Et  Maudt.CprdaeuSjCdw»».  I  .rtd  lih.u  Rijipocrat.de 
morb.  mnl.ttxt  1 1.  feribit; Mulierem quandam^^^nftir 
cam  fcetum  odtimeftrcm  gerentem,  dum  ad  forum  vr- 
bis  Sacricslaris  mandallet  feyi$. ,  e  ferocienti  equp 
ejeuiTam  fiuirc,&  in  faxum  pr^grande ,  hoc  eft-,  eius 
angulum  ,  ad  vrubilici  regionem  impegifiej&  jrcafu 
^o  integrum  diem  obmutuilTe ,  fcnfu  mo^cuque  pri- 
yacam. Perendie  prchendilTc  cam  acutam  febru^,,& 
fomitatam  quidem  fa:uioribus  fymptomatibus.Nam:» 
que  ammo  liquiire,vomuiire,demaire.  Repuigata  illa 
itaque  ex  pra;fcripco  Medicorum  aliquocies,ac  iterata 
igninis  detraaione,&  caeteris  fumptis  &  admotis, 
■  quxfebrilcmaeftum  inftingerciH,  &  f^iguinis  intus 
lacen  tis  vitupcrniciofam  rctundercnt,trigefimp  poftr 
ea  die,rcmifIioribus  fymptomaris  quibufquc,  fccunr 
dum  Vtnbilicupii  tumorem quendam,  magnitudir''’ 
Vt  minimum  ilunus  conaufefe"  ’■  ’  ' 

ruptOifosdam  fani  '  ’ 


particulis  carnis  fequcntf- 
us  ipfiuscrlTaffuftillatimcffltt- 
ib  hinc  mehfc,  vicere  conclu- 


xiffe.  Decimo  tanden 

Similem  hiftoriam  cx  relatione  D.  Felicis  Platcri, 
Do£f.  Cafp  Bauhinus ,  in  appenSee  ad  Roujfetum, ,  re- 
Cenfet,de  Concubind  cuiufdam  Sacerdotis  in  Zupf— 
.fingen,Helufcia:  pago.  Barbara  Fhirera  nominati, 
qus  cum  tertio  grauida  &  partui  vicina  eifet ,  per 

ciatibus  perlenfic,neqiie  camenjpcpcrie,{ed  exado 
.illo  tempore  ,  ceflantibus  conatibus ,  quamuis  diu 
poftea  «gra  permaneret  ,  tandem  in  ventre  illius, 
paulo  fupra  vmbiiiciim,  vcfica  qiUTdam  nucis  iuglan- 
dis  magnitudine  erupit,  qus  cum  illi  maximos  do¬ 
lores  ptr  teiduum  caulTaret,  tandem  ipsi  admodum 
rogante ,  a  muliei.e  quadam  fubula  pcrcufa ,  &  difm-r 
pta  fuit,  adaperta  »  admodamque  propter  ven¬ 
tris  tumoretu  4ilacata  ,  mox  fefciculus  foetiun  conti¬ 
nens  apparyit,qui  poftquam  i  Chirurgo,  loanne 
BurgifiOjBremgartenfi,  deliberatione  primum dilir 
genticum  obftetricibus  habiti ,  approbantibus  lin¬ 
gulis  ,  parte  aliqua  dilfcdus  elTct ,  fartus  cubitus 
prominens  in  confpedum  fe  dedit, quem  cura  fort 
fice  ad  id  parata  artipuilTet ,  integrum  fcetura,  fcd  fe-r 
miputridura,  artificiose  per  foramen  illud  extraxit, 

fcetus extraheretur,  parumper  defecerat.  Dcin  alio 
adhibito  Chirurgo  Bmgenfi ,  candela  cer?a  accensi, 
&  foramini  nonnihil  indica ,  pqftoa  etiam  manibus  in 


liendilfcnt,  vulnus  cmplartiis  ,  ligaturifque  curandob 
trium  feptimanarum  Ipatio  integre  confolidarunt. 
Mulierque  i  partu  redc&  decenteti  vti  alias  fieri  fo- 
fec,  purgata,  ab  unno  i  jS z,  quo  hicc  fida  fune, ad  an¬ 
ni  1  j  S4.diera  14,  Augufti ,,  quo  cxftihda  primum  eftj 
adhuc  vixir,mifere  tamenafflida  vquoj  ventrem  fef- 
ciis  inuolucum  &  fufpenfumab  eo  cempore,quo  hsec 
-pafla  fuic,gcftare  deinceps  coada  fuerit. 

Io. Langius,.  tom.  1.  epifl,  jp.  feribit, fosminam 
quandam ,  cum  fcetum  viuum  vtero  geftarec,  &  tcn>- 
pus  parcus  appeteret,  vbeia  eius  prius  turgidaladis  ' 
aquofi  .rorcmaduifre,ac  decrcuiftc  i  nec  puerum  in 
vtero  fubfiliifte,quae  figna  foetum  mortuum  cefta- 
bantur.Tandei;n  fcecusin  matrice  computruit.  Cu¬ 
jus  de  cruribus  &  cerebello  ofTa  denigrata ,  &  carie 
pbfua,cummulierobintcftini  exulceracionem  alui 
profliiidp laboraret,  tandem  anno  decimo ,  uon per 
vulua:  o.fti,um,fc4  per  anum  ea.cxcrcuit-Mulier  tamen 
diu  adhuc  fuperftes  manfit. 

Similes  feetus  mortui  per  aluura  excreti  hiftoi- 
rias  rcccnfencMarfilius  Cagnatus,  variar.ob/erHMb.jf.  ^ 


Marcellus  Donatus  ^dehi^or.wed.mird 
12.  cum  lono  eciani  foetus  mortui  dig.itoru 
los  excreuiffe  foeminam,maiara.verb  oiTa,  ti 

candemque  fecundo  ' 


magnitudinis 
idille ,  coque 


primecetur ,  aeque  ab  omni  accidente  kbecaiueua- 
liifc. 

./Eg^iusdo  Hprtoghe,^p//li«I<i  dd  M-nthidm  Cor- 
nacet»^  refert  i  fceminam  quahdaria  annis  duodecim 
vtcco  gcftaire.feccum  mortuum,  vel  potius fccleron 
fcBtus  mortui, ita  manifefte  ,  vt  cadu  v-nicuique  id  exr 
plorare, pbuium  fuerit.Cum  enim  Anno  Chrifti  1 5  4«^ 
menfe  MarciOf.conccpifict  ,  &  omnia  fignafelicis 
impragnaqonis  adellent  ,  foecui  '  *'  ' 


menfe  fe 


.e  fefe  m 


1 6  X  Dc/  S.y,mpt,q  u^fcem.  in.  vtero  accid  u  nt. 

appUcirtiuffi,  &contiinulpqbi  admoneri, 'iJque ad  etiam,  puerperae  k  frigido  aere  defcndend*,&in  le- 
pattes  emolliendas  ,&  tumorem  impediendum:  ipfi  dio  diutios  detinendae ,  ne  Vtemsab  colxdatut,  & 
..•,X4tinn,n.4ore11,.infidehar:intcTdnmilibaf.  Ob-  tormina,  iufrbcatiovrerina,  &  alia  fvmototnata  e». 


i64  E>e  Sympt.  qux  foem.in  vtero- accidunt. 


Lib.IV.Part.II.Sea.VII.  Cap.I.  167 


SECTIO  VII. 

J)e  Regimine  puerperarum ,  ^  afe- 
Bionthus  p.  n.  ^u&  poji  partum 
'ijs  accidunt.. 


De  Regimine  puerperarum. 

fofet.  Interdum  tamen ' fubfi'(tit,  dc  cpo 
enf  .fiij.  dicetur.  Vbi  veto  &  foetus  in  lucem  editus, 
&  ftcundinaextraftaeft  ,  puetpera  in  ledlum  compo¬ 
nenda  ,  eiufque  vires ,  quK  in  partus  laboribus  deiea* 
funt, cibis  idoneis  &.quicte ,  quie  ipfis  vulgi, &qni- 
dcm  Sacrarum  literarum  auaoriiate  reae  conceditur^ 
reficienda: ,  neque  ante  finem  fex  fepiimanarum  facile 
ad  labores  confactos  admittenda:.  Equidan  obferua- 
tum ,  fcemiuas  quafdam  ,  nulla  puerperij  habiti  ra- 
jtione,  ad  confueta opera  reuertifle  :  Ac  CailiusRho- 
diginus ,  ul.  1 8.  mtiq.  leti.  cap.  ti.Sc  alii  ex  Poflido- 
nio referunt, Vitumquendam  Maflilieniem  inercede 
conduxilTe  viros  3c  mulieres ,  qui  agtum  fuum  fode- 
tent.  Ex  his  vna  coepit  ieutire  dolores  partus :  reliao 
'ergo  opere,  abiit  paolifpet  extra  agtum,  emifsoque  fce- 
tu,tcdiitadlabotero,  ne  mercedi  quid  decerperetur: 
dc  cum  Dominus  agti'viderct,quod  penfum  difficul¬ 
ter  foluetet  laboris ,  nelciens ,  quid  ei  accidillct ,  inter- 
togauit,quid  illi  elTet ; cognita  caufsi  numetauit  illi 
'pretium,  iufsltque  abite.  Illa  autem  furopto  puerq,  la¬ 


mi  vel  leraine  coriandri.  In  noftris  regionibus  com- 
modilEmus  potus  eft  ceteuifia.  Poras  amem  pri¬ 
mis  diebus  non  valdd  frigidus  exhibeatur ,  ciiro  tormi¬ 
na  facile  excitet ,  fed  quodammodo  tepidus.  In  cibo 
autem  &  potu  mediocritas  obferuanda ,  nec  d  magnd 
euacuarione  llatim  ad  plenum  viaum  properandum, 
nec  mulierculis  imperitis  concedendum  ,  vt  fiibitb  ci¬ 
bo  &  potit  nimio  puerperas  impleant  &  farciant ;  cim 
vires  deiea®  magnam  cibi  copiam  coquere  non  poffihts' 
Poftea  vero  fetilim  alimenta  augenda. 

Arceatur  omnis  fttepitus  &  clamor,  ne  quies  pocr- 
petatum  tutbetiit,  &  fpiritus  agitentur.  Im6  ipfa:  puer- 
petsE ,  non  multum ,  pticipue  altd  voce,  loquantur,  ne 
humores  &  fpiritus  ad  partes  fuperiotes  moneantur ,  & 
purgatio  poft  panum'  impediatur.  Pdft  vel  circa  vige- 
fimiim  diem ,  &  poftquam  purgatio  lochioruni  peta- 
aa  eft,  vt  iterum  c  leao  furgant,  ipfis  concedatur ;  alids 
enim  ,  &  fi  nimis  cito  i  leao  furgant,  venter  flatibus 
repletur ,  Sc  tormina  excitantur.  Ad  vires  t.amen  puer¬ 
perae  hic  rcipiciendura:  aliicenim  fine  damno  citius  c 
leao  furgnnt,  aliae  ob  virium  debilitatem  diutius  in  eo 
morati  coguntur. 

•  AfFeaus  animi  nimij ,  tettor,moeror,  ita,rifus  &  gau¬ 
dium  nimium  vitandi  j  cura  humores  agitent ,  &  vt  in 
pattem  aliquam  decumbant ,  facile  in  caulTa  cife  pof- 

Vtiis,  qua:  infantes  fuos  laaare  nolunt, vel  non 
polfimt ,  purgationes  poft  partum  copiofius  fluant,  fan- 
guinlfqiic  impetus  a  mammis  auertatur ,  danda  opera; 
qui  de  caufsd  etiam  repellentia  fub  axillis  adhibenda, 
vnguentura  feilicet  tofaceum ,  aut  cerotum  fantalinum 
aceto  dillblutum ,  dc  ipfis  mammis  Cataplafina  c  farbid 
fabar,  orobi ,  cum  oxymely te  miftis  imponendum ,  auc 
mammse  fouendx  decocto  foLmenthae,  ancchi,api),vel 
folia  contufa  ei  imponenda. 

Antequam  puerpera  iterum  domo  cgteditut,  &  fefe. 
ad  confiteta  munia  accingit ,  balneo  vtatur ,  vt  Ibrdcs 
ill* ,  quas  in  puerperio  contraxit ,  abluantur',  &  totius 

"  oris  partes  toborentur.  In  balnei  aqud  coqui  poD 


i68  De  Sympt.qusE  fcem.  in vtero accidunt. 


iple  feras.  Cum  autem  fubllftic  Secunr 
:1  fimdo  vteri  adharct,  vcl  li  ab  eolibciafit, 
ci  inftar  piis  conneftitut.  Et  quidem  Sc- 
a  detincf  ut.vel  os  vteri  claufum  cft  ,  vcl  pateq 


Quod  fi  nec  hoc  modo  eiiciatut  Secundina,  medi¬ 
camenta  Sccundinam  expellentiavfnrpanda,  qus  ea¬ 
dem  fere  funt  cum  medicamentis  fatura  mortuum 
expellentibus.  Intet  qus  vtilis  cd  inprimis  JiClam- 
tiM  Creticus ,  &  d,  Ugm  Heraclekfecmdimfrtpeiruiti, 
de  quibus  fupta. 

Vel  Ofjmemif.ruhrtU.). 

jfa  &  Coq.  in  vim  Rhenum  ,  &cum  hauftu  propinetn: 
ilquia  iWaifiauumexfl.lil.alhorum. 
it.vel.  Vel.  muionn.cherefol.fuleg.MuU.].fMat 
M  &-femfceitic.artiJittna  Drach,  (i.  rudic.  leitijlici,  ft- 
trefelitti  ana  Drach.  iij. 

Coq,  in  aq.  pto  haullibus  duobus. 

Vcl  fubint,  unemif.fuleg.  ana  M 
Coq,  in  aq.  communi  ad  cpnfumpt.  mediet. 

Coi.  Ib.  15.  Adde  calenti  tb.j.t»;»  odorati,  cinam. 

fuluerif.Vrtc.]. 

Stent  in  vafc  claufo ,  pofaa  colentur,  Detutfexta 
pars  pro  hauftu  mane  &  vcfpeti. 

Vel  yL.  diBamai  Cretici,  trochife.  de  myrrhd,  horaeis 
ana  Drach.ll.  croci,  cafiorei  ana  Setup.] .  F.  Puluis. 

Vel  yi.ariflol.rot.  Scrup.ij.  myrrha.  Setup.].  F.  pul- 


Rctinentur  Secunriinc ,  vcl  quia  ni 
penaces,  ac  firniitee  vteri  lateribus  colis 
propter  diuturnum  partus  laborem  intii 
vt  Flippocrates ,  lih- 1 .  de  morh.  mul.  habet ,  fi  per  vim 
infentifque  conatum  ruptus  fiietit  vmbilicus,  vel  im¬ 
petita  Obftetriij  vmbilicum  prscidit ,  antequam  Se¬ 
cundina  ex  vtero  egrefla  fuerit,  ant  vmbilico  abffilTp 
eum  finiftta  manu  ho  finniter  t?nuerit:tum  enimSe- 
cupdinam  lubricaro  vteri  facjle  furfum  trahunt,  Tu- 
pillimum  ergo  eft.  Secundinas  ad  vmbilico  non  rcie- 
care  donec,  limul  exeant,  Idedque  vt  abfque  violen¬ 
tia  &  hne  ruptura  ymbilici  extrahantur,  laborandum, 
idque  vt  failius  iiat ,  etiam  fternutatio  de  confilip 
Hippocratis  excitanda.  Si  tamen  nullo  modo  extra¬ 
ho  fecundins  fuccedac,fc<9:io  vmbilici  etiam  non 
pimis  diu  differenda ,  ne  in&nti  aliquod  damnum  & 

tur,partcm  fecundins  cohstentcm  Blo  ligare  &  puer-  f  u 
pets  femofi  alligare ,  vel  manu  obftetricis  retinete 
conuenit ,  ne  in  hindum  vteri  Secundina  retrahatur. 

^demacciditjfiaerftigidnsincauitatemvteriadmit-  tii  _  __  _ _ _ 

titur,vel  propter  odpres  vterus  fenfim  contrahitur,  tum  tribus  digitis  cius  capi  poteft,bis  vel  ter 
vel  puerpera  terrore  vcl  timore  conciuitur ,  vcl  pro  -  liquore  conueniente  exhibitus, 
pter  impatientiam  npnin  eqfitu  permanet,  aut  eos  Vtilis  eft&fuccuse  foliis  leuiftic' 

-  a  prsftat ,  qui  ad  fecunditiam  excluden-  prelTus ,  &  cum  Vino  Rhenano  exhi 
Vt  &  Caftoreum  cum  vino  vel 


P.Puluis'.’'"”'’' 

Commendatur  Sctcfficnlorum  eranorum  fruftilla- 
— ,  &  in  furno  exficcatotum  puluis  quan- 


dam  iunt  neceilarij. 

Signa  Oiagnofiica. 


ilis  eft&  fuccuse  foliis  leiiiftici  recentibus  ex., 
teuifii  ptopi* 
fcl  quater  cspan\ 


Nonnulli  inbent  p 


faili 


to  tcHiftam  effe  ,  oBftetticem  !a-  vini  calidi  hauftum  fuperbibere. 


..jnpoteft.  Caulis  etiam  ob  quas  tetents  fu  ^  . . 

Ic  patefiuntl  Accedunt  yoftea  alia  S j^mptomaca,  uetifatis ,  & , 


vt  Hippocrates,  i.demorh,  mulier,  fetibit,  purgatio, 
minus ,  qudm  opus,  procedit ,  venter  duriis  fit ,  & 
magnus,  ac  febris  acuta  &  dolor  per  totum  corpus,& 
ventris  maxira^  partem  eam ,  qua:  eft  infira  vmbili- 
cum ,  &  gtauitas  fit  in  'vtero ,  &  tormina ,  veluti  fe¬ 
tus  infit  Quibus  poftea ,  vbi  fecundina  putrefeere 
ineipit,febi^lccedit,fetor  pet  illa  loca  erumpit,&cx 
vaporibus  tetris  adfccndetibus  naufea,difficultas  fp]- 
»ndi,fuffocatio,lipotliymia,c6nuulfioiics  Oriuntur, 

Rngmjlki. 

I.  Cum  ergo  tot  grauia  Symptomata  ex  Secun- 
'■  datum  retentione  accidae  poflint ,  patet  hinc,  non 
Icue  malum  effe ,  fed  ex  eo  puemeta:  multum  periculi 
impeiiderci  imb  fspe  ea  de  cauisi  eam  mori. 

li  Salutis  autem  maior  fpes  eft ,  fi  ,  cum  Secundina 
expelli  vcl  extrahi  noii  poteft ,  copioia  faniescxvtc- 
foeilluit.  Tunccnimfpes  eft, fecundas  puttefefas 
Ycl  confumptas  fexagelimo  die  elapfuras. 


Vtetgo  Secundina  retenta  ex  vtero  quamprimum 
tollatur,  danda  opera  i&rpropterea  leniter  manibus 
obftetricis  trahenda, fed  non  tedta,  ne  fimul  vterus 
fede  fua  moneatur  &  excidat  ,  fed  in  orbem  quafi 


Vel  arifiel.  rot.faiint,  hyronit ,  partes  arqual.cf- 
fetle  bubulo  ac  meile  Excipiantur. 

F.Peffi. 


SufStus  fiant  ex  cafpa,  nardo,  fabina ,  artemijidpn- 
egio,  diBamno. 

Vcl  y,.  myrrh.  caflor.galbam  anaVach.  fi.  opopa- 
taou,  cinam.  ana  Dtoakj. 

Cum  mcBe  F.  Trochifei,  qui  carbonibus  iniiciaa'- 


Veifoueatu 

'Ti2£.fari, 


er  deCQifto  modo  didlarura  plaii- 


panda,  &  fternutatio  promouci 
«ftiatur. 

'  Deinde  graueclentiac  plun 
caprre  acecnfis ,  ac  fimi  lia  ,  qu: 
vfirrpari  iblent ,  natibus  admoi 
vtero  deotfum  quafi  fugant. 


s  perdicis  &vn 
in  fuffocatione 
:nda,  quae  fpirii 


lufinor.  Vnc.].  pulu.ahftnth.Xnc..&, 
nfy,,„a  ,  ruta  ana  Drach. ii].  ;Cum  felle  taurino  & 
meile  Mifce  in  formam  Cataplafmatis. 

C^od  fi  nec  hoc  modo  Secundina  excidat ,  Clyftcr 
vtetinus  iniiciendus  ex  decoBo Jaluia ,  artemif.  mercu- 
rial.  calamintha,pulegy. 

Tandem  fi  neo  manus  operd,  nec  medicamentis 
expelli  Secundina  poifit,  medicamenta  fupputantia 
in  Vtetum  inucienda  funt,vt  in  pus  mutata  par- 
ticulatim  effluat.  Ne  tamen  aliquid  incommodi  inde 
excitetur  ,  &  vterus  exulceretur  ,  detergentia  mi- 
icenda  ,  vel  per  interualla  iniicienda :  Et  dum  ea  inii- 
ciuncut,fimul  medicamenta  Secundinam  expellentia 
exhibenda. 

Vr‘^.rad.  malua,lil.albor.anaYnc.\.arifiol.  rot.ireos 
ana  Drach. i]./.  chamamel.M.6.fem.lini,fceniir.ana 
Drach.fi.  ‘ 

Coq.  in 

Col.y.  Vnc\v:\jiljimygdJ.\nc. 
Ync.6.tr£gyptiac.  Drach.]. 


j.vngue.nti  Salici 


170  De  Sympt.  qux  foem.in  vtero  accidunt. 


eunlforia 

medicamenta  non  negligafttut. 

Poftea  vfurpentur  ea,  quse  vias  laxant  &  referant, 
tnm  extema,tum interna.  Inungatot  regio  vteti,im6 
totus  vn^uemit 

diahht£,ftng*edmgalUM,  quibus  addi  poflunt  mcut. 
pleum  angelict,  fpkt,diwnon:i-,\A  foueatur  venter  de^ 
pofto  plantarum  fupra,p<irt.i./«S,i.«p.  3.  de  menfiam 
fMfprtgimi,  propofitatum. 


tum  apertio,qu*  fit  in  partu  difficili  ,'vcfciim  fecun. 
dinat  violentiCis  auelluntut  &  extrahuntur. 


Cognofeitut  autem  fanguinis  nimius  fluxus ,  fi  is  **»*  Bi* 
grumofoseffluat,&vt  didtumyinprimis  ex  vitibus,- 


<!,mfitlech.  ret.  leagt ,  iryetr.  angeli-  quz  ffiiritibus  exhauftis  deliciuntur  j  quibus  accedit 
«i-m/,  arumif.  puleg.  fahina,caU-  cibi  feftidium ,  dolor  in  hypochondriis, 'cum ventris 


conuulfio. 


tngmfika 


Vt^i. 

ei,«MVnc.l!. . .  - 

numht.  ana  M.  \.jl-  tanaceii ,  chamameli,fimtu 

M.  ^aigisaw!  Drach.ij. 

Incidantur  {c  contundantur  craflo  modo, ac  faecp- 
)oinfuantur,quiin.  aqua  calidi codtus  ventriinfe- 
'  iioti&  pudendis  imponatur.  ^  . 

Neque  inutile  fuerit ,  clyfteres  emollientes  &  la¬ 
xantes  iniicece,&  fi  iam  dies  aliquot  i  partu  ptstetie-  t .  E  quibus  fecil^  colligere  eft ,  fluxum  hunc  peti- 

iint,purgationcmcxR.habatb.agaricovel.fol.  Sens  culo  non  vacare,& inpriniis fi  diutius  pcrfiftaticum 
exhibere.qub  &  vi?  laxentur,  &  humores  commo-  valde  vires  deiiciat.'-  N  ; 

uentur.  2.  Inptimis  verb  periculofus  eft  ifte  fanguinis  flu- 

Vtl^.ra4,til.alb.  althu  anaVnc,R.arif{el.m.  len-  xus,fi conuulfio,vel animi  deliquium  accedar.  Qui 
gtamDach.ij.fel.paneiar.mennrial.althaa  anaU-y  etiam  Hippocratis  illud.y.api.  5  j.  accommodari  po- 
calamintha,fi.  chamamelfambnci  ana  p.ij./em.  Um,foe-  Kk.  Si  muliebri  proftimia  cenmlfieaM  ammidefiSni 
»«^rec»<i>«Drach,ij.  Coq.i»e?/l  peruemai,malum.  Cdmenim  omne  animi  deliquiuin 

Co\.l^. 'Vac.x.  el, aneih.lil,alb.a>iaVnc.j.  hiera  f,  per  fe  malum  fit  ,  inprimis  malum  in  hoc  affeituf 
Vnc.fl.ovf.deertaBitaDrach.j.M.  F.clyfter.  cum  fubitam  nottem  interdum  minetur.  Quapropter 

Pefli  quoque  menfis  prouocantes  vtero  indi  pof-  foeminarum  tum  diligentius  habenda  eft  ratio  ,& 
funt.  pulfus  ipfaram  frequenter  adftantibus  mulieribus 

I  Exhibeantur  fanguinem  fundentia&  attenuantia,  explorandus ,  ne  dum  fomnum  fimulant ,  mors  ipfas 
vtfuccusbortag.  &petcofelinicumvino,veldeco-  occupet. 

ffumradic.graminis,petrofcl.pimpinella:,  ..  3.  Sanguinis  fluxus  nimius  poft  abortum  ple-’ 

Vtyi.radie:aperient.anaX)iKh.'r].betemc.capilC.2.  -  rumque  periculofior  eft  ,  quam  poft  legitimum' 
endin.fih!emmhtanap.ii./em.a«ifi.fxnicnli,anaS<;t.].  partupi. 
eicfi-.i-Bjr.cochl.j.Coq.ad  reraan.tb  j  (?. Adde  a^.einarn. 
prach.  ij.  Syr.  de  quinque  radie.  Vnc.  iij.  Dentur 
■Vnc.iij. 

Hippocrates,  r  Je  mnliebr,  Eryfiimtm  primo  lenirer 
vt  quod  impurum  fupcrfiqialitet  adh-ttefeit, 


Indicaticnes  ^  Curatio. 


ut,  deinde  ita  ex; 

— et,iic  aquJ  diflblutum . 

Jenitet  etiam  adfpersa  farind  exhil 

Pluta  huius  generis  exftant  fupra,pBrr, 
tap.  6M  anguflia  vafetum  vieri,& pan.t  JeH. 
menr.fupprejftene. 

Sifanguistotusad  mammas  1 


Sanguinis  quidem  fluxus  ttimius,vc  (iftatur,  indi- 
c.  Caut^  tamen  hic  agendum  .  Sr  vires  aiiid  tole- 
tjdiligenter  perpendendui 


- o— neque  nimis  fubitb 

iditum,  fluxus  hic  fiftendus,!cum  definita  quantitas  fanguinis 
t,  cuacuandi ita  facile  definiri  non  poifit,  &  fi  id,quod 

I.  fell.u  expelli  adhuc  debet,  invteto  retineatur,  vel  ad  alias 
cap.yde  partes  ruat , inflammationes  acaliagrauia  malainde 
excitati  poflunt.  Primo  ergo,&  dum  fluxus  non  fupra 
modum  nimius  eft,  vidlus  ratione  &  lenioribus  auxi-' 
liis,pr?cipuc  reuulfotiis,fluxus  moderandus ,  &  vis' 
laxs  finnands  ac  roborands.  QiMproptct  exhibends 
— — .  — u:_.- —  granatorum  adlpetfie. 


fiA.  dicetiu'. 


ifidetandui 

.  fit  infhntera  lateura,  vel  nutrici  eu 
traditura.  Si  enim  ipfa  Infantem  laftabit,  non  ftati 

fcnguinis  motus  impediendus  fed  impetus  natui  ^  ^  ^ 

prius  perpendendus,&  videndum ,  an  mammis  reple-  cibi  ex  snylo  &  amygdalis.otyza,  Cydonia,  conferua 
tiSjfanguis  ad  vterum  fit  reuerfurus.Qjiod  fi  non  fiat,  roCtubr.Detur  vinum  rubrum  aqua  fertata,vel  in  qua  ’ 
neceflaria  auxilia  vfurpanda.  maftiche  ebullietit,^ilutum.  Brachia,  manus  &  digiti 

Si  ad  aliam  verb  partem  fanguis  ruat,teuHlfionibus  ligentur(noftts  foemins  ferico  rubrovtuntut )  St  fti- 
' "  ■‘habenda  ratio,vt<»y?3»f»-  pentur.  Vtile  etiam  eft,manus  linteo  vino  calido  ma- 
dido  inuoluere.  Venter  inungatur  ol.tofar.  &  myrtil- 
lotum.  Gucntbituls  fub  mammis  ,8tvttique  hypo- 
_ -  .  uhondrio,  fine  fcarificatione  applicentur.  Hepatis  re¬ 
gioni  cataplifma  J  rof.tubris,bQlo  Armeno;  &  Aq.ro- 
fac.apponatut. 

Quod  fi  fluxus  plane  nimius  fit ,  vireTque  deiiciat,  ' 
ad  fortiora  auxilia  accedendum.  Vtile  eft  in  eiufmodi 
fanguinis  profufionibus  cibum  copiofius  paulo  ex- 

-  -  - -  fanguinis  copia,  &  cum  hibere,  non  tamen  vna  vice,  fed  frequenter  potius; ' 

impctu,poft  partum  effluit.  CuJh  autem  fecundum  cdmhoc  modo  calpr& fpiritus ,  qui  expulfionem  in¬ 
iturarum  diuerfitatem  in  aliis  renninis  copiofus  vtero  adiuuant ,  ab  vtero  ad  ventriculum  auocentut, 
fanguis  fluere  folcat,  neque  copiam  gcneteitafecile  &  vires  deiea*  inftaurentur. 

definiti  poflit,advircsrefpiciendum,ifqueprp  nimio:  Simul  exhibenda  adfttingentia  &  fanguinem  fi-  Sergamt' 

haben4ns,qui  vites  profternituc  deiicit.  '  ftentia ,  ntSympus  de  rcfii  ficcis,  myrtinut .  de  portula- 

ai,  corallior.de fymphyto-,  Confiruaref.rubr.  radie,  ter- 
Caufa.  mentilla,  corallia ,  &  eorum  magijierinm  ,  holus  ,Arme- 

X  c  --  ’“^>C-C.‘rochifiideeharabe,t\mi  aq.  fragor.porsu- 

Immodica  autem  huius  langmnis  effluxus  cauffa  laca,  urmentilla ,  planiaginit. 


C  A  P  V  T  IV. 

'imiofipguinU  fofi  partum  ^u-nu. 


„11 


Lib  IV  PaTt.  n.Sea.Vn.Cap.Vni.  17? 


,  Coatio  »utem  iftoram  afreaaaraexiis,qu*  fupa 
primo  libro  didbfiint,  patet.  Inprimis  danda  opera, 
vt  humores  i  capite  ad  inferiora  teuelUntut,  &  lo> 
chiotumeuacuatio  reda  6at.  H*e  enim  fiteai  flu¬ 
ant,  vitiolique  illi  humores,  i  quibus  illi  praui  va¬ 
pores,  qui  caput  laedunt,  atolluntut.euacuentut,  fyra- 
ptomata  ifta  fponte  ceffant, 


C  A  P  V  T  VIII, 


11 


'eri ,  rJtntris  {J>  jeium  tumm 

iNtetdum  puerperis'  venter  ac  pedes  Sl  partu  intu- 
JLmefcunt.  Et  quidem  vteri  ac  ventris  tumor  ple¬ 
rumque  accidit  ii  frigore  in  vterum  incauti  immiflb, 
&  interdum  tantus  excitatur,vt  in  maiorem  molem  is 
aflu^at.quiimpoftremo  grauiditatis  tempore.  Idque 
Conlobrinfe  cuida  Case  accidifle  refert  Mauritius  Cor- 
d{us,«ra.5.«d  natluh.Hippecr.lixa  enim  cu 

verbo  &  clamore  non^poflet  c6ponere,confcftirtilut- 
texit  i  leao.gc  aliquantifpet  ad  cmnaculi  gradus  con, 
flftens&clamitas.quiddam  frigoris  in  linum  pudoris 
fubite  petfenfit8cexhortuit.Hic  vtems  coepit  tumete 
£c  ita  diftendi ,  vt  obftettices  £c  mattonafaffirmatent, 

'  ventremfupetiore  multi  grandiorem  euafilTe.Curata. 
tutem  fluta  Medicis  fotu  hyHeticodc  admota  pelle 
ttcens  maflatae  ouis,  vnaque  vino  meraciori, Ptatte- 
tea  tumores  hi  oriuntur,  fi  foemins,  4um  grauida:  ef- 
lent ,  minus  accurati  viftus  ratione  vfs  fiint,  aut 
4ura  i  partu  non  latis  purgantur,  aut  poft  partum  ni¬ 
mio  potu  vtuntur.  Tunc  enim  humores  vitiofi,  prap- 
Cipue  fi  in  flatus  refoluantur,  vterum  &  abdomen  at- 
touunt,ex  iifdem  etiam  ad  crura  defeendentibus  ctu» 


m  hoc  malum,  fi  or 


fiumotibus.boni  diaeti  &  pauciore  potu,8c  poftquam 
lochia  fluere  ceflarinc,  conuenien  te  corporis  euacua- 
tione  ,  tandfmque  fomentis  humores  ifiosSc  flatus 
difeutientibus, 

Vc^.fit.eaul!im,chMumel.a>iaq.f’, 

Coq.  in  vino,  quo  partes  foueantur. 

Vel  yi.fmMfitbar.  hordei  as»  Vnc.ij.  chd- 

Cum  decodlo  artemif.F.  Cataplafma. 

Vel  nhfioehij^bmiim,  artemif.  fi.cluimemtl.  hl*- 

Coq.  pro  fomento  pedum. 

Reliqnapetantut  i  j. 


CAPVT  IX, 

De  •vomitH  ,fuxu  elui,  tlm  durme,  ^  vrin*  ia- 
continentia  fuerf  erarum- 

fnottu,  ^^Vandoque  vomitus  grauidis  molelhis  eft. 


menftcua,vt  e*  f.apler.  ji.  colliget* 
cft.  fiiptefla  per  vomitum  reiici  poliunt ,  edam  puer¬ 
peria  fiipprefla  eodem  modo  rciiciuntur.  Dum  enim 
Unguini  eititus  non  patet ,  ad  venas  maiores  ac  hepar 
recutrit,&  in  cauo  eius  venas  feu  copia  feu  acrimonia 
aperit,vnde  in  ventriculum  elFunditur,  Poteft  tamen 
etiam  fieri,  vt  ex  patiendi  conatu  dc  pactu  laboriofo 
rena  aliqua  eh  loci  rumpatur. 

Vomitus  autem,  vt  Hippocrates,  lib. de  nat.  mulier, 
fetibit,  vtcunque  puerperis  fupemeniat,  gtaue  &  pe- 
riculofum  malum  eft.  Quippe  fi  alimentum  excer¬ 
natur,  deficient  ad  puerperi)  purgationem  vires ,  & 
puerpera  indies  labelcet  magis ,  dc  ladfi  deerit  com¬ 
moda  materia.  Si  veri  reliqui  humores  expurgetitur, 
vereri  oportet,  ne  prae  nimia  eorum  tutbationedc  agi¬ 
tatione  febris  fubfequatur,  Si  vero  fimguis  erumpat, 
dc  rupta  vel  aperta  hepatis  vena  fuerit,metucdum  eft, 
ne  hepar  valde  refrigeretur,  dc  hydrops  fiiblcquatut. 
Et  cuiufcunque  etiam  generis  fit  per  vomitum  eua- 
euatio,lochioruiu  fluxum  fiftere  poteft. 

Itaque  vomitus  in  puerperis  ,  quicquid  etiam 
eo  teiiciatut,  ftatim  fiftcndus  cft,  ne  huic  motui 
natura  adfuefeat ,  df  Jl  lochiotum  purgatione  de- 
Cftar.  ^  J  . 

preforifenda,  cibique  fiicilis  cofoionis  priebendi ,  at¬ 
que  eJ  copia,  qii*  ventriculum  onerare  non  poffit, 
ventticuliifquc  fimul  roborandus, eiufquecodfio da 
retenttix  adiuuanda,de  qui  te  libro  tertio  defymfta- 
maiibsa  ventriculi  ii&ava, 

■  Si  veri)  vitiofi  humores  teiiciantut,  equidem  nec 
is  vomitus  permittendus :  non  tamen  tamcith  fiften- 
dus,ac  qui  cft d  cibo  vel  fanguinc :  danda  veth  opera, 
vt  lenibus  medicamentis  illi  abftergantur ,  ipsilqu* 
viaad^luum  monftretur, 

Si  veri  fanguis  vomitu  eliciatur ,  rcuellendus  ad, 
inferiora,  fcidkione  earum  partium  dc  cucurbitulis  ad¬ 
hibitis,  vel  etiaiji  fedtione  vena:  in  poplite  aut  talo,fi- 
mulque  lochia  prouocanda.  Cum  vero  vena:  hic  in 
hepate  patefeaiE  fint,medicamenta  puerperia  dc  men- 
les  mouentia  exhibere  non  licet ;  cxtta.tamen ,  qu» 
roenfes  prouocant,  applicari  poflunt.  Exhibenda ve- 
r6  funt  ea ,  quse  vim  emplafticam  dC  confoUdandi  ha¬ 
bent.  Hippocrates  puerperam  talem  aqua  calidd  la- 
uat,  ptoculdubio  ad  temperandum  fanguinem,  dcv- 
teri  venas ,  vt  pereas  fanguis  effundatur ,  dilatandas, 
Pofteaad  dolorem  leniendum,&  fi  quid  in  hepate  ru¬ 
ptum  vel  apertum  fit ,  lac  afininum  quinque  vel  fep- 
tem  diebus  ieiuns  mulieri ,  poftea  vaccae  nigne  ,  vc- 
fpeti  veri)  fefamum  tritum  exhibet.  Cibo  autem  in¬ 
terea  omnis  generis  ptoculdubio  interdixifle  Hippo- 

patut,  vel  vena:  nimis  repletic  fanguinem  fecilius 
fundant. 

Eodem  modo  interdum  alui  fluxus  puerperis  mo- 
leftus,  earumque.laborib.  partus  antea  debilitatarum, 
praicipue  fi  piterperiorum  fluxus ,  Ifque  copiofus,  ac¬ 
cedat,  vires  deiicit ,  periculumque  minatur ,  dc  fi  flu¬ 
xus  diu  duret ,  interdum  in  dyfenteria  aut  tenefmum 
abit. 

Peticulofum  tamen  etiam  eft ,  hunc  fluxum  ftatim 
fiftere  ;  cqm medicamenta,  qua:  eum  fiftunt,fimul  lo¬ 
chia  fiftere  poflint,  nec  alias  alui  fluxus,  quibus  to¬ 
tum  corpus  euacuacur,  ftatim  fiftere  vtile  fit. 

Itaque  fi  ex  cibo  non  bene  cofto  fluxus  alui  fiat. 


iiuiu.  -ruu,  incodfos  dcindigeftos,  nunc 
humores  vitiofos,nunc  etiam  fanguinem  ei  ciunt, 
cuius  Hippocrates ,,i.de morb.mulier.  mentionem  fe¬ 
cit.  Cibi  crudi  dcindigeftiteiiciuntur,ob  ventriculi  bona  dixta  puerpera  pra:lcrib.enda,venrricululque 
dcbilitatem,qui  vt  aliis  ob  vteri  confenfum  !^ci  fiv  roborandus  externis  medicamentis.  Si  verb  interna 
ler,  ita  dc  poft  partum,  ctun  omnes  qui  in  eo  funt  hu-  quoque  adhibere  liceat,  ita  comparata  fint  opoitet.vc 
motes,  ^tantut.affici  poteft.  Vitiofi  deinde  humo-  ventriculumiuuent,Yteto  non  noceant.  SiverbaU) 
rtrores,  fi  in  locis  ventriculo  vicinis  cumulati  fint,fe-  fiumotes  per  aluum  euacuentur,  videndum,  quid  hic 
cile  poft  partum,  quo  omnes  fere  humores  in  corpore  vites  ferant.  Si  enim  ftemina  fluxd  llunc  bene  toleret, 
commonentur,  ad  ventriculum  confluunt.  Sangni-  necviresdeiiciantur,naturanegotium,donectochio- 
Xiemvetb  vomunt ,  dum  puerperia  non  refte  flu-  eum  fluxus  fubijiterit ,  permittendum.  Deinde  me- 
Dan.  Senneri,  Tom,  r 1 1.  P  a  dicamenta 


V76  De  Sympt.qu^  fcEm.in  vtero accidunt. 


tes  aafint.Tirefque  «m  permittant, &  inptimis  ^ 
iochia  non  fatis  flitant,  nullo  modo  omittenda.  5i 
vet6  fatis  copiose  ianguis  pet  Ytprum  effluat ,  natuts 
■totnro  negotium  committerp ,  tutiffimum  cft. 

Etquidem  commodiflTime  in  pede  vena  aperitur, 
cum  flmmnriochiDrum  ptprooueati  aut  fi  venam  ape, 
lire  nonficeat,  eucutbjtulatfuni  featificafione  fetno^ 
tibus  Sc  fcruribus  apppnenfiac  funt ,  quamdiu  fcificet 


bos  ,  qc  ptifani  hordeacea  ,  iitre  pulli  ,  &  fimi- 

Cotripiunturde  4iis  febribus  puerpera:,  quas  vul- 
gb  iymptomaticas  vocant ;  cum  tamen  redtius  Comi- 
tatx  dicend*  fint ,  in  quibus  alicuius  ptipatae  partis 
infiammatio, pleurae  puta.feucium.  hepatis ,  febri  pu- 
ttidaeco()tinq»coniungitiir.  Neque  enim  lue  febres 
ab  infiammptionf  di^larumlpartium  excitantur;  fed 


PARS  TERTIA. 


DE  MAMMA RVM 

PRiETER  NATVRAM 

A  F  F  E  C  T  I  O  N  I  B  V  S. 

Prooemium. 

HLTERFM  corporii  humani  memhrum,qm  Fcemina  a  Viro  differt. 
Mamma  fmt.  Et  fi  enim  in  noiris  quihujdam  pinguibuj  ntel  effemi¬ 
natu  etiam  pars  ea, qua  mammis  in foemimi  rejpondet,  'valde  augea¬ 
tur,  tamen  nec  figura ,  nec  fidfiantia  fixminarum  mammis  fimilis  efi,  ■ 
fid vt  Arifioteles,  i.  de  hiftor.  animal,  cap.  iufiribit,caro  'vtru 

non generatur.Etfi enim  Id.  Alexand.  Benedi^usiihii.i.a.nat.c3.^.n. 
Cardanus, l\br:.i2..ie  Tubtilit.  Vefal ius, [ihi.^.dc  corp.hum.  fabric.cap.iS.eJ?*  alij  referant, 
lAros  quo  fidam  in  mamm  it  lac  habuiffe:tamen  id  rarum  efi,&  contra  communem  natura  ordt-  i 
nem,quo  fcemina fitltem  liberos,  quibus  in  'vtero  ad  formationem  incrementum  fdnguinem 

juppeditarunt,fimili  (f  familiari  Jucco ,  qui  in  mammis  earum  generetur ,  aliquandiu  nutri¬ 
ant, donec  cibos folidiores  concoquere  poffnt.Vnde  Phauorinus,  Philofiphus,apud  Geliium,\ih. 
li,.  cap.i.  mammas  fontem  fianUiffmum  iorporis  ,generis  humani  educatorem ,  eleganter  no¬ 
minat.  Conciliant  equidem  mamma  elegantes  fceminis  etiam  decorem  (fi  pulchritudinem,qua 
ad  amorem  mafculos  inuitat,iT  inuiSios  interdii  'vincit,ficut  Galenus^ih.^.it  Hippocratis 
&  Plat.decretis  cap.<5;eA;  Euripide  de  Menelao  firibit,quod,cum ftriPio  enfi  in  Helend,quafi 
tam  occifitrus, ferretur, ybi  eam  <viderit,fiupore  adeo,db  pulchritudinem  eius,  correptus  fit,’vt 
ne  tenere  qmdem  gladium  amplius  potuerit,  fid  abiecerit,  imo  eam  exofiulatus  fit. Ita  enim, in 
Andiomachc, apud  Euripidem,Peleus  Menelaum  obiurgat : 

—  —  —  tfV  fiatrovy 

Vbi  papillas  eius  afpexti,  ftatim 
Tibi  corufcus  gladius  e  manu  excidit, 

Et  proditricis  ofculum  excepfti  canis. 

Verum  pracipuus  finis,  oh  quem  mamma  fceminu  data firnt^efi  laBis  pro  fotu  edito  alendo  ■ 
.gpneratio. 

Multa  autem  morbis  etiam  mamma  fiunt  obnoxia,(fi  ia ,  ac  pracipue  circa  laffa  ac  gene- 
rationem,multa  accidunt fimptomata.  Interdum  enim  mamma  plane  deficiunt ,  yirilesfal-  ' 
temjuntscontra  obfiruatum  fominam  quadrigeminas  mammas  habuiffe  s  interdum  nima 
fiaccida  (fi  graciles ,  contra  interdum  rimis  magna  JuntTumoribus  'varia  corripiuntur  s  ve¬ 
na  earum  nomnunquam  obfiruuntur,  morbo  pilari  diEio  laborant , •vermiculi  (fi  lapides  in  iis 
generantur,  papilla  interdum  deficmnt,interdum  duplices  funt,  interdum  nonpatent,mterdum 
finduntur, funduntur. 

Symptomata  Vero,  qua  circa  laEld  generationem  accidunt,varia funt,  Lada  defeEius,  Lac 
nimis  copiofum,Lac  vitiofum,LaEiis  concretio,LaEia per  aliena  loca  excretio ,  Res  aliena  per 
mammas  excretafvtfangua  (fi  pus.  Prater  hac  (fi  dolor  mammis  accidit :  de  quibus  omnibta 
iam  ordine  agemus. 

SECTIO 


Lib.IV.Part.m.SeaiCap.r 


De  tMorhis  Mammarum. 


Facilius  vcrb  incrementum  r 
in  virginibus  prohibetur «  quai 
iampizfens  emendatur.  Perfici 
di2t^  obreruaci^Sc  mcdicament 


i8o  De  Symptqujefoem.invtero  accidunt. 

pellentcs  ,  alib  sumentes  siuonendsc ,  &  contra  vt  tur  enim  &  patentiores  ifto  inftramento  fiiuit. 
ven*  in  nummis  aperiantur ,  calor  in  mammis  exci-  Qujavero  in  iis,  quE  laiftatc  non  volunt,  vt  acp^ji; 

tatur ,  vt  fanguis  ab  eis  commodius  attrahatur ,  fo-  'abladationcm  ,  non  commodum  cft,  nouuiu  lac  Icm- 
raenta  ex  aqua  tepidi ,  in  qua  hcrb*  emollientes  co-  per  affluere, affluxus  inhibcndris>« lagabfumcndum 


i8  2,  ] De  Oedemate  Mammarum 


Lib.  IV.  PartULSeaX  Cap.V.  183 

i.Tl.arius  vero  in  fuppurarionem ,  fed  pier  umque  qui  alium  humorem,(anguincm ,  bilem, vcl  atrabilcm 
per  rcfolutionem  terminatur.  Interdum  etiam,  pac-  admiftam  habet.  Nonnulli  equidem  illum,  in  quo 
te  fubtiliore  diicufsa  &  crafliore  relidba,  induratur,  partes  tenuiores  omnes  nondum  funt  abfumpt^iille- 
■  gitimum;ciimvcr6  omnes  parccs.tenuiorcsabfiimpt^ 


De  Scirrho  Mammarum, 


curandi  etiam  ratio  fecundum  hanc  differentiam  qua:  influxum  humorum  prohibeant. 

nonnihil  variat.  Vfurpanda  nimirum  o/,  ro/./«c««  &  fica. 

Legitimum  Scirrhum  Ciuandi  ratio  in  eo  cdnfiftit,  lor  aliquis  adiit ,  ea  in  mortario  plumbeo  agitari  pof- 
vc'  vniucrfalibus ,  quibus  opus  cft,  pra:miflis  ,  &  liint ,  ad  coloris  mutationem. 


i/t  aquit  puri  iegtm 
erforatd  per  defec^qn 


CAPVT  VI. 


!  horiei ,  fai>ar.  fem.  Um ,  p«/«. 
£meU  am  vnc.  j.F.  Cataplalina. 


De  Mamnuram  gUndulL 
ferefulu,  &  fr, 


i88  DeSympt.quse  fcrm.  in vtero accidunt. 


Lib.IV.Part.IILSeaL  Cap.VHL  189 

— - ’  adaehatur ,  &  lac  e  mammis  ab  infante  commode  e) 

C  A  P  V  T  VIII.  liigi  poffit  ,  hacc  vafa  &  canales  hi  omnes  patet 

De  Vlceribus  &  Mulis  mammirum.  Quod  fi  non  fiat ,  &  quocunque  modo'  vel  ange 


Lib.IV.  Partili.  Seal  ICap  I. 


iqi 


tn  mcnlcm  calices  hos  rc&c  habent  ;  quod  fit  >  cum  aut  defunt  planc^ 
aut  non  latis  exleruntut,aut  non  funt  pcrforatz,aut 
ia  vnguenta  adhi-  finduntur ,  vt  propter  dolorem  fu£tionem  perferte 
beti  folent.  Illinantur  nimirum  papillae  oleo  cert ,  vel  non  poffint :  vel  vena  laftis  in  mammis  non  patent; 
cdix  cerem  oleo  myrtmo  repletus  imponatur .  vel  illi-  de  quibus  vitiis  modo  frteii.  diilum  :  vel 

cifiWivngu.depliimio,vz\deiHeiareceitti.  quia  lac  deficit. 


mfifluta  lanen 


Ve^^.feui  hircidi  VnC.  6.  terebimh.  Vnc.iij.  Mifc. 
Vel  ^.f»»i<tp«p.Dtach.  j  aixOTimj  Dtach.  fi.  aem- 
^hori  gt.  vj.  Mifc.  cum  pingued.  capi  Sc  f^hgu.  ro- 

Yel  pecnati  Vac.\.(i.maHich.  Dtaeh.i.  tra. 

gacanth.pulu.  rof  ruhr. 


:1.  prap.^  v.  Mile.  curo»/.  rof.&  lil.  albor,  fit ,  duro  vel 


Caufi. 

Lac  autem  deficit ,  aut  paucum  eft .  vel  quia  fan-  uabde- 
guisj  e  quo  generari  debet ,  deficit, vel  quia  vis  >»-  flSm- 
A«»7jviii»77Jin  in  mammis  fefe  non  re£ti  habet.  Prius 
cum  fanguis  in  toto  corporei 


VeL^i.fTif.  popul.  de  plumbo  ,poma 
tburie,  boli  jlrmeni  ana  D 
VclO^.rucll.ouorjju. 
tum.  Mifc. 

VeVcancrofaluos  contunde,  fuccum exprime  ,  & 
cum  coagulo  vitulino  Sc  fiore  ladis  fuper  igne  mifc. 

■  \iy:.n,ucilag.rem.cpdon.pfylli,  ,a^.rof.extr.ana 
Vnc.j.;«W4  pr£p.  cerujpt ,  mafiich.ana\>t2x\i.^.  ol.  rof, 
Vnc.n.MiC:  jn  mortario  plumbeo.  F.  Vnguentum. 

,  Vel  :y:a»ucilag.fem.cydon.aci.rof.exir.olamygd.  dulc. 

SeMn  in  Vnc.fi.  ouor.  Dtach.ij.  vitell.  ouor.  coii.  nura.j.crero. 
filXijifi,  /<//»  <!•  f-  F.  Liniment. 

Notandum  tamen  hic ,  ne  Infens  mamma  admo- 
a  illita abftcrfa,&  papilla 


generationi  fanguinis  di- 
_  ^  icpatis,  non  generatur; vel abfu- 

:ur  ii  febrili  calore,aut  aliorum  morborum  ratione, 
n  ob  ieiunia,quod  fape  accidit,  dum  ^rauida  aut 


alui  Ili 


fubfiftere 


:  vel  etfi  fanguis  adfit. 


lium  ,  quo  tempore 
aut  hamotthagia  na... 
tamen  is  ctalfior  fit^,  v 

pateant ,  feu  propter,  obfttuftiones  feu  callos  & 
cicatrices  poft  vleera  ,  feirthos  ,  medicamenta, 
&  alias  angnllia  cauffas.  Pofterius  euenir  ,  cum 
etfi  fanguis  non  defit  in  corpore ,  vis  tamen  &  calor 
natiuus  mammarum  debilis  eft ,  vt  fanguinem  neque 
attrahat  fufficienter,  neque  eum  coquat  &  in  lac  mu- 


ueatur.nifi priusVnguenta  illitaabfti 
viho  albo,  aut  aq.  roT.  abluta  fuerint. 

Cumvetb  fiffura  illa  non  ftatim  fai 
verb  matres  fuaionem  ob  acerbiffimum 

re  non  poffint  ne  ladte  mamma  nimis  tc^  _ ^ 

ludque  in  iis  coaguletur ,  hoc  artificio  praftari  po.  quamuis  fape  pariant ,  omnino  lacbe  deftitui  natui 
teft,vtlacfme  dolore  exfugatur,  fi  nimirumcalix  at-  liter,  id  eft  infito  vitio ;  aliis  vero  poftmorbos, 
genteus  vel  ftanneus ,  fuperiore  parte 

mamma  tefpondens  paretur  Ifque  papiiia  voeris  re-  ternis  prouenit ,  dum  nimirui 
cens  maiftat*  vacca  tegatur ,  Sc  infenti  papilla  illa  dini  ftudent ,  &  vel  Virgines 
vaccina  fugendaprabeatut.  Ita  enim  papillam  filTam  incipiunt,  vel  grauida  circa 
&  dolentem  ;nec  tangit  labiis  infans  ,  interim  tamen  menfem,  ne  <..<i 


SECTIO  I. 

De  Symppomatihm  mam¬ 
marum. 


poft  morbos ,  vt 
intrahitur ,  vel  etiam  il  cauffis  ei(- 
fcEmina  pulchritu- 
lum  mamma  augeri 
luintum  geftationis 
s  augeantur,  remedia  refri- 
i&  adfttingentiavel  etiam  natcptica  rnammis 
it,  quo  non  folum  vafa,  quibus  fanguis  ad 
iit,confttinguntur,fcd  & 


O  s  T  <iv  A  M  morbos  omnes ,  i^ 

@  cras  feeminatum  infeftare  folentt  abfolui- 
mus :  teftattandem ,  vt  de  Symptomatibus, 
qua  iis  accidunt,  dicamus.  Cim  autem  mammarum 
proprium  officium  fit ,  lac  generate ,  illudque  fugen- 
dum  infanti  ptabere ,  hac  Tymptomatahlcexplican- 
da  occurmnt ;  Ladlis  &  laiShtionis  defeftus ,  ladlis  Uais  c 
abundantia,  ladlis  vitia  5c  concretio ,  ladlis  per  alicr 


ultura  laciat  ad  languini 
lans  debilis  fit  ,&  fortiter  non  fugat,  nt 
fitianguinis  ad  mammas  artrodlio.  Pot 
fieri.vt  animi  pathemata,m(rror,cercor,  di 
les  affedlus  fangiiinis  ad  mammas  afflu: 


I  fufficiens 
ft  denique 
or&fimi-  S/fvA. 


loca  ex. 


: ,  fi  aliquod  vi- 


tio,colotis  papillaram  muutio,&  denique  Coiumnne  ^  .  fi  fanguis  vel  calore  febrili  , 
cum  aliis  partibus  fymptoma ,  .dolor  mammarum.  De  fco ,  vel  ob  cauffas  euidentes ,  vel  nimias  euacua- 
quibus  ordine  dicemus.  rio„es  fanguinifque  fluxum  abfumptus  fit  ,  id 

_ _ _ fiicile  quoque  innotefeir.  Si  veri  fanguis  adfit,'  ' 

'fe^  is  craffiorfit,  cognofeitur  id  ex  ladlis  craffi- 
C  A  P  y  T  I,  tie,&  habitu  corporis  pituitqfo  aur  melancholico. 

Vitiumvero  inmammis  effe,  idque  natiuum,  docet 
Se  Labia  &  laliattona  defellu.  id,quod  femper  &  quoties  peperetunt ,  fcemin*  lac 

_  .  ^  non  ^eneranr>  mammjcque  funt  natura  nimfS  paruje, 

drfiSm''  interdum  accidit,vt  matres  &  nutrices,  etfi  rugol*  &  conttadl^.Si  morbi  aliqui  pta:ceffciut,qui 

1  velint .  infentes  ladlare  non  poffint.  Fit  autem  mammarum  calorem  ac  conftitutionem  naturalem  lie- 
hoc&  ladlatio  deficit,  vel  quia  papills  fefe  non  dere  potutrint ,  vel  medicamenta,  ad  incrementum 


194  De  La6tis  coagulatione. 


i^ilc  corguletiir.-  Tutius  eft ,  exficcantia  &  difcu- 
tiencia  antea  propofita  viurpare. 

Si  tamen  metus  fif  ,  ne  mamm*  ob  nimium  ladiis 
aJHmum  inflammenmt,  omnino  repellentibus  opus 
*  eft.  Itaque_fe/w  Uduct ,  tjymffhet » pjpaueru  ^femper- 
«i»! ,  vcUataplafmiifa  CSC  his  parata  mammis  impo- 

Vcl  urehmth.  Aq.  mtntht  iij.  putu.fem. 
cumini  ,ra4ic.  ims^mimliAMa  Drach.  jfii croci  Sct.j. 
ccKi  F.  Ceratum  molle. 

Cricui  &c  Cuminum  colloappenla,  vtmamitsas  at¬ 
tingant,  etiam  lac  abfumere  cteduntur. 

Si  nihil  l-sdis  fponte  c  mammis  effluat ,  neque 


modi  ladlis  concretiones  dari,  fed  vnicam  faltera  efle 
puto.  Neque  enim  ferum,  coagulatur;  &  vbi  etiam 
eitta  corpus  lac’  coagulatur,  ferofa  pars  fcp.iratur. 
Praeterea  non  recte  fupponitur ,  eodem  modo  lac  in 
grumos  conuerfi ,  (icut  fanguis  in  grumos  conuerti- 
tut.  Sanguis  enim  fibras  habet ,  quibus  concreicit 
quee  fi  eximantur,  amplius  non  conctsiciciqtubus 
lac  deftituitur  &  nihilominus,. vbi  fanguis'  e.vafis  fuis 
excidit,  &  in  externo  fidgore  adferuatur ;  ferum  a  re¬ 
liqua  eius  parte  iegregatur. 

Deinde  ipfam  cafeatianem  ladtis,  quam  appellant, 
quod  attinet,  longe  alia  ratio  mihi  videtur  cafesysio- 
nis  ladis,  qm-e  fit  l  coagulo,quira  qux  fit  in  mammis. 


Lib.  IV.  Part.  III.  Sed.  II.  Gap. IV.  195 


impo^ptur  i  aut  mentha  cum  butyro  caprillo  concula. 
Vcl  5^.  Sem.  mgelU  v.  miupanif,  q.  f. 

Cum  cereui/ia  mifce ,  &  forma  cataplaimacis  im« 

ceiitn  traieBerMtn  ana  vnc^  j.  farina  lentium  ,  vnc.  j. 
fem.  Unii  fcenigr. fabar,  ana  vftc.  (?.  pingued.  gallina, 
el.  Ut.  albor,  ana  q.f  F.  Cataplalma. 

Si  tumor  fit  durior ,  acetum  addi  poteft. 

Vt  fol.  mentha,  brajjica,  furfurum  ana  M.  j. 

Coqu.  in  aceto ,  &  imponantur. 

Vel  Succi  ^ii,  fcenigr.  caulium ,  ana  vnc.  j.  aceti 


eap.  a. refert.  Et  licet  verum,  cpigaCtricas  venas  non. 
per  vtcrum  fpargi,  fcd  hypogafecas:  quia  tamen 
epigafi;ric£  vena;  ab  eodem  ramo  oriuntur ,  a  quo 
Kypogaftricae ,  breuiot  longe  via  ,eft  ex  mammariis 
in  epigafiricas,  cx.cpigaftriis  in  hypogaftricas  atque 
ex  his  in  vtcrum,  &  contri,  quam  a  mammaria  ad 
thoracicam  ,  ab  hac  in  hypogaftticam,  &:  ab  hac  in 


Coq.  ad  molUhemde  contundantur.  Poftea  adde 
Pulu.myrrha,ireot ana  Drach.ij.  croci  Drach.  j.  0/.  ruta 
vnc.j.rf«f»  vnc.  j.  fi.  Mifce.  F.  Cataplafina. 

Vcl^.  Farina  (entium  -,  hordei  ana  vnc.  lini, 

fcenigr,  ana  yr^c.&.pulu.fetff.  cumini  Drach.  ij.  , 


ltxtrttum'T  Ac  vtin mammis  generatur,  ita  etiam^pcr  ca- 
*  *  '  I  ji^um  Prilias  ab  infantibus  cxfugicur,  im6  idi- 

quando^iTcopiofius  fit ,  efRuit.R.efett,tam*cn  loan. 
tufuuvfiu,  Schcnckius-jtfA,-  ff^/«r«,D.  Capellae,  foeminam  quan- 
dam  la£tis  dirnidium  cyathum  cum  vrini  cminxifie. 
Et  Aijdr.Laufentius,  Ub,  y.anat.^uafi.  ii.  fcribit,  fc 
vidille  pherperas  qu^mpluriiuas  per  vtcrum  tc  vefi- 
cam  maximam  la6tis  copiam  excrcuifTc.  Per  quas  au¬ 
tem  vias  lac  ad  vterum  feratur ,  dubium  cft.  Herique 
id  per  confenfum  illum  yteri&  ' mammarum  per  ve-  • 
nas  mammarias  &  cpigaftricas  fieri  docent.  Aliud 
tamen  placet  Andr.  Laurentio,  dum  lib.  S.  anat. 

I  I  .  feribi^  :  Folunl  feri  omtiei  ^rMomici  ,  epigajirict 

pigafirica  enhn  vena  perferum  non  ffargititr ,  fapiuf^He 
per  interiorem  Jierni partem  excurrit ,  triangularem  muf 

lares ,  d! fundit.  Exifiimo  itaque  per  hypo^aftricam  & 
fpermaticam ,  efua  peculiares  fitnt  vteri  vena ,  're fuere  a^ 
truncum  cau4 / an^uinem  ,lac , caterofijue  humores  •, a trun- 
co  mox  in  axillarem ;  a  ^ud  thoracica  dua  injtgnes  exorta , 
pedorales  mufculos  &glandofum  mammarum  corpus  irri¬ 
gant.  Comrdd  thoracicis  refluere  lac  ad  axillarem,  ab  hac 

.perhypogajirhum  nun^n  Iterum, nunc  in  veficam  feratur-, 
vnde  plerumque  laSlea fundantur  yrina  pofl  partum.  Efl 

Verum  dubito,  an  ifta,  quam- propoAit  Lauren- 

Ire^lKjrimumin  axillare^ yenam  fluere,  ab  hac  in 

^  per  mammariam  infernam,  atque  obfcrukit  & 

fiderit  CL.  Io.  Riolanus  ,vzlib.  3.  aritropdgraph.  cap, 
3.  reftatur ,  in  puerpera  rcccris  enixa,  mammariam  in- 
teinan^epigaftricam  crafficic  calairro  feriproriopa- 

*qucnt,vt  Andr.  Spigelius, ^.dehum.corp.fabr. 


Ve  rebus  alienis  per  mani/nas  excretis, 

VT  in  mammis  nihil  aliud,  quam  Igc ,  fecundum 
naturam  generatur :  ita  etiam  nihil  aliud  ex  iif- 
dem  excerni  debet.  Accidit  tamen  ,  vtres  alix  prxter 

Primb  in  vlccribns  piiS  per  mamillas  eflliiiry*&:  emZ1d.  \ . 

quidem  in  diuturnis  vlceribus  facis  diu,  qui  fluxus 
poftea  fanato  vicere  ceflar.  Et  ex  obferuacit^ibus  D.‘ 

Iohan.  Bauhinj  Schenckius, i,'rcf«t^  moniali 
cuidam  ,,p«s  pci;  mammillas  ab  aliquot  annis  fluxpfTf.  '  'j 

Vei  Am  cum  eadem  fuerit  vteri  albis  fluoribus 
xia,piqculdijbip  non  verum  pus  fiiit,  fcd  illa  ipfi 
materia ,;  qux  aritpa  per  vtcrum  eua^v^abatur, ,, . 

Deinde  ohfeF^WCum ,  fanguinem  mcnftmum  ftatisf 
periodis  per  mammas  euacuatum  fuillc.  Ita  aucor  eft:  ^ 

Amatus  Lufuanus,  cem.  2.  cur,  ii.  Mulieri  cuidam 
nobili ,  cum  puerum  ladtarec,  &  menfes  longo  tem^; 
pore  fiipprefios  haberet ,  per  mammas  fanguinem  illi, 
effluere  cospiffe  copiofiflimum ,  k  quo  prxtcr  fluxio  • 
nis  txdium ,  nuUui^capicis  dolorem  aut  noxam  per¬ 
cipiebat.  Fafta/tanaem  ex  fapKeni  pedis  fenguinis 
copiosi  cxtfaftione,  fanguiiicm  illicO  rccradum  fuif- 
fe ,  &  mulierem  Sb  hac  feeda  affedione  liberamm 
fuiffe.  '•“= 

pilechMripiws,  in  annotat,  ad  cap.  i^.lib.  16.  Plini  j,  ‘  ■ 

■  refertj  nobili  cuidam  fGsminc^ftatocempGirisinter- 
uallo^fanguihem  e  Xiniftra  maiuma  fluere  gucratim 
folicumsquem  cum  Medicus' ihiprudenter  atlftiin- 
gentibus  remediis  inhibuifrec,ac  recinuiflctjQnaium 
.inde  cancnfm ,  eoque  illam  periiire.  . 

Et  Mauuicius-Cordxus ,  6.  in  lib.  \,  Hippo¬ 

cratis  de  muliebr.  ex  D.  Fabri  relatione  hxc  habet;  Vi- 
fi^muliefsAhno  iy(S9.  Caftclloduniadfuperio- 
rem  porcam  habitans ,  cui  menftrna  pcc''Wmmx  fi- 
niftrx  pajfcl^  itienfibus  fingulis  tiv.nca  copiS  pro¬ 
fluebant  ,  vf^jtuor  vel  quinque  lin^  vel  raJAilia  _  K-'  -  ^ 

imbubinaret  inqullkirccque  fordldn^ine.  EgudcM"*** 
hiftoriamAmbr.  Parxui, 15.  ji. ‘refert.  Idem 
Lufitai^iiB ,  cem.  7.  obfernt  if$^iarrac ,  Mulieri  cuidami 
'  qux  ian?ter  pepererat ,  quarto  vcerum.gcftarec ,  & 

"|)rope  partum  ageret,  ex  mamma  dextra  fanguinem 
multum  fluxifie,  reliquam  laenam  lade  nouo,  colo- 


ftro  dido  3  plenam  fiiifle,  &  poftea  puerum  feliciter 
pepedlfe ,  &  faluam  fuiffe. 

Ec  Andr.  Laurentius .  in  yinatom,  feribit ,  fe  vidif- 
fe  mulieres  quafdara,  fupprcflis  menfibus ,  fangui- 
nem  ftatisperiodis,ccrerifquc  circuitibus  per  mam¬ 
marum  papillas  profudiffe. 

Dc  fanguinis  ad  mammas  confluxu,fcribitHippo- 
C'a.ze%,^.aphorifi^o.QHibufcun<jue  mulieribus  fanguis 
ad  mammas  colligitur ,  furorem  f gnifc.it.  Scribit  tamen 
Amat.  Luficanus,  alltg.loco,  fe  in  duabus  nobilibus 
foeminis ,  altera  Luficana,alceii  Itala,  fanguinem  per 
mammillarun  papillas  effluere  obferuaffe,  quarum  ta¬ 
men  neutra  in  furorem  aut  infaniam  dcucnit,  fed  po¬ 
tius  fanguineex  fephena  illico  milLo  refticuca  fuit. 
Verum exiftimo,  Hippocratem  hoc  aphorifmo  non 
loqui  dc  mcnftruorum  fimpreffbrum  per  mammas  e- 
uacuarione;  feddeeo  affedu,  cum,  vt  Galenus  in 
comm.  habet, plurimus  f.nguis  feruens  per  totum 


196 


De  Dolore  Mammam 


eorpusvagatur.&capiitpracipntpetit,  vnde  infa- 
nia  oritur.  Cuius  cum  aliqua  pars  ad  mammas  conuerr 
tirar  ,Trt  loquitur  Hippocrates ,  &  pet  eas  non  cua- 

tumfanguinisadmampnascopuerfio  fatura  infania: 
indicium  eft. 

Cutatur  autem  affeftus  ifteoommodiffimc  fi  Sa¬ 
phena  in  pede  appritnt',  atque  ita  fangulnis  impetus, 
qui  prster  naturam  vetfus  fuperiora  eft.ad  vtemm  & 
partes  inferiores  teup€etur,vt  obfeniatiopes  ex  Ama¬ 
to  Lufitano  modh  allarae  docent. 

Pilos  quoque  J  mammis  interduna  excerni,  fupta, 
/eS,  t.cap.  IO.  di^um  eft. 


CAPVT  VJ. 

pe  Colore  fafilUrum  muuto,  ^ 
dolore. 


m. 

(jiiod  rubet  in  illis,  puUef :ut,mo.  befim  vai  efl, 

“  ateraT»  «>^r,  feuvaiis,  vtcruminteiligit; 

1  vtf rijvt  diaum  aliquoties.  Se  mammanini 
maximus  confenfus  iit ,  fi  vterus  fefe  non  bene  non 
habeat ,  etiam  mamms  compati ,  &  color  ifte  papil¬ 
larum  rubeus  mutari  poteft ,  'idquc^quc  in  virgini¬ 
bus  aemulieribus  accidere  poteft. 

Tandem  ve  in  aliis  partibus  fenlii  taaus  prreditis,  ^ 
ita  etiam  in  mammis  dolor  quandoque  excitatur.  Or-  ma 
tum  vctJrvt  in  aliis  partibus  omnibus.ille  habet  a  fo- 
lutione  continui :  qus  fit  itenfione ,  in  mammatum 
i  kais  abundantis  diftenfione,  &  infiammationcjvel 
crolione  &  vellicatione  ab  acribus  humoribus  in 
cancro  &  aliis  vlceribus. 

A  qua  veto  harum  cauflarum  ortum  habeat,  fccili 
ex  iphs  afFeiftibus  co^nofcitur.Et  quidem  qui  i  laiftis 
copia  prouenit,miti(hmus  eft;grauior,qui  ab  inflam- 
matiofteigrauillimus,qui  ii  cancro. 

Tollitur  verb  commodiljim^.cauflls  hifco,&  mor¬ 
bis  ,  a  quibus  pendet,  fublatis ,  de  quo  ante  didlum. 
T— - — inlicetaddoloriltniicc  1  -  - 


.  fxApill*  in  virginibus  naturaliter  inftat  fegi ru-  ihflammationevfurpare  anodina, ex /affucA ciame- 

1  bent ,  adeo  v?  nonnulli  ftatuant ,  Colorem  il-  melo ,  furtis  meiulli  cum  ol  refur.  Sc  alia ,  qus  in  par. 


Ium  'jhutatum  ,  ob  vteti  pum  matnmis  cpnfen- 
iiim  ,  virginitatis  amilfie.  lignum  elle.  Sed  felsb. 
Equidem  in  laftanribus  liuent,  nigricant  in  feni- 
bus :  tamen ,  cum  &  in  mulieribus ,  qu®  Venerem 
expertae  func,fa:pe  ifte  color  remaneat  ;&  ex  mor¬ 
bo  etiam  mutari  polTit :  coloris  ifta  mutatio,  pro 
Cgno  virginitatis  amiflae  haberi  non  poteft.  De  quo 
litibit  Hippocrates ,  6.  epUfiB.y.  Si  mmmmm pa- 


tium  externarum  dolore  cum  inflammatione  vfutpari 
folent.  In  cancro  verb  ex 
Vd^.mtcleor.Perficor.(i.w. 

Contundantur;  &  infundantur'  id  A^.frig.f,  vel 
U3«ct  horis  iiij.  Poftea  colentur,  &  colaturd  linteo, 
Ipm  madefiat,  &  mammae  dolenti  imponatur,  Idqu? 


^tipehiec demorbisi^ Symftom^tihas,  quibus  Mulieres  obnoxite Junt^ 
dWia  Junto ;  quee  in  flurimarum  commodum  fa,ni-> 

(atem  cedunt  tDEVSfaxk. 


DE 


m.-- 


DE  CVRATIONE 


I  N  F  A  N  T  I  V  M 

T  R  ACTAT  V  S. 

P  ROOE  MI  VM. 

HTa  T I B  V  s  etismjt  fiufecuUares  morbi JimtyVt  HipfocrateSj^.z^^h.i.^.  & 
[ta^Mcetsir  Ca/e»ia,t.epid.comin.i.a.ph.i.exj)iicat,immK/afiturmor- 
horum  Jfecies  f  rimo,  fer  anni  tempora,  tfuia  Jingulis  anni  temporibus  ^ari} 
fiunt  humores ;  ficundb  per  naturas  IS'  atates,  quia  pro  naturis  atatibus 

alia  dantur  temperamenta ,  ifi  humorum  exfuperantia  dijfidentypto  qua¬ 
rum  reSjpeSiu  morborum  differantia  commutantur.  Infrimis  nsera  infan¬ 
tes  multi  morbi  infeftare  filent,  qui  etiam'yulgb  Infantium  morbi  nominantur.  Cum  qui¬ 
bus  tamen  ita  comparatum  efi ,  'vt  pauci  omnino  tali  natura  praditi  fint ,  yt  Infantibus  pro- 
frij  fint ,  is  filis  accidant,  .^apropter  etiam  faSium  puto ,  yt  Antiqui  eos  fiorfim  non  expli- 
cauerint,fid  inter  alios  morbos  eos  recenjuerint:  yt  Mercurialis  fine  caufid  Medico  t  antiquos, 
is  maiores  noflros  accujare  ^ideatur,quod partem  hanc  de  Morbis  infantium  ieiune,imb  im¬ 
prudenter,  ifi frigide  traCiauerint  3  (fi Rattchinusparum prudenter firipfirit,maioresnoflros 
mifire  de  ttiorbis  puerorum  traffajfi,  ytfere  fipulta  tacuerit  partis  tftius  theoria  iS  praxis,(fi 
'j  tantam  fuijfi  Grecorum,  Latinorum,(fi  Arabum  negligentiam,yt  tam  praclaram,tamque  ne- 

ceffariam  Medicine  PraSrice  partem  pofieritati  traiiandam  reliquerint.  Iniurid  adfici  Anti¬ 
quos,  yel  id  docet,  quod  Mercurialis  (fi  alij,qui  de  hac  materid  firipferuntfingults pene  capi¬ 
tibus,  Grecos,  hatinos,  (s  Arabes  allegant.  Annon  enim  de  Variolis  (fi  Morbillis fenpfirunt 
Arabes  ?  Annon  de  hydrocephalo  pajpm  Greci  is  Arabes  ?  Annon  de  Achoribus,fauis,  tined^ 

I  epilepfid,dentitionej)albutie,ranuldfublingud,apthu,exomphalo,aniprocidentia,lumbricts,(fi 

alijs  plurimis  ijdem  Greci,  Latini  (fi  Arabes  ?  Illi  ipfi potius  accujandi  yidentur,  quod  multos 
morbos  in  fitos  libros  congejferunt ,  qui  adultis  non  minus  familiares  Junt,quam  infantibus3(fi 
i  in  morbis  is  Jymptomatibus  infantium  omnia ,  que  de  natura  is  caujfis  eorum  dici  pojjunt, 

I  afferunt,  cum  tamen  fepe  pauce  cauffe  fint,  quas  enumerant,  que  in  infantibus  locum  habent. 

1  TAos  dabimus  operam ,  yt  eos  precipue  infantium  p.  n.  adfeBus  traiiemus,qui  infantibus  njel 

j  filis  competunt,yel  magis  familiares  fitnt,quales  recenfit  Hippocrates, dum  3.  aph-i^-firibit : 

j  Paruis  iS  nuper  natis  puerulis  fiunt  oris  ylcera,  <x>omitiones,  tuffes,  yigilie,pauores,  ymbilici 

I  inflammationes,aurium  humiditatessiS  aph.15.  Aduentante  dentitionis  tempore,gtngiuarum 

'  pruritus,fekres,  conuulfiones,  alui  profluuia,  maxime  cum  caninos  edunt, is  iss  prefirtim ,  qui 

aluo  fint  duras  (fi  aph.  16.  Ipfis  yerb grandiufcults  tonfillarum  inflammationes ,  ntertehra- 
Tum  in  occipitio  introrfurn  luxationes,  anhelationes ,  calculi,  lumbrici  rotundi,afiarides,  yer- 
ruce  penfiles,  faiyriafrai, ftranguria,ftrume,  (fi  alia  tubercula, precipue  yerb  aute  diSla.  De 
quibus  (fi  aliis  quibufdam  iam  agemus ,  rutpote  quod  quidam  filis  infantibus  competunt,'vt 
dentitio,  (fi  que  eam  comitantur  fimptomata,  crufta  laSiea,  (fi  Achores :  quidam  infantibus 
maxime  fiintfamiliares,i(s  iis  frequentius  accidunt,quam  aliu  etatibt(s,quales  fient  yariole, 
morbilli.  Infifiant  autem  hi  adfedusp.  n.  infantes  frequentitts,  quia  ijla  etate  dijpofitiones 
Dan.S?nnert.  Tom.III.  R,  3  peculiareSi 


198  De  Di^ta  Sc  Regimine  Infantium. 

feculiares,  adfeSuam  iftorum  caujfe ,  mag^  r^igent  ^  frufentes Junt ,  vt  in  Jpecie  pojlea  pd^ 
teVtt,  qutepofieain  pubertate  Cf  aliti  /etatibui  euanejcuut  cejjant.  Et  Iket  quidam  exjfiu 
udfeEiibus, quos  proponemus ,  etiam  aliti  atatibus  conueniUnt:  tamen  in  iis  hac  atate  curandis 
peculiari  prudentia  opus  eftscum  infantes  non  omnia  medicamenta ,  qua  adulti ,  ferre  pojfunt. 
Et  quia  non  filum  peculiarem  curandi  rationem  infantes  requirunt  ,fid  aliam  longediir 
tam,qudrnadultioreh  etiam  de  dietd  infantium  agemus.  AtqUeita  traUatusifte  duabus  par¬ 
tibus  dbfiluetur,  in  quarum  prima  de  'diatd  Infantium in  altera  de  affinibus p,  n.  eonmdein 
dicetur.  pthgorU  tamenhrum  adfeciuum pene  omnia,  qua  de-naturaeorum  dici pojfunttn 
jibrafiperiorlbuspropopa%mittemusicau£as  quoque  'eas pilem  recenfehmus,qua  infantibuq 
propria  fint, 

. "ft  fi  mater,  qua:  cft  in  re  lautsi ,  &  fiiis  vberibus  pro- 

'  lemfuamaUt,faltemcarneveruedn5.h*di„a.  vV 

lina  pullis  galliriaceis ,  gallinis  Sc  caponibus ,  perdi- 
Cibus,turdis,  ouis,  &  Cmilibus  vefcatur :  Verum  cum 
fxpiflime  nutrices  tenuioris  tortunae  cibis  delicatis 
non.adfuet®  accerfantur,  e®  i  vi£tu  confueto  non 
nimis'  fubitb  tranieant ,  &  qu®  cibis  minus  delicatis 
adfueta  eft  ,  non  nimis  auide  lautiorem  fiimat ,  fcd 

paulatim  ei  adfuelcat;  i  cibis  tamen  yaldeintempea  : 

tatis ,  vitiofi  fucci,  nimis  lalfis,  aut  aromatibus  vaW 
conditis femperabftineat.  Nonctiam  nimiocibofa 
oneret, fcji  firmem  cibus, fitim  potus  ealpcdtct,fatnri., 
tatem  vero  nimiam  caueat.  Vini  in  adluetis  vfus  fit 
moderatus;  cirm  copiofius  fiimptum  lac  nimis  calcfe- 
ciat.  In  noflris  regionibus  cercuifia  potus  coflue- 
^  Vigilias  in 


Pars  Prima. 

Pe  Diatd  d  "Kegmme  In-> 
fantium. 

C  A  P  V  T  I. 

De  nutricis  eleltiene,&Diati. 


J  Iseta  infantium  Diaci  adultoru 
multiun  difprepat.  ]Ec  prim6  alimt 
tum  quod  at  ■  . ' 


n  infantes  dc 


tet,&fiinterdum,duminfontes  in 


us  ad  ciborum  mafticationem  idor  p<itcft:,.n 

s ,  non  ipftruAi  fine ,  neque  etiam  quieti  funt ,  no(9:u  vigilare  opof  teat,  det  operam ,  vf 
cibos  crudiores  concoquere  poffint,  vt  pote  quod  lomno  matutino  id  gompenfet.  Vitam  non  plane- 
in  vtero  materno  folo  macris  fanguinc  nutriti  lunt,  otiofam  ^  defidem  agat ,  led  -mediocribus  laboribus,. 
Creator  rerum  fapientiffimusinfantibus  de  peculiari  ■-exerceatur.  Animi  pathemaranimia  vitet,  neque  do- 
nutrimento  prolpcxit.mamm^fque  dedit, in  quibus  .''tneftici  occafipnem  irafeendi,  vel  mcerendi  nutrici 
ianguis  ille ,  qui  infenteqi  in  vtero,  nutrinit ,  edito  temer^  pra:bcant  j  cum  ex  eiufiuodi  animi  adfefti^us 

eodem  iri  luce  in  lac  conuertitur ,  quem  infans.pro-  lae  corrumpatur,  indeque  infiintes  in  grauiflimos 
genitus  natune  inftin£tu ,  ftatini  c  mapunis  fugit,  morbos  coniicianc.  A  Venere  nutrices  coco  latStatip^ 

quas  propccrea  Phauorinus  apud  Gellium,/#^,  iz.  nis  tempore  abftjneant j cum  coitus  lac corrumpaci,- 

€ap.u  fontem  fandiflimum  corporis  generis  humani  ipsique  malas  qualitates  imprimac,&:  fi  concipiat,  nu- 
educacorcra  nominat.  Itaque  dum  de  Infantis  regi-  tcix  ,  infenti  qui  alitur,  id  noxium  fit,  cijm  &  lac  im-  ' 
mine&dixt^agitur,primacuradcNutriccefredc-  minuatur, &  alienis  qualitatibus  inficiatur.  Aluus 
bet,  qua  infencem  inluce  editum  nutriar.Cenfemus  nec  laxa,  fit,ncc  adftrida.Si  propter  vidumliberalio- 
aucc  lac  maternum  infanti  commodiflimiim  elTc  ali-  rem ,  aut  alii  de  causi  vitiofi  aliquid  humoris  in  nu* 
mSntum  jV^^otc  quod  exeodem  fanguinc  genera-  tticc  cumulatum  clfe  fufpicio  fit,leui  aliquo  pue- 


ir,^quo 


dc  quo  poftea  in 

Q^uia  tamen  interdum  ob  mat 
morbum  aliquem,  nccefiarib  alia 
eligenda ,  qua  primo  fit  fana ,  nec 


fonnatiis ,  &  nutritus  gante  nutrix  cuacuanda ,  qua  eo  4je,  aut  ccrfc  i 


5  debilit 


pifi  forfan  eadem 


qui  optimi  temperamenti  fignum  eft,qulm  fufeo,  U 
cum  macris  conftitucione  corporis  conucniat  j  nifi 
forfan  macer  H  infans  non  fine  bpna  confticutionis, 
m  corrigere ,  &  in  meliorem  defledere  opus  ficj 
«e  infans cidf — -.^t- r 


>nfitlufca,nc  infans  eidem  vitio  adfuefeat.  Se 
eundo ,  fit  aptatis  vegeta,  ab  anno  vigefimo  a<f  crige- 
iimum.  Tertio ,  fit  bene  pioraca  ,  animo  tranquillo, 
non  iracunda ,  non  melancholica ,  non  ftolida ,  non 
lalax  ,  non  ebriofa,  Q^artb  non  fit  primipara,  fi  ha¬ 
beri  poceft,  lacquc  nec  nimis  recens,  nec  nimis  vetus 
habeat ,  propccrea  a  partu  non  vitra  decimum  men- 
femabfit.  Quinto  mammas  mcdiocccsil^  bene  cop-  nin 
fbrmacas ,  non  laxas ,  non  pendulas  habeat ,  papillas  ftic 

elegantes  ,  &  quas  infens  in  fug$ndo  bene  capere  trfcia,  nuiuus  nuincis  law  lancam  naocc  c 
poffit.  nienciam  cum  corpore  infantis ,  quam  lac  i 

Vcatur  autem  nutrix  boni  diacl.  Acrem  incem-  num,quod  ?  fanguine  generatur,  e  quo  infans 
peratum ,  feu  frigidum  feu  oalidvim ,  vicet.  Mundi-  formacvis ,  &  in  vtero  nutritus  cft.  Ht  licet  vi 
'fici  ftudeae  ,  corpus  ab  onmibus  fordibus  crebrb  hocvclilloladevaccinoalercperindcfoicc; 
niundct  a  veftcfque  puras  habeat.  Cibis  vcatur  boni  in  homine  hoc  non  parum  refert,  qui  non 
f^icci  ^cilis  co^opis.  Equidem  eommo4um  cft,  tulus  ad  paftum  foliim ,  fc4  longe  in  nobilioj 


Infentemcommodiffimealilade  materno, modb  . 
didum  cft.  Generatur  enim  illud  cx  illo  'ipfo  fan-  ^ 
guine  e  quo  infans  ip  vtero  niacerno  formatus  &  nu- 

gnatum  alimentum  eft.'  bJucricis  verb  lac  ,  qLn- 
quam  etiam  lac  fit ,  &  quidem  hiunanum ;  tamen  om-  - 
-  hoc  non  minor  cft  differentia,  qnim  con¬ 
is  corporis  ac  temperamenti  matris  &  nu- 


CAPVT  IV. 

&  Regimine  Infantium  recens 


pcitiioloac  furente,  pacacovcecei 
ducenda  fueiic ,  auranddiimi  fib 
iftas  iniuiias,  in  amnes  k  partu  f 
Tibi  corhmodam  effe  cxillimarint 


De  tMorhts  ^  Symptomatibus 
Infantium. 

C  A  P  V  T  I. 


C  A  P  V  T  VII. 


DeFebribus  infantium 


Part.  II.  Cap.V- 

Ttunturpiioolo  piccrauali  induao.qucmto-  - - - - 

ri  feU  loco,queni  tinea  obfedit ,  imponunt ,  & 
diebus  hxtere  finunt ,  poflrea  eo  dettafto  vni  C 

extrahunt.  Vel  c^ut  tonfum  meile  illinatur  & 
refinsc  eidem  inlpergatut,  Jc  placenta  feu  cata- 
i  ferina  triticei  applicetur,  qui  exa£tiso£lo 

,vbiamouetur,pilosfimuleuellit.  T?  Q.uidem  &  in ; 

{•^a.AgiyU  Mtf*nni  triticttVac.iyrelintVacM.  JZ, velles  mutent,; 


111 


DeHydrocephalo,  SCc. 


CAPVT  VI. 


capiti  imponenda,ex  cham£melo^4f0'> 
fimilibiis, 


De  Hydncephato  dr  cupitis  inflatione. 

I  TquidenaHydrocephalo.qui  tamor  capitis  totius 


C  A  PVT  VII. 

De  Siriafl. 


De  Dentitione. 


impuntaaluus  crpbri 
neantur,  quam  quibus 
:rates./ii> 

)ris  apura  aperdit,  ij  ra. 
Ihid.  Quiafcbtcma- 
e  poterat.abfumiciu:, 
labito  corpore  perma- 
ur, periculum  cft,  ne 

impunt,fi  cactera  fimi- 
c,  fhid.  Et  (Quibus  den- 
fi  Eiligenter  curentur 
«at/»e«.fcribitden- 
usmoleftam.  Verum 
runt  antores  hi.  Hip- 
tis  robur ,  quod  hye. 
maius  cft,  &  ita  feci- 
omnia  redle  fefc  ha- 
acfis  iniuriis  defen- 
tem  gingiuanim.qua: 


De  Vincttlo  Ungttie foluetido,^  rumi 
fubUngUi. 


XXmo  ortu  lingua  vinculo  fuo  ardius  adi 
tur,  vt  fatis  extendi  &  libere  exfeti  non  poffit, 
dum  etiam  ei  loci,vbi  linguae  frenum  eft, 
mollis  &  albus  apparet,  quem  ntnuUm  appcll 
quibus  vitiis  cum  lih.  i j 
*dd  >  Wc  tepetete  nolo :  pauca 

Linguz  adftridio  feu  linguae  ligatio  C1 
commodiflime  curatur.  Solent  quidem  in 
pbftctrices  ftatim  edito  infante ,  vel  vnguibu 
pete ,  vel  nummi  acie  diflecare  hoc  vinculi 
iipe  hoc  fme  ncce®tate  agunt,&  in  operai 
tant,  Commodius  ergo  Chirurgo  perito  re 
mittitur.  Quia  tamen  operam  hanc  infantes 
cile  admittunt,  Sc  facile  heri  poteft ,  vt  fcdio 
terius ,  quim  pars  eft,  fiat ,  aut  etfi  ea  rede  £ 
labia  vulneris  non  ftatim  coeant ,  linimenti 

commode  adbibetur. 

3d-  FariiKhordeiyac.&MikfiummtUisdtj 
q.f.Se,  lento  calore  humiditas  omnisexhalct,vt 
nerem  redigi  poffit.  Poftea  vitell.  omr.  ad  « 
cȣior.&  vaje  daufi  infumo  exficcatorum^vt  inf 
ridi^ipoJfint,Dtnch:].thHru,maJikhts3n.  Scruj 
min.vjli  gr.vj.  Puluetifentur omnia,  cum  mei 


34.  OffepU,  falie gemma  .piper,  ana  Drach.j. 
vfla  Prach.iij.  F.  puluis ,  quo  tumor  fricetur, 
1  meile  linimentum,  quo  tumor  illi  natur.  Sub 
vero  emplafttum  apponi  poteft.  paratum  ex 
feri«.iir  mellis  partibus  aiqualibus ,  in  vino  ad. 

nfumptionem  codis- 


CAPVT  XVI, 

J  Catarrha,  tup,  (fp  difficili  j^efpirathne. 
udemdecatarrho(;i,i,p4r(,i.e«p.,4.de  tiifli 


224  De  aluiadftridione 


».  Raro  famen  fit ,  vt  infantes ,  qnibus  aluus  ad- 
ftiiaior  cft,  fatis  fani  vinant,  &  rutius  femper  eft,fa- 
tis  fani  viuanr,&  tutiusfemper  eft^  iu  iuuenibus  al¬ 
num  laxiorem  efle,  quilmfuppteiramii.«p<i.j3.  Nam 
fi  alnus  fupptiroitur ,  vapores  ex  alui  fecibus  in  to¬ 
tum  corpus  diftribui ,  Se  rormina  ventris  ,  dolor  ca- 
pitis>  &  alia  mala  inde  excitari  polTunt. 


Curatio  alui  fiipprcilc  in  infantibus  duobus  per¬ 
ficitur  ,  primi  fi  caulfi ,  pb  quas  alutts  fupptimi  fo- 
lct,tollantuc,  deinde  fi,dt1us  fiipprefla  laxetur.Ptimo 
ergo  danda  opera,  vt  caufT* omnes,  qu2  alui  adftti- 
dlionem  illam  induceie  poflunt,  tollantur.  Si  nimi¬ 
rum  inteftinorum  intemperies  adfit  frigida  vel  ficca, 
crebri  infentes  lauapdi,  Sc  quidem  in  intemperie  fri- 
.gidain  balneo  hecbx  calefacientes  ftomachici ,  in 
balneo  herbx  calefacientes  ftomachicae ,  in  CccS  veri 


vel  ol.  ampgd.  d.  aut  fola ,  aut  cum  vno  arqne  altet» 
grano  fcaramonex  aut  colocynthidisr  Veladepr  Mfa 
Um  cumfilU  bubule,  mtfucce  cycUmims. 

Vel  'y..  Moes  Dtach.ij  ,ftUu  tUuri  Drach  j.Jcum- 
mu.Scmp  ).  butyri ff  e,/. 

F.  Vngu.quo  tella  nucis iuglandis  impleatur, & 

vmbilico  infantis  adponatur. 

Imi  totus  ventet  inungatur  Vnguento  aliquo  e. 

Vcy.  Butyri rtc.f.f.  pinjmed.gaUitt.auf tr an. Vnc. S . 
el,  amygd.d.  lini  amDrach.iij.  medulla  vituli,  vngH,dial- 
thea  an.  Drach.iji  cera  parum.  Mifee. 

Vel  y.Feljnalua,althae  an.M  \.fem.  littiyfcenigr.  an. 
V nc.R.ficmm  num.vj.  Coq.  in  aqua  Sc  contund.ac  per 
fetaceum  ttaiiciantur.  Contufis  adde  bytitri.f.  f  adip 
gallin.  an.Vnc.i.  vnguent.  dialih.  Vnc.  fi.  ereci  Scrup!j. 
Mifee  F.  Cataplafma ,  quod  ventri  imponatur. 

Si  fbrrius  laxare  libet,  aloc,&  alia  purgantia  addan¬ 
tur.  Ve\zx farina velatiliScfucco ebuli  F.  Cataplafma, 


Part.  II.  Caff.XXXII. 


infintcs  .cumaj  fummum  finitatis&pulclirii 
dinis  pcrucncruntjin  morbum  liibitb  illabantur  r  cu¬ 
ius  tci  caulfam  cum  vulgus  non  intelligat.in  fafci  w 

tioncm  id  refert, 

Signif  Diagnojlica, 

I  nfantes  fi  contabefeant,  iiuue^ium  ocplis  id  pa¬ 
tet.  CaufTarum  verb  figna  ‘quod  attinet ,  fi  ex  febre 
.vel  alio  morbo  adultis  communi  extenuentur  infin- 
tts & contabefeant  .tales  caufficetiatrifacilccogno- 
icuntur,  nep  latpre  polTunt,  Si  vetb  tales  cauijae  om» 
nes  abfint,  primo  diligenter  inquirendum ,  quale  fit 
Jac  nutricis.  Si  enim  lac  fit  nimis  paucum ,  vbeta  fint 
flaccida  &  laSe  deftituta  infentes  mai^^m  auide 
drripiant.in  lajSis  defedlum  macies  illa  referenda.  Si 
verd  lac adfit,at  fit  vitiofum,dc eius  potis, ssr». r.  dj- 
flum ,  atque  inptimis  fi  lac  calidum  ac  ficcum  &  bi- 
'  liofum.ex  ipsa  nutricis  conftitutione,  fc  laftis  cdnfi-  ■ 
ftentia  ac  colore.vitium  laftis  cognofeitur^  tunc  in 
Jadlis  vitium  cauffa  meriti  referenda. 

Si  lac  accufati.non  poffit ,  videndum  an  vermes 
fint  in  inteftinis.de  quorum  fignis  fuo  loco  didlum. 

Si  nec  vermium  in  inteftipis  latentium  figna  adr 
fint de  veppibus  illis  cutaneis  inquirendum ,  quos 
vulgi  itaagnofcere  ftudent.Infimtes,  quos  fufpic.in- 
tur  hifce  vermibus  Jaborare ,  in  balneum  infenlnt ,  & 
externas  corporis  partes,  ac  praecipue  doifum ,  matib 
bus,plerumquc  meile  cum  pape  mijjto  adhibi  to ,  fri 
eant.  Ita  enim  q.capilli  quidam  clneticei  aut  nigri  e 
pute  erumpunt.  . 

Si  veri  nulla  caulTa  flue  externa  fiue  rnterna  adfir, 
nec  ex  parte  matris  vel  infentis.aliquid ,  quod  infan¬ 
ti  nocere  poflir,  coramiflum  fit ,  vermium  figna  ad- 
dintjuec  remedia  aliquid  profint,  de  fafeinatione  aut 
potius  lacfione  propter  halitum  .aut  fokVfut  veneno- 
fum  fufpicio  elTe  poteft.  Quapropter  inquirendum, 
quae  fccminae  infantem  tfaffarint,  vel  cura  coconucf- 
fatae  fueript, 

Pregnoftic/t. 


1.  Q^d  lumbrici  in  inteftinis  periculi  habeanr, 
antea  Ub.i.jurt.  i.Jibl.t  .rap,;  .didbum. 

?.  Macies  txetinonibus  feu  cutaneis  illis  vcnui- 
pulis  non  difficulter  curatur. 

4.  Si  a  fagd  a  vel  maleuolo  aut  venenofo  homine, 
per  &  occultam  impreffionem ,  indudla  fit 

rnacies.no»  ita  facile  curaturjcim  illius  occultrc  qua¬ 
litatis  &  malignitatisbratura  lateat ,  &  proptetea  con.» 
tfaria  medicamenta  ei  facile  opponi  non  poflrnt, 

Qira  ratione  laftis  defeftus  corrigendus  ,  aut  vi¬ 
tium  ladtis  emendandum.de  eo  fuo  loco  didkum,  nec 
id  hic  repetere  opus  eft,  Qudd  fi  vitium  emendari 
non  poflit.nuttix  raufctur,  &  alia  eligatur,  qme  lac 
vel  cppiofiusjvel  melius.prout  opus  eft,  habeat. 

Liimbtici  vtnecandi&expellendifint,a//e^.  tace 
diftum. 


^3-5 

neo  linimento  ex  farina  tritici, vel  mici  panh  cgitjcci 
ipc  mellciconfc£to,illinendff&  fricandiE. 

Rad.vituaibtl.U).  .  ■ 

.  Coi\Anlixiuiee  cinere ijHercHt  dccofto-^^tis 
corpus  lauecor. '  Vbi  iam  vermiculi  capira  inftarpa- 
paucrisc^f (eruerint,  nouacula  vel  cruda  panis  caab- 
tadcndai&^crutican^a.  l3(juc  aliquoties  pet  dictum 
jnrcirualU  repetendum.  4. 

Adfofcinationcm  multa" equidem  remedia paflim 
Cir|umfcruncur,&  multa jeojitra  fafeinationem  vulg,6 
fiunt ,  qujc  tamen  pleraque  funt  fupe^ftitiofa.  Anfi-* 
quum  cftjVt  Capra  etia»:j  di(Stum,cum  quis  quem  lau- 
.dar,addcrc,aiSAajt<eVT»j,  velprafircinc  dixero :  &  nd- 
ftris  fceminis  vfitacum  eft',ci,qui  laudatur ,  bene  pre¬ 
cari  :  qiiod  ctfi  per  fc  tonum  fit ,  quia  tamen  ea  opi¬ 
nio  accedit,uifi  bencdii^ipiftsi. accedat,  iandaririnerti 
ci,qui  laudatur,damno  'futuram, id  fupcrftitiofima  eft, 
ApudnOnnullas  Nationes  ad  praicauendam  fofeina- 
tionem  medium  digitum  oftendere  folent  j  ah)  ej^- 
fpuercVquod  cx  Plinio  fumpnnti,qui,W.  xZ.ca^.^.  rc* 

J«/rff!to.Pw”°4^fpu  tnt.quam  ob  c.uffiim  ruta  faf- 
finationis  reraediumfit,  Piofeorides  ,  W.j.  C4V.89; 
alyfTum  eommendat.fciibltqtfc ,  fi  appbndanit  in  db’- 
mo.^bi  funt  infantes ,  atc.ete.cffafcinationes.  omnes. 
Plinins,W.^S.c«/>,i  o.tadiccm  ptfhidis  focmina;  fafei; 
nis vtilcm' eifc  feribit.  ificm.fiKij.rop.S.ofricula  qfix- 
dampalmaram,&ii4.x8.«p.8;corium  frontis  Hya:n« 
contra  fafeinationem commendat,  N oftrates  focmin#,  ^  - 

cunis  infantium  corrv/e.iOT,  quam  inde 

fksMti  nominant .  contra  fafcinrun  impoiierc  folenf.  ^ 
Aliis  fuffitus  ex  thuretligno  aloistradicib. cyperi  ,caryo~ 
phyllu^inarncMCfiry  vfit  eil,  Q.Serenus  Sammonicus, 
cap.lnfancibits  firidemibm,  vetfirige  iftquietatis ,  al jium 
collo  appenfum  laudat, dura  feribit: 

Pretterea  fi  ferte  premit firix  atra  pueUou 
yirofa  emttlgent.exfirtii  ubera  lahrity 
jAlUa  prteepit  Titiat  fenf entia  aedi, . 

Vel  vtalij  legunr, 

u^Uia  prteepit  tundi  fintentia  Vedi, 

Qtfi  veteres  claras  exprefftt  more  togatas, 

Alij  ptccinunt  Sf.  ctraUitm  collo  infimeiura  appendi 

non  eft.pUntis  &  gemmis  t^es  vires  ineife  polTe ,  vt 
occultis  illis  inquinamentis,  quae  ii  maleficis  corpori¬ 
bus  effluunt,rcfiftanrjficutr4diar  byronlt  Sc  vngula  alcis 
appenfa  contra  cpilcpfiam  profiint,  contra  alios 
morbos  alia  amuleta  dantur.  Verum  cumillse  occul¬ 
ta  qualitates  ignota  fint,  de  talibus  aliquid  certi  fta- 
tuere  difficile  eft.  Et  priyitcrea  experientia  ,  orfini  fu-« 
perfticione  femota,con{ulenda,  ^ 

Miflls  itaque  talibus ,  falcem]  quaidam  vulgaria 
nota  contra  maciem  infimrium  remedia  addemus. 

Quae  vifccmm  internorum  vitia  corrigant,  huc  adfetv. 
rc  opus  fion  e(^jcum  alibi  fint  cxpofica.Si  ver5  macies  . 
oriatur  ab  intemperie  ficci  totius  corporis,  nullum 
efficacius  datur  remedium ,  quam  frequens 
meiflrantis  vfus ,  quod  paratur  ex  ,  in  qua 

malm,altlma,brancavrfina, caput  cafirati,  &  fimiliaco- 
^a  fint^  P o(l  balneum  inungatur  corpus  oLdulci ,  vel 
arnygd.dulcmm. 

Sificcicati  c.aliditas  adiungatur,  balneo  laqueat  e«- 
dtHiaiViolariAtpapaucris  fapita  addi  poffuntjSc  vnguen* 
tisol.ro/iScviolaruma  . 

Si  frigiditas  coniungatur,  qalida  admifeenda  funt, 
ytft.chamameli,meiilotiieUanethinumichamamelUjumn. 


V  3  CQNCLV 


CONCLVSIO 

CCIPB  Jta,  Leitor  beneuole ,  etiam  Librum  quartum  PraSika  Medi- 
cina ,  de  Morbis  Mulierum ,  cum  adieBo  TraBatu  de  morbis  Infantium, 
p  fi  forjan  tua  exfieBationi  vndiquaque  non  refiiondebit,  eum  nec  meo  Doto pla- 
ne  reSfondere  ,fiito.  Natus  enim  efi  non  filum  inter  ifios  publicos  bellorum 
tumultus  y  qui  e  fortifiimi  etiam  cuiujque  animo  omnes  firsas  cogitationes  ex¬ 
cutere  pojfentyfid  &  inter  priuatas  calamitates  plurimas ,  qua  yt  Uc  recenfiantur ,  opus  non 
efiy  amicis  •vero  iT  familiaribus  non  ignota  fimt.  Si  quid  ergo  quod  Tibi  gratum  ^  rutile 
ejje  poterit ,  in  eo  reperies,  Deo  Opt.  Max.  omnis  fapientia  Autori ,  acceptum  feras; fi  quid 
ficus ,  id  homini  adfcribcts ,  velim,  Potuifiem  equidem  eum  diquandiu  adhuc  premere ,  jj’ 
commodiora  illum  expoliendi  tempora  exfpeBare:  fid  quis  ea  nobis  polliceri  aufit  i  aut  quis 
mant  nouiit  ytpsidnse^er  allaturus  fit  ?  Pratereavita  fimmahreuts ,  quam  mihi  fuperefie 
at  as  ipfit  iam  monet,ffes  me  tjctat  inchoare  longas.  Et  Junt  adhuc  alia^quapartim  promijja, 
partim  non  promifia  dfiluenda  reflant,  ^a  quidem  omnia  me  perfeBurum  polliceri  non  pofi 
fum  ;  faciam  'tamen ,  quamdiu  Deus  mihi  njitam  e>*  fani(atem  benigne  concejferit ,  ne  vn- 
quam  otiofusfuijje  videar. 


INFERIOR  SVM  OMNIBVS' 
BENEFICI  IS  TVIS, 

D  o  M  I  n  f  , 

TIBI  gratjarvm  actio,  lavs  et  gloria 

1N.HN»TIS  SECVLIS, 


DANIELIS 


DANIELIS 

SENNERTI 

D.  ET  MEDICIN/E 


PROFESSORIS, 

PRACTICiE  MEDICINAS 

LIBER  QyiNTVS. 


V  4 


Illuftrifli 


0IJ31KAa 

ITA3MHH2 

3NHI3ia3M  T3  .0 

.2Ii[02  z 

i^.HI01GaM  avDITDA^H 

.2YTHivj>  iiaaij 


lUiriiuIIf 


V 


Sereni  fimo  atque  illufirifmo  Principi  y  ac  Domino , 

DN.  CHRISTIANO  V. 

REGNORVM  DANIA- 

N  O  R  V  V  E  G  I 

G  O  T  H  G  R  V  M, 

VJNDALOPVMOV  E  E.  LECTO  P  R  /  NC  JP  f. 

Duci  Slefwici ,  PfolJattA ,  Stormarin ,  Dithmafn  $  Qorniti  m  • 
Oldenburg^  Delmenhorfl-y^c,  .  .  .. 

domin6  m  e  o  ,c  l  e  m  e  n  t  I  s  s  I  m  o.  ■  r 

amentifiime ,  Artis  Medica;  partem  ede  nobllifllinam , reliquis; quEi 
lo  modo  poftponendam ,  . quicunque  citis  neceffitatem  &,antiqui-ni 
tatem  aedurate  perpenderit,  facile  perfpiciet.;  'Etenim  yii^^us  ra,--; 
tioneea,  quam  Natura  &  fua  cuique  fortunafuppetoat  )  plerique  . 
contenti  viuunt ,  &  non  nifi  ij ;  qui  in  lautiore  te  funt  ,■63  de.caHiTa  : 
Medicos  coniulunt.  Multi  quoque  morbofum  humorum  appara^ 
tum  diu  in  corpore,  circumferunt,  neque  tamfcn  de  eo  tollendo,  & 
morbis  v  qui  inde  oriri  poflunt ,  pra:cauendis  folliciti  funt.  )  mb  muN 
ti  febribus  aliifque  morbis  correpti  Medicos  non  confulunt ,  nqc  eotum  opem  Slauxilium  im¬ 
plorant  ,  fed  totum  negotium  Naturse  committunt ,  &  vel  eius  folius  ope  conualefeunt ,  vel 
vi  morbi  moriunmr,  At  ficui  crus  vel  brachium  fraiftum  fuerit,  fi  quis  vulnus  paulo  gra- 
uius  acceperit, mox  Chirurgi ,  cuiufque  etiam  conditionis  &not:eis  fit,  opem  implorat, & 
ab  eo  falutem  &c  fanitatem  fperat.  Vnde  &  ob  ipfam  neceffitatem  faflaim ,  vtlixc  Mcdici- 
n;E  pars ,  omnium  primb  exculta  fuerit  ,&  Antiquiffimi-Medici ,  quorum  quidem  memoria 
ad  nos  peruenit ,  Chirurgiae  inprimis  nomine  claruerint,  .fifculapius,  Podalirius,  M achaon,  at¬ 
que  poft  hos  Hippocrates  Cous.  Qui  etfi  de  omnibus  Medicinae  partibus  multa  praeclare  feri- 
pferit,  adeo  vt  Princeps  Medicorum  nominari  meruerit  -.tanicn  in  Chirurgia  praecipue  excelr 
luit ,  &  de  ea  prx  reliquis  diligentiffime  fcripfit ,  ita  vt  ciim  in  aliis  nimis  plerumque  breuis  & 
concifus  fit^rdinem  fxpc  fufque  deque  habeat ,  non  rarb  miniis  perfpicuus  fit ,  in  Chirurgicis 
conferibendis ,  vt  ex  Ubrls  eius  de  officina  Medici,  (  quem  ita  infcripfit ,  etfi  in  eo  nihil ,  nifi 
Chirurgica  tra&ct )  de  frafturis ,  de  articulis,de  capitis  vulneribus  apparet ,  acuratiffimus  &  or¬ 
dinis  obferuantiffimus  eft ,  nullifquc  verbis  parcit ,  vt  omnia  clare  ic  perfpicue  tradat.  Quem 
pofteafecuti  funt  omnium  feculqrum  Medici  clariffimi,  Galenus ,  Aetius,  P.  ffigineta,  C.Cel- 
lus,  Auicennas,gi alij,qui  Chinngicam Medicinas paitemxque,  vt  alias, non  folum  feriptis ac¬ 
curate  tradarunt ,  fcd  ^  xgris  in  iis  affedibus ,  qui  Chirurgia  inprimis  curantur ,  operam  ipfi 
przftiterunt.  < 

Nefeio  vero  quo  fato  infelici  fadum,  vt  cum  fuperioribus  feculis  ferb  omnes  bonx  liter*  bar¬ 
barie  confpUrcarcnmr ,  etiam  Medicina  hoc  damni  paffa  fit,  vt  Chirurgia  a  Medicina  reliqua  fe- 
pararetur,  atquealij  dicerentur  Phyfici,alii  Chirurgi.  Hinc  enim  adeo  accidit,  vt  cum  Medici 
Chirurgiam  ncgligetent,&  a  feamandarent,barbitonfores, balneatores,  aliique  operarij  Chirur- 
giaepofleffionem  a  Medicis  dereliiftaminuaferint,  homines  plerique  omnis  Mcdicin*  igniriffi- 
mi,  qui  neque  eoram ,  qux  agunt ,  cauiTas  reddere ,  neque  medicanienta  inucnire,  neque  cor¬ 
pora  &affe£tus  diftinguere  norunt,  (ed  eundem  calceum  fere  omnibus  pedibus  adaptare  co- 


nanti^r  ••  imo  quod  caput  rpicft  ,  qui  cofpotis  Inimani  flruilutam  ,  quanmm  quidem  Chi^ 
turgo  inprimis  ncceffariacft,  partiumque  fitum  &  cojiformatipnem  pciiicus  ignorant, &  ca;  A-! 
jiatoniia  nunquam  didieprunt.  Acccfllt  poftea  8i  aliud  incotnmodum.Cum  enim  incclligercnt^ 
fine  reliquarum  Medidnx  partium  fub(idio  Chirurgum  Tuum  feopupn  adfequi  non  poffe , 
animadueitcrent,  etiam  ad  externos  cprporis  alFeaus  manuum  operam  femper  nonTufficer^, 
fed  internis  quoque  medicamentis  fpepiiSme  qpus  efle ;  fakeni  in  alienam  melTero  multi  im-' 
miferunt,&:  cum  purgantia,  tum  ajia  interna  medicamenta  exhibere  temerario  aufu  aggrelC 
funt ;  etfi  nec  pprporis  sgri  ftatum ,  nPcmeflKamencotum  yina.ac  fecultatem,  net  curandi  mea 
thodumlntCUigcrent.  Qus  res  quanto  cum  iegi^tum  pericuto  V  damno  conimafta  fir,  nemp  , 
non  intelligit-  interim  ,  vt  confuctudo  .pft  peflTimus  tyrannus  ,  ifte  mos  in  plerifque  regio¬ 
nibus  ,  priEcipue  noftra  Germania,  ira  inualaitjVt  alis  Medicorum,  alia:  Chirurgorum  maneant, 
imo  qui  Chirurgiam  hodie  exercent,  iniuria  fe  affici  querantur,  fiiftud  officium  Medici  adfc 
rctrihctC  conentur.  •  Agnoueaint  tamen  iani  fliperioribuf  feciili»,  cum  Medicina  eum  reliquis 
-bonis  Kteris  in  lucenaS  tenebris ,  quibus  obruta  erat ,  protraita  eft ,  diuortij  Imius  iniquitatem 
Medici  quique  doftiffimi ,  &  propterea  ex  iis  quidam  ipfem  Chirurgiam  tradare  a^greffi  funt, ' 
quidam  verh  feriptis  etuditifsimis  excoluerunt-  C^pd.Si  noftra  memoria  e  clarifsifnis  Medicis 
faftitatunl-  oraniiio  omnibus,qui  Medicini  folidim  cognitionem  fibi  cprapatace  voIunt,inT 
cumbit,vt  &  hanc  Medicini  paitem  diligenter  cognofccre,vtfi  non  ipfi  (nanus  aigris  admoucre 
velint,  aut  pb  ‘inueteratam  cqnfuetudincmnon  ppfsint ,  nihilominus  Cliirufgorum vulgarium 
aSionesdirigere  eoriimque  etrores,vbi  occurrunt ,  corrigere  queant. 

(^x  res  ipfa  fecit,  vt  cum  fuperiores  quatuoy  libros  Medicin®  hfaftic®  abfoluifTem,  Schuno 
quintum ,  qui  ea  maxima  ex  parte ,  qu®  Cbimrgorum  funt,traftat ,  necelTario  addendum  puta¬ 
rem.  Qui  cnm  iam  in  publicum.prodcat,eiquc  pro  more  huius  feculi.  Patronus  quxrendus  fit,, 
eum  Sereii.  &illuftr.T.  Celf.  nomini ,  non  lenibus  caufsis  mptus ,  inferibendum  cxiftimaui. 
Etenim  quantus  Scren.  Reg.  Maieft.  Dn.  Parentis, &  Seren.ac  IHuftr.  Cclfit.  Tu®  erga  bonas  li- 
teras,  atque  inprimis  artem  medicam ,  fit  amor  &  incrcdibilisbenouolcntia,omnibusnotifsi- 
tnumcft,&;teftisefteiusreilocuplesVirCL.  D».  Henningm  ,  Philofophus  &  Medb 

cusexcellentifsimus,  amicus  mpu?  fmgularis.  Et  Serenm,  &  IlluUrilT. T,  Celfitud.  eandem 
beneuolentiam  ipfe  non  ita  pridem  in  Serenifs.'  Elcfl.  Saxon.  Vidu®  Auhi,qu®  Licbten- 
burgi  eft ,  fatis  fuperque  perfpexi  &  expertus  fum.  Quam  propterea,  pro  biea  virili ,  etiam 
ad  pofteritatem  huius  libri  dedicatione  commendandam  putaui.  Deinde  ciim  feripta 
mea  omnia  in  hac  Eledor.  Saxon-  ad  Albfin  Academia  nata  iurc  quodam  SerenilT.  Saxgn.  E- 
kaot.  Domui  deberi ,  elque  facta  clTe  apofeam,  ea  me  ad  aliam  aram  ( quod  apud  Antiquos ' 
nefas  putabatur)' transferre  non  exiftimaui ,  fi  Sereniffi  Sc  Illuftr.  T.  Celfitud-  cui  tam  arda  cum 

SeicniffiEleiftor.  Saxon,  familia  nccefsitudoSc  cognatio  intercedit,  hunc  librum  offerrem.  Ac-' 

Cipe  ergo  ,  Seremlf&  tltufirifime  princeps,  hoc  quicquid  laboris  &  operis  eft,eo  vultu ,  quo  alias  ' 
bonarum  literarum  cultores,&:  SerenilT.  Eleft.  Saxon  Domui  addiftos  foles,mihique  &  meis  co¬ 
natibus  clementiifime  faue.  Deus  ver6  ter.  Opt.  Max  Seteniff.  &  illuftriff.  T.  Celfitud.  faluam, 
florentem, aefeliceni  yndit^up  pr®ftet.  VVitcherg®,Cftlcnd.  Maij ,  Anno Ghrifti  M  DC 


Sereniff.  atque  IllHfinjf- 
“Tm  Celfitud. 


Subie^ijfiimiu 


DANjBt^  Senneutvs,  D.; 

■  fac.  Medie.  ib.prof.&  Senior, 

'  ac  SercniffiEleft.Sax.Mcdicus.  ■ 


LIBRI  QVINTI 

PJRS  L 

DE  TVMORIBVS 


C  A  P  V  T  I 

De^Ttmomm  Natura,  CaujSts^  Differentiis. 


natur.  Etfi  enim  Recentioribus  Me- 
m  Galeni  quoque  tempore  otHiAet-nt  fint  tu- 
noUes,&:  quijJum  premuntur , dolore va- 
-  -  *  -  ‘--‘ni  cum  adic^ione  hHiaetTv. 


cnim  omnis  tumor  &  partis  vitra  naturalem  habitum 
incrcnictum,Tumor  p  n.eft.Nam  quaimiis  obcfi  qui-  ^ 
dnmvlrra  naturalem  habitum  in  latu  &t  profundu  au-  ‘ 
gcntur:tamen  cum  noudura  in  iis  'cft  aliqua  adtionis 
iifio,ob  quam  demu  aliquid,  p.  n.  affici  dicitur,  etiam 
p.  n.  fc  non  habent,  (cd  folum  non  naturalier,  i 
&  vmf  rl  ^  ,  vt  ait  Galenus.  Hicc  n.  vt  idem 

Galenus,  ii?  tumorlh.p.ft.  cap.i.  feribit,cft  inter  ea  coC- 


Lib.V*  Part.  I.  Cap.V.  255 

«oofiftcot*  deriiiationem  adhiben-  nec  tandem  in  decbnatione  fola  adhibeantur.  Sunt 

damelTe.idnondeipfoftatuautdecbnationemocbi  veto  omnia  digerentia  fen  diaphoretica  calida.  Re- 
iccipiendum  eft .  fed  potius  de  pofterioic  principi  j  folui  enim,attenuati ,  &  in  halitns  conuctti  non  po- 
tefthumot.nifi  i  calore.  Magna  autem  calidorum  eft 


Lib.V.Part.  I.  Cap  V. 


Poftea  iiic'adiinsfitUlt,^ittjn  vet  clff  liUirMhtr^Jl  d itm  ^r,nc  interea  partes  ricinas  cortumpot ,  finui&* 

F.  Catap-  efKciatjOrones  drcumftanctje  diligenter  perpen- 

Vcl  rad.i^th.cttr>drMtio^,<$fh9r,!ttt4  Vrac.ii.  farim  dendx  funr.Eccnitnfi  pits  fiieric  botium&laLidabilc, 
ffitiei  Voc^r*mJimD{ach.v).terehmelj.  Vnc.  5.  cr#ci  tcriirivis,nc«irauIaim,mk)cc>R(xipco<uiido,(e<Jii* 
Scmp.].f»»X‘*ed.i4tU>tJttfilei  /Iipcr6dc,ft  cotis  fit  inotHor&rariot  ytlifcufljonctn  ' 

F.  CacapI,  forfen  fperare  licet.  Si  ancon  cancrario  snoda  fefe 

pas  vbiconE;‘TromFjcric>ckncI*opcira>rt<jrciin-  res  l»abeaf,5f  *kmi  iit  booum,  craflliro ,  loco  pro- 

'mimikn  enacuetar.  Confbjre aurem  prios  aebet,  fiitKborchartem,ia5cisfe(fctifior,refoiutioiictnteix- 
vtrumtmsiaroconfc^kiim  fit.  Eciiv.{apca,?4^  j.dc  tare, &dif!crrcaperrioncm  non. caret  pcrictdov  Vb* 
Abfcc^boseadere  in  genere  diilamfit :  tamen  ca,  aoteinipe^ircioLitioms  dator, v^entiorifcws  digeren- 
qu* inflartmiad^ nminw propeia  fimt.bic  repe-  tibusadbancdifcitflKMTCtncflr vtc^da^raTaIeeftme■- 
tcnda  videntur,  Optimdni  verb  figninna  tadiilii-  dicaiTicim]mcjiiodPaaiIiiSi£gineta,^ii*.4.tf4/?,  tS.fea-  ■ 
sckicur.  Ac<{ae  pritnb  ii  pars  moUis  percipitur»  dum  ber>quod  concodos  iam  abfcelSus- expriimc  »000 
premitur  ,&  ffiwauatio^iacdamincirenntotsfi  ai-.  concodos.pcimasdifcutit. 

mirum  duo  duacuin  manuufndigici  aut  ir^kx  &  mo'  ^Upid^yritatammomaii  atra  Voc.  )^J^arin£fahr. 
diusmiusmartus  tiMDori applkenem, ita  tamen  »vt  Dcach.vi, 

ie£c  non  concinga»t>fed  aliquantum  difl:ent»akct-  Excipkncurr^ySfti /IrfmVi  ,  peEEicpvc  IiqiiidiBm  me- 
quedigicus  tumorem  prenxic»aker  non  :tiim  enim  dicamentimtadncucur,&ctoaan£emm,doDec^oi»-: 
fltiduatio&  njofiis  quidam  matetk^',  qujc  de  loco  in  te  fua  decidar, 
locum  propellitOE  fubakcro  digito  qiiietoperdpi-  Vtile  cftSc  boc : 

'  tor.HkcamericatiEioivcopiiscfc,nc&lkimK>acvel  Vncij.  Vnc  & 

pure  cottfedtojnuUum  pus  fubeire  putemus  > vclpar-  F-  Linimentum- 

tcm>etri  pus  miUuna  fubfic, aperiamus.  Etenimappi-  Qoodft»<Iuod& rarius  accidit, posinleaitbrBtcr-^/'^#'^ 
jet  in  quibufdam  partibus  fluctuatio  etiamdumfa-  difcitti  twripotefljfcnfibititcir  ctfundlenduro&eira- 
fi«  funtjvt  fiint  loca  circa  genua..  Contra  interduns  citattduitt  efl,  aperceabkdlu..  Rimspftisr  autan  ab- 
pusconfr^iiHttfui  indicia  non  cxbibctXic  quo  «tiara  {ceflusvcl  per  {c,vel  atteapcrititi-  Perfcapcrintrab- 
Hippocrac. pHsnuUam  fecifus,  duin 'expedamus , donec  pus ipl^ atteiia 

dat  fui  figmficaHottem  yohcrajjttudinemfui  aut  Itcincn  eixidatiqitodfecarUcctiiitiintarttaScadeoiTKigrittS, 
fi  prodit.  Nimirnmpus  inccrdumKicItteiciE  ,  nec  fc  inpiiitus  verbfiin  fumcndcmeficSc  catftc,&fi^  aw 
proditvcloblocidcnricatcmduticicmve,aatprofon-  te  non adcc» densa.  VenaiB  tutam  noacft,fenpcr 
dicatciT^vt  cum  abfocflus-eft  intra  vnafcuios  ventris,  apcrtioiKmfpoiiitaneamcxpedare.  Nain,vt  Gakiuas, 
cnirifve,autamculos  magnos  latet  j.  ficut&incal;-  z.4iiG/4*(:.f4p.6.liacde'rcfoibit,vbimraores,quiad 
cancOi&  planta  pedis  ,  ob  Craffitiera  Vel  ^ia  abfceffum  Teniuac,tardias.  fedi  fii:a-int,au.rob.raedi- 

pTOpeUi  poteftaoec  coiivpceflScmi  digitwuraccdit 8c  beturtimirditatemiqui  £kan  rionp»tiantm',fcdcx-^i*i*.  ^ 
fiu&uar.  pe<a^nt,vt  kmgiote  cenapoie  cutis  crodaturiconcior- 

SuQC  dfeim^e  aUa  putis  geniti  placentis  Agna,  gir^pius  vniuctiam:  cucemapucedrca:  abfcefliim 
Secundb  nimirum  locus  ad  albedinenji  declinat ,  vbi  aggregatovald^  exteooaridaftar  -sS  fV»#/,  id  eft,fc- 
pusiam  confeiSlum  efl,cum  antequam  pusconfleere*  ccLat  veflis.  Vnde  &  illi  nomen  fateUit.  ,id  c{b,tace- 
tiir,rubicundiorcirct.  Tercib,Signa,qa«^s  fieri  at-  rolumJindktumaMcdidstidqiLie  C.accidac,Ciitishoc 
giiebanr,remictuntuL*&  caior,doloc,  tenuo  &  pulfa-  modoattenuaca»di:£cuIter  pofieacmupartefu.bie- 
tio  minuuntur^de  quo  etiam  Hippocr.(>.4p^.  47.  dum  conglutimcmr.  Ic^raisautem.  suam  differenda 
putfityddores  ac febret  magis  acKUmt yijuam  c9ftfe.{lo.  apcrcio,&cxpe(2anidafpoTstanieapuriscruptio,fLca- 
Coftionc  cnimfii^la,  aliquid  muccria  &  vaporum  cfl:  to& cotis  flca3fflot,&  fiiniSd  partenenir,.vena,6c 
refaluturaj&tnaseriainpus  matatainvnuralocum  tendines.  Tiim  enim  qniinpiim^u  ^lerienduscft 
colle^fcijvndc  etiam  fenfio  amplius  non  tanta  cft,  &  abfeefc  ,  nei  fl  diferatuc  apertio  ;  pus  ccMTumpat  & 
rebqiia quoque fynipcaimtarcimtcunr-  Q^rtb, in  cctfrodatncsuo&stC-tenidiQes,pr3ccipuefiabfceuusflr 
eminentiam  &  mucronem  quafi  camor  propendet,  citcaartiatlos.  Imb  in  quibuidaiin' tods  >vt  eirca 
etenim  natura  puselaboratumin  vnura  locum  cogit,  anuna^fucoras^vuc  vlttma.pudspcrf^^orcxpeiSlanda, 

&  quantam  potefi;  ad  exteriora,  &;  locum,  per  quem  nc  partes  profundiores  purrefianr,&  inde  vtcitsfiftuK 
cffandaniE, protrudit.  lowmautdiatiu:n.uaigcner€titr.SitcaqiKCu*iscrc>- 

Ex  biSiitaqucfi  anima(iuortainus,pu-siasnconfe-  flo  &  puris  flla  ciaptiofpeKicaricamm  potefi  eipci- 
Oum  efle^danda  eQ:,vt  diximus,opera,vt  ex  parte  dtari,aperiendus  efi  abfccffusi&  quidem  lococdit»- 
fl:6ka  quamprimum  cuacuetur.  Nara  fi  pus  dimius  de-  rc  &  eraincnciore.  Illic  enim  cutis  tcnniffiiBa  efii 
tineacm-  ,  racrabri  temperiem  cuerctc ,  prres  vicinas  flmal  etiam  loco  (fecliuiori  &  inferiori  eft  apmcn- 
corrumpic.vlcurquc  finuofimieuadic  ,  vcL  in  fiftulara  (ius,vt  pus  fecjiius. egredi  poflit,  Aperiem*  autcr»  vel 
degencrat,quod  praecipueeontiugete  folet,  eum  tna-  ferro,vel  raedicanienEk.Fecroapcmur  vel  ignito-  vel 
teria  efi  acris  &  mal!g.na,vel.  ad  articubs>s,ad  anam,iSc  fecante. Ferro  igoko  jrariffimc veimur,^  non  nifi vbi. 
flmiles  partes  eft  inflamnvitio-  maxima  TrgeEncccfiItas,VEfi  Eunaorfle  in  partibus 

'•merui,  Modusauccm  euacuandi  ,ve  rupften*4i»f4p.  vcnofis& aiteri9fls.lbienkafecrO' candente laraoc- 

4l/crj^f/i^e»«rcdiduvn,eftduplcx:Velperpattisaper-  tbag^apcobibewr-  Frequentiffime  vcibfecanreapc- 
rionem,veIpcrinfenflbilerati^pirationcax  Etvul-  ritttr,quod  acutiflinwK»  efle  debet,  vc  fete  dolore  i  »- 
gbqiTidoraplerunaqueftarim.aperitttrVoiindca,&qui-  tenfiori  pccficiacac fcdtio,& fl  fieripoteft ^aegroto, 
dem  fariscot-nmod.c.  Galenus  tamen  ^.methjnedxdp,  non  aduertente.  Videndum  aatera  kmpervtqu^n. 
tjju>nprotimisad^ationerapcogredicar,fedprias  mininut fiant fe&i€mes,ita tamen  paruse,  vti^ceifi- 
exhakrionem  &rinfenitbilera(hfeuffi.oBera  motitor.  tatiCicciHiantjSc  per  vulnus  ws  patentem  cxeimdi 
l^pcscdpite  hoc6tinllruaiis8cparttbasglandirfo-  viatnhabeac.NafiminusfltvumuSiqitkBvtpuireftc 
.fis.  Narafetalespartes  aperiantur,  &  ab  ambiente  exire  poflic,tiOTpaticiatt  comprimere  opus  eft-,  ex  q«a 
a&e  altacnnu- jTkcmdiraciliscuEacionis&Ldtatur-  comprefSoEke  dolor  excitatur, Sicallofum.  ficvkus» 
na  inde  fieri,  fl^cnr.  Verurabicoaagna  cautione  opus  vndcfi.fluiaoridpoteft.Sivcrbmaiinsfltvidous,&ci“ 
tft.  \’aracuinrc{blario  difeuflao puris baccrarife  carrixficmaioracturpsorApQriesflibieftarabaiabie- 
non  nifi  loDq,iofe  tempore, ac metoea*  te  discreator,  &c pars  iateidma  imbecillior  ledditur, 

;  ^  Y  j  Cclfus, 


266  De  Carbunculo 

lii  femina  ,  erebne  in  patticuU  refidentes ,  quibus  dum  habent,  in  quibus  nimirum  fanguis  fuam 
perruptis  vicus  cruftofum  fit ,  quale  a  candente  ferro  tutam  nondum  planf  exuit,  fed  adhuc  aliquid  nat 


De  Eccliymomate. 

;s  U(hnrat.TOU  eft. 


C  A  PVT  XVI. 


1  rad.oxylapathi.fcabiofi,ma  Vnc.ij.»/. 

'!nc.m).adifis porci  veteris  Vnc.vj. 

iq.ad  fueconlm  confumtionem. 

ftea  adde  lithargyri  awi  Vnc.j.  A  vini  Drach.vj. 

'thittaVsic.S. 

itentur  in  mortario  plumbeo. 

lithargyri]  ^  viui,pulu.myrtiam  Vnc.p 


brach.ii!. 

Dilibluantui  in  aquaiVt  cerai 
quirant. 

Vel  oxyUpathi  Vnc.ij 

gmtmi  emmoniad  aceto  diffol-DtiC 
«tewia.D  tach.lJ  .Mile, 

VeliyL.  rad.cxyUpathiMe>ti\  i 
■hiffopuptdegi]  ana  Vnc.fi. 


C  A  P  V  T  XXIII. 


C  A  P  V  T  XXIV. 


Ve  Sudamaiius,(ir  Sireaihus. 


Lib  V.  Pan.  1.  Cap.  XXV: 


ritas  &  puftnla:  pruri  ginofac  apparent. 


e»ra'i».  Vcftes idcirco  adhibeantur  munda,  crebroqur 


alterum  addi  poteft ,  lorione  curatur. 

Si  vero  gtauior  fit,&  biliofi  humores  in  corpo¬ 
re  abundenr,ii  alterandi  &  euacuandi. 

Poftea  balneo  hoc  vtendum. 

^.rad.axyUfathi,Ul.  alb.aM%  &-bryomd,Vnc.n\. 
herba,  maha,viiiUir.althaa,farietaria,braiica  vrjim  ana 
fafiictd.  yfrtnaria  M.iij.  Jl.  nymphaa ,  rof.  rtthr.  fabar. 
anabA.yfurfur.^  ij. 

Coq.in  aq.dulci  pro  balneo. 

Poft  balneum  ,  fi  opus  fir ,  adhibeatur  hoc  vn- 
guentum. 

^,ol  violar.  rofar.  nymphaa  ana  Ife.  faeci  litnon. 
Vnc.  iij.  Vnc.j. Vnc.  11.  camphora 

Drach.j. 

F.Linfine'ntum.°"^"°* 

Perrinenthuc  &  illa  pullula  .Germanis  Seuren 
dida.qua  in  vola  lnanus,&  plantis  pedum  oriun¬ 
tur.  in  quibus  minutiflimum  quoddam  vermiculo¬ 
rum  genus  fub cuticula laret. quod  SinneivdChi- 
rones  nominant.  Nafeitur  autem  in  hifce  locis  po- 
tiffimum.quod  ichores  cralEores  in  fcabie  fubicutc 
«o  loci  craffiore  detinentur. 

Cognofcirurvctmiculos'hofce  in  pullulis  late¬ 
te,  quod  major  pruritus  quJim  aliis  in  hifce  locis 
,  percipitur. 

Effodiuntur  Chirones  plerumque  acu.  Hinc  ne 
renafcantur.locus  vmo  vel  accro.in  quo  Sal,alamen 
vel  nitram  dilfolutqm  fit.abluitac  i  vel  lixiuio  fadlo 
ex  cineribus-  ramotum>gcnifta  aut  quercus.  Poli 
abluti^em  &  exCccationem  oblinatur  hoc  vn- 

lapathi  acati, fiabiofa,abfntkij,  tanacethfcl.perfi- 
cmim,fraxini,  hyofcyami,nucis,iugland.anaMy 

Contundantur  omnia,&  cum  fuccis, illis  fuman¬ 
tur  axangia  veteris  porcina  tb.ij  bulliant  omnia  ad 
eonfumptionem  fuccotum. 

Poftea  adde  picis  naadis  ib.  ili.  Coletur  totum 
petpannum. 

^  myrrha,tharis  maflichis  dna  Vnc.ii. 
Puiuetifentur  iubtiliter  ,&  imponantur  colatutSe, 
&  moueantut  cum  fpatula  donec  modum  vnguenti 
acquirant.  Et  quando  cum  eo  operari  voiueris, 
tunc  Vnc.vj.  vnguenti  poteft  addi  Vnc.  j.  argenti 
vixi  exftindli  cum  falina ,  aut  cum  iulbumine  oui 
agiuti.  Et  intra  quindenam  diem  omnem  talem, 
Icabiem  feu  cirones  cum  pruritu  curabis. 


^pirtylUdibns  dr  Termimhis. 

Xaquoniam  noftu  oritur  ,  vt  Galenus,  a.  metk. 
med.cap.i.&c.  Celfus,l»i.f .cep.iS.  tradit.  Paulus  ta¬ 
men  .€gineta,  lih..^.cap.g.  &  Aitmstetrabib.  ^.ferm. 
a.e.«  1  .non  quod  noftu  oboriatur.fed  quoniam  no- 
«u  vehementius  hominem  excruciet,  fic  dici  exi 
ftiman nVcriira  vrraque  ratio  fimul  conflare  poteft’ 


&c  tuberculum  hoc  noiftu  enafei ,  &  noftu  homi¬ 
nem  excruciare.  Paulus  aEgineta  ergo&Actius,  lo- 
m  «l/ef. definiunt  Epinyftides  ,  quod  fintvlfufcula 
fua  fponte  erumpentia  ,  tt\iialatioaJii,  h.  e.  phlydlx- 
nisbullisve  fimilia.fubrubra.quibus  difruptis  crac- 
ta  fanies  deflnit.De  dic  non  magnopere  excraciant, 
per  noilem  verb  gravius  magis ,  quam  pro  ratione 
viceris  dolore  torquent.  Erfiverb  Paulus  &  Actius 
pctvlcufculaEpinyftides  definiunt:  tamen  procul 
dubio  pullulas  in  vlcufcula  abeuntes  intelligunt. 
Neque  folura  ex  biliofa  &  cruenta  fanic.fed  &  aliis 
humoribus  generantur.  Ideoque  Plinius;  lib.  ao. 

«.pullulas  liucntes  &  nodu  inquietantes  ap¬ 
pellat.  Celfus  ver6  .foco  alleg.  clatiflime  eas  deferi- 
bit ,  inquiens ;  'Pejfma  paftula  efi,  qua  Sairvxris  vo¬ 
catur.  Ea  colore  vel  fubliuida  ,  vel  fiibnigra,vel  alba  efc 
canfaeuit.  Circa  hanc  autem  vehemens  tnfiammatio  eft, 
reperitar  intus  exulceratio  mstcofa, Color  eft  humori  fuo 
ftmilis.  Doltsrex  eafupra  magnitudinem  eps  eft ,  neque 
enim  ea  faba  mmoreft.  dtque  hac  quof,oritxr  in  eminen¬ 
tibus  partibus,  &  fere  noBd.Vnde  nomen  quoque  i 
Cracis  ei  ImtiKvt  impofttum  eft.  ^ 

Nonnulli  Epinydides  Effete  Arabum  effe  pu. 
tantifed  falluntur.vt  ex  c«p.yey.patebit.Effete  enim, 
nifi  fculpatur  valde.nullum  humorem  effundit. 


Cauffie  huius  tumoris  funt  falfus  &  ferofus  hu- 
mor,&  pituita.cui  modo  fanguinis  &biliofi  ichoris 
aliquid  ,  modb  bilis  atrae  admifeetur.  V nde  etiam 
color  nonvniufmodielltScob  pituitam  admitojU 
pullula  aperta  mucofa  intus  exulceratio  reperifflr. 
Et  omnino  humor  fere  talis  cll,  qualis  carbunculi 
cauffa,nifiquod  nulla  malignitas  adcftsnequeetiam 
tumor  tantus  ,  quMtus  carbunculo.  Neque  enim, 
vt  ex  Celfo  didlq^fiiba  major.  Quod  vetb  no6lu 
magis  cxacetbatuf^auffa  cll  humor  atcr.qui  nodlu 
magis  moueti  folet,&  frigus  rioaurnum.quod  po¬ 
tos  cutis  adfttingit. 


Notas  huius  tumoris  addere  nou  eft  opus ;  cum 
ex  deferiptione  Celfi  modo  propofita  fatis  cogno- 
fcipollit. 


Peticulola  quidem  non  funt  illa  tubercula ,  ro-  <» 
bumue  jjnutis  expt^^tis  fi|nificaht;  molcfta  ta¬ 
men  funrob  dolorem  ,  nodluquc  inquietudinem 
pariunt,&  adullum  ac  vitiofum  fuccumin  corpore 
redundare  fignificanr.  , 


Ideoque  vitiofus  humor  euacuandus ;  &  fi  fan- 
guis  abundet,vena  fecanda. Simul  etiam  talis  vidus 
ratio  inllituenda ,  qutc  adullum  humorem  non 
generet. 

Topica  quod  attinet,  tale  balneum  .vel  lotio  in- 
llitui  poteft. 

Of,maiua,violeer. parietaria  jbranca  vrjlnasana  M.iij. 
folani  Mj.fem.althaa,q.frig.ma).ctint«f.ana  Vnc.j. 

-  Coq.in  aq.dulci  pro  Balneo. 

Paulus  Sc  Actius  lafcrpitij  liquorem  aqua  falita 
commendant.cfim  abfque  rofione  ficcet;vt  Sc  cicuta, 
yeXhyofcyami  (oMumm  meile  ttita  Coriandrum  item 
viride  &  folanum,  trita  &  mixta, vel  olea  ftlueflristo. 

tr^nn 

VlOTibus  ex  pullulis  natis  conuenit  fequens 
medicamentum. 

A  a  4  ^.ceruf 


Lib.V.Part:  I.  Cap.  XXVII.  28  j 


Ctuffa. 

Qu»  iotem  Cl  calida  Scabiei ,  aiitores  non  pla- 
conoenire  videntur.  Gaicn.de  iumorih.  cap.  1 3 . 
itaferibit:  Scahiu  &  Lepra  meUmcholiciaffe- 

7.  aph.e,o.  melancholicos  affcftns  ede 
cancros  >  elephantiafes, lepras,  &  pforas  j  quod  aliis 


DiffertntU- 

bijferentiasfeibiei  aliqui  pVures  retenfent>Vtpo-  x>ifi 
te  quod  alia  fit  recens,  alia  inuetcrata ,  alia  totum 
corpus  0'ccupetialiafakem  manus  &  cruratfed  pts- 
cipua  eftqus  ab  humorutn  differentiapetitiu.quod 
aliaua  ea  humore  atro  &  melancholico  oiitur .  & 


1 

'286  De  Scabie. 


cfls  adde pr.  defitmurpe  ckhor.c 
.iij.  Aromatifetur  cum  fpec.  d 


hoc  modo  fetUm  ki 


K-nis  ad  ramos  alTumatur. 

qui  inibi  vena  'Vt\‘^.rad.ckhor.frmar.acn(>f.cimanmlupHU,agri- 

■mo«.mm:amU].dpmkrmPndr.map.]. 
jitifairapriEpa-  Coqu.in  f.q.laftis  caprini  recens  mulfti  ad  pait. 
id,  Inptilo capiU.  quart.abfumtionem. 

U.feM.  In  ficca,  Poftea  inftillentur  aceii ydraW.coch.ij.vel  iij.  vbi 
JiijOTfePurgan-  lac  concreuerit ,  ferum  purius  &  fincctius  fumatur 
>  nigro :  vnde  va-  taanb  per  fe,vel  cum  prup.de  cichor.rhahurim. 
ciiinaripolTunt.  Vbi  corpus  fatis  purgatum  fuerit  fudotempro- 

mhi  Mut.  cortk.  uocantibus  opus  eil: 

ViPycyrrUzjt  ra-  ^.thmaci:,mithridtit.dna  Sa:\3p.].fiiccifxindr.infpip 

o.faAioPatMU.).  fiiti%cmp.h.pr.defucci>ticeti>pDii0.ch..iy 
pajfular.  Vnc.  ii.  Diifolu.in  aij.frmttr.Sc  mane  fumantur,&  in  ledto 
m  feriladtis  pro  fudor  prouocetur  In  hunc  vfumfola;%»i«rM  pote¬ 
rit  vfutpari.vt  &  pimpinellMijuiteg.famliucHs.  Quod 
ificatS  addeSir.de  Endiu.deckhor.  ftfcabics fit  contumacior,  etiam  decoSo  farptparille 
ci  poirumus,quibus  tamen  coiUmodHq.  vel/r^ 
ar.admifcetur. 

Hatc  vbi  vfurpata  fiwrint ,  ad  Topica  accedeti- 
am.  Imprimis  hic  commodus  eft  vius  balneorum 
im  mineralium  ac  calidiorum, inter  quas^racipud 

I  ficcetjhac  ratione  interdum  infeabie  (ic- 
9: ,  per  vices  vfurpare  dulcia  &  fulphurea, 
fulphurea. 
’  vfu 


tiofos  c  maioribus  illis  venis  in 
externos  &  fubcutaneos  expellere 
aperta  cum  fanguine  euacuantur. 

Poftea  in  fcabie  humida  ex  pi 
vantia  exhibenda  ex  ckhork,iigrim 
§  -.Purgantia  ex /!^anco,rijui4rA, 
praeparantia  er-fumurin,  herrttg.huil 
tia  ex  epkhpmo,polypodk,fena,heUeh 
rise  in  rem  prsefentcmformulat  co: 

i .  rad.ckher.  Vnc.j  polypedii ,  1 
inter  franguU  ana  V  nc.&. ligni  faftf 
fe  ana  Dtich  ip/imaraicetof  agrim 
epithymi ,  fior.horrag.hugloP.ana  M  I 

Coq.in  f.q.aq.cotnmun.vel  eti 

Ib.ij. 

Colaturie  cla....— - - - 

cum  rhaharb.anaVnc.R.aceti  famhuc.ync.  ij. 

Mifc.dentur  fingulis  dieb.Vnc  iiij.velv. 

Vel  rad.ckhor.  Drach.  vj.  glycyrrhira  Drach. 
iiyfumaria  M  ij,e«di».M  j.jiar.  hofrag.  mUuglof  ana 

iAS.fem.>nelon.endiuatna  Dtach.).fol.fena  Vnc.j.cw»c.  — . . 

myrohal.citr.lnd.ana  Vnc.R. polypedii  ^.Drach.v.a^a-  fulpht 
rici  alhiiX>iaQii.m].rhahtkh.el.Dtoch.i].p>ke  Setup.j.  nuusc 

Coc.in  C.c{.a<j.fiahiof.  &fionar.  pro  ib.ij.pet  no-  ita  vt  bis  dulcia  - ^ - ^ - - 

fteraftent:  poftea  colentur  &  clarificentur  atque  Talium  enim  balneorum  &  folo  fer 


Lib.  V.  Part.  I.  Cap.  XXVII.  287 

Vci:^.  fiiccilap/uh./iiititiVnc.  ].itrehimh.jlyrM.li- 
■'  4Duch.jB.>Mii.fc;(OT»Drach.ij.tfc«wDrach.i 


etiaiB  contiuwaxfcabic^cuiittui.  i.u*. » ui- 

que  ito  balnea  mineralia  reperiantur,  alia  pro  iis 
lubftiruere  licet,  quse  facultatem  digerendi ,  deter¬ 
gendi,  Seporos  cutis  extergendi  atque  purgandi 
vim  habent,  qute  fi  refrigerantibus ,  &  dolorem  ac 
prurirum  mitigantibus  admifeeantut ,  polychte- 
ftum  medicamentum  ciEcitur. 

Vt  ^.«/»»»i».Vnc.j  e.fulph.  Vnc.  ij.nitr.  Vnc.j. 

©Mj. 

F.  pulv.  qui  in  aqu®  calentis  labrum  coniicia- 

Vel  6  ib.  Vnc.iij.t-irr. 

Vuc.iiij.wtr.vir.  a>,a.Vnc.i). 

Contufa  coniiciantur  in  balneum. 

In  balneo  etiam  coqui  fOte!ttnalHa,fiimaria,fca~ 
tiofa,  mmif.  beta,  radix  exj:lafaM,&i  in  facculo  fuf- 
pendi  forma  fabar,  furfurei. 

Poteft  &  tale  balneum  parari :  rad.  &  fd.  la- 

faihi  acuti,  M  iij.  enuU  Vnc.  iii.  bryoma  Ib.B.  malva, 
fcabief.fumar.  chelidett.  fapottar.  OKaM.  ii.  hordei  iute- 
pri,  lupinor.  fabar,  ana  tb.  &. furfur,  tb.  i.  far.  chama- 

Coq.pro  balneo. 

In  eundem  etiam  vfum  linimenta  8c  vnguenta 
parantur,quotum  magnus  'numerus  paffim  apud  au- 
®ores  occurrit.Componuntut  ex  detergentibus ,  vt 
dixi,  dccutem  purgantibus,  qualia funt»!rt»m,  liri, 
amygdala  amara,  abrotamm,  elleborus ,  radix  bryortiar 
lil.  alborum',  farina  fabar,  orabi ,  lupinor.  terebinthina, 
fulph.tartar.  His  admilcentur  Anodyna,  qu®  pru¬ 
ritum  &  dolorem ,  qui  ex  aliis  medicamentis  exci- 

puedo  gallin.  anfer  vitulin.  butyrum  recens,  axungia 
porci.  Addenda  quoque .  qu®  cutis  intemperiem 
corrigunt,  vt  funt  fuccus  aceiofa  ,  lacfem.  melonum. 

da,  vt  acetum,%ccus  limoiium. 

Ex  quibus  omnibus  &  firailibus  ,  ptoutpoftu- 
““  .acorapoquntur  medicamenta,  pro  ratione 
s  aiFe(ai.  Neque’enim  vnico  medicamento 
mhe  genus  fcabiei  curari  poteft ,  &  qui  hoc 
t,vel  negligenti®,  vel  infeitis  accufandi 
funt.  Mitiovaenimin  fcabie  mitiori,  in  pueris,  fce- 
minis,  delicatis  &  mollioribus  conueniuntrin  aliis 
fortiora.  Alia  etiam  humida,  alia  ficca  fcabies  po- 
flulat. 

Mitius  eft  hoc : 

'If.  lytharg.  aceto  rof  prius  diluti,  rad.  lil.  alb.  ana 
Drach.  ii.  ol  re/.' Vnc.  ii.farin.fabar.'faci.fucei 
limon.  Drach.  ii.  camphor.  gv.iiij. 

Puluerifanda  fubtiliff  pulucrifentur,  Sc  cum  re¬ 
liquis  in  formam  linimenti  mifceantur. 

Veiqifucci  lapathi  acuti,  elenii,  anaV  ac.  i. limon. 
Drach.  vi.terebinihin,  Vnc.  i.  lytharg.  Vnc.  B.  «nrj/i 
Drach. ii./^ure»». Drach.  S.ol.  rof.  q.f  ' 


pulv.  thuris  Drach.  ii. falis  cornmun.  Setup,  i.  M.  di¬ 
ligenter.  . 

''lc\:]C,.butyr.rec.tercbinth.  ana  Vnc.iiii.  ol.  rof. 
myrtini,  ana  Vnc.  i.  ouor.vttell.aam.ii.ceruJfaVac.  i. 
/u/u  Drach.  ii.  MiCc. 

Vel  fucci  lapathi  acuti  dselenifana  Vnc.  i  C. 
aceti  V  ac.  S.ol.  rof.  cera,  ana  a.  f. 

■  F.Vnguentum. 

Vel  X,nreh.loi^a^,roPtr.Ync,  fucci  aura^tior, 
iii;  ovi  vitclU.hutjfriDc^cYi.iyol.rof^f 

Vcl  ^.terehuloti  in  acj.fcMfiof^TbCuyol.rofacMncS. 
vtitjri rec.axung.yorcin.ana  Drach.ii./4/wDrach. 
tharg.  ^czc\^.  ■yvitcll.ouor.i]fucciiimon.  Drach.vj.«- 


ol.roft 


telli.yfalis  Drach.j.4ftf#  DzAch..'puucung.porcinu 
Buceruffa  Drach.  ij.  mafiich. 


F.Vnguentum  molle 

Vel  If.  litharg.  Vnc 
thterit,ana  Dsuch.  iyfiic  , 

incifaexprejfi  \ ac.\j>l.rof.qf. 

Ducatur  in  mortario  plumbeo. 

F.Vnguentum. 

Pro  tiiuiiibus  &  delicatioribus  folent  componi 
Unguenta  'e  pomis, (^ax  Pomadas  vel  Pomata  vo- 
cant,V.g. 

'df.  cinam.  carophyll.  ana  Drach.  iij.  for.  lauendul. 
Sctap.i'’!.  nucis  mofchata 'Deuch..  ij.  ftyrac.  calamita 
Drach.  j.  benscoetDiaciL.v.camphor.Scmp. ). pomorum 
odoratorum  tb  ifi.  aq.  rof.  tantundem  ,vini  Vnc.  iiij. 
axung.porcina  rec.tb  j. 

'  Coq.omnia  &  colentur,poftea  adde  mofchi  Setup. 
B.F.Linimentum. 

Fortiora  in  adultiotibus  &  confirmata  fcabie  ne- 
cellatia  funt:  , 

Vt  ^  .fucci  lapatbi  acuti  Vac.).fulphur.citrm  Drach. 
iij.nitr.l>ach.ii.ftyrac.liquid.farinalupinor.anaDt!LX:h. 
i)S.olrof.q.f.cera  parum. 

F.Vnguentum. 

Vel  ‘if.fulph.V hc.B.OTft.Drach.  yol.  rof.nucum,ana 
Vnc.j. //KCj7<M«».Drach.ij.Mifc. 

Coq.  in  aceto ,  &  per  cribrum  trajiciantur.  Adde 
/ «Ipht,  r.viui  Drach  j  .©  Its  «mm.Drach  .fi  .fucci  limon. 
X}cich.v).vnguentialbi/ihafs  ,  vnguenti  citrini  ana 
Vae.S.ol.tartar.rofacMnaq.fceraparum. 

F.Vnguentum. 

.  Vel  l^.viniboni  odoratilk  jS./ulphuris.  Drach.  iij. 
thuris  Drach  'tj.Gto  Di:acii.jS.pingued.porci  Vnc.  iiij. 
«t^Vnc.jfi.  ^ 

Bulliant  fimul  ad  tett.  part.  comfumtionem;  fub 
finem  adde  fyrac.liquid.Dcach.jS.MiCc. 

^ radpimpinelUilapathi stcuti,helenii  anaVac  B. 

Infundantur  in  &  poftea  coquantur. 

Colaturle  fortiter  cxptBfsx  adde  terebinthina  Vnc. 
iij  e/.re/Vnc.ij. 

■  Bulliant  ad  confumt.  medietatis.  Deinde  adde 
fulphurit'VacS.alumin.'Dtiich.iyQlisgemme,Q)ri,ana 
Drach.B  ol.omr.cera  ana  q‘.f. 

F.Vnguentum.  . 

Vel  %.butyrifine  fale'Vac  'n aerebimhin.  Vnc.jB. 
futphuris  Drach.ij.  @  .Dtach.fi.wel/  on.j.Mifc. 

Vel  tereb.V ac. in. fulphris  citrini  Vac.S.rad.pim- 
pinell.heleniidapid.calaminar.an.Dtacli.  B.©.  gemma 
Drach.  iiy  litharg.  cerufa  ana ‘Dtach.].  ouor.vitell.iy 
alum.Dach.iyacetifatdm.ol.rof.<yC, 

F.Vnguentum. 

Nonnulli  etiam  ^  viuum&Stum  ,  vnguentis, 
&  limimentis  contra  fcabiem  admifccnt.  Verhm 
cum  inde  periculum  xgro  conciliari  pofllt,conful- 
tius  cft,infcabie,qu®  aliis  medicamentis  curati  po. 
teft,ab  argento  viuo  &  fublimato  ,quantum  pofli- 
bile,abftinere. 

Interdum  &  manuum  vngendarum  cauffaglo- 
bu!i,fapones,S:  finegmata  parari  poliunt.  E.g. 

pulu.  rad.  Ireos,Vac.S.helemi  Drach.  ij.  fecula 
bryon.gerfa  ferpentaria  ana  Dsach.ythuris  eleSi  Drach. 
i  j  .ol.tartar.Dtach.ii  j  flyrac.liquid.Dtach.iyfarin.lupi  - 
nor.V ac.S. fucci  lapathi  acuti  Vac.iiyfapon.  Veneti  in 
aqu.rof&funtar.difiolut:<y(.mofchi ,  fi  libet,Scrup.B. 
velplus.Mifc.F.MaiTaj&ex  eo  globuli  quiinuol- 

Ofatq-defluiat.  oxylapat^  y  fucci  plantag,  Vne.ij. 
aq.rofVac.)S.fucci  limonum  Vac.ylithamyrii  Vnc.iij. 
cerufla  Dtach.ij.?&»Dr»ch.  vj  Qcommun.Dtach.iy 


Lib  V.Part.I.Cap.XXXII.  £95 

BnUiint  vfqae  ad  tertix'  parris  confumtionem.  hic  proporiri,&  quos  proximi  cxpliciuimus ,  affc- 
Et  in  alia  oH»  bulliant  falii^tminis  ma  Drach.  S.  dtus  quidem  iplerifque  ad  tumores  refetutur  iquii 
tixrisScmf-ja^iunfjii  S.  tamen  vicus  coniundlum  clljimo  vicus  magis  morbi 

'  "  - “ - linteolum  co*  rationem  habere  videtur, quira  tumor,  qui  cxicuus 


296  De  Meliceride,  Atheromate  S:  Steatomate. 

enim  non  adraictitjcum  facile  fieri  poffic,vt  fcdionc  axungiis  emollientibus  miftis. 
ncruus,  tcndQ,vcl  ligamentum  Udatur.  Si  nodi  ifti  vcrfus  articulos  tendant,  corumque 

motum  impcdiantide-fint  in  locis  nudis  &  oflibus 
Car  Atio»  faltcm  tv  dis,cutis  aperienda,  &  ferro  acuto  nodus 

continuato  idu  ab  ofle  abfcicndendus,  vulnufquc 
Vniuerfalibus  prxmiflis  ,  vt  tumor  cmolliaturi  conucniente  modo  curandum. 

&:dircutiarur,aut  ii  hoc  fieri  nonpoflit,fuppuretur.  Ganglia  in  fpccic  ita  dida  jfcu  fungofi  illi  tu» 
aut  cxfcindatnr,epus  eft.Ergo  fi  Ganglium  vel  No-  mores, qui  circa  articulos, imprimis  ge'niia  oborium 


;nim  di-  2.  Myr^ti« 
Mca,qu«  vnquam  dcfi 


De  Tumoribus. 

cetctrinon  na- 
iclsfis. 

CAPVT.  X  L 

i. 

Ve  Tumoribus  malignis  &  veneaali 
de  Zltfhantiafi. 

Lib.V.Part.  L  Cap.X  L; 


feabt.ficutlazaras  ille  meiidicas,  cuius  in  hiftoria 
r  „,„«lica,  txc.i  S.c.fit  metio  vlcctibus  plenus  fuit. 

Giaue  autem  hoc  malum  cft,&  veluti  vniuerlaUs 
ac  totius  corporis  Cancetsynde  pluta  morborfi  ge¬ 
nera  compleSitut-Adell  enim  primo  magnitudo  au- 
&i,Sc  tumor  hinc  inde  in  corpote.pratcipue  in  parti¬ 
bus  extetnis.quarum  etia  pulchritudo  &  Bgura  hinc 
cortumpituti  adeft  etiam  calida  dcficca  intemperies, 
partes  cxulccrantur,&  corrumpuntur, vc  tandem  dc- 
cidant.Totam  huius  mali  ideam  Celfos /1^.3. 0^15. 
deferibit  ica;rat».inquit,fsr/>Kt  ageituma  vt  offa  qm- 
que  vitiari  dieamUf.Sianma  panes  corporis  crebras  ma- 
cidas,cretrofqHe  tumores  habent. Rubor  harum paulatim  in 

faaemtisAtrajnoUifqueyqMfifquamis  quitufdam  exafpe- 
ratoycorpus  emarcefcit,os,fure,peei(s  inturnefeunt.  i' hi  ve¬ 
tus  e  fi  morbus Jtgiti  in  manibus  pedibufquefub  tumore  con- 
dunturffebrictda  oritur,qus  facile  tot  malis  obrutum  horni- 
ftemconjumit.  ■ 


505 


liuerlaUs  fpiritus  exhalatit 


huc  pectinct.Inquinatnr  ehim  aer,  qui  infpia 
'  ■  ibi;orum  foctore  &  vitiati 

homines  merito  auetfana 
,  !c  ipfi  etia  neceiTatij  &  do- 
meilici,a;grorum  conucrlatione  deuicant,eadcmqud 
de  cauHa  ex  coolortio  hominum  Icparantur  ,  &  ad 
loca  aptica,in  quibus  &  ipfi  commodius  &ifinc  alioa 
rum  periculo  viuaiK,  amandantur.  Imprimis  autem 
conta^iofus  eft  coitus  cum  l^toio  aut  leprosa,  aut 
cumea,quaE  antea  cum  leproio  rem  habuit.  Ad  eafa 
dem  cauflas  pertinet  etiam  melancholicarum  exete- 
tionum  retentio,vt  menfium  haemorrhoidum  fup- 
ptelfio.vlcetum  diturnorum  exiccatio.Humor  enini 
talis,fi  diu  in  corpore  dctineatur,in  dies  peior  euadie 
tandemque  malignitatem  hanc  acquirit ,  &  in  cor¬ 
pore  retentus  in  venas  reftagnat,  languinifquemaf- 
iaminficit.Apprehendit  pr^tcrca  hoc  malum  freque 
tius  viros  quam  fatminas,atquc  inter  hos  illos  ma- 
■|is,qui  craffum  ac  vifcofum,ad  arram  bile  tendcnten 
iangulnem  habent, &  qui  vidu  craflb  atque  mordi- 

Stgna  TtUgno/iiu-. . 


non  expers, in  totum  corpus  diifufa.  Di^utant  au-  Quantum  aurem  fignaateinet  huius  mali ,  etfi 
tem  de  humoris  huius  atri  generatione  autores  pro-  aliqua  ex  Celfo  ante  enumerata  fint :  integram. ta-  ’ 
lixc,&  in  vatias  fententias  abeunt.In  eo  quidem  om-  men  fignorum  &  Symptomatum  hiftoriam  cnumcr 
nes  confentiunt ,  ex  aliorum  humorum  aduftione  rare  vyile  eft.Iuque  vbi  imminet  hoc  malum ,  adeft 
hunc  humorem  generari ;  in  eo  verb  diflcntiuntjex  l'tgnitics,lpiratio  tarda  &  difficilis,  motus  difficilis^ 
quorum  liumorum  aduftione  fiat.  Auicennas,rei--  alliduaalui  c6fttiftio,vrina:  veluti  iumentoru  lotia, 
tia  quarti,  traB.  c.  1.  omnes  conplexus  videtur,  refpiratio  tarda,f<)etida,proc!iuitas  in  ^  rem.Vbima. 
dum  quinq;  fpecies  huius  humoris  pouit.Prima  eft,  Ium  iam  ad  cutem  ptogrefium  fuerit ,  calor  natiuus 
qua:  ex  fanguine  fit :  fecunda,qua;  ex  humore  mela-  &  floridus  infacie  mutatur,  rubrae  fubliuidteq;  pu- 
cholico !  tertia,  qua;  d  bilis  amarae  adurtione;quarta,  ftula:  oriuntur,malae  craffiotes  fiunt  &  mentum, fub 
qute  ex  pituita  cobufta  fit:quinta,quie  ex  chyli,ctaf-  lingua  venae  vaticofa  fiut  ac  nigrcfcunt,pili  dcfluiic, 
fa,calida,iic  ad  exuftionem  apta  parte  fiat,  vt  ex  falfis  adeft  fitis  inges,otifque  ficcitas  diurna  &  nofturna, 
carnibus,pifcibus,8c  fimilibus.  Verum  etfi  negandi}  Sunt  autcro,vt  aliorum  morborum,  ita  etiam  hu- 
non  fit.aduftionem  humorum  hic  adefle,£tralfos  hu-  ius  mali  quadam  tempota;Ptincipium,cum  vitiofus 
mores  huius  mali  caullam  ciTe :  tamen  cum  plurimi  humor  &  malignitas  adhuc  vifcera  obfidet  j  Inere- 
alij  tumores  &  vlcera  ex  aduftis  humoribus  fiant,  mcntum,quando  malum  iam  foristfe  prodit,&  fym. 
omnino  fpecifica  hic  cauiraquaerenda,quae  tamen  ex-  ptomata  indies  augeneuriStatus,cum  membra  exuh 
plicari  facile  non  pOteft ,  fed  in  occulta  malignitate  ccrantur,&  iam  tota  fymptomatum  fyndrome  appa- 
confiftit.Humorautem  is  per  omnes  venas  diffundi-  ret,quam  mox  fubiungemus.  Primb  oculi  apparent 
tur,dcfine  putredine  febris  indudliua  per  totum  cor-  exadte  rotundi, &:  obtutus  eorum  fixus  eft  acimmo- 
pus  difpergitur  Sc  alimento  mifeetur.  bilis,quod  accidit  ob  adipis  confumtionem  6c  mut 

Ad  huius  autem  humoris  generationem  ,  thulta  culorum  extenuationespalpebrie  Scaures  contrahun- 
funaquac  faciunt.Nonhulli  si  primo  ortu  motbihu-  turjfupercilia  decidunt,nalus  intumefeit  cxcra,&  fia 
ius  ferainaria  contrahunt,qui  vel  ex Elephatiacis  pa-  mus  redditui,ob  humoris  affluxu,BC  intus  conftrin- 
rentibus  nati  funt,vel  concepti  fluentibus  menfibus  gitur,vnde  meatus  comprimitur  &  refpiratio  impe- 
vitiofis  8C  corruptis.atque  ad  atram  bilem  declinan-  ditursvt  quali  per  nares  loqui  videanturicolor  feciei 
tibus.Deinde  etia  membrorum  nuttitioni  dicatoru,  eft  liuidus  ,  afpedus  terribilis;  tubercula  &  puftul^ 
puta  Epatis  &  Lienis  intemperies  calida  &  ficca,vn-  rubra:  apparent  fub  rupttciliis,circa  aures  varilfque 
defanguisSc  humores  aduruntur ,  inter  mali  huius  infacieloeis,hodiqueinftargranorumduriacrotua  fi 
caulTas  merito  numeratur.  Praterea  etiam  facit  huc  diilabra  fiunt  craira,oira  iuxta  aures  prominent,pili  ' 
vfus  frequentior  ciborum  falforum,acrium,crairoruj  capitis  decidunt,dc  fi  eucllutur,pars  albae  cutis  fimul 
aer  itidem  calidus  &  ficcus:aut  craflus  &  nebulofust  eucllitur,quod  certifllmum  eft  lepra:  fignu.Proditdc 
ynde  in  aliis  regionibus  frequentius  hoc  malum  eft,  fe  hoc  maluminaliis  partibustven?  fub  lingua  intu- 
in  aliis  rarius. Sctibit  quidem  Lucretius  lib.6 .  mefeunt  &  nigricant,ac  glandul*  lingua:  eircumia- 

Efi  Elephas  morbvSyqui  propter fumina  Nili  centes  tumores  rotundos  habent,  inftr  ferofularum 

Gignitur  i/ipypto  inmedia,neque  fnterea  vfquam.  qu*  fuibus  accidunt.  Anhelitus  foetet,vox  eft  rauca. 


pleuritide  correptus  fuiticni  feiidvena  hoc  mirandum 
cidit :  Aqtta  calida  'vrna  menfuram  excedes yi»  quam j 
guis  ad  t^nc.v).  pondus  fiuxit,  cum  deferbuiffetyhaud 
cusahiff)  Uc.fmguiivmi 

gulum  e/fct.ita  vt  em/ljimtia  imgulato  Ulli  ferjij/alil 
demur,  colerem  vera  profrium  referret, CMul  neluttu  i 


(Ui.fimir.faUpt>,drMa  V.yflanordUl.V.iyfim  ^.frig 
"thmir.fanuMit  Dtich.&.fil.feht  f/.Vnc.  (?. palppcd.  <j 
eptthymim*  Drach.  iypajful.mmdMar.Vnt.S. 

Coq.in  (.q.aa.fimpl.ln  colaturae  Vnc.iiijfi.  infun 


^o8  De  Aneurifmate. 

k  genmemtatar.in  qooSmpetos  ranguinis&fpl-  periculi  infignis  hd)et,fed  cu 
itusvicalis  ipfoaaudeprehen<lipoteft.Nequequoil  poteft.  Noui  vicinam  me: 


imorftm  ^oluriStUtm  Mariiuaftendir, 
I  mn priiuitiita  &  tulit  delerem  vt  vin 
em  ferre /inecauffu  meejfaritt  Heluie-te- 


hi.f.^'lceras(jU4e.  ifipedihus  &  cruribus  fiur.t» 
yintur.  Et  Ehphmticus  morbus  apoftuma  eji 
:um»qmd  in  cruribus  fit  &  pedibus  j  &  eius  J. 
d  pedis  figura  elephanti  figura  fimilis  fit.  Rei: 
feorfim  dc  Lepra  8c  Elephantia  agunc,&  ] 


3  1 4  33e  Vlcefibus. 

^amir.earadiJtJim.vnicAa  |.i!.F.Emplaftru».  fci  !ofara,fe<l  cam  qaoque.qu»  jnte(l:iM,vefica&  ajj, 

\A'^.foluir.ltHiflicirccJmmaat.]'ithi!i£,iiimferi,sa.  vifcera  conftant,  comprehendens.  Ad  differentiam 
M.t).filhamemel.U£.%Mmper.^  B.  Concifis  &  con-  nimirom  cariei.qn*  eftin  offibus. 
miis  affbnd,  aUUunn.Sc  lUu.r.<{S.-n  omnia  contegan-  . 


3i6 


De  Vicere  fimplici. 

DceTsant  id  Cgpa  fpecialiu  vlcerum.  loris  nati 


tur.qui  docebit.an  ab  acti  &  erodente  tne(ficameto,  num  apparere  incipit,  bonam  fanitatis  recuperandi 
aut  vcneno.vel  ipfo  etiam  igne  Izfus  fuerit, an  cura  fpcm  pr*bct,Cgnumque  eft,&  naturi  robur  fefe  tam 
aliquo  vicecibus  contagiofis  laborante  conuerbitus  colligerc,&  materiam  in  melius  mutari. 

■&  ab  eo  infcftus  fuerit.  i  d. Et  omnino  ipfura  pus,quid  de  Viceris  curatioa 

Vlcerum  tempora  etiam  fuafigna  habent.  Dum  n.  ni  fpetandum  fit,indicium  fuppeditat.  Si  enim  pus- 
fanies  apuofa,ctuda,&  tenuis  copiolior  primum  ef-  quod  quotidie  excernitur,bonum  fit,facilis  curatior 
fluic,ptincipiueft,quod&ipfumtamen(cnfu,taau,&  nis  fpem  pribeumalum  vero  pus  contrarium  figni- 
Til'u,vt&ex  caulTis  vlcerum  cu externis  tum  internis  ficat.Pus  enim  bonum  &  liumorum,e  quibus  genejia- 
ptifentibusj&fequentibus  fymptomatibus  ,  dolore,  tut,bonam  conditionem,^;  partis  affedirobutfigni- 
pturitu  deprehenditur. Vbi  pus  ppftea  &  fanies  me-  ficat.Malum  vero  contrarium  indicat.Pus  autem  b'o- 
lius  coqui incipit,ciufque  copia  minuitur,incremen-  num  medii  eft  inter  craflum  &  tenue  confiftentii, 
tu  eft.In  ftatu  pus  optimu  eft,&  in  declinatione  ma-  album,liue,iquale,ac  quim  minime  fffitidum.  Ma¬ 
ximi  minuitur.Eadem  tempora  tamen  etiam  ex  dolo-  Ium  vero  eft,quod  valde  tcnue,&  fluidum  eft,pallidu, 

^  '  '' -  ■■  -  '■  '■■■Mum,fecnlentura,mali  odoris. 

ySanies  &  ipfa,qui  humor  eft  pure  tenuior  ,& 
iquofior,ex  vlceribus,  vt&  vulneribus  quandoque 
efflucs.quid  de  curatione  fperandu  lit,indicat.Sanies 
enimmulta,tcnuisnimis,pallida,liuida,nigra,mali  o-' 
doriSj&  qui  cufem  vicinam  erodit, vicus  difficile  cu¬ 
ratu  indicat.Si  verb  fanies  fit  mediocriter  ctafla  ,non 
multa ,  fubtubra,  aut  fubalbida  ,  facilius  curati  vicus 


II  fi  li 


fque  lifis  cognofcunl 

augcanrat,vlcus  augeriifi  remittant,  &  on - 

tuialcmftatumredcant,vlcus  imminui  &  in  declina-  aquofior,ex  vlc 
tione  efle  indicant.Quod  ipfum  &  vifus  &  tadi 
partibus  externis  docebunt.  Speciali 
iigna  fuis  locis  poftea  proponentur 


rerb  vlcerum 


Prognejlica. 

t.  Quid  de  curationevlcetisfpetandum  fit.exip- 
fius  viceris  magnitudine  ac  gtauitatc,&  partis  affede 
conditione  cognofeitur. 

a.Nam  fi  vicus  faltem  cutem  occupat,&fuperlicia- 
le  eft ,  facilius  &  breuiori  tempore  curatur.  Quanto 
vero  profudius  eft,  &  quo  pars,que  afficitur,cute  no¬ 
bilior  eft,eb  difficilids  curatur. 

}.Ob  id  vlceta,que  in  extremitatibus  mufculotum 
'ofiorafunt,.  '  ‘  ' 


1 8. Si  vlcera  an 
ere  necel&tiu  eft 
es,(S.a/)li.4j 


fieri.  Hippoci, 
enim  Medicus  ex  arte  curationem  vl- 
.  lihilque  necelTarium  .  intermittat,ni- 
hilominus  vicus  longo  tempore  no  curetur,aut  cica¬ 
trice  obduiftum  recrudefcat,in  ofle  corrupto  cauflam, 
cur  vicus  no  fanetur,eire  fignificatralfiduus!  quoque 

, _ _  .  .  _  , . ___  excrementoruminvlcerediuturnogencratorumaf- 

funt,peticulofiorafunc,  qujm  qui  in  mufculorum  fluxus,os  fubiedum facile  corrumpere poteft.Obpar- 
’  io.  tis  enim  diuturno  vicere  obfeflij  intempetic,&  os  abf- 

.Hacipfa  de  cauflapeticulofiorafunt  vlcera,qu5  cedens,  viceris  cauitas  non  repleri , 


:e  nobili  funt ,  &  ad  partem  nobilt 
netuum,venam,arteriam,pcttingunt.Et  omnino  inte¬ 
riora  exterioribus  magis  periculofa funt. 

,;5.Vlcer3,qui  partem  principem , aut  principi  vi¬ 
cinam  in  confenfum  trahere  poirunt,fipe  igto  nior- 
tem  afferunt. 

tf.Facilids  curantur  vlcera ,  ad  qui  medi 


qui  adhibenda  funt,faci!ifis  pertingunt ,  iisque  faci-  accerfcrc  interdii  folent.Di 


excrcfcere  poteft,vndc  cicatrix  caua  efficitur. 

jj.Si  vicus  ,poftqoamcamc  impletum  eft,  ipfique 
cicatrix  induci  debet ,  recrudcfcic,metus-eft,nc  infi- ' 
ftulam  abeat. 

ao.Vlcera,qui  funt  in  pedibus  &  manibus ,  glan¬ 
dularum  fub  axillis  vel  inguinibus  inflammationes  & 
tumores  jin  corporibus  plethoricis  &  cacochymicis 


,m  ad  vicus  in 


pede  materiam.ipfieti  _  _  _ 

becilles  prius  recipiunt  &  imbibunt. 

II.  Vlcera  crurum  plerumque  difficilia  curatu  funt, 
inptimis  fi  lienis  vitio  foueantur.  Tum  enim  craffi  & 
melancholici  humores  &  vicus  affluentes  eius  cura- 

_ ....J. _  21.  Vlcera  diuturna  &  inneterata  non  fine  periculo 

rcl  aliis  db  cauf-  curatur.nifi  corpus  diligenter  purgetut.&  viiftus  ra- 
bona  obferueturiCUius  rei  exemplum  habet  Guil. 
)ricius,ce»r«r.3.oi/39.de  quodam  viro,cui  cum  vl- 
;  inuetereatu  in  crure  finiftro  ab  Empirico  «utSiiAt 
im  fuiflet.poftmenfes  aliquot  pleuritide  ii 


lius  adhirenf.difficilius  verb  ciuantur,quihu! 

camenta  refte  applicari  non  poflunt ,  &.quibus  no 
facile  adhirent. 

y.Difficulter  curantur  vlcera  in  partibus ,  qui  na 
turaliter  inultis  humiditatibus  &  excrementis  fcatei 
8.Vc&ea,quifcnfumexquifitum  habent.dc  parte 
fenfuexquifito  pfiditas  in  confenfvi  trahere  poflh 

p.Sicut  &  illa.qui  ab  aer . .  ” 

fis  necelTarib  alterantur. 

r  o.  Periculofa  etiam  &  diuturna  funt  vlcera ; 
quibus  offium  caries  metuenda  ?ft. 

ri.Vlcus  magnum,  citetis  paribus,difficilius  e..-  ,  - , 

ratut,quam  paruum.  In  vicere  enim  magno  multi  nifttd  latere  correptus  ,  atque  inde  mortuus  eu ,  ui. 
partes  aeri  externo  obiiciuntur  ,  &  fubieifti  partes,  raotbo  durate  talia  exfpuit, qualia  antea  ex  vicere,  ef- 
- , - ; - angQftagj  fluere folebf- -  .  .  i-  -  e--L:_ — 


oblonga  vlcera  facile, rotunda  difficilius  cutan.tu_. 

.12.  Si  corpus  putum  fit, &vifceta  pticipuabene 
conftituta,iplaque  pars  affe&a  alias  refti  fefe  habeat, 
de  facili  viceris  curatione  fpes  eft.  Contra  fi  corpus 
fit  cacochymicu,vifcera  pricipua  male  affcaa,&  pats 
ejtulcerata  male  affeifta.difficilem  curationem  ,  &  vl- 


mt,ple- 
ofos  hu- 


,m  futurum,mctit6  coniicitr 
1  sTIinc  vlceta,qoi  aliis  morbis  fuC( 
rumque  difficulter  cutatur,cum  natura 
motes  qui  in  corpore  funt,ad  partem  exti 

lae  &  tranfmittat.  carne, &  vnii 

r  4.Vc  &  qui  ad  viriditatem  vel  nigredinem  ten-  veto  vicus  ct 
dunticum  partis  affedti  colotem  debilem  &  pine  ex-  initio  cxcitai 
ftinaum  id  fignificet.Et  morituris  paulo  ante  moftS  tione  obtine 
vicus  pallidum, liuens  &  aridum  appatec,ptoptct  ca-  fcifti  ccmpei 


)e  pure  etiam  ex  vicere  in  brachio  pet 
vrinamcuacuato,videatur  Ambrof.  Parqus,lif. 17.1*5 1- 
Reliqua  prognoftica  in  fpecialibus  vlcerum  diffe¬ 
rentiis  tradentur. 

Ittdicathnes. 

Cum  viceris  effentiain  foluta  vnitate,&  magnitu¬ 
dine  partis  affedli  imminuta  confiftantffoluta  vnitas 
vnioneiid,quod  amifsu  &  imminutu  eft,fui  inftauta- 
tionem  indicat. Vicus  nimirum  vt  vicus  replendum 
carne, &  vniendum,ac  cicatrice  claudendum.  Quado 
veto  vicus  cum  cauflk  coniungitur,qui  vel  vicus  ab 
initio  cxcitauit,vel  eius,fine  quo  no,in  curat' 

‘  "  ifla  prin  ' 


languii 


la.  Partis  verh  af- 
m  affluentem ,  bene  fe 
habete 


De  Vicere  cum  intemperie. 


obferaandn.ne  ntais  Gnt  moUia.Taliaennn  a  calore 
parcis  li<jiiantar,&  fecile  difHuunc.  Idcoquc  fi  vlcera 
nonfint  profundiora,(in  talibus  enim.qua  cb  pene¬ 
trare  poiranc.requiruncur )  fedin  fuperficie  corporis 
hsreant.medicamcjicis  crafliorc  confiftencia praeditis 
vtendum.  Praeterea  vnguenta  nimis  humida  propter 


&  fubiedbe  diffirailem .  ptaierti 
cis.generant. 

Vbi  vicus  carne  repit 


I  fuetit.cicattice  clauden- 
tria  generanda ,  eiufquc 
inuitas  folnta  vnienda.  Vc  vero  in  .cat- 
eft  opifex.materiam  fanguis  fup- 
rranda  idem  accidit.Me- 
ledicamenta  remo- 


db  cauitasjtum  orae  tubcnciotcs  calidiorefque  ,  cum 
medicamenci  acrimonia  .fordidius  redditur.  Deinde 
confiderandum,  an  conftitutio  corporis  fitmolliv& 
humida.an  vero  ficca.Molli  enim  micioraificciori  for¬ 
tiora  applicanda, 

Vfiupanda.veroEpulotica,  vt  Galenus  ,i  j.  n?ah. 
mcd  cap.  $  docet.quando  vicus  carne  non  oqinino  re¬ 
pletum  fueritjfcd  adhuc  parum  deeft.Etenim  cum  na¬ 
tura  nunquam  fit  ociofa  ,  fed  etiam  cum  cdm  cicatti- 
ccmptoducere  incipit,  fimul  caro  adhuc  incremen¬ 
tum  fumat, fi  Epulotica  tum  demum  atHiibeten  tur,^cu 
'  :  plane  repletum  e(ret,metuendum,  ne 


n  in  cute  genera 


.  .  „ 

dicus  falcem  impedimenta  per 
uec.Quod  vero  vulg6docetur,matctiam,ex  qua  I 
catrix,drc  carnem,  qu*  ita  ope  medicamentorun. 
tcranda,&  ficcantium  ac  adfttingentium  vfu  denian- 
da  fit,vc  cuti  fimilis  euadat  ;  fi  de  principali  agente 
intclligitut  ,felfmneft.  Vt  enim  vis  in 

carne  ioliim  carnem  generat  ,  &  amiflam  inftaurat; 
ita  folilm  vis  cutifica,vt  fic  dicam ,  in  cuce  curem  ge¬ 
nerat.  Vride  nunquam  vilius  epulotici  vfu  ,velftlo 
farcoticorum  vfu,, in  medio  vicere  cicatrix  produci- 
cut,fe'd  ex  viciiia 'cute  circa  vlcCris  labia  oriri  incioit. 
&fcnfim  extenditur',  donec  tandem  tota 
trice  obtegatur.  Hinc  etiam  vlcera  non  ra 
vllo  Epuloticorum  vfu  ad 


ntequatr 


ix  abfolu 


at.Cum 


enim  cutis  neruofa  fit  fubitanria,  n<  ^ _ 

poteft,vtcato,  fed  loco  eius  fimile  quid  cuti  geneta- 
tur,quod  cicatricem  appellamus. 

Notandum  &  hoc,medicamenta  epulotica,  &  adku 
&  jioteftate  ficcahdi  vi  praEditaeife  debete  ;  ideoque 
ernplaftta  ad  cicatricem  inducendam  comodifltraa  eft. 
inltaurat;  Gabriel  Fallopius,/i{r.de  Vlcmh.c.  i  j .  hoc  vnguen- 
curem  ge-  tom  proponit,quod  de  mtia  rmgijirale  nominat,&  o’p- 
1  ,  vel  Qo  timum  inter  omnia',qu2  ipfe  viderit,eire  feribit.  , 
t  produci-  ^.oLnfM-omphacim  am  Vnc.wjMjnM.v/tgKemi po- 

ro  abfque  quotidie  agitentur.  Hoc  fado  colentur',  &  colature 

Epuloticorum  tamen  vfu  natura  adiuuari  poteft.  Si  poftea  baculo  mifce,&  cimftepKlumeft,  adde  lithar- 
lim  foli  nature  adtio  hec  perihittarur,carde  cicatrix  gyri  mris A  argenti  Vac.vycerxja  Vnc.  iptutia  prap. 
;nerabitutinon,vt,Fallopius  putat ,,  quod  caro  ,  ex  Drach.ij.p/aiwWn/iDrach.vj.ewnfifirui'!-»  Drach.uj, 


^  -  -  .ix  generanda  fit,tara  humida  fit,vr  _ 

partis  cutanee  non  poffit  ficcatfifed  quod  vis  cutifi- 
ca  in  cute  vicina  non  poffit  ;fariguincm  affluentem, 
quieflihumidus,nifi  tatdc,in  cutera,fubftantiam  fei- 
licet  ficcam,mutate ,  quod  fecilius  preftabit  adiuta  a 
medicamentis  epuloticis,  que  Sim  ficcandi  .habent., 
^aKa  aurem  fitit  Epulotica  medicamenta,qualefque 
facultates  habeant, dqeet  Galenus,  i  ,metki>ieJ.cap.a.& 
f.Sc  4,deampi>yi?«ed.fikgen.cap.t.pi£tamque  efieade 
re  etiam  ia  lafiitmitmih.lih. 5  .part. i .fe£l.  i.eap. 9. Quan¬ 
to  nimirum  cutis  ficciot  eS  carne) '  ' 

,  licafarcoticis  Cceiora  efle  deben 
cim  calida,tumftigida  effe  poiTun 

Sunt  autem  Epulotica  etiam  trium  generum  ,  mi- 
tia,medioctia,&  fottiota.Mitia  [ant,catlmia  lota  ,  cor- 
lex  thterii^lde ,  cyperi  radix ,  plumham  vfitm  &  lotum. 
CompoCitpyvaguetaumdelithargyrOidemimo  ade  ceruffa^ 
iidpomphoiygoi, ceratum  de  rttinio.  Mediocria,  fi.  rofiruir. 
ialaufiia,galta  ifHraatura,malicmumj!ol»t  .Armenus ,  ter¬ 
ra  Lmhiaac jigilifiafinyroholanh fanguis  draconis,  mi- 
mumpVumbum.  E  cdrapofitis,  vnguentum  de  tutia, 
di^pomphofygos,emplajlrum  dicfitalnia  i  gryfeum,de  lapide 
calaminari.  Fortiora  funt ,  chalcitis,farcocolla ,  alumen 
ficifiiteaes  vfium ,  arU  fi^uamma.  E  compofitis  funt, 

veth  eiigeiidis,i5c  Viceris  cohftitutio  ,  &  corporis  na- 
fura  cohfiderahda.  Accidit  cnim,vt  vlcera,  que  cdm 
blTeht  fordida  ,  nihil  mordicationis  d  medicamentis 
pFrcipiebaht,pofteiipura  reddita  ab  iis  mordeantui 
Quapropter  tnnc,&  cdin  vicus  plane  putum  eft, 
lintiotibus  abfterfofiis  ad  mitiora  deueniehdur 
bt  rarfum  in  fcirdidis  ad  magis  abftetgentia  transe¬ 
undum  ,  nifi.ex  mordicatione  fordida  fada  fuerint. 
Hoc  ipfum  enim  interdum  Medicis  imponere  folet, 
vt  ad  abftetforiura  Valentius  fe  conferant ;  vhde  itetu 
vicus  erofum  &  fordidum  appatet,carBe  medicatnen- 
tocolliquata  ipfum  fcedante.  Nam  in  prauam  faniem 
degenerat  caro  colliquata-Itaquediligentet  perpen¬ 
dere  Qpottet,vtrum  vicus  carne,  qu*  fubeft  ,  exefa  ac 
colliquefcente  fordidum  euafetit,  an  quia  medicame- 
tum  iordibus  auferendis  aptum  requirat ,  impolitum 
autem  ple  non  fit.  Indicatauwm  viceris  inaiot&- 


phora  Drach.ifi. 

Ducantur  in  mortario  per  duas  horas. 

Pultiis  Epuloticus. 

^■rad.tormentillJiiilorta,arifioloch,rotunde,  cupularum 
glandiut»,tefiar.at«ir.comiufiahuris ,  fanguin.  draconis  ana 
V ac.6.lapidis  calaminaris  Drach.j.  lithargyri  Dtach.  ij. 
F.puluir. 

Irrite  eft  &  fequens  Emplafttum  fidpiffimedme 

Ofi.vnguenti  diapomphotygos,empl.diapalma  sgryfii  ana 
tiam epulo-  'fric.ygummielemiVttiC^a.iy.facch.p  Setup.). ««  parfi. 
adiuis  vero  F.Emplaflrum. 

•45  C  A  P  V  T  III. 

De  Vicere  cum  intemperie. 


_  .  fit'folitarium 

,fed  ali)  p.n.alfedus  ipfi  coniungantur, 

- —ratio’  variatur.  Itaque  de  hifce  vlceti< 

bus  in  fpecie  agendum. 

Et  primb  quidem  faepe  intemperies  cum  vicere 
coniungitur.quod  cum  accidit ,  curatio  viceris  impe- 
ditut.Cum  enim  caulFa  efficiens  curationis  viceris  fic 
natura  partis,  &  materia  fanguisifi  pars  intemperata 
fit,neutrum  fefe  rede  habere  poteft ;  nec  vicus  carne 
impleri,nec  cicatrice  claudi  poteft,  nili  catofubieda 
'  '  ■  - -  -  meth.medcap.i. 


turalitet  fefe habcat,vt  Galenus,). 


^^Qtiaiat 


intempetierum  libi  diffetentire. 


;ft,!lva-  tlifutionih.liL  i.partui  .cap. ctiatn  hic  lo- 
n-  habcnt,poteftqi.cum  vkerc  concurrere  intempe- 

ida,frigida,humida,ficcaicalida  humida  j<alida 


Ciujft. 


alis  autem  intemperies  vel  ante  v 
litjvcl  ipfo  vlcerationis  tepore  cxc: 


De  Vicere  cum  tumoribus 


ruf^iitrtgiM  MaVtid 

M,t  Drach.j.F.puluis. 


C  A  P  V  T  VIII. 


Df  Vlcen  Imido  &  cdUfi. 


I  NterJum  accidit.vt  viceris  labia  fiant  dura.calfofa) 
1 6c  liuida.Fit  autem  hoc  i  nimis  ficcantibuSjVelac- 
is  externi  tcfi-igctationc,  vel 'humotum  calidorum 


)  &  emjji/imtsfirdida  multa  imj}it,makrc  deurfi 
is  opus  habtre  vifum  efl.  ftaqtu  hoc  allero  fortiore 
<us, nempe  v^gyptiaeo  vtiguento  prafaio  admixto  ,i 


iufmodi  ( 
Si  veri 


ra  namyue  profeSo 
ribus  &  glutinandis 


APVT  IX. 


diuturna  obferua 


^  ylceribus  jimejis. 


5M 


De  Fiftulis. 


pofiiniecli 


. . n  generat »% 

ilictt,&itKuat«entus.Hocfe<jutmevngHemo  ^ 

-vtau cum turtmdis,Jplcmis,M lici-  Fidiila  finus 


tic  cFficitor.ncc  fubieais  agglarinari 


Citujfg. 

t  FiftolKplcmtnque 


‘abf-e«jS, 


aiiguftus  &  longus  ,  feuvlcirs  llnu 

fum,anguftnm&caUofumplerumque,acproinieni 

:;^./*cnptoM^^Vnc.iuj.  agrimm.ync.ii.ahjtmh.-  fecilc  curam  recipiens. 
ync.j.vimnkVac.hi).ol  nftti  emphucim& j. 

^ddcnjbfan>ucfahur-\i<c.\\(^mhiVn^&jhKrisimasii- 

■chei,fmocolU,reJi«t'pimu!iaVac.).mjrrrh£e!.lridUIJ.  Grti - 

uripl.ntmdMVac.&Jcrehimh.iuviKcaWclouV acAi].  ceifibus.  Hi  enim  fi  vel  ob  c  , 
fnellii  deffutumati  Vnc.iiij»cer«  <j.f.  Jiutnorum  ptauorum  copiam,  vel  Mec 

F.!'ngHeittumyijia  linumema  liciniaijue  in/fleta  vlceri  nimis  diu  producantur  ,&  non  bene  curentur,  pro- 
impmiiuhehmus.  7'ulHcrc  iiemfurcctico  hccpofi  compk-  fundiores.pute  cuniculos  agente, &  callofi  euadunt. 
uam  viceris daerfiinemimra vicus  feliciter-vfi fumus:  .  ' 

^C. alcis  el.Onda.V).thurisu:cnic.eiufd.mprrh£,farccccl-  erentU . 

U  una  Drach.i.rad.>)-id.F/.Sctup.iiii. 

V.cmniumpulms  tenutSfmus,  admeuendus  cuuc  vlceri  Porro  Fiihilarum  magna  cft  diucrfitas.Aliie  etiim  Dfonii, 
«d  impleticnemcauitutis.^in 0: fetu exficcddcvlceri  ac-  profundat^ntsalia:  rcdtejalis  pet  carnem  ttanfucr- 

t.a  vtendum  duximuf.  incipientes  duplicesautetiam  triplices  funt,fcu  plu- 

Offolplantag.U.  ii.dfntkM  &fol.oU£,lemifci,ftm-  res  finu^  habentialiat  definunt  ad  osjaliat  ad  partem 
mit.ruhi,ana  M.ufcl.hetemct  H  R  fl.chamumel.  melUoti,  ncruofafta,alia:  advenas  vel  alterias. 
hyperici  flmhad.rcf.rubr.smthcsfol.ac  gran.myrtianalAi.  ^ 

F.decoaioinaqf.q.  Signa  Dmmliicii. 

Meinfmevimruh.udfiringent.1ami. 

F.fimentum  parti  ufeda  ante  upplicattenem  apparatum  Cognofeuntiit  autem  FiftuU  In  genere  imprimis 
his  in  die.  Quin  &altero  hcctCumprimum  non  fatu  predef-  ftylo  immilPo  ife  finuro.quo  &qub  tendat,&  quim  al- 
fevideretur,vfi fumus.  te  pertingat.difcimus. Simul  extraao  ftylo  cognofei- 

'yixentaur.min.U.firof.ruh.paR.myrrhs:  grofmodo  ceni  mus,an  humidiot,  an  verb  ficciorCtfiftula;  ^odfi 
»■<«  Dtach.  iij.<!t»mi».r»yi»<.Vnc.j.  obliqua  fuetit.vt  ftylus  refla  adigi  nequeat ,  plum- 

Bulliant  omnia  fimul  in  vino  ruhro  craffo  pro  fotu  cum  bcamvirgulam.aut  potius  ceream  candelam,qua:flel 
filtrisirfujis  &  exprefiis,vt  docet,  fotum  hunc  confequeha-  ifti  poflit,immittcmus.Apparet  praeterea  caro.qu»  fi, 
eurinieSiio  adfiringens  &  epulotica:  Aulam  citeundat ,  alba,  ficc3,dura  &  fine  dolotesaut 

^.fol.plantag.hederarecentfi.rtsf.ruhr.ana  p.\.granor.  cum  dolore  paruo,nifi  iuxta  neruum  fitipus,quod  e- 
myrti  conquafiator.p.iR.fol.&  fl  centaurii  min.p.yalumi-  grcditnr,eft  Crndum,interdum  etiam  cum  foetore.  An 
nis  rupiniVnc.ycortic.granater.Vnc.iR.  vcrbvnus.aut  plures  finus  tales  fint, fpecillo explo- 

F.  omnium  decoRioinvinoruhro.  Coletur.  De  colatura  randum  cftsquod  pus  etiam,quod  cmictitur,aliquan- 
iniiciinvlcuscumfpihonereaoiuhemus,prcheiammun-  do  teftatut.Na fi  plus  puris,quam  probabile  fitvni- 
Sfipato  vlcereiquafanemUndificatio  cum  praordinatis  in-  co  finu  contineri  &  generari,effluat,aut  fi  ,  vbi  sger 

omniumperfeSaefi-,miramnamquein  detergendis  ah  icho-  fluere  incipiat,plures  finus  adeirc,altiurquc  fiftulam 
rihus  &  fordevlcerihus vim hsd)et:confiat autem  his:  penetrare  indicio  eft.Sed  fi  plura  fune  orificia,  fiftu- 

^.fucciafiila  &  (tnirahile  eil  in  detergendis  vlcerihus)  Ite.pet  ftylum  non  ita  facile  explorari  potcft,an  fitvna 
oxeUiseL  y nc.iii).  farina  hordei  Vnc.ij.orohiVnc.  15.  fiftula,vel plutcsrfed  tum  pet  1'yringam  ,  fiftulam  aut 
myrrha  el.Vach.if.terehinth.Vac.iR.  fiphonem  liqnol  pervnum  prificium  inficiendus  eft. 

De  oquaxtur  omnia  fimul.F.Vnguentum,quo  licinia  im-  •  qui  fi  per  orificia  omnia  efiluit,vna  fillula  eft.  Si  ve- 

0r  citra  morfum  purgat.  color  quoque  illius,quod  effluit ,  teftatur.  Si  enim 

uid  carne  implendum  vicus  hoc  fumus  emplafiro  vfi:  humiditas,quae  effluit  per  plura  orificia,  eiufdem  co- 

l^.lithargyriauriyac.n^.o\.rofatiomphacim%  iR.a.  loris fit^^nam fiftulam  adelfe  indicar :  fi  verodiuerfi 
cetirofati^  R.  coloris  fit,pliues  arguit.  Sed  qui  pertingant  fiftulae, 

Coq. fimul  lento  igni,perpeluo  cum  haculo  agitande,  do-  &in  quam  partem  definant,ita  cognofeipur.  Si  illud, 
nec  aquirat  nigrum  colorem  ,  ad  hituminis  0-  cerati  confi-  quod  ftylo  tangi  tur,molle  eft,&  pus, quod  eftluit,eft 
fientiam.  F.Magdaleon,  ex  quo  fiat  ernplaHrum  fupra  vl-  album  &  copiofum,in  fola  carne  tunc  haerere  fiftula 
cusponendum.ln§ne  vero  curationis  emplafiro  diachalciti-  indicat.Si  vero  ad  neruum  pertingit,  magnus  dolor 
dis  cum  emplafiro  e  pompholyge  vfi  fumus :  in  quo  tanto  percipitur,cum  exploratur  profunditas  finus,  &  pus, 
curando  vulnere  cano  nihil  magis  profuijfe  poSl  illius  de-  quod  euacuntur,album  quidem  eft.fed  tenuius,&  in 
terponem  deprehendimus, quam  vt  puluinispaulocrajfiori-  minore  cOTia,&  aflio  illius  membri,ad  quod  netuus 
hui  vndique  ad  vicus  admotis, qua  cauitaies  fuhirant,car-  tcndit,difiicilior  redditur.Si  ad  os  penetret,  dolor  in 
nem  dijfitam  tj-  hiulcam  fortiter  inftitis  prefiisfuhdita  caf.  exploratione  adeft,&illud,ad  quod  extremitas  fpecil. 

■'  ■  -  ■  li  tendit.durutueft.actenititur.Quodquidcmequale 

&  leue  percipitur,!!  os  nondum  cariofum  &  corrup¬ 
tum  fit,fi  ver6  putredo  ipfum  etiam  os  aggreffafue- 
rit,afperum  Sc.  ad  tadtum  insquale  percipitur,ac  pus 
effluens  nigricat.&  mali  odoris  eft.Siveroad  venam 
vel  arteriam  pertingat  finus,£cquidemillanon  fit 
eto&,quafi  fex  egreditur.Saguis  enim  per  poros  ve¬ 
nte  vel  arteti*  tranfudans  milcetur  cum  humiditate 
vlceris,atquc  inde,quodcroanat,fcculcntum  apparet. 

_  --  Si  vetii  vena  vel  arteria  fuerit  ero[a,fanguis  quando- 

taterea  callofa  dedurstfunt.  Ideoquepoftvl-  que  erumpit  &  effluittRubicundior,  cum  faltudc  ti- 
. Si  finus  non  celeriter  tillatione,fi  fuecit,ex  arccriaicraflior  &  obfcurior ,  fi 
git ,  pars  callum  con-  fuerit  ex  vena. 


CAPVT  X. 
De  FiBulis. 


^  ptatetea  ca 

cetalinuofadefi 


DeVlcere  dyfepuloto. 


neruos,murculos,tcn3ines,artetias,&  venas  maiores,  laalti  difcendifft  mnptteJlMxnlftjHor  tumiTi  addSd  u- 
Tum  ergo  oSiquantum  fieripoteft,  detegendum  eft,  reirafit.Nam  finis  viiy  tjl,vhfLehis  nigra  tfe  dcfia.Igi,„ 
radice  vel «piimmiflk Cato  fuper  iacens  etia  fitatUsalti  difccndityfertcrtbrarn  vrgtnda  irebris f„i- 

oaullico  medicamento  feu  cauterio  jpotentiali  abfu-  mina  demitunda  candentia  ferramenta  funt.danrr  .—i.  c. 


tui.dc  os  detegi  poceft,co  modo,qoo  fonticuli  excita- 

Os  corruptum  vbi  deteftum  fuerit ,  auferendum, 
vel  cheiturgia.vel  medicamentis.Cheitutgia  neceffa- 
rib  vtcndum,quando  corruptio  offis  eft  profundior, 
in  fupctficie,  aut  quando  citam  curationem  expeti- 
musjvt  in  offibus  thoracis.Natura enim  tarde,&vix 
5  5  .aut  40.dieru  fpacio  oflacotrupta  feparat.Aliis  fe- 
patatio  offis  corrupti  i  fano  medicamentis  tentari 

^  Medicamenta  autem,quie  os  corruptum  i  fano  fe- 
parant, valde  ficcantia  elie  debent,vt  humiditates  fu- 
peifluas  in  offie  corrupto  abfumant,ipfumque  os  fa- 
nu  ficcent ,  vt  virtus  expultrix  ab  eo,quod  vitiofum 
eft  in  eo,fepatct,&  vis  offifica  os  feu  callum  generet, 

qui  os  corruptum  protrudat. 

^i‘e-  Mitiora  i\iat,rad.pe!icedatti,  vitis  adhadrees ,  vtirrha, 

naaiejfa  radix arifioloch.r(>tAraca!ttii>cmex, 

panacis, pitihpmnex  vSius,fi(irtia  aris,chrjificolla,fpirit«s 
vim.Votci0iivatt,ettphorhiuns ,  quo  nullum  prseftantius, 
&:  quod  citius  os  corruptum  tollat,fe  inuenifle  feri- 
•  bit  Fallopius;cWcavtWn  vfittm, cinis  ficulneus, calx,  a~ 
^ua  foriis,  oleum  (ffisfidphuris. 


mina  demitunda  candentia  ferramenta fint, donec  inde  ficx 
cnm  os  ex  tote fiat.Simul  enim  pofihac  &  nfiluetur  ai  in. 
feriore  ofit  quodcunqtte  vitiatum  efi,t^  is finus  carne  reple, 
hiturtcr  humor  aut  nullus poftetferetur,aal  mediocris. Sin 
autem  nigrities  efi,aui  fi  caries  ad  alteram  quoque  pariem 
cjfis  irarfii,cportel  excidi  yjique  idem  in  carie  quoque  ad 
alteram  partem  ojfls penetrante, fieri petell. Sed  quod  totum 
eximendum  eft.  Si  inferior  pars  integra  eft  ,  eatenus  quod 
corruptum  eft  ,  excidideiet.  hem  fiue  peSorts  oi,fiui  cofla 
carioCa  efidnmilis  vitio  e(i,e^  excidendi  necejfitas  ift.UxC 
Cclfus. 

E  quibus  patet.Antiquos  poft  abrafi  onem,«s  etij 
aduflilTciCum  vftio  prseftantiffimum  ad  excrementi- 
tias  humiditates  abfumendas  fit  remedium. 

In  cauterio  tamen  adhibendo  cauendum,  ne  cato 
vicina  fimul  aduratur.  Ideoque  per  fiftulas  ferreas, 
quibus  caro  defendat  ur.cauteria  applicanda,quatum 
plurcs  in  promtu  habere  oportet,vt  poftqua  vna  in¬ 
caluit  ,  alia  frigida  adhibeatur ,  vel  fi  vna  vti  libeat, 
poftquam  incaluic,inaquafcigida  immittenda.Quic- 
quid  humoris  ex  ifto  offe  exfirdat,fpongia  vel  linteo 
abftergcndum,nc  vicinas  partes  corrupanPoft  vftio- 
nem  ad  inilammationem  prohibendam  dcdolorem  le- 
nicndum,pc.imb  aqua  roiacea  cum  albumine  oui  im- 


, Ex  iftis  medicamentis  compofita  fiunt,  qus  vel  ponenda, hinc  oleum  tofaceum  cum  oui  vitello,  po- 
forma  pulueris,vel  cum  melle,refina,  cera,  vnguento  ftea  butyrum  cu  meile  ro&ceo.lpfi  verb  olli  adufto, 
vEgyptiaco,vel  alio  mifta,forma  vngueti  applicatur,  puluis  ex  rad.peucedani ,  atiftoloch.  cuphorbij,  aut 
Efficax  eft  hic  puluis.  aliud  ex  antea  propofitis  medicamentum  imponen- 

Of,.rad.arifiol.rot.irees,myrrht,aloes,cortic.pairacis,tsrra  dum,douec  os  corrupturo  fepatetur  &  abfcedat. 
£rjithridisvfia,feorie  tris,cortic.pini,partes  aqual.  Poft  corrupti  offis  ablatione  puluis  aliquis  exfic- 

- ; - II - cas,&  quales funt  cephalici  difthinfpergendus.Hinc 

vicus  carne  rcplendu,&  tande  cicatrice  claudendum.  ’ 


Miftaoronia  Welle  excipiantur.  cas,&  quales  funt  cephalici  difthinfpergendus.Hinc 

F.Vngucntum.  Vtiliilimus  eft  Se  hic  puluis.  vicus  carne  rcplendu,&  tande  cicatrice  claudendum.  ’ 
Ofi,mumia,farcocolU,ana  Drach.  &.euphorbii  Dtach j. 

F.puluis.  “ 

Vel^.radariflol.rotund.peucedanianaync.S.ccnic.  CAPVT  YIV 

pini  VcAch.  ij.  agarici  alb.liimbricor.  terrefir.  pnp.ana  .  ^  Ai  • 

Drach.  ifi.eacWwj  Drach.  j.  _  ,  c  , 

F.puluis,autcumwellere/iteevnguentum.  Dtrlcere  dyfep«loto,c,mthc,relefhio,& 

Vc&hocoleura.  1fi.fulpkcitrim%.\.  Chirotlit. 

Ponantur  ad  ignem  lcntura,vt  liquefeat,  cui  adde 

tartar.vfiipHluerif.%  fi.  XT Ominatur  quoqtte  paffim  a  Medicis  Vlcera  dy-  . 

Mifce  diligenter  donec  frigida  euadant.Pofteapul-  fcpulota,cacocthe,  Tclephia,Cheironia,&  Pha- 

uerifentur,&  fuper  lapide  in  locum  humidum  pona-  gedaena-.qua;  qualia  funt ,  hoc  &  fequenti  capite  ex- 
tut,donec  liquefcaKHoc  oleo  offa  corrofa  inugantut.  plicandu.  Vlccta  JbirtwaMeSl  feu  tegte  fanabilia  in  ge- 
Vel  ‘^.rdd.arillolochlong.bryon.peucedanhiridtsfi.an.  nete  omnia  dicuntur  ea,  qu*  tegie  fanationem  teci- 
i>tach.j.e»/iWfijSctup.j.F.puluis,qui  offi  infpergatur.  piunt,&  cicatrice  clauduntur.De  quibus  reae  euta- 
V el'^.pulu.rad.pexcedamatrifioloch.rot.opopanacii,eH-  dis  Galenus  cum  quattu  librum  methodi  medcndi,cu 
phorbi]  ana  Dtach.fi.terefiwh.Vnc.jfi.eena  Vnc.fi.  quarturade  compofitione  medicamentorum  fecun- 

- j - ,  „  dum  genera  confcripfit.  Et  quide  id quatuor  de cauf- 


Vel  l^.rad.arifiol.vtriufque,hrjon.peucedani,mdisFl.  fis  accidit,vt  GnUnas,^.meth.med.cap. 


ana  V nc.  S.centaur.  mm.certic.  pini  ana  Drach.iij.  aloes  atgre  fanabilium  rebelliumque  vlcerum  alia  propter 
Dcach.ij.fi:tiris  Dtach.ifi.Affunde  jfiir.vini  q.f.  vlccratst  partis  intemperiem ,  alia  propter  affluente 

Extrahatur  tinaura.  humorem  talia  fiunt.  Intemperies  autem  ipfa  rurfus 

fit  oflis  corruptio,  vt  mudicamentis  bifariam  diducitur,cum  alids  in  qualitate  fola  natur? 
offit,Cheirutgiaopus  eft.Sc  vel  abra-  moduegreffafubditacarofit,alisls  etiam  cu  neceffa- 
os  corruptum  tollendum.  Duo  autc  rio  quodam  tumote.Pariter  affluxus  humorum  bi&- 
ic  funt  inftrumenta-.fcalprum,  &  te-  riam  diuidicur,nempe  in  confluentis  fucci  tum  pra- 
cus  eft,vbi  os  non  ita  alte  corruptu  fiam  qualicacem,cum  quantitatem.  Interim  verb  mi-' 
ivtendum, fi  caries  profundius  pene-  fcentur  diaotum  affeauum,  aut  aliqui,  aut 'paritet 
Celfus,l(i.8.ci!p.  2.  feribit :  «lui  radie  omnes.Idcm  Galenus  taroen,C-iipli.45 .  quinta  cauf- 


fione.vel  vftione  os  corruptum  tollendum.  Duo  autc 
ad  abrafionem  hic  funt  inftrumcntatfcalprum,  &  tc- 
rebra.Scalpto  locus  eft,vbi  os  non  ita  alte  corruptu 
eft.  Terebra  verb  vtendum,fi  caries  profundius  pene- 
tret.De  rafione  Cclfus,lii.8.ci!p.  2.  feribit :  e^ui  radit 


hae,audaSir  imprimere  ferramentum  debei,vt  &  agat  ali-  fam  addit,dum  feribit,  vlceralongo  tempore  manete 
quid, ^  maturius  definai.Finis  eft,cum  velad  alburnos,  no  folum  propter  hamorum  affluxu,autpropcer  dif- 
veladfolidum  ventum  ifl,Albo finiri  ex  nigritie  vitium,  pofitionera  in  membro  contradfam  ex  humoribus  in- 
filiditaie  quadam  ex  earie  manifeflum  efi-aiccedereetiam  fluentibus,vetu!rictia  ob  aliquam  paffionem  offis  eo 
aliquid  erueris  integro, fupra  diblum  eH.  Siquando  autem  in  loco  corrupti.Qijanquam  enim  vlcera,  quibus  os 
altius  defeenderit,  vtrumlibet  dubium  eft.  In  carie  quidem  corruptum  fubeftjinterdum  curentur,£ecicatcice  ob- 
expedita  cognitio  efi.Speeillum  tenue  in  foramen  demitti-  ducanturitameneafanitas  firma  no  cft,fcd  vicus  po- 
tur,quod  magitminujve  intrando,vel  infummocariem  effe,  ftea  iterum  renouaturjatque  id  tanJiu  accidit, quam- 
vel  altius dejcendijfe  teflatur. Nigrities  colligi  quidem  pc-  diu  os  cariofum  non  fanatqr. 
yfi  etiam  ix  ieltrf  ^  tJffpdirt-Sduei  vti  mdieeria/unt,il-  Galenus  tamen, i  .dc  compof.med  fic.gen.cap.  i  S.in- 


Lib.V.Pait.  lI.  Gap.  XV 


5SO 

\icints  partes  cro^t-Btqmd 
Quia  tamen  vlccns  oi«  acral 
^  ««nniiUis  etiam 


Lib.  V.  Part.  1 1.  Cap.  X  V 1 1.  ^  i 

Poftcaadie  tmidq.foUmfvtp. 

Iterum  in  mortario  ducantur. 


Sier  fetaceurn  traicais  a6ie  furine  hordei  Yac.yfemdmi 
famfr.ene  Vnc.j  ol.nfer.  V nc.iychememtlin.lil.M.ane 
Vnc.j'  mHciUg.  fem.  althee,  a^.fl.famtuci  txtr.  Vnc  il?. 

£r*i  Scrup.).;u.K«a!(«r.ij. 

F.Cataplafma. 

Vel  X.micur. fanis  albi  V nc.ij.  - 

Maceretur  hac  kiie  ferine  horda  fent.linienaVnc,]. 
uulK.fl.chememet.Vnc.R.ol.rofer.Wnc.y&.njmfheeync. 
6.-!iiteU.cui].croci  Scrup.j.Mifc. 

F.Cataplafma. 

Si  ad  cauflam  vero  medicamenta  accommodate 

moribus  dolor  in  vlceribus  oriatur.ad  eum  tollen¬ 
dum  idUbcri  polTunt/kou  vel  etjjtfiilkfolani.  fhn- 
teg.hyofcyemi,fempmdKi,oUim  rofalhemen  oui  cum  acju. 
ro/Hinc  Cataplafmara  ex  maluefUntaginefilano  Meo 
rey4f.imponijvel  unguentum  exalhumine  oui,ol.rofar.  Sc 
/ttW/;/re,diligentcr  in  mortario  plumbeo  critis  ,  3C 
pofteacum  fucco  femperuiui  ad  fucci;  confumtio- 
nem  coais  jvel  ouum  integrum  cum  oleo  tofaceo  & 
terebinthina  in  mortario  plumbeo  diligenter  miftii; 
vel  vnguentum  album  camphoratum. 

Si  ad  narcotica  accedere  neceflitas  cogat,  oleum 
papaueris,hyofeyami,mandragota:,de ranis;  vel  fuc- 
cus  hyofcyarai  cum  hac  applicari  poterunt. 


C  AP  VT  XVII. 

De  Tibiarum^tir  altis  funicularibus  ylcetibus. 

\  TquehiC  in  genere  de  vlceribus  percompen- 
jt\,di  um  dicere  voluimus,qu^  quis  facile  ad  priua- 
tarum  partium  vlccra  applicare  porerit.  Nequeopus 
efle  putamus, vt  de  finguhrum  partium  vlceribus  di¬ 
camus, cum  de  iis  in  libris  iuperioribus  aaum  fit  ,vt 
mox  dicetur.Hoc  ergo  capite  in  fpccic  falrem  de  ti¬ 
biarum  vlceribus  dicemus.  Frequenter  enim  accidit, 
vt  humores  pcauipraelercim  melancholici,tum  pon¬ 
dere  fuo  ad.  crura  tendentes ,  tum  a  natura  ec),vt  ad 
partes  excecnas,dcpulfi,vlcera  excitent,idque  praefcc- 
tim  poft  Etyfipehta  crus  frequentius  infeftantiaac- 
cidit,&  pr^fettim  in  fcBminis,vhi  procul  dubio  vteri 
vitium  concutrit;&  fcio  quibufdamfamiliisjalia  vl- 
vlccra  familiaria  effe,vt  omnes  fosminre  in  ca,etfi  ae 
lias  bene  habere  videantur ,  vlcera  alia  diuturna  in 
cruribus habcant.Et  omnino  mature  hifcc vlceribus, 
occurrendum  eft.  Nifi  eniin  ftatim  fanentur ,  natura 
adfuefeit  ad  has  partes  vitiofos  humores  in  corpore 
cumulatos  amandare,qgi  poftea  .  fi  vicus  occludatur 
&  corpus  non  dijjgenter  &  fatpius  purgetur ,  alios 
morbos  grauiores,pr2ccipuc  in  fenefeentibus  excitat. 
Solent  etiam  negleda  incrementum  fumere  ,pattes 
vicinas  corrumperc,callola  fieri,vc  ica,ri  iis  non  ma¬ 
turi  fuccurratut,incurabilia  poftea  fiant. 

Vt  autem  vlcerahrec  te£lc  curentur ,  primo  cor¬ 
pus  diligenter  ab  hurooje  vitiofo  purgandum,&  lie- 
nis,quod  plerumque  fubrft,vitium  corrigendum ,  ac 
purgatio  aliquoties  repetenda. 

Poftea  ipfi  vlceri  Pitguentum  diapompholygos  impo- 
nendum.quod  in  hoc  vlcerum  generc.fempcc  eftica- 
cifl5mumdeprchendi,eQvfquc,donec  pus  bonum  & 
albunl  appareat. 

Deinde  hoc  Emphftrum: 

Ofi.vnguemi  diafomfholyg  .em;l.diapalma,gryfei  ana 
Vtic  ygummielemi  Drach.ij./iccb.B  Scrup.j. 


Vel  cere  .re/ineanaysiC.yfeui  cafreti  V-nc.i); 
picis  naualis,o'ei,ena  VncMj.maftich.thxris  ,  myrrhe  ana 
Dnch.iijJithergyriYnc.fBaerufe  Vnc.8. 

01ea,refina  ,cera,&  Icbum  fimul  liquefiant,&ad 
iuftam  confiftentiam  coquantur  :  poftea  addantur 

Vel  ^.cera  atbe,terehinth.reJine,anaVtic.\.thuris,mas- 
fiichaina.Dach.iyflyrac.eelamit.  Drach.ii).  gmtrmi  de¬ 
mi  Drach.  vj.  ariiM.rot.  Drach.ij./Kcci  millefol.  beionicA 
ana  Vac.B.ol.rbfa{.f. 

F.Vnguentum. 

Primo  a.cera  ,  refina,tetebinthina  ;  &olea  fimul 
difibluanturrpoftea  aflundantnr  fucci ,  &  cuminfrU 
gidariincipit.puluetes. 

■Vel  l^.ol.rofar.Vnc.x>).cerufe  Vnc.iiylithargyriVtic, 
iiij-fi.rJ!iOTW,  maflich.anaDtitA.&.  fangJracon.  Vnc.fii 
myrrhe,farcocolleanaDtSLcht.i'y 

Coq.  parum,  vfque  ab  rubedinem  ;  poftea  ab  igne 
amoueantur,&  immergatur  lintheum  antiqui1,quod 
materia  emplaftti  imbutum  eximatur  ,&  extendatur; 
F.Sparadrapus. 

De  telinquarqra  partium  vlceribus’;iam  in  priori¬ 
bus  libris  Pradticibadlum.  Nimirum  Libr.  t.  part-i  '. 
yeff.i.Mp.  t8.de  vlceribus  adnatat,&  corenK'Cunic.bt 
ibid.fea.taaf. i. ie.  vicere  autium:iW./eS.4  cap.i .  de 
narium  vlceribus. iifro  II.part.t.tap.  3.  de  labiorum 
vlceribusdfrd.eap.t  tj.de  gingiu.vlcetibust/fid.Mp.ai; 
de  gurgulionis  exulceratione:  rtid.cap.  ii.de  tonfil- 
hr.vlceribustrart.  i.  cap.i.  de  afpcras  atterisc  vlceria 
bustMid.cap.i  *.de  pulmonh  vlceribus  ;  ibid.cap.tS/ 
de  fiftttlis  thoracifi  Part^’^.  3  .de  vlceribus  cordis: 
Libro  lilfdrt.lfeB.t .  cdp.'f.  de  vlceribus  tnfophagi: 
Ibidaap.  17.de  vlceribus  ventriculirparr.  i./eS.  i .  cap. 
p.&  10.  de  vlcqribus inteftinorum  :  yen.ycep.f.de 
abfcefltbus  dJ-vI^tibus  mefentetii:>fcd..7.de  vlceri¬ 
bus  Pancteatis:if<d.cap.8.dcvlceribus  omenti :  Fart. 
Mcaf. S.it  lienis  vlceribus:part.7.fap;8.  de  vlceribus: 
ibid.cap.$.dc  vlceribus  vcfic2:Pa7».7.cap. ti.de  vlce¬ 
ribus  renum.Part.8iyeS.l.Mp.S.de  vlceribus  veficat: 
ibid.cap.9.de  vlceribus  meatus  •vrinari&Tart.S.  cap.y . 
de  teftium  vlceribus :  ibid.  c4p.1S.de  feroti  vlceribus: 
/i!d.cap.8.&  io.de  penis  vlceribus:  Part.  lo.cap.  3.de 
vmbilici  yXeetetibid  caf.j.i  1  .de  abdominis  vlcetibus; 
Libn  IV.  fart.  i  .feB.  t .  cap.4.8.de  vlcetibus  ceruicis 
Vteri:/W. cap. I  o.de  fiftuliscolli  vteti:ft<d.C4p.  i  r  .de 
cancro  vteri :  Ibid.  cap.i  i.de  gangrena  &  fphacelo 
vteri:yeff.i.c4p.i  4.de  vteri  cancro:W»d.c4p.i9.devh 
cctibus  vteri:/Fid.cap.io:dc  teftium  muliebt.vlceri- 
buxiTart.iifeSb.i.cap.y.de  cancro  mamradtum:cap.8: 
de  vlceribus  &  fiftulis  maramarum:lW.c4p;ii.de  vh 
cetibus  papillarum:  s 


io  plurnbeodiligentetmifceantur. 


CAPVt  XIIX. 

De  (.MvbuftiombuS. 

T  Ticetibus  noh  immetitb  fubiungimus  Ambufti- 
V  nes,qu*  etiam  vlccra  excitant.  Stepe  enim  ac¬ 
cidit,  vt  cafii  aliquo  fortuito,vel  aqua  ,  vel  oleo  fer- 
uente,vel  metallo  liqucfafto  membra  perfundahturi 
vel  in  ignem,aquam;vel oleum  ferueVis  aliquis  inci- 
dat.Quod  vbi  accidit,dolor  veficte  ,  exulcerationes 

Sunt  enim  Ambuftonlm  tres  gradus  feudiffe-  Ufferalld 
rentirc. Aliquando  enim  ardor  &  dolor  faltem  in  par.  «“s 
te  af&aa  ab  ambuftioneexcitatur,&  nifi  ftatim  reme¬ 
dia  adhibeantur  ,  cuticula  !l  veta  cutc  fcpatatur,«£ 

E  e  4  abf^edif  ^ 


5  5  2-  De  Ambuftionibus. 

«bfccdir.nc.veficE  «chararjin-qoibus  aqui  limpidi  fimt.Quamquam  enim  tenes  finntamen  vel  cacicaa 
•conrinccuf.alias  etiam  ftatim  &  in  momento  vefici  tcm  vcl  vifus  deprauationem  ,  aut  certe  imminutio- 
attoUitur,ipfaqac  cutis  adarit«r,cx(iccaturaCorrerur,  nem  inducere  poilunt. 


Lib.  V.  Part.  1 1.  Cap.  X  V 1 1 1.  3  ^  ^ 


tiur.aum.iiMik. 

Vel  ■:f.h«tyn,J!UMitl.f.falc,faponu  Vaiai.-vtrmcii 
amUUc.  •  ,  „ 

Vel  Of,oi.rofiir.VaCMi.cimfh<ir.Da  ch.iij  aU>m.ii- 
wr.nuto.iij.Mifc.  . 

Vel  OLfucci  cttfar.Vac.  iij.eZ.re/;  imyri  rcc.M*le, 
fiw.;wa,Vhc.j.c<!ZcwZeM/<?.re/.Vnc.  ii.  mncilag-fm. 

cydomoruuj.nf.txir.Vn<:.\.Nrehimh.’limm. 

F.Lin  imenciim.  ■ 

Vel  vcmic.medii  viridis famk«ei,V ac.iSjil.hm,n^ 
facM»  X)tic\i.i'yvernici!,fing.forci»nii  Vnc.j.CCT-«  Vnc. 
iS-thuris  pulHtrif'^^^-)-  . 

Coq.inaq.aliquan<iiu,&  cura  refrigerata  tucfint, 
ringucdinera  collige,&  loco  vnguenti  vfurpa. 

E  calce  fepias,&  vel  dHQdccics,lota,&  aqua  prio¬ 
re  feraper  abiefta.varia  vnguentaad  corabuftionera 
vtiliffiraa  fiunt. Mifcetut  .enira  vel,  cura  katyro  fme 
/iZe,velo/.re/«r.aut/yp£rici.Inte,rdum  alia  adduntur, 
vt  mucilagc  fim.cydcaicr.pfylMi>Km.  mi  ,  cera  alba. 

Vtilia  funt  &  hacc. 

X.fHCci  corric.  med.fambuci ,  Vnc.  iS. cremoris  ta- 
Sis  ib.j. 

Coq.ad  confiftent.  iuftam.  Adde  mucilag.fenr.  cy- 


'Dc  omnibus  tamen  vngiicntis  bbc  norandutn,ItA 
comparata  elTc  dcbcrc,vr  tenaciter  parti  non  adhre- 
reant,fed  iacile  abilctgi  &  remoueti  poflint.  Nequd 
enim  vlcera  hate  ferunt  vt  fortiter  abftergantur ,  fed 
fete  linteo  fubtiliifimo  parti  admoto  a  pure  mundaa 
ti  debent.Si  vero  vr.guenta  tenaciter  adhzrcant  ,  & 
legro  dolorcm,&  tnedico  moleftiara  in  abftergendo 
patiunt. 

Veficae  &  puftulac  fi  eleuentut,  nec  tamen  maluiil 
grauius,non  ftatim  aperiantur  ,  ob  cutem  denuda¬ 
tam  dolor  excitatur,&  curatio  tardius  perficitur.Sed 
tertio  demum  die.vbi  cuticula  regenerari  iam  inci- 
pit,apcriendte,non  verb  diutius  apertio  protrahen- 
da,ne  humor  contentus  acrior  fiat,  &  cutem  erodar. 

Ad  primum  hunc  gradum  plerumque  pertinet  AmZnyii 
( Nam-fi  fit  maior  pulueris  torraencarij  copia,vehe-  tstlaere 
meiitius  Iredit)  ambuftio,qux  fit  i  puldere  tormeh--  "“mari 
cario,qi>£  hoc  farpe  peculiare  habet ,  vt  grana  huius 
pulueris  cuti  &ciei  infixa  maneant, dc  deformitatem 
parianr.Qnod  fi  fiat,(  alias  enim  fi/iars  faltem  a  Ha¬ 
ma  pulueris  Itefa  firinec  grana  cuti  immiffa  &  impa- 
£la  ,  vt  aliae  combuftiones  fanandae  )  ftatim  acu  aut 
alio  inftrumento  commOdo  grana  extrahenda.Qnod 
fi  omnia  ftatim  extrahi  non  poflint  ;'petmittendum, 
vt  puftulre  eleuentarpta  enmrfacilius  reliqua  gra¬ 
na  extrahentur.  Siverb  Cheiturgus  non  ftatim  iti 
principio  vocetur,&  combuftione  iam  fanata  macu- 


De  Ambuftionibus. 


Defenfiua  hic  ,  prscipire  fipars  iam  infnmerce 
iBcipiar,non  adeo  commoda  funr ,  przfcrtim  fi  gi, 
grana  immineat;cum  tranfpirationcm  prohibeant. 

Si gangrienaiam  incipiat.curatio  inftituenda 
capite yf5«.diceturi&  fi  quid  plane  combuftum,  ma 
ture  icparandum,ne  putredo  partes  Tanas  corripiat 
Vbi  efchara.quod  combuftum  eft,feparatutn  fni 
rit.vlcus  mundandum  ,  catue  implendum ,  & 
ttice  claudendum  ,  vt  hadlenus  de  vicctur 
curatione  diftum  ,  &  cap  fetju.  dicetur.  Ci 


F.pulnis.qni  irtoretat  fucce  Nicmainevert  tefa- 
F.Trochifchqui  ih  vmbra  Cccentut  ,atque, 
vbi  opus.iterum  in  puluetem  redigantur. 

Si  quaofla  etiam  fradba  fint^non  illa  vulgata  Ca- 
.«aplafmata  adftringentia  vfurpanda  ,  ne  veneni  eua- 
porario  impediatur,  fed aliud  cxfaritia  fabar,  hordeit 

Idque  fingulis  diebus  tenouandum  ,  donec  veneni 
vis  vidla  ScdifculTa  fit.Supra  vero  locum  defenfiuum 
apponendum.ne  vapores  venenati  per  vafa  futfum 


Vel  i^.butjri  f.fale  rec.pinftted ga 
ra  mHaM'lil,alb.ana  Vnc.fi. 
Liquefiant  iuper  ignc,&  admifi 


^xsx)a..i\^.herLcaj)iU.^  agt 
'.ana  M{l.fim.aniJi»a<^**^Ug., 
fjina  piiJ  iCoq.in  ^.a 

arfUm  femcl  atque  itctun 


3  4^-  33e  Cutis  colore  in  in  genere^ 


<lus&c»/f»!»»ir>c»rKM,qaod  f itatur /i  lumbrici 
tori  indantur  vitto,ideoque  mafla:  panis  includatur, 
qua  in  furno  co£la  liquor  i  lumbricis  refolntis  Col- 
ligitur,&  filtrarnr. 

Ad  vjcus  veri)  poift  gangranam  in  minimo  digito 
fanandumhoc  vngucntum  adhibitum  fuit. 

^.oUaurim^ilUstttrthinthuiM  Dtach.ij.f«ry«  m<!- 
daL^ftmmi  eUmi  Mia  Dtach.i.M. 


miilanror  ,  i  mcinb  tis  principibus  &  vafis 
tnaiotibus,a'd  ambitum  corporis  expellit ,  vndc  farj, 
rumorum  .  tuberculorum  ,  &  pullularum  ,  vt  &  vl- 
.«etum  genera,  Ccut  etiam  vatia  macula  &  coloris 
niurationes  oriuntur.Cum  vero  de  tumoribusitnber- 
culis,puftu!is,8:vlceribus,parte  prima  &  fecudaegei. 
rimus,  &  fimul  exanthematum  &macularu  quarum, 
dam  mentionem  fecerimus,qua  ibi  videantar,de  iis^ 
qua  teftant,hac  parte  agemus  ,  fimulquede  capillo! 
rum&  vnguium  vitiis  traOabimus. 

Et  quidem  primo  cutis  vitia  quod  attinct,colotis 
eius  mutationes  varia  fiunt.  Primo  vniuerfales  !■  - 


Lib.  V.Part.  I  Il.Ied;  I.Cap.  1 1. 


«tionis  in  gcAcrc,quam  fcxus  concepti  h*  maculx  brz  &  fimiles  comedant, ^uas  maculas  tales  parere 
inSiciom^vn^ic  etiam  Ki«djJ?eflew  Germani  nomi-  experientia  docuit. 

*^^uin  autem  duplex  Epbelidum  genus  fit,vhum  i  -  Sfgnn  Diagneftick. 

cauflis  cxcc*riis,altcrum  ab  internis,dc  hoc  Tequen-  ‘  U* 

ti ,  de  illo  terb  prifenci  capite  agemus.  Et  quidem  Ephelides  ingrauidis^cognofcuntu  r  qu‘od  Enc 
Ephelidum  primum  genus  eft  notus  ille  a^^usi  maculse  fufckjfrontctn  imprimis  dctui-pantes,  &  in 
nigredo  fcilicct illa,  quam  Germani  Smmerhrandt  longum  ac  latnm  fefe  extendentes, fspcquc  paliui 
appeUanc,infacie,manibus,& partibus  aliis  radiis  longitudinem  sequantes  >  omnis  afpericatis  bX* 

Solis  expoficis,ab  ardore  Solis  contcadus.Ec  patiu-  pertes. 
cur  hunc  afie^m  eam  viri  quim  fueminxi  imprimis 

tamen  firminx ,  qux  cutem  teneriorem  habent  j  ae  PregHsBicuM. 

prxeipue  verno  tempore.  Cdm  enim  cutis  tempore 

hiberno  calori  non  fit  ita  adfueta ;  fi  tempore  verno  Ephelides  ih  fixminis  conceptionis  fignum  funr,  Proj M». 
fubitb  Solis  radiis  exponatur ,  qu&  antea  erat  alba,  ve  fupra  ex  Hippocrace,dtf  iitqudt  vtero  nong&umAi- 
rubefeere  cum  nigredine  quadam  inciptC.  €lum,&  rarb  curantur,&  fi  tollanturjrubindc  rccur- 

CognofcituthicafFedus  perfe  cxcaufiaqu^pr^-  runcj&quibofdam  vfqucad  partum  durant, &poft 
greflit.Ec  non  maculis  quibufdam  facies  confpcrgi-  partum  cuanefcuntjnonnullis  etiam  poft  partum  re- 
tur,fed  corius  color  mutatur.  mancntjnonnuUis  etiam  ante  partumj  vbi  focus  iam 

Prxcauecur  autem  i  Sole  adul^io  &Nigcedo,'fi  il  grandior  fit,  ve  alia  fymptomata,  qux  grauidas  id 
facie  vmbtaculis  &  aliis  tegumefitis  radii  Solis  a-  principio  conceptionis  infcltace  folent  ,  euane- 


Galenus  ad  has  maculas  laudat  cofinm  cum  mel- 
ic  aquajvt  &  irafica  fmm.  /!my<rdaU  quoque  m/t- 
ftilesjvc  icaleum  OKorBm.EfficacilTiraa  cft  xijua  fero- 
m£  i  cotaplantadeftillata.Item<i^K.f/eni.5<!fj'- 

Vel  'y^.f^imiiiuhfnhar.fitrt.iiqml. 

Affunde  lac  caprinum  tepidum.Stent  in  loco  fii- 
lo  pet  dicm.Poftca  deflilfencur. 

Deinde  ‘^.fariMfxhur.ti.v. 

Humedletur  curo  iftaaquajScvefperi  facies  miftu- 
illa  illinatur.  i 

Man^  fiicies  abluatur  &  ^W.cuiaji- 


•A.T.rj;i«raW™r. 
timiA  i^nSif^r, 

Kcilwf  »«a»7>r»n<. 

Iratum  donxt  illis  ■ 

Decoram  hahere formam, 
‘ProfammlifijuecmCUs, 

"Pro  Unceif^M  cunilis. 

Nam  flamma  cedit  illi, 
femmcjKe,fs  qua  pulchra  ejl. 

Et  Plato,!»  Phadro ,  a»»®-  iuifaeisu^t  j(it|  iea/sam» 


Lib.  V. P^trt.  I  i  I.  Sed.  i.  Cap.  IV.  345' 

Prioris  gcnerfs  aiuem  medicamenta  fere  deteri.  yt\\tc^i^\^cvngiumH7nf9maceum. 

tentiafoncs^u* fuccuro,  cuci  fufeum colorem  con-  Vel  fiattalis  fapo. 
ciliantcm,ex  cacxcergunc,  nouumque  ,  qui  nitidum  ^.fapotiis  f^gvertibj. 

coIoremiUi  conciUer,alliciu'nt.Quibusinrerdum&:  hiffoluaturwa^.rff/lAddeputura^^irtof  H/Vnc.)-. 

emollientia  quadam  adduntur,  qii®  cutem  duram,  Jitnm  cicerum  Vnc.ifl.Mifc. 

craflam  &  afperam ,  emolliunt  &leujorem  rHdunc,  Pleraque  etiam  alia  medicamen  ta,  quas  ad  faciem 
/t  manibus  prasCettim  mollitiem  conciliant.  nitidam  reddendam  modo  propofuimus,  &  hic  vei- 


De  Nseuis  maternis. 


CAPVTV.  CAPVTVi 

De  Tituii  mittmis.  xie  MmuUs  voUticis  infa, 


De  Pilorum  defluuio. 

^  i.  — -!•; - Itibus  dedir,aliis  non  dcdir,qua  pilos  certi 


calu»tics,im6  8c  ipfis  arbocibus:vnde  Ariftotcles,  5 . 
de gen.amrnal.cap»^Sctihiv.Calui  omnium  indximt  ani’- 
malium ‘homines  aperte  efficiuntMr.giuod genus  ^eStioni^ 
generale  quodammodo  efi.Nam  &  plantarum  alia  femper 
frondeht»alia  frondem  amittunt.  Et  auss^qua  certo  tempore 
fe  abdunt latent, pennas  amittunt,  ^alis  affinius  cal- 
uitium  in  hominibus  eft,qHibusaccidit,vtcaluefiafit.  Cum 
enim  paulatim  &frondes»& penna,  &pili  defina^t ,  vbi 


Lib.  V.  Part.II  1.  Sea.1i.Cap.lt.  5  5 1 


iiiis  ls(!anlF,&  naVufac  noftrae  rtiortalis  ad  intcricurti 
properantis  prodromus  Sc  indicium  fit:  turpitudine 
tamcn,praEfettim  fi  matatius  accidat,patit,plcrilque 
ingratam ;  ferturque  Caium  lulium  Cifarem  Impe- 


m  hic  aunerit,  'vKablia  decipit  htc  ,  cd- 

icfmtdefiercjeptmefierc.  Et  Columella ,  di  ri 
iir.4.Mp.3 J.nouellam  caftancam  muribus  & 
afeftatam  fsepe  caluefecre  ait.Eftautem  Cal- 


Lib.  V.  Pait.  1 1 1.  Sea.  I  I.Gip.l  V.  3  j 


rrtar.Vt  is  vero  ad' locum  affecSW  trahitur ,inprimis  ■ 

picorum  vfum  capitis  ftidioncsadhibcndjc  ,  vt  do- 
GalcnuSjfti* I  Je  compof.rned,fec.hcaicap,i.?ti&.\o 

capillorum, pra:mifli$,fi  opus  j  vniuerfalibus  purga¬ 
tionibus, caput  fxpius  fiicandum,&;  difcutientia  ad- 
hibcnda.Dircuticntia  tamen  moderata  fint,inpr^mis 

limenturn  quoque  diflipctur&  curis  nimium  rare- 
fiat.Jdeoq;  &  bdanu  vnguentis  comode  admilcecur. 

dcnfandaapplicanda.Galenusinprimis  ladanum  >  o~ 
leum  lientifehumde  myrtinum  mixta  commendat.  Vel 
foluatur  ladanum  in  vino  &  vfurpetur. 

Et  omnino  Ud -num  in  omni  fere  capillorum  de- 
fluuiovtilitcradhibctur.  Verum  quia  craflioris  con- 
riftentije  cft,vt  perfe  inungi  non  poflic  ,  in  liquido 
aliquojvino  vel  oleo  didbluendum  quidem  tale 
oleum  eligcndum,quod  caulHe  fatisfociar. 

'  Verdm  cum  vnguenta  &|olca  multis  molefta  fint, 
nec  caput  vnguento  aut  oleo  delibutum  geftare 
placcacjlpciones  capitis  gratiores  funt ,  qux  paran¬ 
tur  cxahmanoica filiis  ^>polytricho aureo » Umifc&irofi, 
roremarinojadano. 

Et  quod  fub  fine  capitis  prjECedentis  monuimus, 
id  hk  omnino  repetcndum,n6nullos,  nec  fine  cauC- 
fa,ftatucre, medicamenta  quaedam  faccre,vt  pili  rege- 
nercntur,non  folilm  manifefta  qualitate  cauflas  pi- 
loru  defluuij 'tollendo,  fcd  &  occulta  t  peculiari  vi 
adeapillorum  generatione  faciendaiqualiaexperie- 
ria  faucm  cognita  fune.  Talia  fune  »  herba 'capillares' 
omaes tabrotanumitadix  arundinis,  lapathi  acuti ,  lappa 

^excontritiecUm^alueoUs,  vclpuluisfic  cineres  il- 

erinacei  terreflris, pinguedo  vrji,ferpentis, 

E  quibus  varia  parantur  conipofira. 

Drach.ij./iW(*«»co»t^«/ViOrach.  j.  ladani  DracK.  ij* 
mellis  VncS.oLamygd.d^pingued.vrJina  am  q.f. 

Ad  defluuium  capillorfi  poft  morbos  hoc  vcilc  eft. 
1^-capUh^,abmanispolytr'tchi  aurei,  anaM&.foh 
9nyrthr<>far.abfinthiiana^Ay. 

fumtionem. Colentur  &  exprimantur. 
^.olnhuiusync.iiij.ladani  ync.ymafiichi  Vnc.15. 

Vel ^.rad.baydona  y  tic.v)^capill.% 

,  Affunde  vini  albi  q.f.Dcftillentur  in  VcficaDeftiU 
latoifi  libet,  addatur  a^ua  mellis. 

Vel  coquantur  bardam  in  lixiuio  ,&co 
caput  abluatur* 


l)e  K^Upteia,^  Ophia^. 

.  ■pEculiare  capillorum  decidt^ntias  genus ,  quod 
■  X  ‘AXuTTfxlA  &  nominatur.Alopccia  quidem, 
Ofhiafu.  vulpibus  familiaris  fit  hac  pilorum  dccidcn- 

tia.Ophiafis  vero  si  figura,  quod  patres '  gla  brse  & 
pilis  dcftitucac  toituols  inftac  fctpentum  videntur. 
Verique  huic  affedui  commune  eft  ,  quod  areatim 
pili  dccjduntjvnde  etiam  in  genere  hoc  malum  Arca 
W  vocatur.Cclfufqi  codem  capite,de  areis  ,>lopecia,& 
ophiafiagit.  Arearu  autem  nomen  ab  arcis  riifticis 
impofuam.Vtcnimillx  certis  locis  diftiniaa;,  &  tbi 
Pan.  Senert*  Tom.  II/. 


pkntis  Vacufe  funt;nudxfunrtita  )3dam  in  arcis  cn^ 
tis  cereis,  locis  glabra  apparet.  Differunt  hi_,af- 
fedus  falcem  figura.  Na  Alopecia  nullam  ccrcatn  fi- 
gur.im  habet, fed,vc  Celfus  ait ,  fub  qualibet  figura 
dilatatur.  Ophiafis  vcib  ferpentis  modo  tortuosi- 
ferpic,&  modb  ab  Occipirio  extenta, vcrinqjad  aures 
vfqj  ferpjc,latitudine  feri  duorum  digitocu  j  modo 
aUres  practerueda  ad  ipfam  vfqj  frotem  ferpentis  in- 
ftar  progreditur.  Prtetcrcain  Ophiafi  uiaius  caulTae 
vitiu  eft,vt  no  folum  radices  capilIorum,red  &  cuti¬ 
cula  erodatur, eoufque  fcilicet,  qu6  pilorum  radices 
pertjngunr.*Atque  ita  Alopecia  dcOphiafis  definiri 
poifuntjquod  fine  capillorum  defluuium  areatim  fa-  obhi^L  ^ 
dum.i  prauo  &  corrupto  humore  pilorum  radices  finitio. 
erodente  ortum  habens; 

Autor  libri  de  medicamentis  facili  parabilibus, A- 
lopcciam  &  Ophiafm  ad  affediones  tcfecc,quac  pilo¬ 
rum  colorem  vitient.Vcrum  fciendumihoc  non  pro¬ 
prium  effe  arealis  pilbrum  defluuij  j  fed  coloris  iii 
pilis  mutationem,vcl  Alopeciam  &  Ophiafin  proce¬ 
dere, cdm  fcilicet  ex  vitiola  nutritione  pili  pritn^in 
albi  cuadunt,  poftea  verb  decidunt  j  vel  poft  Alope¬ 
ciam  &  Ophiafin  colores  pilorum  mutari.  Vbi  enim 
poft  areas  pili  renafeuntur,  albi  vel  flaui  nafcuneurj 
llcut  in  equisjpoftquam  pili  ex  vlcerc  cx  attritione 
naro  decidcrunt,pilialbi  renafei  folent,  quodob  vi- 
tiofam  nutritionem  &  cutis  imbecillitatem  accidit; 


CiUjpi. 

CaufTa  vtriufque  mali  eft  humor  prauus  &  acris,  Cau^H  i 
capillorii  radices  erodcns,cuiufcumq;  etiam  ille  fic 
gencris.Plcrumq;  tamen  fit  hoc  malum  i  pituita  fal- 
la,adufta,velputrcfflda.Vnde  Galenus,  de  diff.Jympt, 
r^p.4.h«c  vitia  deprauatam  capitis  cutis  nutritione 
fcqui  feribit.  Quod  autem  nunc  Alopecia  nunc  O- 
phiafis  excitatur, fcu  pili  nunc  arcam  redam,  nunc 
tortuofamcoftituunt,  caufTa  eft  materiae  copia  & 
qualitas.Si  enim  fitcopiofior&  rcnuioi, in  pluribus 
&  maioribus  locis  squalircr  pilos  erodit,  fi  paucior 
&  mifta  cucrafTohumoiCjinaequaliteracrortuosc  fic 
pilorum  defluuium,quia  humorcs,ciim  fine  insqua- 
les  &  mifti,non  expedite  &  rede  fluunt, Tcd  oblique 
ferpendo  pilos  erodunt. 

Caiiffae  remotiores  funt  epatis  &  capitis  calidi- 
tas,&  inprimisprims&fecundje  codionis  vitium, 
ob  quod  falfi  &  acri  humores  generantur ;  quod  li¬ 
cet  omni  stati  accidere  poftit,  in  puerili  tamen  ma¬ 
gis  accidit,&  tineam, achorcsjac  fauos  fequitur  >  ob 
cauflas  de  tmrbis  infanlium  explicatas. 

Interdum  &  extern®  acmaligns  catifTs  ad  mor¬ 
bi  huius  gcnciationcm  faciunt:inter  quas  Galenusj 
libr.i.decompof.med.ftUoe.cap.ii fungoS  refert  j cura 
ad  vicioforum  &  corruptorum  humorum  generatio¬ 
nem  multum  faciant.Pcrtinct  huc  &  Venenum  GiU 
licum,quod&  ipfura  pilorum  radices  erodit  j  quod 
&  alia  venena  praftare  polfunt. 

Signa  t>iagnoIlic%i 

Quaratibne  hsc  pilorum  decidentia  i  caluitie  & 
capmorudcfluuiodifterat,iamante  didum.  Alope- * 

cia  vero  ab  Ophiafi  ipfaarc®  figura  cognofeitur ,  & 
quod  in  Alopecia  folum  pili  decidunt  abfque  cutis 
Isfione.In  Ophiafi  vero  non  folum  capilli  decidunt, 
fed  &  cutis cxcoriatur.Ipfeetia  CUtis  color  mutatur, 

6c  in  quibufdam  albidior, in  quibufdam  pallidior, in 
quibufda  nigrior  apparcc,&  upungatur,saguisfcro-  , 
fos  exi  Ci  De  differentia  Alopcci®  &  Ophiafis  CcU 
{\xs,liL.C.cap.  ^Mxc  habet.  £4  ana^efua  «xc?reKk  »of 
mnatuTifub  (qualibet  figura  dilatattirfit  &  in  capillo  & 
in  barba.Idverb,quod  a  fierpetis  fiTnilieudwei^ia^i  appella^ 

Gg  5  tni 


5  54  DeApolecia  &  Ophiari. 

Hw,incifUiihvccif'uU>iMrHmiigi«>rMm  Ungimdimm  repcilcntia  vftlrpat.Idquod &  Auiccnna  dbcet,  Sc 
ma  ixJia ;  «d  Mres  dmlms  capiiihti  ferpii  j  tjmhufd/m  medicamenta  ad  Alopeciam  etiam  moderate  adftrin- 
ttUm  ad  frontem ,  donee  fi  dno  tapita  in  pnorttn  paneni  gendo  capitis  cutem  roborare  debere  feribit ,  du^ 

•commxuMi.  illud  vilium  in  qualibet  ttatt  ift,htcfci  e  ia  fiptima  quartiara£ht.c.6.incjak:£toporttt,vt  fit  in  illis 
infamibus,  midietnis  confortatio  >  &  prohibitio, vt  non  recipiat  caput 

A  tinea  verb, Alopecia  &  Ophiafis  differunt, <juia  muterin  ia  pt«lcns  fic  alopecia  & 

inOphiafi  excoriatioin  cuce  cft  fuperficialis  ficciim  ophia.fis,tepeUctialocun6habetificucnec  in  (cabic. 
fanatur,piU  renafcuntur.In  tinea  verb  excoriato  &  Si  'verb  arcae  iam  fadas  finr,&  maceria  cuti  impa« 
vkerario  profundior  eft,&  ita  f£epc  ciicis  corrumpi-  £ta  ,  digerentibus  vtendum.  Sine  autem  illa  calida, 
tur,vc  pili  non  rcna[cancur.  tenuium  parcium,&:  non  valde  ficca.  Si  cnin>  nimis 

'  Cauirarum  llgfta  quod  atcinct,quaiis  humor  pcc-  jficcancia  vfurpcntur,non  folum  vitiofihumorcsjfcd 
cet,color  cutis'  oftcndit:qui  vc  accuratius  cognofea-  fic  iprum  pilorualimentudifciiticur.Imb  ciim  incem- 
tur,capiUi,qui  reliqui  func,abvadcdi,  fic  cucis  Icuitec  pccies  cucis  in  confirmatis  areis  (it  calida  fic  ficca,fri- 
fricanda:alia  quoque  fig^a  ,  quis  humor  in  coipore  gida  fic  huniida,’mcdicamcnta  celiquis  admilcenda. 
abundct,doccbunt.Pili  quoque,qui  rcnafcuntur.co-  ^  Medicamenta  autem  ifta,qu®  caulTam  proximam 


1 ,  pro  humoris  peccantis  huius  mali  tollunt ,  nominantur 


natura, quis  humor  mali  huius  caufla  fic ,  docebunt,  quorum  apparatu  Galenus,/iAi.^^  cmpofutnedicufec. 

hc.cap.i.Sc  lil;r.Jd^.method.Taedtc.c.i  i.agit.  Primo  ni- 
Vrognojlicd,  mirum  fi  pili  corrupti  adhuc  adfinc, ii  extrahendi  vcl 

’  volfellis,vel  dropacilmojvcl  locus  nouacuU  tadatuc. 

j  Alopecia  fic  Ophiafis  ccfi  periculi  multum  non  Deinde  lauecur  caput  lixiuio,in  quo 

afFerantjturpirudinem  tamen  pariunrjfic  apud  Roma-  chHm,ahma»umiSii  fimiles  planta  codts  fint.Poft  lo- 
nos  fetui,qui  atcadccincbancur,fic  potifllmumalopc-  tionc  locus  fricetur  linteo  neqj  nimis  molli,  neque 
da,  viliori  ptccio  vcndcbanturjScnofti  a  aetate  area,  nimjs  ficco  ,  donec  cutis  rubere  incipiat.  Quod  vbi 
quia  fuipicionem  luis  Venerea  pariunc  ,  pro  turpi-  fa61:u,copicaadhibcantur.Sunc  auce  talia medicame- 
bus  habentur.  tA,JiMpi,naflnrtiumirad.lU.albor.  qua  etiam  locis  c6^ 

z.Vctum  autem  Ophiafis,an  verb  Alopecia,  fiici-  buftis  depilatos  capillos  reftitucre  feruntur ,  fmen 
lius,vel  difficilius  curetur,aucorcs  diffientiuc.Celfus  truct  ,  mirutfholtum  itutrinunapix  li^^ida,fHlphur,pulHh 
fic  Auenzoar  faciliiiis  curari  fcribuntOphiafin,quam  (p‘  cinis  abmani tradi*  €jcUmtnu,helltborttfem.  iiaphis 
Alopeciam. Contr^  Alcxader,/ii»r<?  i  .cap.ir.&c  Serapio,  agr. funus  colnmbsnust  fic  quapotcnciffima  (unuhapfia 
lib.  I .f4p.  I, Alopeciam facilius,quam  ophiafin  curari  atcfne  eufihorbium\<\\sx  ipfa  tamen  qufi  fune  recetiora» 
docent.VctumCelfusdc  Alopecia  infenciura  fere  lo*  c6  funt  acr.iora,qu6  vecuftiora,c6  magis  acredinem 
qui  vidccur,qua  acatis  dccurfu  Sc  mutatione  per  fc  deponunt.Eligcnda  autem  ex  his  cuique  affefitui  co. 
(ape  fanatur.Si  vero.in  adultis  vcl  ctiain  eadem  a-  uenientia,caquc  rede  adhibcnda.Ncquc  enim  modfi 
tacc  per  fe  copatentur  alopecia  fic  ophiafis,  omnino  enumerata  medicamenta  omnia  omnibus  arcis,  fic 
ophiafis  difficilioris  curationis  elfc  videtur ,  vtpotc  quocunque  rcmpore,raodo,ataceconucniuc,fcdcui- 


qua  d  materia  fic  craffiorc  fic  deteriore  ortClhabec,fic 
quajion  folum  capillorum  radices,fed  fic  ipfam  cu¬ 
tem  crodit,quod  non  fit  in  Alopecia. 

?•  tamen  malum  vtrumque  antiquius  cftj  co 
difficilius  curacur,qui)  recentius, cb  Acilius. 


4.Si  per  friftionetn  locus  rubcfcac, curationis  fpes  ta  habet  Galc 


que  fua,luumquc  cuique  tempus  cft  ficmodusjficin- 
cipicti  ac  paruo  malo  dcbilia,inucceraco  verb  fortio¬ 
ra  adhibenda  ,  corporibus  moUioribus,vc  pueris  fic 
fccminis  dcbilioia,aduUis  Sc  viris  fortiora  applicada. 

Compofica  longa  experientia  examinata,ficptoba* 


eftj&  quidem  quo  citius,cb  faciliorisifivcrb  non  ni- 
bcfcat,nulla  curationis  fpes  fupereft. 

5. Peius  quoque  cft  arcarum  genus, quod  denfam 
cutem  fic  fubpinguem,fic  ex  coco  glabram  fecit. 

(^.Alopecia  fic  ophiafis  ^  lepra  incurabilis  eft,qua 
verbeftamorbo  Gallico  non  curatur, nifi morbo 
hoc  curato. 

7. Spes  futura  fanationis  affulget,  11  arcaru  extre¬ 
mitates  capillis  reftantibus  finicim^  iceni  pilos  emic- 
tece  incipianc.Partes  enim  fanis  vicina  minus  k  na¬ 
turali  ftatu  rccefleriinc,ideoque  ccia  citius  ad  natu¬ 
ralem  ftaturedcunt,fic  capillos  producere  incipiunt. 


Hcr?.Cdtonis,Orcftiui,OrthonisSicuIi,Clcopatr?, 
ArchigcnisjAfclcpiadiSiDionyfidori ,  Sorani,  alio- 
rumque  Galenus  ipfc  hac  commendat. 

Of.foU  arundinis  Graea  vftor.  ync.  fi.  erinacei  vfii 
Drach.j.  mufeerda  Drach.jj.Cum  aceto  trita  illin^. 

Vcl  IjL  cineris  arundinis  vftatpUor.capra  vfior.  adian- 
thi,  adipis  'vrjinhpicis  li^uid.  cedria  partes  aquales.  Ec 
hoc  admirabile  vocat. 

Vcl  -yL.  murium  domefticer.vfior,  panniculi  linei  vfi, 
dentium  e^uHt.vftor.adipisvrfin.rnedulU  cermna*cort.  ar- 
«Z7«^i«.parccs  aqual.»2f//»V  q.f. 

F.Vngucntum. 

Vel  ^ .  euphorbii ,  thapfa ,  olei  laurini  ana  Drach.ij. 
fulph.viui  t  ellebori  vtriujque  4»4Drach.  j.Adde  cera 


a  coniunfita  fic  ,  ca  primum  curanda;  tilTiraum  cft, fic  in 


cum  area,  nifieafublaca,tollinonpo(nnc.Sicut  et¬ 
iam  vifccrum  intemperies,^  qua  vicioforum  humo¬ 
rum  generatio  pendet, corrigenda. (i^uiraanteccden., 
tc  fublata,contincns  arcarum  caufla  tollenda  ;  quod 
Galenus  facit  per  reprimentia  fic  digerentia.  Simul 
vero  dada  opera,vc  naturalis  teperies  cuci  reftituatur. 

Ptimb  ergo  vniiierfum  corpus  conucnientibus 
medicamentis  pro  peccantis  humoris  natura  cftpur- 
gandum.  Deinde  Galenus  ad  particularem  capitis 

qui  alibi  explicati  lunc. 

Ad  materiam  vero  ,  qua  adhuc  in  fluxu  cft, fic  in 
.priucipio,duarea  nondu  facfte  ftinc, Galenus  quoq; 


In  mitiori  malo,fufficit  medicamentum  paratum 
ex  abrotamtVfA  radicibus  arundinis  vflisyoleo  veterit  lau- 
mojvel  pice  licjuida  exceptis. 

Vel  :ji:./ffm.frKfrf,ff4/«m».OT>r;,partcsaqualcs,  fic 
cum  oleo  laurim  vcl  pice  liquida  miiccantur. 

Eft  fic  hoc  micius,quod  pueris  fic  foeminis  conuenit. 
y^uabrotanitcineris  radicis  CT  cortic  arundiniSt  thuriSy 
parces  ■£<\\xt\t%,adip.vrfini>oLamygd.amar,ana.c^^u 

Quodfi  fortius  expetatur ,  addatur 

yel  ^.JtmputhapJiatfem.mfiurtii.^m.x<{'iio\. 


Lib.V.Part.  1 1 1.Sea.1  l.Cap.V  HI.  557 


Lib.V.Part.IIL,Sea.lI.Cap.IX. 

<is  bite  quidem  itUmnum  qUidquam  liqneS  Hcfnihis  agri-  tium  nondatH  cemperi:vt  nec  plerijqae  Gerfnania  partibu 
(its  Brinaceidifeerpei  circHmligatione  releuari  coropere-  Brugou  y'AlfAiisiSelgij  ^rior7T!ulUfqtie[Rheni  iraPltbii 
rum& penitus  morbum  ,  ex  Erinaceo  ipfo  quaji  indimmmvt  popello  nofiro  notum  efi  fatis-,  Cines  'hi 
tfcamftbi  confieinni\ftd  ne  hoc  quidem  tanti  j/l.Lotionem  ipf:  tiouimusfpra  triginta  i  qmrum  aliqui  vel  hodie  quo 
pfaterea  ftbi  param  ex  deeoUiont  foliorum  ^fibrancayqua  qnefuper/itm  hoc  capillitio  inftgnes.  Vulgus  Marenfiechi 
eum  abluunt  caput  ycirriide  quibus  efl  fupraferiptum  Marenvvurhtng^vndSchrotlms  zopffMuqfi  dicas  contot 


De  Plica. 


generis  aromatum  coniccit^  vinumque  id  ipli  adfa- 
tiecacem  ,  irao  parne  ad  ebrietatem  tibenduin  pra- 
buit,quo  febrem  continuam  accendit  j  quae  quidem 
non  diudurauit,&  Quartanam  fuftulic,talcm  tamen 
vifceribus  Se  humoribus  dyferafiam  impteffit  ,c  qua 
poftea  Scorbunis  otcus  eft.  Qui^c^m  ipfum  in  patria 
grauiter  afiiigcra,nec  camcn,quidtnotbieflcc  ,  fatis 
intclligcrer,Pifauium  profedus  ,  Medicorum  clarif- 
/imorum  curae  ibife  commific.  Verdm  valetudinem, 
quam  fpcrauerat,  non  recuperauie  ,ideoque  in  pa¬ 
triam  cum  fequenti  Confiliodiraiffus  eft. 

Confilium  Clar.  8c  Exccll.  Dn.  D.  Iohannis 
PrcuotijjProfeiToris  Medicinae  in  Gym- 
naiio  Patauino  Primarii. 

Ve  T/iorhii  ,  ^uos  multipUets  putUuY  vir  JllujirijfmWi 
prolixe  agere  nec^ae  efl  mihi  co»JtUurf},cum  a  prafianti^i- 
ente  viris  fitfijfirna  oratione  de  ite  dtfcepta  tum  eJfe\non  rie- 
fctav.-y  ne<jue  permittit  ratio  aut  rnex  valetudirite  nondum 
confirmata  aut  exoptata ftlutis  a  viro  Iliu/irifiiMo^cui  au¬ 
xilia  magUy^uam.verba,nectjfiiYia  ejff,*}ori\dulito.Ptr^rin- 
^arn  ergo  rem  totam  breuiffime  ,  &  qutd  de  ea  femiam  in. 
genuc  eloquartnon  vt  iudtctumrneum  interponam grauijft- 
mornm  virorUr/ifenteMia,fedvt  iilusiriffirni  viri  petitioni 
morerngeram  ,  0  fi  qua  re  ijliw  falutem  adtuuare  pofum^ 
Chnfitam  hominis  o$uo  non  dsfim.  Duplex  igitur  agritu- 
dinumgenm  Ulufiriffimum  Dominum  male  afictre  t/ide- 
tur^alterum  manifehijjtmum  a  cauffu  vulgo  notis  (fi  con- 

neque  fatU  a  quoquam  explicata  effe  videmur^  t^^riife- 
fius  efi  Catatrhfu  materia  crajiattenacisfalba/apim  infipi- 
da,rarb  mordacis  ad  oris  parteSiinterdum  etiam  ad  fioma- 
chum  de^uemuiPraterea  dolor.^  eximius  infimi  ventris  per 
longa  ititerualla  repetens  cum  ventris  adHriElionti  tfi  quo¬ 
dam  tenfionis  fenfu  circa  Vmbiliciihypochondriique  prafer- 
tim finifirifnonnunquam  etiam  lumborum  regionem  molefiot 
quiqnidem  copiofifiatust.mucofique  txcreme^ttti  iuacuatia- 
ne  definere  confueuit,His  addenda  nephritiat(fi\vigilia-yhac 
quidemfatia  familiaris  &  frequens  >' cum  plurimas  no&es 
ducat  in/omnes'yilltfveroiafh  olim  valde  molefiay  cum  vri* 
na  rstboreyardoretffi  arenularum  excretione,  Sitiorum  om¬ 
nium  malorum  caujfas  d  praua  internorum  vifcerum  con- 
fiftutienedndeque. artis  varq  generis  excrementis  dertuari 
tnanifeilum  efitCerebrurn  quippe  humidius  non  fine  aliqua 
innati  caloris  imbecillitate  ,  ab  ingemi  vulnere  Parifiis  ac¬ 
cepto' comrablayplurimtim  pituita  progignit  i  accedente  po- 
tijfimam  confenfi  vifcerum  naturaiimn  i  hinc  iecoris  cali- 

poris  crudiori  fucco  inqmnantUtCaputque  replentis " ,  hinc 
lienis s(fi me finterii  obHruUi fur fum  effumantis.  Itaque  pi¬ 
tuita  in  capite  congefia  partim  fua  copia  (fi  pondere  viam 
fibi  ad  decliues  partes  paratipartim  expultricis  cenatu  de- 
tmb(tta‘ad  osfiomachumque  ruit ,  dentium  alueolos  laxaiy 
molefiiamquf  in  deglutiendo  fubinde  excitat.  Eadem  in 
ventrictdo  magis  adautiaob  propriam  ipfius  intemperiem, 
infert  inappetentiam  »  (fi  ex  agitatione  debilique  calore  in 
flatw  ver/kydoloremintefiinoYum  cum  alui  fiypticitate,  ob 
impeditam  pracipue fibrarum  tranjuerfarutn  fiatu  diftenm 
tarum  contraSiioneihyqna  fecum  de fcenfm  adtuuaiur.^ 
feruidior  halitus  adu/li  fanguints,  (fi  vtriufque  bilis  d  ieco- 
re  locifqueobfiruSlis  exfurgens  fomnttm perturbat,  noliurno 
potijfimum  tempere,quo  ex  fpirituum  (fi  fanguints  ad  in¬ 
terna  recurfu  maiores  fieri  contingit  tuaporatienes.  Nec 
7?!irHW,aliqHmndo  fmcendi  febrem  non  medo  ephemeram  ex 
doloris  vehementia],  fid  etiam  periodicam  tertiana  fpuria 
naturam  rtfiremcm  fiquidem  auliis  interdum  ebflruElioni- 
buftcepiofaac  diffbrmia  excrementa  omnis  generis  fibiper- 
rnixta  nuSonegotio  corrumpuntur.  Ex  hac  porro  raulti^ 
plki  coUuuie  renibus  eaUdioribsu  communicata  ,  ibique  rtz 


tenta  (fi  conertfeere  potuerunt  aretmU,  tenuiorum  parttu^ 
d  valido  calare  abfumptione,(fi  generari  nephriticus  dgi^ 
coptofa  materia  ad  vreteres  impaUa  ,  facilemque  ac  dium 
extturn  non  habente, 

les,de  alarum  exifttmia  dubitari potefi-.alL  funt  folummo- 
tib  occulta  quo  ad  ejftmiam  (fi  naiuram^cum  reuocari  nin 
debeat  in  comroutrfiam^an  lUufiriJfimHs  Dominus  iSh de- 
fineaiur.Simplieiter  occultum  efi  veneficium  y  de  quo  habet 
vir  lllufirijfimm  non  irrationabiles  dubitandi  caufias-,  $um 
in  fmslellisfiept  repertus  referat  admirandas  fguratma- 
gicM,fifieas,cereaiyalteriufque  materU',{tgna  item  (fi  chara- 
Ileres,qnibtss  venefici  ad  hominum  ‘perniciem  abuiuntuf 
habuent  denique potentijfimos  &  imquijfimes  hftes,d  qui¬ 
bus  propnamfalutm  mniinpdiarum  genere  oppugnatam 
fuijft  non  dubitat.  Cum  itaque  veneficio  varre  immutari 
poffe  corpora  confejfum  fit, ac  iidtm  frequenter  accidant  ef- 
ftHusyqnos  etiam  naturales  humorum  motus  in  maleaffe- 
ilo  corpore  edere confueuerum:ft,vt  medici  hulla  habeant 
propria  figna,quibm  confianter  explorare  &  affirmare pof- 
fint,abejfe,vel4deffie  veneficium,  ^odincafit  Illufiriffimi 
'Viri  omnim  fatendum  efi\  Neque  enkn  audeat  vltus, 
ni  fi  protemts  0-  de  Thitofiophia  Chrifiiamt  male  femiem, 
dubitareytn  relata fufficiones  venefeium  frequentet  comi- 
temur-yit  ^roptcYea  veneficiutn  tton  kdtffe ,  nulii  euidemi 
argumento  conuincipeffif.  AefifortajfeqtiSfpiam  dicat, 
fuperuacantam  effis  hanc  dubitationem,cftm  in  varia  (fi  fa¬ 
tis  mamftfia  humorum  vitia  refetri  poffiint  omnia ,  qua 
patitur  accidentia  \  fetat  a  cauffa  fupernaturali  varie  afi 
feSloSyltcet  naturales  effitUtts  edant  ,  non  ita  corrigi  (fi 
tompefei  poffie  tnedicis  auxiliis  ,  quemadmodum  vitiatU 
prauumque  impetum  a  .naturali  &  fenfibili  cauffia /umen¬ 
tes  corriguntur ;  vt  fi  veneficii  cognitio  ad  proximam  mor¬ 
bi  cauffiam  affiequendam  nottvelde  referat  :  plurimum  tai 
tntn  faciat  ad  pradieetidam  eurationit  facilitatem,  morbi- 
que  exitum  prafagiendur/i.  Vtinam  d,  vtro  Illufirffimo 
ahfit  hac  infeElio  ,  quafanepertinaci/fimdm  omni  ex  par¬ 
te  atque  mpediti/fimam  redderet  curationem.  Duo  vero 

plane  affirmo :  fcorhutus,  (fi  plica-, quorum  natura  vti  ab- 
(Irufa  efi, (fi  a  nemine  ha£lenus  demonfirata-yita  maniftfiai. 
tiffima  funt  accidentia.  .Ac  plicam  quidem  ex  capillo^, 
rum  cirris  inexplicabilibus  ( vt  alias  notas  breuitatss  Jia-, 
dio  prAternjittam)  omnes  agno  fiunt  (fi  fatentur  {cauffiam 
vero  propriam  ornnino  ignorant  j  licet  de  communi  aliquid 
probabiliter  dicant  i  ad perfeliam  mali  curationem  eonfiU 
tuendam  fiatis  effe  non  potefi.  Certum  efi  ,  lento  aliqua 
excremento  tertU  coHionis  capitisiper futuras  (fi  poros  tx- 
/udante  capillos  conglutinari  atque  calamifitari  ,  quo  per, 
capillorum  abfici/fionem  cohibito  i  incidente  liberius  aere 
in  apertos  poros ,  grautffima  fiubfiequantur  accidentia  i  cer- 
tum  quOque  efi ,  vitiofarum  aquarum  potu  ,  aut  halitibus 

ti/fimorum  incolis  endemium  fit  hoc  malum  :  neqUe 
dubitari potefi ,  eor,qui  capite  funt  mbecilHori,  citius gra- 
UiufiqUe  infici,  t/4t  illud  plane  occultum  effe  v'idxtur,cu* 
ius  generis  fit  illud  excrementum  ,  quo  veneno  infeSlum-, 
qua  ratione  capiti  potius  i  quam  aliis  partibus  infefuWi 
cur  tralift  temporis  fiponthuantfican  remediis  autem  euo- 
cantibus^  (fi  alexipharmacis  non  cedat, vnde  eximiam  illam 

que  enim  in  manife/bas  cutufiuis  humoris  qualitates  prineM 
aut  fecundas  referri  hac  poffunnlicet  pro  maiori  aut  mino¬ 
ri  prauorum  humerum  generatione  magis  aut  minus  fir- 
perepoffcyatque  eonfrmari  luem  fatendum  fit,  Hoe  to¬ 
tum  dici  potefi ,  quod  in  omnibus  aliis  venenis  explicandis 
vfiu  'venit',tas  aquas, earumque  halitus  veneno  infici  hac pro¬ 
prietate  donato,quod  capiti  fit  infefitus ,  capillorum  radici 
tenacius  infigatur,eos  mire  vinciat  &intorqueat,remedsif- 
que  omnibus  pertinac/fimi  refiflat,  ob  ignoratam 

videatur  vir  lllulhiffimus,rtisiicis  pradiafiuA  incolenii^s 
*■  **“  plura 


Lib.V.Pait.lV.  Cap.lll 


ili 


Lib.TP‘Vart. I ii.Sed.I  LCap.X. 


t^onnunquam  vcrb  folus  color  vnguii 
iiquc  liuiai,flau').nigd  cuadilnc.Quod  vi 
non  folum  ob  fubjcflacarnis  coloris  i 


fuccrefcit.  Si  ab  alio  moibo  &  vitiofis  humoribus 
iit  hlTuta.tnorbus  ille  curandus, &  topica,ac  vngui  ei 
udhibenda,qua!  fcabritlei  conueniunr. 


:^68  De  Vulneris  natura, Sccauffis. 

dolore,  que  fpcciesquardam  fit ,  &  i  Grscis  rutnpuutur.  E  quibus  patec  ,  vulnus  effe 

ci iom  fafta  lir.in  inflammationem  tam  vnitatcfn  in  parte  molli  a  re  lecanre& 


acfcribimr.Si  verb  iam  fadta  lit,in  inflammationem 
&  abrceflum  pcriculofimi  mutaci,qualis  ab  Arabi- 
bus  defcribiturAPsnaririuipfis  nominatur.  Expe¬ 
rientis  eniro  hsc  non  tefpondent.  Neque  enim  Pa- 
naritiura  Arabum  a  talibus  filTutis  incipit ,  neque 


rumpuntur,  r,  qumus  parer,  yumus  elle  iolu- r 
lam  vnitatem  in  parte  molli  i  re  fecanre  &  acuta 
fallam. 

Sivetb,vtreac  Gnido,Zit.i.Ci«>«rf.  ScPetnelius 
lih.y.meth.medir,d.cttp.6.  monet,  vulnus  foididufiat, 
atque  aliquid  de  vulnetats  gfirtis  fubftantia  a  pure 
erodatur,tunc  vulnus  in  vicus abit,aut  certe  vulneri 


3  7  6  De  Prognofticis  V ulnerum: 

ad  rcm*daram  allififlc ,  ipfamq  j  cum  contufionc  &  morbi  &  fymptomatajquibas.hbmo  iuzulatur^Ctf- 
vulnere  Isfiilcjqucm  deinde  gangrena  fuperuenies  dant-Ita  dolor  faspe  in  parce  cxquifitiicnfu^  vulnc- 
fuftulic.Et  Goilicl.Fabricius^^y^r«.fe«/.y.«&/  a.  duo  raca  bnmorumaffluxum  concitat,  hutnoimm  afBu 
exempla  rcccnfetjvnddc operario  quoda,  quifpina  xus inBammationcm,inflammatio febrem, gangr^^- 
pedepunxic,altcrum  defoemina  ,  quae  fpina apicem  Scinde  mortem.Idqieo  fecUius  accidit,fi  vulnus  fi 


380  De  Reb,  alienis  e  v  ulner.  eximendis’ 


^luUafaila  fc£tione,vcl  fe€ta fc^lione.  Eccnimfitc-  ^TnzlaxsLn^o-cumoLchamamdlinowclterchwthiax. 

Ium  non  alte  pcnccrauic  ,  fi  vafa  magna  &  loca  ner-  ’  F.Emplaftrum. 

«ofa  non  tranfiit ,  &  i  regione  ,  Ceu  qua  tendit.os,  Vc  Of.tafai  fiarcijji  num  Syrad.arundJV  nc.ygladu^ 
venas^aitcsias  sauc  -nccttos  ha  bucrit,&  fi  non  raccus  Vnc^^.jhLverbafciMy-fi^corisceUtmbiniptitref&iliyi^^i 
fit  l  magna  bcerationc :  ca  via  ,  qua  in  corpus  pene-,  rad  'cHCum.ap-efi.ayiftol.  rot.  diaamn.alb.ana  Drach.  iii* 
trauic,& -quidem  fine  fedione  retrahi  poteft.  diciam.CreticiVtiC.&.farw^eruifarutnimellisv^S, 

Si  verb  periculum  eft,ac  metuendum  ,  ne  corpus^  F.Emplaftium. 
laceretur, fi  telum  eadem  Yia,qua  ingre^m  cft,retra-^  Vcl  Of.cerSiterebimh-am  Vnc.vj^i?/flpWw, 
hacur,dilatandum  vulnus,vcl  Ccdionc^vel  etiam  finc^  V t\  cer<i.tereimh^»a  V uc.y\.colcfkoma  apicis  mualU 

fe(5tione,eo fcilicetinftrumento,quod  Cel-i^  anaync.ycerM^tiVitriol.Memamajra  Vnc.iv.  Upid,hA^ 

fus,fi^.7.Mp.5. nominat,  aut -rofto olorino  autcico-  rnattts, magnetis ■anaDiz  Aymafiich.yxicA.thuris,CAm^ 

niac,aut  aliis  dilatatotiis  inftrumcntis  ,  qub  fecilius  fhord^mumU  fitng.  dracon.ar.a  ytic.yol.imiper.  Vnc.jfi. 
telum  recraharur.Extrahicur  autem  telum  velnlani-  ouor  'Otzc\\M).ciir)i$^hytlor.'Diac\i.\\.hyp€rici  Vnc.fi,/#, 
buSjfi  id  fieri  potcftjVtcum  cxftat,&:  in  Cola  carne  in-  ^for-Vnc.j. 
fixueft  i  vel  volfeUa,cum  altius  haErct,quam  v-t  mani-  F.Emplaftrum. 

bus  apprehedi  poflit,vcl  aliis  infttumcnri8,qu«  Grje-  Plura  de  telorum  cxcradfcione  videantur  apud  Cel- 
cis  ;g(XBAjMeidicuntur,  coiiirmodi  funt  forcipes  long^,  .Mp.5  .&  Paulum  ./Eginccam,//^.6.crfp.  j  8. 

denciculat«,rcdl:5,incuru^;cxtren3a  parte  latx,rotun-  Si  vero  nullo  artificio  telum ,  vel  quicq^d  armo- 
dx:quibus  recentiores  Cheirurgi  varia  nomina  a  fi-  rum  eft,c  vulnere  extrahi  poflit,tocum  negociu.Natu- 


Lib.V.Part.  IV.  Gap.  Vlt. 

()ifpofiras{  quos  proinde  vulneris  tonginidi-  &o'ptim^  ac  diligenter  cofnmifceintu 
excedere  oportet)  feie  rcfpiciant.  Fafcia  enim  corpus  tedigantnr.  Omnia  deinde  in  a 
t  triangularis  pulvilli  angulum  dudia,  impellit  ifcito,ac  balnei  calore  liquorem  extrai 


Lib.  V.  P^rt.  I  V.  Cap.  VHP.  p8  ^ 

'  in  co  laborandam  ciTcaVC  partis  vnlncran  aa'-  'ta  fimiiiavideanrar,  fubftantise  taraen  modoaobquc 
"'lis  temperies  conferuerar.  Cum  enim  vulnera-  vites  fuas  alia  cirium  amittant ,  alia  diutius  confer¬ 
am  paniu  gl Anatio  narurar  opus  fir;  Natura  «e-  aant,dilcrepent,im6  rotafubftantia  &  occulta  pro- 


B S  De  Medicamentis  vulnerariis. 


Vcl  '^.Hert.pyrild,prfeihi^jhnaiU,verKMtm. 

Viic.].p.fyp'ricicentdwr.min^i7iDnch.v]. 

Confcinadnnir  minutim  ,  &  lagena;  vitre*  in-^ 
claiiinta!.Aidcp',cIiMr.Vnc,f.pitt£iied.pDrcmt'/i>c. 
iiyhxtjm  f.fVao.mj- 

Stent  inloco  ciidoaut  B  M.  petS-Sies  Poftea 
xoqn.  ii  confumtionem  humidicatis.  Colentur. 
ainciiicteniinthync^.xidjli  hjhuris,  myrrhd  Mu 

"F.VngTemmn."'^’^' 

Vtile  eft  &  vnguentum  Gicfatis  Magati  tale. 
^■olMjtri  ex  hyPer.%yerditq.bdfamilotd  Vnc.iij. 

Liquefiant fimulinvafc  vitteo-ftriai otifieij.Li- 
‘quefaaisadde«a//a»>i  Ibj.  e/emi  Vnc. 
■iij.balfarmTeruuiMi^acamalxKd.caramd  an.  Vnc.ij. 
(  quae  quidem  gummi  feorfum  fblui  debent  oleo 
noftro  de  hypetico,)a(»»iow«c>,^«tt<jm  i  itidm  diJfo~ 
l:itar.an.Vnc.R.myrrhd,tharii,aleei,pmmi  hedera  an. 
brach.ij.ntd  cexfalidit  ariftelech.hiftma  ,  -imnem.  ma 
Dcich.ili.diSamniCretkiDach.iij/erdii  Diach.  ij. 
humMd  fmgu.prM.\nc.i).ping«ed.  ygni  Vneq  Mifc. 
..  .  _ „  . 


}C.el.la,m>,h.'feicd\.mtJH  h.oUbam  ,  feHhtrcM 
cj.Mifcc. 

inde  oLoUuarM  fufficicnriara  ,  &  radiis  Solis 


^.oUiafjtUpiiJfMTXCailV).  terebmth.  Venett  Vhc.x‘B 
iritici  integri  Vnc.Vyhyferici  V  .radecardiubenaV/i 

leriana  an.Dtich.x.pidudfulftiHjfimi^hitru  Vnc.  iijn^ 
focifiidiOxzcha&.boli  j^rmem»fangu.  ^raconoAn.  Vn^" 
pHluertrltfmbricor.terrefir.DiicYi.i\,‘€onfolhU  maior  * 

Radices  &  herbx  -cAffo  ni^o  cotrtemJantar 

deinde  in  vas  ponan  tur ,  •&  vinum  album  efFunda’ 
tur,&  poftquam  ua  fuerint  infufa,oleum&  frumen, 
tum  addatur,  bmniaq;  ad  viniconfumticoquantnr' 
Poftea  forti  fadla  expreflione,  addantur  puberes  &' 

terebinthina,&  iterum  parumbullire-finas^&dein- 

de  in  vi treo  vafe  ad  vfum  ferua. 

Vel  ^C,.terebmh.1kij.oleicemrmnit  tbiii.  W.' Vnc 

xi.einafn.VM.iue,pherhii,g4ryephyhr.bacc.UMi,gM,l 

mhedere,fagapem,ammomaci,epepanaci!  igalbaman 
Vnc.i:thiiri!,n/aPkh.an.Bnc\i.n. 

Deftillcntur  fimul.  Fiat  Balfamum  pro  vulnerib. 

Vel  "JS'.'  terehinth.  elara^ii.  eleilini^i.  'refinapim 
V  nc.\i.thuris,myrrbt,abesMaftkh.  farceceUewe  Vnc 
m.mackdignidlees  av.Vnc.ii.craci  Vnc.fr. 

■  Ponariturhaec  omnia  in  retortamjdeftillctut  pri¬ 
mo  lentiffirao  igne.&  exibit  aqua  clara  ;  paulo  poft 


ftergatuiinequecnimfenitus  cxliccctuc.i 
relinqui  vinum ,  quod  adhxrcc  ,  &  in  eodem  rurfus 
olcum.ad  igne  ponatur  cu  oleo  deterebinthina.vel 
abiccina  lacrima.Ec  quando  ebullire  ia  incipit,adda- 
cut  mycrlia  tcnuiflrme  pHluerifata,&  in  mortario  cu 
aliquantulo  ex  oleo  in  vafe  exfiftcnte  ad  igne  liqUe- 
fada.  Addatur  pariterrefina  eodem  oleo  liquefaaa; 
pttus  tamen  percqlata,&thus  tenui  (fime  pulueriiatu, 
omniaqjcuriosb  mifceantup,&  vbi  parumper  bullie- 
tinqauferatur  vas  ab  igne,&  vbi  leftixetint.fetuetur 
in  vafe  victeojnullafaaacolaturaj&  Soli  per  1 5  .aut 
ao.dies  exponatur; 

Commendat  &  Caifar  Magatus  oitum  fmm  de  Hj- 
pencv,quod  fic  operose  paratur. 

'df  .fmtmit.  hyperici  Mii j .  ephioglojfi ,  cmfolidt  maur. 
e^H^eti  m.lAyvm  aU>iodon& potentil&\. 

Contudantur  herbSj&;  difto  vino  macerentur  14; 
horisjore  vafis  diligenter  obturato ;  deinde  fadta  ex- 
pteffione&  colatura.par  quantitas  didtarum  herba¬ 
rum  a(rumatut,&  fiat  altera  infufiojSC  fic  tertib.Fadd 
poftrcma.exprcffionej&  colat. adde  vino  difto 

OleiaMiijM  ikvj.fimmit.hyperici  Mi jjphiegtoJJiMrlu 
Segiruvxlgo  appeU-confiUdi  maior,  carduihened.  an.  Mj. 
radMEhamni  alhi,confolida  maior,  arifloloch.  rotund.  tor- 
mentilU.biJlorta  an.Vat.&.grani  tt»aerijDrach.ii. /«». 
typenciDtach.vj. 

Mifc.  Contufis  cOntundendis,macetentur  balned 
calentis  aquiiore  vafis  obturato, per  24.hotas,poftea 
bulliant  duplici  vafe  ad  vini  confumt.  Deinde  fada 
expreffione  &  colatura, facculo  prius  vino  albo  opti¬ 
mo  madefaao,add,e  oleo  ' 

Summit.l^periciMi].ophiiigtofi,herli*l!egi«eiconfolidai 

tiiatrifylman.U). 

Mifce.  Contufis  hetbis,&  fa<aa  infuf.in  balneo 
olentis  aqux  per  i4.horas  poftea  fitila  expreffione, 
«  col.vt  prius,par  quantitas  diaatum  herbarum  ac- 
cipiamr,  &  fiat  altera  infufio  ,vt  fupra,  &  fic  ter- 
o°eo  poftrema  expreffione  &  colat,  adde 

pr.hyperici  Mi\.hetenica,pimpinelU  ,pilofeSa ,  Trini¬ 
tatis  an. M]. 

Ex  his  fiant  tres  infuf.  vtfupra.Faaa  vltima  expref¬ 
fione  &  col.adde  oieo 

fiUictder.hypertci  Mi\.conp)lide,centat<rei  minor.viticcia, 
Dan.Senert.  Tdiri.Iil; 


Balfamum  vulnerarium  Magati. 
0^.gummielemiVTsc.m\.balfami  TeruuianiVac.ii]. 

tenti an.Vac.if.oleilaurini.fiyrac.liiimd mjirrhaan.  Vnc. 
iS.thuris  albi,gumm.  hedera  an.y ac.plaferis  odorati,  la- 

dani,Byraciscalamita  pingitis, ammoniaci, bdellii, opopana- 

cis,gaibani,farcodiU  an.T>t«Ai.\].rad.aHfiol.rt)t'.  impera- 
toria,angelics,di£iamni  albi,confi)lida,acori,iridis,  tarmen- 

tilU,biJ{ma,fem.hyperici,citri,certic.citri.an.ync.&.cina- 
momi  carjtophyll(rrum,nHciim.myrifticar  macis  an'.  Vnc.  K 
mafiic.aUes,pingu.draconis,grani  tinRorij  an.T nc.&.  di- 
UamniCreticiy  t\c.  j.  olei  glandis  ynguentaria  Vnc.  iii. 
baec.iunip.'VDC.iS.ceraVBC.yex  re/ina  pineaVac.  iis; 
terebinth.  clara,  lacrima  abietina  an.  ibifi.4^.  ardentis 

,Mifce,diligeh  ter  liquatis  gummis.qua:  liquari  pof- 
funt  feorfim,  cu  portione  terebinthinae ,  caeteris  verb' 
aridiotibus  groffo  modo  puluerifatis,coniicianturqi 
omnia  in  retorta.qus  balneo  calentis  aqus  per  tres' 
dies  detineatur.inde  luto  obducatur  i  &  in  .■eftuatib 
maneat.donec  exficcatum  fic  lutum ,  poftea  igne  ci¬ 
nericio  f.a.exttahatut  6lcum;exibit  ante  primo  aqua, 
quod  balfami  aquam  voco,quae  feorfim  debet  fetua- 
ti,deinde  oleum,quod  Balfamum  dicitur. 
Valdectiamiuuatii/e»?«^pinn,quadpataturhoc 

macerentur  in  vino  odorifero  diebus  cribus,builiant 
deinde  in  vafe  duplici  obturato  orificio  vafis.  Poftea 
exprimantur  Screcentis  hypetici  par  pondus  iniicia- 
tur,iterum  maceretur,coq.Bc  exprimarur.  Repetatur 
tcrtio:fivnumminuitut,aliquid  adde.  Poftea 

.  terebinthinaT BC.m.elei veteris clariyac.yijmoi 

Cqq.in  vafe  duplici  vfque  ad  confumt.vini,poftea 
e:p)rimc,&  i  fedimento  purgatum  olciim  repone  ad 

Balfamum  fequens  aD.Raimundo  Mindereto  val-i  Sa 

'yL.terebinth.CypriaM.hypericain.c\.y. 

Liquefiant  fimul.Singulatim  etiam  liquefeat  fM». 
mi,elemi  q.f.ad  ioftam.confiftcntiam,&  addatur.i^a- 
do  fere  refrigerata  fiierint,addc  parum  oUera  dejiil- 
iatMiCd.  . 

k  k  3  Henr; 


3  90  De  Medicamentis  vulnerariis. 

[  Henr.ab  Hecz.iibf.t^ed.cpfiJc  riirjhf.yo.  -viiit  mUfekSbtJiuximalhiptllticidi  ima  Dtach.ij.*/,^^;,;. 
bud-ir  hunc  balfamum.^d.  flir.thapji,hyferici,  felior.  iiimaflkh.picrificataJimgJracmiifmoceUd  'a  ricmmn^ 
/»'»»t;/<.an.Mj.Co<j.m  ol.ftm.  hyperic.  expnf.  8c  vini  tii purgatitona  Drach.i3.4<ii«  ipatica  Diac\i.6.myrrhe 
rK^r.ww.pact.aequal  ad  vini  omnimodam  confum-  Drach.). 

ptionem,h.e,dura  liquoris  gutta  igni  iniedlaCncvl-  Diffoluantur  gummi  iriaceto  ,iungantutqoc  (ii 
lo  fttidorc  flammatu  concipiat.  Seruetur  ad  vfum.Si  miil  commodi  ac  fecundum  artemjagitando  fingu. 


«ris  ambienti«,applicanc.  Atque  hoc  modo  vulnus  uari  i 
obligatum  ante  quartum ,  quintum ,  imo  feptimum  frequ 
dicmjnon  foiutme  i  &  fic  vnam  faepe  deligationem  rilol 


De  Vnguento  armario. 


plicationc  folias  Nacurae  beneficio  fanantunica  & 
volncra,qu«  vngacnro  armario  fanari  dicantur,fo- 
lius  Naturae  ope  fenari  exiftimo.  Cum  autem  si  no- 
nulUs  contrarium  ftatuatur ,  quid  de  vnguento  ar¬ 
mario  fentiendum  fit.,  inquirere  hoc  loco  Ubec. 

Primo  autem  Vngiienti  armanj  deferiptiones, 
deinde  eius  vfura,&:  qua  pro  eo  defendendo  affetri 
'folenCsproponcmus.  Plcriquc  autem  Paracelfo  hoc 
vngucncum  tribuant, aut  certe  ab  eo  propalatura 
fetibunt. 

Paracclfus  i^Ce>ftArchU('X,  1 .  hanc 

■habet  deferiptionem. 

“^.vfncxVncXy  Vnc.  fi.  pirtguedMurnanA 
VnQXyfang.htmaruyntSMdim,  Drach.  ij.  refcMi 

ArmeuUna^^C^y 

Mifc.F.Vng'. 

In  quod  lignum  fanguinc  ex  vulnere  imbutum  & 
txficcatum  imponitj,,&  vulnus  fingulis  'diebui^’ 
fcia  noua  vrina  vulnerati  madefadta  obccgic.A^  ar¬ 
mavero  inungendas  additadhuc 
Vitilia  Vnc.j.pi»^‘MMMDrach,j. 

Iohan.Bapcifta  Porta, Z,cap.  i  i.  dc 
eo  ita  feribit.;  l^rtgHcrnnm  armurium  ^  olim  a  ParacHfo 
*'  'Maxiliano  Cajari  datumi  (p-ah  eodem  expertum  maxi¬ 
me  charum  ah  eo  habitum  ejaartdm  i/ixit  ,  cuius  auU  no- 

fauciauitiaut  lignum  eiufdtm  /anguine  madefatlum  >  fu^ 
nabitur  ager,etiamli  longe  abierii. 

Cape  v/heat  (iue  mufei  concreti  incaluaria  airi  dere- 
li£la  adtpte  humani  ana  VnCiij.'/>»wfi  » fangutnis  huma» 
w.Vnc.fi.tfiJifli  i  ttrebmih.boU  Arment  ana  Vnc.j. 
Omnia  fimul  in  mortario  urantur\in  vrna  oblonga^ 

reiinquaturiager  mane  fm  ipptfa  vrina  eluat  vutnw^nul- 
loqy  addito  deligetur,  (ir  ftne  dolore  altejuo  fanubiturk 
Crollius  &ipfe  Paracelfo  id  tribuit, ac  vnguen- 
cum  Sympatheticum  fcuftellatum  Paracelfi  nomU 
•nar,&  id  ita  fcdbic. 

•  Of.adtpU  verris  aprugnitvrpni  arta  Vnc.iiij. 

^oftriiora  anmalia^*o  melior  adeps.  Vtrtujque  a- 
nimaUs  adeps  priui  in  vino  rubro  per  dimidiam  horam 
lento  igne  bulliat  ^poHea  effunditur /aper  arjuam  frigidam 
&  cechleaX  coSgitur pinguedo  innatans  ,  quici^uid fun¬ 
dum  petit  abiiciatur^  . 

'jPofiea  ^.lumbricorum  ex  vino  vel  aejua  lotorum  fex- 
tarios  duos^iorrefiant  in  ollateSla  in  fornace  piHoris  ,  ca- 

Of..hiiitis pulaeriSyCerebriaprugni ficcatii  fimali  rubri 
oderatiimumia,he matit^ana  Vnc q . 

Demum  accipe  ff/hea  e  cranio  hominis  violenta  morte 
peremtiiabrafa  Luna  crefctnteyHir  in  bona  domo  expfleu- 
letl^enerufi peri poffittnon  Chartis  aut  Saturniiad po - 

tuicem  mixtis  cum  adipe  fecundum  artem  vnguenturn  pat» 
in  vitro  clanfo  i  vel  pyxide  diligenter  ad  fuos  vftu  referi 

Si  forte  lapfu  temporis  vnguenturn  expccaretur  idUlo 

adipe  Vel  meile  Virgineo  humeblari  &  emolliri  de  nouo 
pote/l.T^Aretur  vnguenturn  Sole  in  libra  exppente. 

De  efficacia  autem  St  vfu  eius  feribie :  Perpeitur 
hac  cura  per  medicamenti/suiue  vim  Magneticam  attra- 
itiaam  ii pdetibus  caupatam.eiuamedianie  aere  vulneri 
a  idiicitur  eeniungitnr ,  vt  [piritualis  operatio  in  effe- 
flum  deducatur. Fit  inquam  propter  ceniunBienem  aPra- 
lem  cr  elementaletatvt  enim  caler  Solis  concordat  fe  cum 
lerruiita  Perpearia  cum  morboubeunte  Sole  abit  calor^ 
ita  hic  etiam, 

Tfia  ergo  pent^ijui  couffuntur  per  hoc  vnguenturn  tam 
mirabilem  eff'ef}um.i.Sympathia  Natura.  X,  lipuentia 
iorpornm  ceeUpinm»  fuas  operationts  per  elementa  per-^ 


'pciens.\.Balfamum,quad /unandi  virtute  proditum oei, 
'Itbet  homini  naturaliter  inditum  ep.  Hec  vngne ut, 


nantur  omnia  vulnera^qmcunque  teloiinuiialiu^  cuiJutu. 
tpte  etiam  /exui  irrjliOat{ita  tamen  vt  nec  r.erai  vnnn  e 
tribm  princifalmihiu  membris  lafum  jlt)modi  leltoit  ha. 
beriffr.mamp  patient  rnaltis  militaribus  a  nebis  ab. 
fe.  Et  sjaia  ejl  conglutinantis ,  fuppttramis  &  rene.,„,'s 
natur a^non  permittit, p  debMgffffsdo  applicetur, vUutn  n,- 
xium  fimptema  faperueni^ 

1.  Fugatur  telum,que  (fom  vulnerat ue  ffiipngttlis 
diebus  femel ,  p  necfffitas  vrgeat,  ^  vulnus  pt  ingenr.  **'^*it 
alioquin  fecundo  am  unitae  inunxffel  fu§ctt\,  feruttw 

nam  inferatur patientr.cauendum  etiarn  ne  de/uper  telum 
cadat,nec  ventui  nffet  in  Jocen^gido  ,  alioquin  patient 
ad  infamam  redigeretur. 

1.  Antequam  telum  vngaitConpdera,anpun6lm  z/»i- 
nusfaBumpt,quodp  tp,vngami^  defenforium  illud  fu. 


i.  Si  veto  non  poffit  cegnofcere,quam  profunde ,  vtl 
quomodo  defenforiurn  in  carnem  introiuerit ,  poteris  illud 
totum  perungere,alioquin  fufficit  locum  t  tli,quo  aliquis  U- 


4.  Non  ep  neceffe  eotifnere  vulmu  ,  more  barbiton- 
forum,fed  folum  linteolo  mundo  quotidie  circumligare,  ia 
patientis  vrina  prius  rnadefaBo. 

5.  §1^0  die  quii  inungit  telum, abpineat  w  Fenert. 

6.  Ante  inunSlionem  teli, vulnerato  etiam  citiffimefi* 
Pmurfanguis. 

7 .  In  fraBuris  ruptura  offmm  aliquid  puluerss  fym^ 
phyti  maioris  poteris  addere  vnguento,  vel  de  radicibus 


Habito  teto,quoquts  Upii,&\cupiaifciYe,\vtrtm pa¬ 
tiens  pt  moriturus  vel  fuperuiBurw,fte  experiere  :  Si  iSi 
telo  fupra  carbones  calefaBo  ,  in  tantum  quod poffis  ma¬ 
num  defuper  tenere,puluerem  efuntalo  rubro  0*  hamati- 
te  a§ferferis,ft  fudat  guttM  /anguinis, morietur  patiens, fm 


Si  vero  pire  volumus,vtrum  patiens  fe  reBe  gubernet 
in  potu  (p-alii)  requtptuihoc ,cognofcitur  / quando  in  de- 
fenprio  rnacuU  fangutnis  apparem  ,  pn  minus  tm  btne 

Notandum  inpspcr  i‘  7^0»  habitu  armis  vel  telo, 
nihilommtu  qua  mlibei  cutis  aperturam  ^  Upontm  vio- 
lentarn,per  quarnfanguis  egreditur ,  hoc  vnguento  fanari 

depau&  popquam  fanguis  adharens pecatus  eSi{tjon  ad 
Solis  vel  ignis  calorem,fedfpome  &  per  fe  )  demum  in-, 


z.  Si  vuln  us  magnum  (p  profundum  effet,pngulis  au¬ 
roris  mundipeari  poteP,fp-  recetito  linteolo  ligari, pne  <m-_ 
ni  aliovfn  extraneorum  oleortm,vnguentorum,  &  [mi- 
iiumicr  tunc  fanatur  hoc  vulnus  queeunque  modoinfi^ 

Barn  per  fe ,  0-  fufficit  ligneUum  femel  tantum  in  aper* 
tura  feu  vulnere  cruento  prius  made faBum  vnguenfopy- 
xidis  inpxu  munere,vfque  adfanationem  plenariam, 

dum  eP,requiritur  femper  recens lignellum.  ^ 

dolore  dentium  fanando  ,  dens  dolens  tamdiu  fcaripeetut, 
fcalpeUoidonee  fanguinem  emittat,  fcalpellum  popexpe-  . 
eationem  fangutnis  vngatur  hoc  vnguento  ,  pe  conftBim 
/edatur  dolor.Si  equus  pt  clauo  transfxtes  inpede,extra-  ^ 

hatur  primo  clauus  0  inungatur ,  0  eito  curabitur 
equi .  fme  fup^Hratione.  '  ^  ff. 

Eod‘'m  modo  poffunt  omnia  animalia  carnem  & 

Ofvvaldus  Gabelchoucrus,(‘»  7raBfca  Gtrmantea.  GaitldAp 
^.ptngued.aprivrft  an.Wy  ^  riit^i^' 


Lib.  V.Part.rV.  Cap,  X. 


taque  lique  fa4a  vim  rubro  infundit.  Pingacdirii 
(tuic  sddic 

pulftr  lapid.  VDC.'].famMi7itbri  Drach.  vj. 

Drach.  i\.vfme  ^xamum  huberi 

F.VrigU.  de  ciiius  vfu  fcA  eadem qui 
Crollius  habet. 

Alij  hancdefctiptionem  habent.  - 

^  .UrJi  apmgm  ad  ignem  InjuefaSi ,  rtr  fu^aaijuam  di  .altetamVqt 
fnfi  ({X.putu^  lumhrkorot^eJlr.prdiparatJapidMamatii^  'ad  vulnus  dc 


Altcrum,quod  prafupi 


rpiricum  niundi  pcrcocu 
iit  ve^or  '& Vehiculum  0( 
a6iionum,quiq;  omnes  mi 
'iflirum  intercas  tbnfcnfui 
Tertio  aurem  vires  ipfiu 


in  libra  cxfiftente  parare  iU’ 
adhuc  terminis  tempus  hoi 
•  diem  Septembris  definiunt 


400  De  vnguento  armario. 

Guiliel.Tabricium  oftcndit.Et  fit ,  vtnmitos,  hefjracdicanienta  Terb,vt  fopra  raonftr 
•qui  curahsEC  vfi  funr,Conualaifle,  etiara  magni  viri  aliuJ  pr®ftent,  quiim-vt-calorem  natiu 
tcftcnrantamcn  no  pkis  tcftari  poflunt,  qu^m  hcc:  pcriem  partis  naturalem  confctoent , 
Quendatri  vulneratum  failTojipfi  adhibitam  curam  menta, quae  nacurje  in  opere  Tuo  obfta: 


4c  1  De  potionibus  vul  ne i  siiis. 

tiooetnplsneiWrncrganwpfuroteluta  fdplaitenc»  _ _ 

gligunrjquiarroa,aut  quodvic 


. aiccgunr.  ^ 

_..co<itioainqtfe  aircruant , (aliqui  etiam  ciftac 
includunt.Oinues  vero  hoc  fedulb  cauent,ne  telum 
in  loco  .nimis  calido  fic  vel  fngido,vcl  fordibus  in- 
quinetur.Hoc  enim  fi  accidat,  curationem  impediri, 
&  -dolorem  grauilfimura  in  vulnere  aegro  confciliari. 
Qure  omnia  tunt  fiiuola  &  rupetftitioU.  Cum  enim 
iiiitea  fatis  proharum  fir,  nullam  vnguenri  armarii, 
-longe  a  vulnere  difliti,in  vulnus  elTe  polTe  a£l:ionem, 
■  ■  - it.Etr-^-^-^  - 


C  A  P  V  T  X  I. 


DS 


nta  ad  vulnera  fananda  vfut,  hin,,, 
:eina,fupri  diaum.Dc exter- 
as  aftuin ;  de  internis  hoc  capite  agemus.  3"^“"“ 


m  illa  duplicia,qu*dam  alterat 


nio  curantis  accidit  i  cacodtemonis  ope  id  qu^daminfpecievulnerariadidta.Alterantiafuntre. 
it.Certc  vulneratorum  fanguis  non  femper  frigetantia.inctaflantia  leniter  j  ne  obfl:ru£tioncs 
,a  loca.fed  fordida  f*pc  effunditur.tempote  patiant,adfttingentia;quse  ideo  adhibentutiVtprohi- 


Tantfem 


hiberno  congelacur  ,  lintea  cruentata  calida  aqua 
ardisna  cruore  confperfa  comburuncurj&ta- 
nihil  mali  inde  fentir. 

m  plane  impoffibiliahoc  Vnguentotribuut> 

rali  non  repcriuntur.Afhrmant  erbimhoc  vnguenro ' 
omnia  vulnera, feucxfimjfcu  pundim,feu  calu  >  feu 
iadu  infiida, curari  pofrc.Vetum  magna  eft  vulne- 
r«m,pro  variis  circumftantiiSsdiuerfuas  ,&  proinde 
ad  ea  fananda  non  vnicum,  fed  varia  medic.imenta 
requiruntur.  Vulnus  celo  acuto  inflidum  fine  mul¬ 
ti  puris  generatione  curatur ;  ac  in  eo  ,  quod  contu- 
fum  eft  ,  quicquid  concufum  eft,  ih  pus  abirc  opor- 
cet.Partium  maxima  quoque  eft  diuerficas.  In  part 
Carnofa  pr^cipu^  in  hominc  fano  &  bene  habito  fa 
ciU  vulnus  curatur  j  at  longe  difficilius  curat  ' 

nus  cerebro,  ncruis,cendinibus,&  li^mentis,.. 
mis  grandioribus,quales  funenn  poplite ,  infliduiUi 
Piomiccunc  quoque  curationem  vulnerum  fine  om¬ 
ni  dolorej:  quod  in  omnibus  partibus  prjeftarc  im- 
^oflibile  cft..Ccrc^finCL-uus  pundus  fit,  nemo  pr£x  potanda 


humores  fecile  incalcfcant,  (luxiles  fiant, 
xseputremnem  concipiant.Talia  patitur  c  ocW/e,e/;. 
'diuix  ,  Metofi!,dmti:g.  mmemUU,rofis,j!muUc/i,  nym~ 
pht<lj>(irri>gi!ts,fmtalis,fuaci  citrhgramunaniC.  C.  mar¬ 
garitis  ,  coralliis.  E  quibus  decoaa.aqus  deftillati,  fix 


Deinde  vfurpanlilr  qi 


im  mcdicamentaipotio-  An  tnkia 
,dicuntur.De  quibas  ta- 
itiunt.NonnuUi,  inter  quos  Bal- 
■■  ■  ■■  auidSa,lJ"'*"*“'‘ 


duin.Ronlfeus,i»  ep,pi.medic.c/iifioU6.er.s  4uidc  adx 
mittunt  in  iis  partibus  vulneratis, ad  quas  eiufmodi 
potiones  pettiugunt,vt  funt  gula,ventriculus,&  in- 
tcfl:ina,&  tunc  tOpicorummedicamentoru  fete  loci 
babentjin  - - = - 


:e  habentiin  partibus  vetb  externis  eas  reiiciunt,  iftis 
i-  de  cauflls.Primb.quod  in  Hippocratis  &  antiquorij 
U  Medicorum  fetiptis  nulla  harum  potionum  fiat  ffle- 


j.Sccundb.quod  ob  fitus  diftantiliad  exteemosat- 
tiis.vel  caput  penetrare  poiTe  tioii  credunt ,  imb  nec 
ad  inteftina  ctaffiora, quibus  fcil.vulnctacis,medica- 
menta  per  clyilcres  commodius  iniiCianrur ,  quam 
la  exhibeanturiimb  adfttingeBtia,qus  plctuqj 
tdmifcentur.impedire  putant ,  r  " 


--  dolor  fit  Kgromoleftus.  ,  _ _ _ ^ _ ^ _ . 

Atque  vt  bsec  concludanmSjfanario  vulneris,que  ad  partes  penitiores  non  peDettent.Teitib,quod  in- 
Vnguento  armario  tribuitur ,  vtdibtum  ,  plerumque  ter  medicamenta,  c  quibus  potiones  parantur  ,fint 
Iblius  Natura:,qu$  non  folum  leuia ,  fed  &  grauifli-  eilm  calida  &  aperientia,vt  hemka,vmmca.artmijla, 
ma  vulnera  fepe  curat,  opus  eft:  quod  vel  ex  eo  pa*  garyophytlata,cardmi  hmedt£tm,&c.tiim  frigida&ad- 
quod  tot  diuerfs  huius  vnguenri  defpnptiones  Uringentiasto fympUtmnp^roUiCtjtiifstim, femg«^oipai 


compofiti,  falcem  lardo  aut  pinguedine  porci  vtun- 
tur.ac  nihilominus  vulnera  fanantur.quod  fe  vidit 
fc  teftacur  antea  allegatus  Iohan.  Coletus  ,  ia  Qeco- 


:.vt  ita  hon /aris  conftet,  ci 
elfc  debeant  medicanienh,e  quibas  has  potiones 
pacantut,&  quas  vires  ilis  potiones  habeant-Q^arx 
tbjClani  tamen  pletaque  fint  adftringentia exhibiti 
plus  d^mni ,  qudm  commodi  allatura  putant  i  cum 


Vulnus  aliquod  grauiifimum  fanetur ,  quod  fi  n: 
rs  vites  omnino  fuperarc  videatur,  vi  ipfiusdsmo- 
nis  ex  padio  feuexplicito  feu  implicito  ad  curatio¬ 
nem  hanc  alledi  id  accidit.  Neque  fufpicionem  hu¬ 
ius  rei  tollitillud,  quod  nonnulli  dicunt,  omnia 
fimplicia,  qus ad  compofitionem  huius  vnguenri 
adhibentur  .  ellc  plane  naturalia  ,  nullos  in  compo-  in  vulneribus  thoracis  habet,e 


inundione  adhiberi  charadetesjvclcon 
iurationes&incantationesNam  non  folum  fub  cha- 
■  radetibus  bc  confecrationibus  ,  aut  certo  verbo¬ 
rum  modo,fuum  padum  occulcare  poteft  Diabolus, 
fed  &  fub  rebus  naturaUbus,fi ipfo  iubente(quod  fit 
in  pado  primo  &  explicito.cui  implicite  alii.quica- 

'  * .  Ite  fe  adraifceic  poffunt)  res  na- 

tatsfunc.vfus.ad- 

_ _  .  lies  ac  magies  fub 

nagneticarnm  adionum  velo  obuolnuntut ,  &  ob- 
!°>(‘1“°'^  tamen  plerumque  na- 


plus  damni ,  qti 

epae  atque  alia  vifceranobiliora  obftruunCi 

Verum  enim  vetb  negandum  equidem  non  eft,  yffrgtiin. 
apud  antiquiores  Medicos.quantnm  egq  quide  mc- 
mini.de  hifce  medicamentis  mentionem  fete  non  fi¬ 
eri  :  poftetioribus  tamen  frequens  eorum  vfus  fuit. 

‘  '  .qus  {Slenus,5.)»etb.c«/>.<i.dc  potionibus 


adrareviden- 


rurales  ad  alios.qubm  b  Deo  cr 


tur:Sc  facit  potionum  harum  mi 
de  dynamidiisSt.de plagatCfii  exhibet  ex  vino  pihfel- 

Um,p'.antagi)!ent,fragariamgaryopyllatampirr>pmllmi 
hederam  terrepem,hetomcaitt,agrimomd.B.tmiilo  de  ml- 
mril>.fanand.ptseCct&>itpilefeUam,agrimomam,hederMt 

terrefirem.Et  in  Antidotario  Mefues ,  fuh  finem  dijlia- 
Sion  I  i.poft  emplaftra  tthis  potio  exftat: 

.garyophyllata,rad.artemifie,pmpinelU,  camomiIU> 
pentaphylli,  herba  ■venti,  violarum,  caulis  rubri ,  coma¬ 
bis,  teneritatum  rubianaVi].  rubea  ad  pondus om- 


BuUianc  hsc  omnia  in  vino  vique  ad  medietatem: 


1  aliquo  modo  prodeiTe,  jmpoffibile  non  eft, 
;dibilc,cum  infcnfifllmus  hominum  hoftis  fit, 
ifque,  quocunqjmodo  potcft.ad  nocendam  paratif- 
ilmas,&  proinde.quantum  poteft  ,  b  Deo  Creatote 


poftea  colfnt.  Colati 
iterum  ebulliant  &  colenti 
Equidem  Chtiftophotus  .< 


tertiam  partem 


mellii-. 


. _ ^  _jdcHoncftis,«» 

codices  hoc  habere  hoc  medicametu 
fctibiq8tIo.Manacdus,i»  comm.in  hunc  lecum  fe  nefei- 
re  feribie ,  quo  cafu  hsc  mixtura  in  hunc  locum  ir- 
repferit,8£  potus  eroplafttis  additus  fuerit.  Idem  ta- 


Lib.  V.  Part.  I V.  Cap.  X  L  403 


mcn  Chriftoph.Gtorgius  de  Honeftis,  eod.in  Ixs,  fl¬ 
ue  Mefaes  fir.fiue  alterius,  in  multis  tamen  aliis  au- 
totibus  defctiptam  rtperiri:S:Io.Manardus,eod..»te. 
potiones  eiufmodi  ad  vulnera  noua  &  antiqua  effe 
vtiles.fequc  eas  non  fcmel  eitpcrtum  effe.ac  curauil- 
fe  iis  folis  pcflima  &  defpatatavlceta  fctibit.Eafdeni 
vlutpatunt&alii.non  folum  Empeitici,fed  dcdoflif- 
fimi  &  peiitiflimi  Medici  ac  Cheitutgi.Guido,  fitr;. 
i.aeow.par»e,ca®.  9. Io.de  VigoM-i-cap.  10. 
Anglicus  ,  NicoUus  Maffa .  ep^.  i8.  Io.  Tagault. 
Uir.x.  InfiitHt.  Chciruri.  Io  Andr.i  Cruce,  de  ™4»en 
traU.  i.lik.  4.cap.4.F3lopIus,de  vxhmh.cap.i pe¬ 
tras  Andr.  Matthiolus,(>»Wr.4.Di»yeer>d.cap-iS.Am- 
bror.Par2us,Wr.i8.c4p.i8.Hiet  Fabricius  ab  Aqua- 
pendenre,  lih.iXhiirurgMp- 1 } .  Ludouic.  Septalius, 
Mimaixerf.  medicar.  Uh.  i.nan.  1 8 1 .  aliique  plurimi. 


fharacis  thn  mefliamm  vulnera  fanari,  ejnalahalia  & 
nuite  prarfu!  auxilio  CKraricenfibanfKr.  Et  omnino  id  a- 
agunt  hsc  medicamen  ta.vr  (anguinis  nimiam  humi, 
diratem,quK  ad  glutinationem  parumapta  eft,abru- 
mant,probatn  pto  generatione  carnis  materiam  fup- 
peditent,&  aiFHuitum  ad  partem  vulneratam  modera¬ 
ta  adfteiffione  inhibeant.Et  Guido  de  Cauliaco ,  ir. 
3.  doSrin.i  .cap.i  .fui  feculi  ftylq  ifa  feribit :  /»  ahti- 
(juis  vkerihuidn  fiftidatis  &  cancerdtis\n'ec  non  &  in  f an¬ 
guine  congelato  ininteriorihui,acin  fanie'congregata  inpe- 
Bore  ,  &in  glandulis  intrin fecis,  &crepaturis  quandoque 
coitceJfi.Qak  eadem  ex  eb  habet  Id.Tagautius  ,lik  1. 
Inliittd.Chetrurg.^t  ih  his  cafibus  audafter  fe  illis  po¬ 
tionibus  vti  feribit  Iqh. Andreas  a  etuce,iifquc  ma¬ 
gis  in  diuturnis  ,  fiftulofis  &  malb  rriorigeratis.  Et 
Ludonicus  Septalius, /eco4//e_54re,ftribit:rir  'copiofo- 


De  Di^ta  vulneratorum. 

'Coq.  ad  Eleauarii  confift 


Lib.  V.  Part. T  V.  Cap.  X I  i  L  40$ 

vel  nii'nus,cb  tenuior  vclple-  topiofum  fanguiiiem  ^  vel  prauos  humores  ge- 
niorviauspr*fcri6cndus,vrcx  eodem  Hippocrate,  neret. 

i  Ur  ewww.3.f.  1  !•&  Ga-  Deinde  parris  imbecillitati  fuccurrendum  robo- 

len*o>  coTnrnAbidMdcrc  eft.Dandiira  tamen  hic  et-  ranribusjdolor,fi  is  adfit,mitigandus;fi  calor  alce- 
rijn®  eftali<iuid  a:tati,tempori  j  regioni  >  confuctu-  randusj&  eandem  fanguiois  copia  imminucnda,ac 
dini,rempcrarnrae, fecundum  rph.i  Vitiofi  humores  euacuandi'.ld  quod  vena;  fcftionej 

Porum  quod  attinetiin  noftris  regionibus  fatis  vel  purgatione  perBci  poteft. 
commode  bibitur  cercuifia,  potus  puta  ex  h^brdcoj  ^  Iraque  fi  fanguis  in  corpore  abimdetivtmctuen- 
«cl  tritico  paratusjquiE  nunc  tcnuior,nunc  craffiotj  dus  fit  cius  ad  vulnus  deHuxus,fanguincm,Tiili  an- 


tupri,  firt.l  .(.'j  .iritet  di 
funt  propofita.Mcdicatni 
'verfus  rad  icem  venarum  1 


•iiuf  'ncruorum^  tendini, 
^  de  funciara  mmorm 


Lib.  V.  Part  I V.  Cap.  X  V.  409 

4  CouuUlfiojCju«  in  vulnus  incidic,lcthalis  cft.  Mc  non  conucniuirt.Non  conueniut  guoquc  aqua 
partium  ncruofarum  vulncrib.  &  frigidajcumvt  Hippocrates, 5 fcribir,/rt- 
inSbgendum.  e^fivnfjuir  tamen  fcu  lethale,vt  Ga-  gidum  ftt  inimicum  oJfibM.dentihfu^netuistcerehro  ,  dor- 
jgjj^^5,;»w.cxplicar,hic  non  id, quod  ex  ncccfljtatc  .fali  mtduUc-yCalidHmvoo amieuin.la\h  ned  aliamcdi.- 
tc  {onper  mortem  af&tCjfed  quod  periculofum  cft,  camenta  a^u  frigida  neriiis  vulnctatis.admoucnda. 
&  crebro  modura  mortem  afFcrt,figni6cac.  .  .  >.  .Cdm  enim  jietui  partes  finr€xangues,paucoinna- 
4.  Quib.funt cum  vulnerib*(neruoru puta  )  tu-  ;to  calore  prscd!ti,&  exquifitifljmo  fcnfu;do.naci,fri- 


410  De  V ulneribus  neruorum. 

4endumq;Fef  rpinam  ad  caput  &  coUuitt.  inq;  alto  Utentia  «crementa  foras  trahant ;  &ri 


Lib.  V.Part.  IV.Cap.XV 


Lib.V.Part,  !  V.  Cap.  XV 11 

nr ;  &  talia  vulnera  in  vkera  ea-  So  exltrint^von  offe  qnidem  fraElotfi 
necanc,vt  Galenus, 5.  auulftyiufi  repojin  permaneanti  eoni 


414  ^  ulnere  cum  contufione. 

uetnt  &  ohete  tar.  Et  cum  flusiofles  fadU  ad  has  tea  in  pus  mntetdr.Et  cum  ad  p 


4iS  De  Sclopetorum  vulneribus. 

'VnxereteUmam,fcrriim^ue Armare veueM.  ,  Tolis  fujSputannblis  periti  Cheirurgi  fubfiftune.fei 

Virgilias.Wr.io.  Sc/t/iiidixit.  EtOui-  putredine injminente  ,  quse  gangtainam  facilcin- 

■ims,lib.i.Trifl.  ducete  poteft,vnguentiim/Eg.yptiacum &alia,q„, 

Nam  nohari ferre  itttSilfvirttsimfi.  .  .  gangtacnam  auertont ,  medicamenta  vfurpant ,  yj 

Sed  de  hoc  non  eft  quaeftio.  Verum  de  hoc  'qua:>-  poftea  de  curatione  dicecur;quae  tamen  ita  compa- 
ritutian  Omne  Vulnus  fclopeti  globo  inflidlum  fit  tatfc  efle  dcbent^e  fuppuratipnem  plane  ii^ediat; 
venenatumsjriod  negatut.Ideoque  ficut  non  conw  cum  nullum  vulnus  conrafum  fanari  poflit.nifi 


De  Sclopetorum  vulneribus. 


De  globorum  toetraSiione. 


’mb  eximenda  fune.  Et  quidem  ittaextrailio  com¬ 
modius  fitin  initio  ftatim.cum  tum  dolor  adhuc  fit 
minor,vt&  inflammatio.  Si  tamen  talia  ptimo  ap- 


Ptimb  etgo  globuli  e  yulncte  extrahendi.  Idque 
vel  ptimo  apparatu, vel  fi  id  tum  non  liceat.nec  fle. 
ri  po(fit,reliquo  curationis  tempore faciendunuSo- 
lent  autem  globi  ea  via,qua  ingrefli  funt,& ea  qua 
tendunt,exttahi.Nam  fi  globus  altb  penetrauerit, 
vt  oppofitae  parti  vicinior  fit,&  per  cutem  ac  carne 
fiibiedtam  tangatur :  parte  incila  per  illam  gltrbus 
ex  trahendus. Si  autem  ita  alte  non  penettauit.vt  ex 
parte  oppofira  commode  extrahi  poifitJ,lpecillo,ea 
-  -  tte.qua  globus  veni  t,immiflb,globus  ii - J  -  - 


De  medlcitinentis  ai [clofetorum  vulnera 


Fieri  equidem  poteft.vt  in  vulneribus  etiaven^-  M,i 

feflione  aut  purgatione  opus  fit.  Verum  cirm  fftud  aJ/ij 
vulneribus  hifce  no  ptopti  um  fit.fed  cum  alik  vul-  '«i»! 


De  Sclopetorum  Vulneribus.' 


ratio  infl;iraenSa,vt'gat*gtafD*,fuprajfi<rt.r.«p.'r<k 
diffcum. 

”>  Inprimis  vero  vulnera  i  fclopctis  inflidka  curata 
difficilia  reddit.cu  offa  in  brachiis,  femore,  &  tibia 
fcangutut.itno  in  plurima  fragmenta  f?pe  cominuu- 
tnr,in  quibuscum  ncruofa:  pattes  plerumque  la:- 
dunrur,&  ifragmcntis  offid^ngunturiinde  dolo¬ 
res  acotiffimijConuulfiones.gagratna  oritur.  Ciuod 
6  accidat.vulgares  Cheirurgi  frequenter  ad  ampu¬ 
tatione  totius  membri  properant.  Verum  etfi  inter- 
du,vt  rotius  faluti  profpici«tur,hoc  faciendu  firita- 
men  quandiu  adhuc  aliqua  fanarionis  fpes  fuperefti 
id  no  faciendumiciim  Narura  &  in  his  vulneribus 
miracula  prseftate  foleat. 

Curandi  ratio  eft  eadem ,  quK  fradturarpm  cum 
vulnere,  de  quibus  part,  j  .cap.  a.  dicetur.  Priiria  ni¬ 
mirum  cura  effe  deber.vt  magna  offium  fragmenra 
fuo  loco  teftituantur,  &  coniungantur.  }n  ferulis 
tamen  quae  in  offium  fradlutis  alias  applicari  Ib- 
lent .  adhibendis ,  cautione  opus  eftscum  ex  earum 
vfu  feciledolor.CDOuulfiQjinflamatio  dc|gangr»na 
excirari  poffit,quibus  malis  aliis  haic  vulnera  ob¬ 
noxia  funti  fient  nec  illa  cataplafmata  glutinatoria, 
qua:  tenaciter  parti  adhaerft.eaque  atdle  cdftringut, 
facile  locii  habentrcum  parte  confttingant&  dolo¬ 
rem  pariant.Commodum  ergo  cft,vt  poflqua  offa 
compofita&  coiunita  funt,  membeu  locetur  Sc  fir¬ 
metur  in  lamina  plumbea ,  vel  corio  tqadefadlo,  vel 
alTcribus  illis  feufchidiis.quas  plauffratij.du  tubu¬ 
los  rotaru  excauant.terebva  caua  exfcindunt/i  aqua 
prius  madcfiant.Hatc  enim  omnia  &parteni  fradtam 
retinere, &  nihilominui,quantum  libet ,  fleai  pof- 
funt,ne  dolorem  inferant. 

Loco  vero  Cataplafmatum  illotum  emplafttum 
'aliquod  vel  cerotum  imponi  poteft. 

Vt  ctrt.  4v.tbfi-p«/».  cmif.  tilU  Vnc.  ifi. 

tmhirtthM  nc.ij.Wi  /irmem  V  nc.j.^cci^cr^mj  Vnc.  ij. 

Coq.ad  cetot*  onfiflentiam. 

Vel  ^MuciUprad.cmfflid^  maior.vifef  pomor.  m. 
V aC.iiyofimaUiiiili  jirrnim  4».V nc.  i^.Jiicci.geramj 
V  nc.vj.paf». «««.«/!«  V  nc.i  j.oire//.  cmr.xx.tml>mh, 
l/ci&M.lumliricm.V  nc.iij.Mifc. 

Plutaeiufmodi  proponentur  infta,p4rf.5.  difra- 


Aer  fit  ficcusiln  reliquis  temperatus,  &  potius 
ad  calidum  .  quim  frigidum  ,  declinans.  Vidtus  fit 
tenuionita  tamcn,vt  viriuSf  conluctud^jjl  habea¬ 
tur  ratioi&  vt  in  omnium  vulnetum.ita  in  hoc  pre- 
.  cipue  genere  cibi  fint  boni  fucciiab  omnibus  vcr6 
Gibis,qui'pr3uum  fuccura  prsbent,  accurate  abfti- 
nendu.iCget  vino,nifi  plane  adfuetus  fit,  abftineat. 
Qui  enim  ei  adfuetus  eft.potum  aqua:,  fi  cereuifia 
non  fuppetat.non  fecile  feret.  Caueat  quoque  vul¬ 
neratus  ab  ira, corporis  motu  mmio,cum  quies,  vt 
Hippocraees,de  ■uirerifwr.docet, omnibus  vulneratis 
vtilis  fit ,  labor  noxiuSivtSc  Venere.  Et  omnino  fi 
in  aliis  vulneribus  direta  accurata  opus  eft ,  in  hoc 
vulnerum  genere  inprimis  requiritur. 


t-  ryiAnuem  curationem  peculiarem  etia  requirunt 
vulncravenenata.fiue  venenum  globis.lagittis, 

fiue  animalium.vt  canis  vel  lupi  rabidi.vel  alterius 


Venenofimoffn,fidei&u  fcotpionis,afpidis,vel  alre- 
tiusvenenofi  animalis  inferatur.  Et  quid€  vulnen* 

'qute  d  fetarum  venepatatum  motfibus  vel  iabnj 
inferuntur.plus  nocent  vi  vcnenata,quim  vulnere 
qua:  pleruq;  per  fe  no  funt  magni  momentiiat  vul  ’ 
neta,  qua  telis  venenatis  infetutur,  nonfolfinivi 
venenata.fed  vt  vulnera  etiam  fiepe  funt  periculofa 
Ho,c  loco  non  pratereunda  lues  d  fcatificationc  r,-  u 
contraaa.quam  liiem  noua  Motauicam,  dcBrunni  iS"* 
luetn  pppeliaruht,  quod  Btunna-Motauisc  oppido 
primo  annoi  5  77.innotuerit,dc  qua  peculiare  libcl  • 
Ium  ediditTh.Iotdanus,  que  lib.6.  tbftrMt.  inferuit 
loan.  Schenclfius .  De  eadem  lue  ttaiftatum  fctipfit 
Io.  Spotifehius  ,  atque  infcripfitdj  fcarificationit 
fymptomatibus.Facit  quoq;  eiufdem  mentione  Io3 
Grato,!»  epifi.d Schi,lzi(,mUeU.tpipi.if ^.Samtoiui 
hac  cft:0»i»e>  ijuotijmt aitm  1  f  77. dic  L«cit{cx  feqq 
tamen  colligo,quod  non  foldm.qui  primo  diebrm 
ma  fcatificationes  has  adhibuerunt  j  hoc  malo  fint 
cotrepti.fed  omnes  .qui  a  bruma  vfque  ad  vernum 
folftitium  iis  vfi  funt )  Brmm  puUicum  ialnema  in. 
grclftfinl ,  &  fcnrificalioites  adhibuerunt  i  iUicc  cnrcpti 
putamur.  NetVue  cito  mxam  ptrfenfertyjtgna  lahis  rtet'- 
pu  nenfiasim  emerferum.  Stintyfiihus  o^idwm  oecHl. 

poris  fpacie.pro  robert  nimrum  tam  agentis,  quam  reni. 

freta  quadam  ignauiafeu  torpere grauati,pigri,inenet  ad 
confret»  munia  ebeunda,ammo  quoque  abie£lo,triJhs  vul. 
tu  eonfpiciebamur-, natium  facili  color  in  pallidum, vign 
oculorum  interuuin,cireulofufco/!cm  menfiruaiit  mulii. 
ribus  dcformem,frbito  immuta, us.Mmifeais  timfi pro. 
didit  fignis.  ('efligia  cueurbitularum  turgefeentia  exim, 
pio  ardor  inuafit  imminfrs  ^  immedicabilis ;  quem  fcedi 
abfcejfus  ^  vlcera  'exctperunt  putrida,fame  taboque  fui. 

lit  , profluxit  pituita  tenuis,ftrofa,matcida,faniefquem- 
cofauUis  etiam  acris  erodenr.ium  caro  cucurbita  am^ 
bitu  cireumfepta,corrofr,putrtfcens,tetrum  vt  e  Tiltpbiit 
ae  phageianicit  vlcertbut  inuexitfattoremMi  admira. 
tioni  dignum  initio  ,  quod  e.  tot  aflixii  cucurbitulis ,  rJira 
alii  decem  plus  minus,ires  quoque  tantum  nonnulli  apponi 

rensii  Sartoris  e  quindecim  ires)ix  iis  omnibus  in  foedam 

lis  confperfum,facies  informis, tr  fle  frpercilium,  horridus 
vultus, dorfum ,  peilus,  abdomen, pedet, loci, d  fumrno  ai 
ima  porriginofafcabie,cruflaceifque  vlceribus  frpta  cutm 

pollicis  amplitudine  ,  ambitu  rubente,  candida  frperlicie 
polluta, tSr  deturpata,ecmere  erat.Manabant  hae  quoque 
pingui  liquore, mucore  lento,quinonpns,fedfamemrtfe-> 
rtbat  lucidam,  u  nsJ  nnq,  htXet.  Imo  fcabie  frblata  ^  eu. 


tiliginibus  plumbei  &frfiicclorit,remqnferunt.Progrif- 
frmorbi  in  capite  calli  eoncreutre,qui  frmmoctm  dolore  ' 
rupti  veldiJfeBi ,  melleum  quippiam  &  tenax, eeu  ex  eo- 
niferis  arboribus  laticem  exBillare  videmus ,  lentum  ind 
quam  (ir  vifeidum  marcifcentis  pituita  argumentum,  tx- 
fudabant.  Abfcejfm  hi  fordi^  virtqiie cocoetiei,pojlqu» 
magna  digieuttate  expurgati, tp'  nen  minore  came  rurfrm 
prodietla,coalmjf:nt,  noutm  prorupit  fymptoma.  Vniuaf 
corporis  arius,brachia,fcapula,cubisus,  hstmeri,  frrt ,  ti¬ 
bia  ,  pedes  mi,pnnSuris  qHibu/dam,quaft  aculeistimsu- 
fiffifte  villicabantur,aefi  ferris  difrindereuturipetignutm 
vbs  tibia  maxime  excarnis  lacertorum  non  fulta  tborit 
a  filo  perioBio  veflitur.  tJUembra  pouderegrauiafal- 
cra  pofiulabant,imo  tjr paraljfi  quibufdam  minata frectl- 
laiorum  bonopeio  erigi  necejfe  habebant.  Mulla  tam  quiesi 
doloribus  noCle  diequt  indejluenter  sorqueutibus.  Et  hi 
dolores  non  vnitu  aus  alterius  diti  fpaeiunt,fed  per  inte¬ 
grum  mtnfem  durauerunt.Capitt  quoque  non  fuit  immu- 


LikV.Part.IV,Cap.XXI.  .  .425 

>w.i\r5w»  friter  achoret  fufra recitataiigtmmuta  &iAU  nei fordiu  aliquid Scmaligni ipfi  A3\ixCiiCct.  Conta- 
it!^v«rrucu grandibitipmilttidoloribm  vch<tntmibHt  #»«  -gium  etiam  cucurbiculi  adhirerc  potuitjqu^  non 
^t(f^attir,circaregioTitm  occipit^  petijfimuint  ^uiptAter  tiempcr  ea,  qui  debent,  diligentia  mundantur.  Et 


42  5  De  Morbis  &rymptomat. vulnerum. 

>fia.Etlic>tmagna  potis  vel  fatiki  'Oopia  non  ef-  [piffime vulncribils  accidit,  ptscipui  partium  her. 
^ uatrtaincn  fi  materia, quae  effluit,  fit  praua  ,  color  uofarutuicum  ob  dolore  affluxus  fanguinit  ad  parti 

partis  nrutecur,pattifque  dolof&  erauitas  adilt.ina-  affeflam  concitatui",dcindeciimfangHis,quoJ  non 
teriam  vitiofam  quidem  adefle ,  fed  non  expurgari  fatis  efflnxerit,pucrcfcit,  & facile  inflammationem 

indicio  eft.Interim  febris  figna aderunt ,  qus  pu-  'concitat.quam  fufliciens  fanguinis  effluxus  prica- 
ttedinis  notas  in  vrinis  exhibent.vcl  non  exhibent,  uet,de  quo  Hippocrates,i/t.3e  yiarihus.  Si  flarim 
prout  materia  venis  &  arteriis  tnagis  velminus  provaletudinelanguisplus  rainufveiplaga  finxj_ 
communicatur.  rit,&  ipfum  vulnus  ,  &  qure  iuxta  funt ,  miniis  ml 

“•  Atque  febres  tales  magis  vel  miniis  periculofae  flammationC  premuntur. 

funt,prout  put  redo  fiierit  maior  vel  minor  ,■&  iri  Si  ergo  inflammatio  metuatur,  &  fanguis  non 
parte  nobiliore  vel  ignobiliore  ,  ac  mitioribus  vel  fatis  fluxerit,flatim  vena  in  loco  oppofito  lecandas 

f;raoiotibus  ftipata  iyinptomatibus  ,  &  qu6  fei-  &  pro  viribus  sgd  fanguis  euacuandus.  Imo  fi  in, 
ius  vel  difficilius  materiae  vitiofse  effluxus  patari  flammario  iamadfit.St  vites  ferant,ac  neceflitaspo- 
poteft.  ftulec,vcnafedtio,8c  purgatio  quoque,  prout  opus, 

'Curatio  in  eo  confiftitinprimis,vt  putredo  qua-  inflitui  poceft.  ■ 
primum  in  parte  affedla  coerceatur  ,&mateti£e  vi-  '  Sia  dolore  excitata  fit  ihflammatio  ,  vtis  colla- 
tiofa:  omni  modo  exitus  paretur.  Putredine  enitii  tur,6£  fimul  affluxus  humorum  reprimatur,  danda 
.  fublata  fehiispoflea facili  euanefeit.  opera.Auiccnnasinhunc  vfum  inprimis  commen- 

Tandem  eft  febrium  genus ,  quod  in  vulneratis  dat  cataplafma.quod  paratur  ex  mtih  l^mkoia  vino 
ex  vitiofo  humorum  apparatu  oritur.  Si  enhn  cor-  adftringente  coitoiin  mortario  contufo,  &  in  foti 
pus  vulneratum  fit  rmpururo,facilc  fieri  potefl; ,  vt  mam  cataplafmatts  redado  .  Poteft  etiam  Catapla- 
febtis  occafione  vulneris  in  eo  accendatur.  Fit  au-  fma  fieri  ex  furina  hordei ,  lenticula paluftri ,  auricult 
te.m  hoc  dupliciter.  Ptimii  ex  fpiticuum  &  humo-  murit,oleo  rdfaceo.Si  his  inflammatio  non  cedat,telii 
rum  poft  vulnus  acceptum  commotione.  Vt  enim  qua  cura  .vt  fart.iutap.  5.  deinfiammatuneii&mi 
in  cotpoiibus  impuris  atiis  ex  animi  &  corporis  peragenda, 

;motibus,quod  &in  partu  in  focminis  accidic, febres 

accendunturrita  idem  in  vulneratis  ficti  poteft.De-  be  EryJifeUle. 

inde  ex  putredine  in  parte  vulnerata  febris  accen¬ 
ditur.  Vt  enim  inpuetperisexlochiis  ac  fecundis  Si  eryftpelas  vulneri  fupetUeniat ,  id  ex  fignis 
retentis  febres  accenduntur  ,  idque  eh  faciliils  ,  fi  'part.i.caf.j.de  Erjifipelatetaiitit  patet.  Quaratio- 
corpus  fit  impurum  :  ita  fi  putredo  in  parte  vulne-  ne  antem  curadum  fit.ex  iis.qure  ihidem  dida  funt, 
rata  accendatur,  vaporefque  praui  venis  communi-  iiranifeftum  eft. Equidem  Hippocralcs,/<i.  de  vlceri- 
■cati  vitiofos  humores  in  iis  orfendant.facile  febris  #»J,docet,vbicunque  vlceri  (uperuenetit  ctyfipelas, 
otimt.Febres  autem  tales  funt  vari:e,,pro  vario  vi-  purgandum  corpus  efle.  Et  quidem  fi  bilis  abnn- 


Lib.V.Paft.IV.Cap.XXrU. 

enis,  fed  8c  mediocribas.  Verim  dc  fym-  'cara.vt  rupt^ca/i.i;  Jfz/nhtrii 
hoc  fupric4p.  1 4.  didom  ,  quK  ibi  yi-  inftituenda. 

Oe  CtHDulfionibus  ^ 


42‘S  De  Morbis  &  fy mptomatib.vulnerum 

huiafnjodi  Vnas  made  cum  quibufdam  prccit 
- — - - denoratui ,  qui  hotoinem  eo  die  ab  otnni  vulm 

'CA  P  VT  X  X  I  V.  In  eodem  libello  docetur  ,  quemadmodum , 

VenerisanreSoliaexortum.exboroinis  fufpef, 
CAa  liceat  chriHUno  periiplis  e^  Miis  ap-  rota  necati  cranio  mufeus  «um  certis  precibus  ( 
yenfis  ,  vel  RmlubJ modi,  \fe  radendus  fir  qui  H  m  veftefub  finiftm  utillaiu 

^  A  a, mi,  iLoUtilemprapre.  nss  geftarur.hom.nem  eodem  modo  mumlabil 


iOc  fpeciefdutdrtirrepfil[e.,velHtaUufrem  fanBion 
fy^uam  Medicinam Jta  yiatidiffimis  defideratijfm 
?  profnijfis  addidijfe  vires  Yeli^onis ,  ad  t^uam  Tnaxx 


4^^  £)e  [mpenetrabilitate  ab  aiTnis. 

VetiSm  fit  fani,(quod  tatUenWtiaam  at  iis  pio.  ^ffitiiiatquc,fi  qiiis  pancti  creta  citcnlum  infcnl)». 
batom  )fcotpiones  infetibrcs  fubiici  figno  Scorpii  '»in  eius  centrum  lubulam  infigat.omnes  tnnfS 
in  ccelo:fcd  quid  hoc  ad  fcorpione  gemmq  infcnlp-  eo  loci  in  circulum  illum  lciruras,&  ibi  pcrroanfui 
-tumtCcrte  fculptus  vel  piftus  canis,  vel  fcorpius,  ras,doncc*fcbula  iterum  epariete  eucllatur.Credat 
non  cft  fub  eodem  genere  cum  cane  vel  fcorpione  ludasus  Apdlajtron  egor  ' 

■animali- .  ,  .  Suntramen.quihodieefiartr  idnon  foKm  „c- 


De  Tmpenetrabilitate  ab  armis. 


CAPVt  I. 


457 


4  8  De  Fradura  cum  vulnere. 

■ - - -  vulnus  fanetur.Rcpofitiohicomniho  difficilis  eli 

CAPVT  II  propcerpartesvulneratas.quscfincdolorc&couul. 

Conis  meta  extedi  no  jpolTunt.Rcponcdi  tainc  ratio 
„  ,  cft.vt  primo  extenfio  fufficies  fiat.fed  fine  violetis 

De  FraStura  cum  vulnere.  qyjj  p,  j,g  fijfficiat, firma, fertamentasvedlibus  finiilia 

magnitudine  diffetctia.ad  manu  fint.ex  quibus  co- 
r  it  lMfignisfta(autaedifferentia,’&quiecurationem  ueniensaliquodinfetiore  parte  humiliori  offis  fia. 

1  non  parum  variat.eftftaauta  cum  vulnere.  Ac-  di  parti ,  fuperiore  veto  fuperioti.vcdis  inftar,ad- 
cldit  autem  illa  ,cum  offium  ftadorum  eminentia:  hibeatut.atque  ita  ofiafrada  in  locu  fuum  copella- 
acutffi  incumbentem  carnem  perforant.  Q^od  tur;de  quo  Hippocrates ,  i.de/ntflar.rea-t.  35, Sios 
cu  fit.merabrum  bteuius.quim  prius  etat.tedditut:  ctia.quod  fuper  alterum  excidit, vedli  idoneum  loci! 
vbi  autc  offa  denudata  in  fuaro  fide  reftituta  fiierut.  non  relinquat  aut  ita  acutum  fit ,  vt  vedis  efffigiat, 
ad  priftinam  longitudinem  membtu  redit.  Interdu  fcalpto  excauendum.donec  vedi  locus  fiat,&  firmi- 


440  Affedib.p.  n.  qui  trad  accid. 


aum.volfelU  extrahendum  ;  fi  quidem  fine  dolore 
Sc  violentia  extrahi  poflit;alioquin  Natur?  negotiu 
■  committendum.qusfenfim  id  ,  qnodagglutinare 
non  poteftjfepatat.Qus  tamen  i  Medico  adiuuan- 
da  cft,&  propterea  deligatio  laxior  inftituenda ,  fic 
facpiusfoluenda,ne  pus  detincatut,fedfecile  effluat. 
Ferula  etiam  eo  loco.quo  os  abfceffutum  eftj  non 
imponend?,ne  dolorem  comprimendo  pariant.Me- 
dicamenta  etiam  vulneri  imponenda ,  qua  olTa  & 
omne  alienum  ^  vulnere  extrahunt, qualia  fupra,/o» 
allejr. Sant  propofita. 

Si  veto  infignis  offis  portio  fit  abrceflura ,  ideo 
quod  offis  fcafti  partes  non  potuerint  cu  aliis  com- 
poni(qua;cunqi  enim  efla  tepofitionem  effugerint, 
ea  abfccfTura  elje.nofle  oportet,itemqi  ea,qua;  car¬ 
nibus  nudata  fMnt,fcribit  Hippocrates  tsb.iicfraffiir. 


De  Affectibus  f. ».  qui  Fratturh  accidun,. 

CVm  vero  vatij  affedlus  p.n.fradjfi,  fu 
foleant ,  qua  partim  cutationer.ruu, 
pattim  poft  curatam  ftadfuram  remane 
di  funt,de  iis  etiam  dicendum.  Sunt  au.’„j  ff  a  ' 
tales  plutes,dolor,inflammatio,&  hanc  .(,p 
gangrana,pturitus  ,  excoriatio  atque 
membri  figura  deptauata,caUus  iufto  mait 
nor,membri  extenuatio, gracilitas  &  dcbili'^^;™'' 


44  ^  membri  gracilitate  &:  d  ebilitate. 


thimJfi>eU,meUl9tiana  Viyahfmh. vulgata  rifmbr,  am 
Vnc.j. 

Coq.in  parti  vna  iueii,&c  partibus  quatuor  aqui, 
adconfumtioncm  tertire  ptotis. 

Pollea  feq.vnguento  callum  inunxit. 
y^.axiingtiihi<mMt,vrfi,  mferit ,  ttna  Vnc.  ij./icci 
lumbricerMitifcilUiici  tna  Vnc.j.Mifc. 
t.Vngucnturn. 

Poftinunaionem  fcquensemplaftrum  fupta  alu¬ 
tam  extcnfum  applicauit.  ,  . 

‘yi.etnfl.icrmu CK%  i'<i>,<i«Ri««7«^.a».Vnc.j.Mifc. 
Hispirfcx  dies  ptocelUt ,  callumquenonfolum 
emolliri.vcrum  ctia  manifefte  diminui  vidit.  Poft- 
ca  loco  cmplaftri  laminam  plumbeam  adaptauir  St 
firmiter  faicia  fupeiligauit.  His  remediis  diuino 
fauote  callus  emollitus,refolutus, ex  tenuatus  &  de- 
'ptelTiis  ,  aegerque  priftinse  fanitati  reftitutus  fuit. 


CAPVT  VII. 

De  Membri  gracilikue  ^  debilitate. 

TAndem  non  tatb accidit, vt  poft  fiadluram  Ine- 
brum  gracile  &  debile  maneat :  quod  fit  vel  ob 
alimenti  penutiam.dum  ii  longa  &  varia  fefeiarum 
adftridione  venae  alimentum 'parti  afferentes  cdn- 
fltinguiitur  ;  qub  etiam  faciunt  diuturna  membri 
quies  &  imotu  celTatio. 


:,indcque  inflammatio  vel  conuulfio  cj 


Quia  veto  olla.qus  ftanguntur.variafunt ,  & 
fecundum  fradotum  oflium  varietatem  cura  non. 
nihil  ratiat.de  fradturis  in  fpecie  aliquid  dicemus. 
Reliquee  veto  differentis  ,  quia  nihil  aut  parum  ad' 
cognitionem  aut  curationem  faciunt, &  omne.quod 
de  iis  dici  potefl  ,  in  iis  qus  haftenus  in  g?nete 
de  fradiuris  didta  funt ,  contineantur  ,  eas  prs- 
tetmittemus ,  &  faltem  differentias  ,  qus  i  fub- 
ieao  ,  &  offium  fraaorum  diucrfitate  fumun- 
tut,proponemus.Etquia  frequentiflime  ffangun- 
tut  brachium, humerus,crus,femur,de  iis  ptimO  di- 
cemus,  poftea  &  reliquorum  oflium  fraautas  fub- 
iungemus. 

Et  quidem  brachijfraauram  quod  attinet ,  quia 
brachium  cum  manu  apptehenfionis  &  multorum 
laborum  omanum  eft,extetnifque  iniuriis  expaC- 
tum,  fspilume  frangi  folet. 

Conftat  autem  brachium  feu  pars  illa,  qus  efi:  i 
cubito  ad  carpum,duobus  oflibus,quorum  maius  & 


444  Femoris  fradura. 


44 S  E)e  ClauiculsE  fradura. 

cur  itio.  *g«  coapturi  poteft.Praterea ,  qui  iugnlfi  fafcii 

oibe  eicipi.atque  ita,qiiod  in  iongitudinem  fiObni 
Si  maaillsE  o«  ita  per  tranfactfum  ^adum  fit,  vt  eft,in  fuatn  fedctn  compelli  nequit jcontrii  ligatura. 


Lib.  V.Part.  V.  Cap.XV. 


licace,qac  taftu  comprchcndicur ,  &  ad  digite 
compieflioncm  os  fracum  intrb  cedit ,  &  ftrc] 
quidam  auditur,&  cauitas,quaos  fractum  cft  , 
maducrtitur.Difficulcas  quoque  fpirandi,  tufli 


C  A  P  V  T 


iccedac  cmplafttura  aliquod  arcrahens,&  quod  ad- 

Erec.imponsndum.Sc  cum  impetu  auferendum,  vt  j  r  c. 

jfta  in  locum  fuum  reducatur.  -Dc  SpW£  dorpfr^ 

Conueniens  huic  yfui  etiam  eft  hoc  emplaftrum. 

veUtilu  V Dc.ii.iragacamh.thuru  puSucnf.  t  Nterdum  etiam  accidit ,  vt : 
tSrich.v.vifii^Htrn  fglutinis /cil.)DriC.w)  lehtyocei-  1  violentis  fpina  dorfi  Sc  eius  i 
Vnc.  ii?  .v/i«»a»»«nVnc.ij.-.f  r»/;q.fMifc. 


451  .  De  Fraduraoffium  pedis. 


ita  prorabetaBS  Bafcatur ,  Vt  fBOtViS  impedimentoitt 
in  genu  Se  claudicationem  afferat ,  videamufquein 
,  aliorum  offiuro  fradluris  naturam  tam  eleganter  caU 
Ium  genetare.vt  fipevix  veftigium  infturx  appa- 
reatrquod  inptimis  accidit. vbi  petioftium  integrum 
eft.quod  materiam  calli  retinet, ne  nimis  exetefeere 
&  protuberare  poflit. 

J.  Si  veto  frafiura  in  trtnfuerfum  Vel  obliquG 
fafta  eft  ,  vix  vlla  induftria  ea  tutari  poteft ,  vt 
nulla  claudicatio  fequatur.  Etenim  cdm  feptimus, 
oftauus  &  nonus  tibiam  mouentes  mufculi  futfum 
vetfus  coxam  trahant, tendo  vetb  ,  qui  fub  genu  ti- 
bire  ofli  infetitur.patellam  deorfum  trahat ,  olla  pa¬ 
tella:  frafta  ita  difiunguntur ,  vt  vix  vlla  arte  con- 
iungi,aut  conlunSa  retineri  poflint.vnde  callus  ex- 
tuberat,&  mufculi  tibiam  mouentes  Isduntut ,  at¬ 
que  hinc  aeger  tibiam  vix  eleuate  poteft, &-claudica- 
tio  fequitut. 


fcuratio  feti  eadem  eft,  quaoflTmm  maniis  fiat 
arum.  Commoda  nimirum  ptim6  extenCo  (aci£. 
da  eft,&  offa.fiue  in  fuperiotem  fiue  inferiorem  p 


:  offa.fiue  in  fuperiotem  fiue  inferiorem  pai 
ineant.in  naturalem  fedem  copellendafunt- 
quodeommodiflimi  fit,  fi  aeget  pede  ftafto  tabui* 
plana  panno  obduifts  in fiftat. Deinde  idonea  media 
camenta.quiE  fra6turacrequirunt,  adhibenda.  Tet- 
tib  fefeiis  pes  inuolucdus.Et  cu  pedi  fetui*  oh  in*, 
qualitate  loci  comodb  imponi  non  poffint ,  fplenia 
loco  affedto  imponenda,&  fafeiis  locus  vinciendus 
vt  offa  copofita  in  fua  fede  contineantur.  Situatio 


Crus  primo  extendendum  eft. Hinc  rl  Cheiturgo 
patella  feu  in  duas  feu  plures  partes  fradta  coniun- 
genda ,  &  emplaftrum  vel  cataplafina  fradlur®  con- 
ueniens, quod  offa  compofita  retineat,  imponendu, 
membrumque  Conuenlenter  deligandum.Sc  impoli¬ 
tis  torulis  fttamineis  ,  vt  in  fradlura  cruris  fieri  fo- 
let.merabturo  immobile  tenendum  ,  &omninoca- 
uendum.nectusHedlatur.  Hoc  enim  fi  fieret  ,  fra¬ 
gmenta  compofita  fuo  loco  iterum  dimoueren- 


nibus.Cdm  enim  manus  data  fint  ad  anprehenfio- 
nero,curua  figura  digitos  collocandos  efie antea,  e, 
I  p.diximus.Cum  veri)  pedes  adarabulandu  &  ftan- 
dum  dati  fint.redfa  figura  lituandi,  non  curua,  ne 

Atque  hac  etiam  de  Fradfutis  bteuiter  difta  fint. 
Cdm  enim  eruditiflimi  hac  de  re  Hippocratis  libri 
de  Fradfuris  &  Articulis ,  &  in  eos  dodiillimi  Gale> 
ni  comentatij  exftent.illos  integtd  defctibere.quod 
k  nonnullis  fedtum  video, opera  precium  non  ducoi 
fed  adeosLedforem  remitto. 


Si  fragmentum  aliquod  olfis  acutum  i  reliquo 
offe  feparatum  fit.quod  cutem  pungat,nonnulli,  vt 
de  aliis  fradturis  hadienus  diximus,  cutem  inciden- 
dara,&  os  eximendum  docent. 


PARS  VI. 

7)e  Luxationibus. 


dum.vt  in  aliis  fradfuris. 


CAPVT  I. 


C  A  P  V  T  XXII. 
De  Fntturi  cjtium  ftdis. 


Se  LuxatimhHi  in  genere. 


'f'  Ahdem  &  offa  pedis  interdum  franguntur;  cu- 
*'■  1.  ius  quot  fint  offa  ,  videatur  apud  Anatomicos. 

OITaautem  pedis,  vt  &  manus  ,  non  frangi  feribit 
Hippocrates,  t.denrtic.nifi  acuta  vel  graui  quapiam 


5c  valde  gr 

„  .  _  ibentem  faliiam  non  relinquunt 

Et  Paulus, /it  d.  vtp.ioS.fcribit ,  talum  nullo  modo 
frangi.non  tanttlm  ob  duritiem  ,  fed  quia  vndiqua- 
que  eftmunitus. 


Signa  Diagneflica. 


Si  pedis  offa  frangantur ,  vifu  &  tadiu  id  facili 
dcprehendituiicim  hte  partes  excatnes  fint,&  fi  fra- 
dk*  aliqui)  emineant,  id  vifu  &  taflu  facili  agnofei- 


,  omnino  in  corpore  humano  of- 
j  fa  funt.quie  vario  modo  inter  fe  con- 
;  nedfuntur  &  componuntur.  Prteci- 
i  pui  tamen  componuntur  per  fpmphy- 
?  fin  &  articulum. Symphyfis  eft  olfium 

motum  compofita  eft.  Eius  dua;  prateipui  fune 
differentiK.Diatthrofis  &  Synarthrofis.  Diatthtofit 
eft  cum  motu  manifefto;Synarthrofis  cum  obfcuto: 
deajuo  videantur  Anatomicorum  libri. 

Cum  ergb  offa  ,  quae  per  articulum  coniungun- 
tur.fede  fua  excidunt ,  motbus  in  Grqeis  tjopilpiiaa 
Latinis  luxatio  appellatur, quse  eft  articuli  e  fua  fe- 
de.qu*  acetabulum  dicitur ,  in  alienam  prolapfus, 
quo  motus  arbitrarius  impeditur.  Vbi  per  atticuld. 
Vt  etiam  Hippocrates  &  Galenus, I.<!TOc*/.fea».t.do- 
cent.non  quiddam  aggregatum  ex  duabus  olfium 
extremitatibus  inuicem  connexis.fed  caput arricuU 

folum  intelligitur. 


tregnefiita. 

•  •  Ipla  horum  olfium  fiadtura  per  fe  peticulofa 
non  eft  :  quia  tamen  non  nifi  ii  cauffa  valida  &  vio¬ 
lenta  valdd  franguntur, partes  incumbentes  &  vici¬ 
ni  carnof*  &  neruof*  limulcontunduntut  Sc  vul¬ 
nerantur,  vnde  gtauilfimi doloresSc  inflammatio- 


Cariffa. 


Cauffi  autem  Luxationis  funt  vel  intern*  vel  (^,Ir 

11  funt  humores  ,  qui  ad  «tif >""•  | 


decumbententes  ligamenta  vel  laxane.vt  olla  e  fuis 
fedibus  excidere  patiantur ,  vel  replendo  decurtant 
&  contrahunt ,  vt  olfium  capita  e  fuis  fedibus  ex- 
ttahant.Qub  referenda  funt  vitia  hireditatia ;  cum 
experientia  doceat.fzpe  ii  gibbofis.gibbofos.a  clau- 
dis.claudos  generari.  Externi  autem  caufi  violeii;' 
ci,idus,laplus,extenfio  violenta  &  firoiles.qu*  of¬ 
fa  fedibus  fuis  expellere  vel  extrahere  poffunt.  Idqi 
aliquando 


C  A  P  V  T  III. 

H  MavdiluU  liixatioi 


Lib.  V.  Part.V.  Cap.I  V.  459 

icbrum.&cilc  mconfchfum  mhantar.  Habent  rumque ciborum  tnafl;icationeabftineat,&  liquidis 
nim  mufculi  temporales  tnaxinum  cum  cetebroco  contentus  fit. 

/enfum  tertia  coningatione  Si  inBammario.ircl  aliud  grane  fymptoma  immi- 

tccipiunt.vndc  non  folum  dolores.inflammanones  ncat,ei  conuenientet  >  vr  fzpjus  diaum.occurren- 
febres  conrinutt.fopores  torpidi  oriuntur  .  fed  ipla  dum.Et  fi  oculorum  ac  ceraicis  dolor  coninngatur, 
quoque  mors  haud  raro  circa  diem  decimum  acce-  etiam  fanguis  i  brachio  mittendus.monente  Celfo, 
Icrarur.  ifr.  8.  osp.  1 1.  &  tempora  ac  ceruiit  oleo  rofarum 

a.Quibusmajilla  non  reponitur’,  folet  aluus  bi-  imbricato  inungenda. 

Icm  prauaro  atque  exilem  reddere  ,  ac  fi  euomant, 

''"“.Maius  tamen  periculum  imtninet,difficilior<r,  P  A  P  VT  IV 

eft  repofitio ,  fi  maxilla  Tttaque  patte.quiim  fi  vna  t,  A  1  V  1  1  Y. 

falcem  luxata  fueriticum  mufculi  omnes, quibus  ma- 

xilla  continetur,  tum  intendantur.  De  cUuiciiU  laxatione. 


Maxilla  lttxata,vt  in  fuam  fedem  reponatur, indi- 
cat.Quod  quomodo  fieri  debeat ,  docet  Hippocra¬ 
tes,  i.iirame.r.  15-^  tS.his  vetbistOcfet  alter  caput 

higitit  appreheti/im  prius  alitjuantifperhac  iUac  agita- 
ri,&  tum  ipfe  mana  in  latus  promouere ,  tum  agro  iuhm, 
vt  luxatam  malam  tenens  prmmueat.&  prommentiohfe- 
tjuatur  tjuam  maxime.  Deinde  fludium  adhibendum  efi, 
vt  tribus  figurationibus  fimul  repente  decutiamus.  Nam 
&  a  difiortiene  in  naturalem  Jitumpromouenda  ,  & 
mul  retro  agenda  inferior  mala  efi.  ea£gef  vero  his  obfe- 
qnendo,committere  os^on  hiare  amplius  debet.  Ac  repofi- 
tio  /quidem  hac  efi,^ua  ne  aliis  cjuidem  figurationibus  fieri 
petefi.  Medicina  vero  pofimedum  breuisfuficieti  plagula 
enim  cerato  impofita  laxam  deligationem  adhibemus. Tu- 

jnpinus  reclinetur,caput^ue  obfirmatfubicHo  fcorteo  put- 

Nimirum  videndum  ptimb.an  maxilla  in  partem 
vtranique  vel  vnara  luxata  fit.  Si  vtraque  maxilla: 
pars  ptolapfafuerit,in  humili  aliqua  fede  jeger  col- 
locetut.eiufque  caput  vel  ad  parictcm,intericao  ta¬ 
men  duriufculo  aliquo  puluinari  vegeatur,  vel  k 
miniftto  a  tergo  agri  collocato  vel  aigro  fupino 
iacente ,  vt  ex  figura  apud  Hippoctat.  loco  allegat, 
lext.  J.7.  videre  eft,  i  miniftro  ad  caput  ftante 
firmiter  apprehendatur  ,  atque  iinmotum  tenea- 

Poftea  Cheirurgus  vtriufque  manus  pollicem 
linteo  obuolutum  dentibus  molaribus  imponere, 
reliquis  veto  digitis  maxillam  ad  metum  extra  ap- 
ptehendere.di  repofitionem  modo  motuque  con- 

potetitjfi  primo  maxillam,e6  quod  mufculi  ^tempo¬ 
rales  proceiliim  acutum  furfum  rapncrunt.deorfum 
trahat.  Secundo  quia  in  partem  priorem  maxilla 
prolapfa  fuir ,  eandem  in  parrem  poftetiorem  adi- 
gat.Tertib  quia  deorfum  trada  fuit, furfum  eandem 
pellat.C^as  operationes  omnes  peritus  Chirurgus 
citilfime  &  in  momento  perficere  poteft. 

Si  vero  maxilla  ex  vni  cantum  parte  e  fede  fua 
excidit,eadem  reponendi  ratio  eft. Hoc  tantiim  pe¬ 
culiariter  obfetuandum.quod  maxilla  deorfum  tta- 
da  atque  rettotfum  compulfa.poftea  etiam  ad  latus 
oppofitum agitanda, fimulque  furfum  ptopellen- 

Repofitione  filda,  ceratum  ex  ceta  &  oleo  tofa¬ 
ceo  ad  maxilla:  capita  feu  tempora  applicandum,  & 
fi  fortior  fada  fuerit  diftenfio,  vt  inflammatio  pro- 
hibeatur,adfttingentia  medicamenta  cum  albumine 
•oui.vel  alia.vt  in  alus  luxationibus  imponenda. 

Tandem  conueniens  deligario  lacienda ,  qus  h 
mente  incipiat  &  vetfus  capitis  verticem'  tendat, 
eaqueanre  diem  tertium  non  lbluenda.,£ger  k  fer. 
monemulto.otis  didudione,&  ofeitatione,  duro- 


V-jXu.id  quod  Galenus  in  lib.  Hippocratis,  de  artic. 
ccmm.itext.6i.(ao  exemplo  probat,vbi  prolixb  te- 
cenfct,q;omodo  fibi  3  5  .annos  nato,in  Palatftra  hic 
articulusita  luxatus  fuctit,vt  inter  acromium  &iu- 
gulura  trum  digitorum  intetuallum  interccderctj 
&.quid  cica  fe  adum  fit. 

Luxatuiautem  cjauieula  vel  contra  fternum,vel 
contra  fcajulae  acromium.  Vtrumque  tamen  ra- 
t6  accidit,  propter  fitraam  cum  vtroque  olfe  con. 


Non  fiicile  'erb  huius  olfis  luxatio  cognofeitor, 
fetibitque  Amltofius  VirxasM.t  f  .cap.i  1.  fe  mul¬ 
tos  Cheirurgosnooiire,qui  decepti  iuguli  luxatio¬ 
nem  pro  fummi  humeri  luxatione  habuerint.  Co-' 
gnofeitut  aurem,  quod  humeri  quafi  apex  intume- 
fcit,&  in  loco,videclauicnlaexceffit,manifeftaca- 
uitas  apparet. Accedit  dolor ,  inflammatio  ,&  bra- 
chium  monendi  ac  furrigendi ,  aliorumque  motu- 


1.  Os  hoc  difficulter  reponitur,  &  in  naturalem  ^'"SUofilta, 
fedem  reuettitur,  fed  plerumq;  magis  vel  miniis  k 
fuperioti  pacte  prominet. 

2.  Nifi  verbteftituatur,  in  aliquo  motu  btachij 
teger  deficiet,&:manum  neque  ad  caput,ncque  ad  os 
promouere  poterit. 


Os  hoc  pro  varietate  luxationis ,  variam  teftitu-  Cufailt. 
tionem  requirit.  In  genere  brachium  extendendum, 

&  clauicula  in  fuum  locum  tepellenda.Quod  fit,fi 
fupinus  iaceat ,  puluinari  duriufculo  fcapulis  fup- 
pofito,vt  fcapula  thoraxque  ad  exteriora  ptotube. 
rct,&  attollcndo,deprimendo,aut  protrahendo  bra¬ 
chium  anctorfum,retrorfumque,prout  opus,&  ma¬ 
nus  vola  comptimendo.os  hoc  in  fedem  fuam  com¬ 
pellatur,  Poft  idonea  medicamenta  &  fplenia  mul¬ 
tiplicia  imponcnda,acpars  ardius  vinciendaiquam 
tamen  ardam  deligationem  pauci  omnes  omnino 
homines  ferunt. Galenus  verb  tara  validam  deliga. 


homines  ferunt. Galenus  verb  tar 
tionem  fe  fuftinuifle  fcribit,vt  ate 
lo  fibi  petceptilis  motus  elTet. 


Ve  Spina  i  (fi  ceBarum  luxati 

NOn  rarb  &  vettebtsE  fpinse  luxanti 
pucese,qu»  funtin  dorfo,vndc 


46  2  De  Humeri  luxatione. 

raulqi  futsu  propelUc.tindemque  retro  humeri  ca-  hoc  excauatum  nonnihil  fit  vln^longitudine  ab 
pur  in  fcapulx  cauitatcmadigat.id quod fiicile  pr?-  ttcroitate.cui  aliud  lignu pri;fixum  cft.vt ligno  ah 
ftare  poccrit,cummnfculi  motu  hunc  no  folum  plu-  eredto  inferi  polEt  ,altetavero  extremitate  fcamr 


De  Luxationibus  in  genere. 


roe Jicamenra  inflammarione  prohib 
que  firmantia  adhibenda.membtumt 
tct  deligandum  &  reponendum  eft. 


w  &  digimum  tius  luxationi. 

aomine  hlcbrachiale&pollbrachiale. 


466  De  Luxatione  Patella?. 

non  foluendus.  Et  scger  fatis  diu  in  le6o  fe  conti-  partctn  intetioretn  &  cxrctioretn  )  raro  in  pofter 
ntat.ncc  deambulet ,  ne  intempeftiua  deambulatio-  remirariflimi  vero  in  anteriorcm,&  non  nili  S  car 


Lib.V.Part.  VI.  Cap.Xni. 


.  Talus  ficutifacilc  It 


poniturifcd  ob  mulcitudi 


468 


Conclufio, 

De  libro  ifto,qucm  nunc  accipis ,  Le^or  beneaole ,  abfoluendo  fcrc  omnem  co¬ 
gitationem  dcpofueram.  Etfi  enim  fupcriores  quatuor  non  paucis  dodis  Vi¬ 
ris  ,  quorum  mens  ab  inuidia  libera  cft ,  non  ingratos  fuiffe  fciam:  reperti  tamen 
etiam  funt ,  quorum  calumnias  &  obtrectationes  euitare  non  potui ;  quocunque 
etiam  modo  me  compararem.  Si  enim  aliquid  praeter  vulgatas  opiniones ,  veritatis 
inueftigandas  ftudio, libere  propofui.Nouator  &  Paradoxologus  ipfis  habeor.Si  ve¬ 
terum  fentrntias  rccenfeo  &  explico, ex  aliis  mea  tranfcripfiffe  dicor.Vicerunt  ta¬ 
men  amicorum  feu  preces  feu  monita ,  vt  laborem  hunc  in  manus  rcfumercm,& 
criminationes  iftas  floccipendercm.Cum  enim  infelicius  nihil  fit  iis  ingeniis, vt  re- 
de  I.  CaefScaliger,eArrrar,30iJ.cenfet,qui  mordicus  fentiunt,Maiores noftros  nihil 
ignorafle, mancipium  alienaru  opinionum  nunquam  clTc  volui.Contra  nec  me  pu¬ 
duit, ab  aliis  difcefe,&  quaedam  cx  iisinmealcripta  transferre :  quod  omnibus  fe¬ 
culis  ab  omnibus  viris  dodisla(5):itatumvideo,ncminemque  adhuc  inuentum  exi- 
ftimo.qui  oaai)ia,qua:  in  publicum  cdidit,in  fuo  cerebro  nataefle  gloiriari  potuetit. 
Inuenient  tamen ,  qui  volent ,  in  meis  aliqua ,  eaque  a  veritate  non  aliena,  qua:  in 
aliorum  feriptisforfan  non  ita  funt  obuia.Verum  omnibus  placere  impolTibile,  & 
vt  lul.Casf  Scaliger,Hp/(/sfpiW./i^.3.ait: 

femt,ahalto  flmiam fatis  frecatur. 

At  iter  faciens  imbribus  imprecatur  atris. 

Non  /ape  Deus  placet,^  tu  placere  credis? 

Idcoque  inuidorum  obtrcdlationibus  nihil  motus,&  librum  hunc  quintum  Pra- 
£tica:  in  publicum  edo,  ac  fextum  iam  in  manus  fumam  ,  &  in  eo ,  quoufquc  Deo 
Opt.lVIax.placuerit,progrediar.In  quo  iplo  etiam  etfi  non  pauca, qua:  obtredationi 
maleuolorum  &  inuidorum  obnoxia  circp0terunt,dicenda  eruntiproferam  tamen 
ea  libcre,&  veritatis  patrocinium.nec  htc  deferam ,  nec  Zoili  conuiciis  me  ab  hoc 
labore  ad  ferram  contentionis  cum  eo  reciprocandam  auocari  patiar,  fed  pofteri- 
tati,quacfinc  affedu  iudicabit,iudicium  omne  relinquam. 

Pafeiiur  in  uiuis  liuor,poJi  fata  quiefeit. 

TIBI  SIT  GRATIA  ETGLORIA, 

D  O  M  I  N  E  I  E  S  V. 


DANIE 


DANIELIS 

SENNERTI 

D,  ET  MEDICINAE 

PROFESSORIS, 

DE  ARTHRITIDE 

TRAGTATVS. 


Rr 


GENERO 


471 

generosis,  STRENVIS,  magni¬ 

ficis  ,  NOBILIS.  Q;^  VIRIS, 

DN  IOACHIMo' A’  LOSS’ 

IN  P  ILN  IZ,  GRAVPA, 

SCHONFELD  ET  lESSEN, 

Rom.  Csefar.  Majeft.a  Corifiliis,  Sacr.  Rom. 
Imper.  Thefaurario  ,  ac  Serenillimi 
Eledoris  Saxon.Confilij  in¬ 
timi  Pr^fidi, 

DN.GEORGIO  A'  VVERTHERN, 

in  Beichlingen ,  Wieche  ,  Frohndorff,  & 
Brucke,  C^lar.  Majeft  &  Sacr,  Rom.  Imp. 
lanitori  Hereditario, ac  Prouincialis  Tupre- 
mi  ludicijrquodLipfieeft,  Prefidi,  - 

DN.  NICOLAO  GEBHARDO 

a  Miltiz  in  Steinberg,Bor(len-Otten- 
&:,BurkersdorfF, 

N EC NON 

MA<}NIFICO,  NOBILI  ET 

AMPLISSIMO  VIRO, 

DN.  lOANNI  TIMiEO,  I.V.D. 

&  Comiti  Palatino  Celareo, 

SERENISSIMI  ELECTORIS  SAXONItE 
CONSILIARIIS  INTIMIS, 

PATRONIS  ET  FAytORIBFS  SVIS  HONORANDIS, 
HVNCCE 

DE  ARTHRITIDE  TRACTAT VM, 

O  B  s  erfanti^  ergo 

D.  D. 

DANIEL  SENNERTVS,  D. 


De  natura  Arthritidis. 


DE.  ARTHRITIDE. 


C  A  P  V  T  1. 

De  Natura  Arthritidu. 


HRthtiris,  Gr*cis  l»ii  t5  if 9,. ,  id  eft .  ar¬ 
ticulo,  didla  ,  Latiius  morbos  fcu  dolor 

lant.qubd  influxu  quali  |uttatim  feaq 

qui  cos  iequutut,  imb  hac  appellatione  omnibus  prae¬ 
ferunt,  fed minus  te&i,  vt  infra,  ijiuft. prima, dicetur. 

Etlivcrbi9por,vt  ab  Autotc  Definit.  Medicar.  & 
Ifigoges  definitur,  fit  ciiiaCuhi  vel  aeVste/j,  compages 

hic  per  articulum  non  accipitur  ipfa  oi^um  compages 
ac  »v»9t»7<  &  viiio,  vel  extremitates  oflluffl  ,  quae  con- 
iunguntur,  vel  fpatium.  inter  oiTa ,  qu*  articulo  con¬ 
junguntur  ,  fed  partes,  quae  ipfum  articulum  conjun¬ 
gunt  &  ambiunt,  praecipue  fenfu  praedita: ,  nimirum, 
membranae,  ligamenta  membranofa ,  &  extremitates 
rauiculomm  ,.pattibulque  his  inferti  netui. 

Cum  vero  articuli  fintvarii,  ab  eorum  diffetentia, 

,  &  varietate  partium  afredarum  arthritis  quoque  varia 
nomina  accepit,  &  fi  pedes  afficiatur,  dicitur  Podagra; 
fi  manus.  Chiragra;  fi  coxendix,  Ifchias ;  fi  genu,  Go- 
”  hagra;  vocabulis  hilce  pleri  fque  ii  loco  affedo  &  «j-ee, 
quod  capturam fignificatdeduais,vt  Podagra  nihil 
aliud  fit,  quam  pedu.  Chiragra  vero  manuum  captura; 
cum  haec'  membra  morbo  hoc  quafi  capta,  &  irretita 
detineantur :  vnde  etiamb  Luciario,  i»  Tragopodagm, 
ficloquens  Podagra  introducitur: 


accipitur;  cum  fieri  foleat,vc  pedes  fercptimq&fi,. 
qium  tius  hoc  morbo  cotripiacut,  &  rarj  edra  ^i  atri- 
culi  afficiuntm ,  imraunes  funt.  Hinc  quoque  Dialo- 
gum  fuum,  qui  eft  de  Arthritide,  Lucianus,  Ttagopo- 
dagram  infcripfit.  Ita  qui  de  laude  Podagra:  fcripfe- 
runt ,  £ardanus,  '&  alii,  omnes  de  Arthritide  in  gene- 


runt ,  £ardanus,  '&  alii,  omnes  de  Arthritide  in  gene¬ 
re  egifle  videntuo  imb  Medici  qdidam,qui  proprie  de 
arthritide  agut,  tradatus  fuos  de  Podagra  inferiofetut. 

Frequentius  nimirum  pedes  hic  dolor,  &  quidenl  Ani 
maxime  ac  primum  plerumque  pollicem  pedis  inuadit,  j«/« 
Natura  enim,  quantum  poteft  ,  humores  vitiofos  ad  f"l‘ 
extrcims  &  remotas  partes  depellere  folet;  funtque  '9** 
pedes  etiam  a  caloris  fonte  remotiores,  &  piagis  in 
motu,  quo  humores  ad  eos  trahuntur.Vnde  etiam Ga¬ 
lenus,  6.  nphor.  i8.  Icribir,  eos,  qui  arthritide,  id  eft , 
omnium  articulorum  doloribus  corripiunnu  ,  primb 
fieri  Podagricos  Vtpluiimum  verb hoc  accidit,  non 
yetb  femper  'Jn  quibufdam  enim  arthritis  incipit  in 
manu,  quibufdam  jn  genu,  quibufdam  in  aliis  articu¬ 
lis  Erquamuis  primb  pedes  prehendit :  pamen  poftea 
etiam  plerumque  in  brachiis  digitorum  atticulbs,vel 
loca  circa  carpum  &metacarpium  occupat,  vt&  cu¬ 
biti  articulos  inuadit,  aliquado  &  cetuicem  &  fnaxil- 
k  articulum.  Etqiiidem  malum  hoc  initio  pletunque 


mjHyff  iMKiiai,  vyraiiin  mtai  iyfif  : 

- - i  plarifiut  MUm  homiimm 

PUagra  necor  exi/ltni  pedum  capiunt. 

In  caiteris  verb  articuli^s  fpeciale  nomen  non  habet. fed 
coromu  ni  generis  nomine  Arthritis  appellatur ;  ficut 

mul  dolor  occupati  Plura' quidem  tahVvocabula  fin¬ 
xerunt  quidam ,  &  inter  eos  Aihbrofius  Params,  de-ar. 
ihrii.  cetp.  I.&  fi  malum  in  maxilUt  articulo  fucrit,Sya- 
gonagram;fiinceruice,  Trachelagram ,  fi  in  fpina 


vnum  articulum,  vel  in  pede,  quod  frequentius  acci¬ 
dit,  vel  alibi  occupat  ,  poftca  verb  crebro  morbi  inful- 
tu  vifceribus  debilitatis,  ac  calore  natiuo  labefeaato, 
&  materia  indies  magis  cumulata,  plures  articulos  in- 
'uadit,  Sc  'res  eb  fcpe  redit,  vt  vix  vtlus  fit  articulus,  & 
olfium  compages  in  toto  corpore,  qua:  b  malo  hoc  U- 
beta  fit  :  &  vt  Lucianus  in  Triagopodugnu  feribit: 
Malum  hoc  ro  xwxpar  ^  no.Ketixapot  HpAt 
Kb/>*  ««f»r  'w ■mimp.imit 

xiffiitium  &  mifemm  corptu 
tManihiu  ah  extremu  in  extremae  pedum plantaia.- 


gonagram ;  fi  in  ceruice ,  Trachelagram,  fi  in  Ipina 
■  s  /_  uorfi;  Rachyfiigram ;  fi  in  humero  Homagram;fi  in 
Pcchyagramnominaht^erftm  vocabulaifta 


^  apud  OriECos  non  occummt»  m 

*Zcay»..,ip^luribus  in  panibus  aahii 
paflimdbccanr. 


Heni.sra  ^  Occurrit  etiam  apud  Plinium,  W.  iy.  «p.  ..voca- 
^uUi  bilium  Mentagr£e,  ioculaii,vt  Plinius  ait,primuiiuai- 
ciuia  inuentiim(  eft  enim  vitiofa  vocabuli  compofitio 
cx  Latina  &:  Giiccavoce,  &  aliena  a  confuecudinc  cm- 
dicorum )  mox  tamen  vfutpacum  :  vemm  alFcdUis  ifte 
ad  Arthiitidem  iion  pertinet ,  red  fu.ic  fociei  quxdam 
fjcditas»  &  praua  Icabies  ad  lichenes  pertinens. 

Graea  vocabula  Sc  Latini  retinuerunt, cum  ab  iis& 
Tnoibum  acceperint.  De  quo  Plinius  i6. 

Podagra,  inquit,  morbus  rarior  folebac  efle  non  folum 
patrum  auorumque  memoria ,  verum  &  i\pftra ,  pere- 
grinus  &  ipfe.  Nam  fi  Italiae  fuilfcc  ariciquicusi  Lati- 


Imb  fape  res  cb  redit,  vt  humor  ille  vitiofus  no  folUru 
in  articulos  omnes ,  fed  &:.alias  parces  fencietes  effun¬ 
datur, fteue  nonullis  in  dentes  effusu  ibi  dolore, aliis  ad 
pcdbuSjfputjam  jbi  pleuritidem  excitaffe,  pbfcruacum. 

Solet  verb  malum  hoc  non  continuum  efle,  fed  wc 
interualla  &  periodos  affligere,  dum  materia  cumuli 
per  certa  inFecualla  ad  articulos  detruditor ,  quae  qui- 
dcminitio  fune  longiora,  ita  vt  iape aegri  per  menfes 
fex,  fepe  etiam  integrum  annum  ab  Aitl^cide  fincli- 
bcri :  poftea  vifceribus  &  calore  debilimto  &  humori- 
bus  vitiofis  pluribus  cumulatis  per  breuiora  interualla 
malu  redit,  incerdu  poft  menfes  tres ,  interdu  fineulis 
menfibus,  imo  nonnllos  ledlo  perpetuo  affigere  {olcL 
Eft  nimirum  Arthritis  in  genere  definita 

rirry,  artiruln,  ^  Uurnc.dj  a^rru  >  ‘Ueitit  &  AtthrH'^ 


Notandum  tamen  hic,  ctiamfi  Podagrae  vocabulum 
proprie  de  pedum  dolore  accipitur :  ^amen  incerduma 
Vt  etiam  Craro,  confil.  i  j  conficctur^^ ab  vnd  membro 
^efumpra  appellatione  pro  omni  arthritide  podagra 


cmaa^niculos,  a  defluxu  hum^uferofl  &  Acri4  i  venU  &  Aff» 
arteriu  in  etu  efufl  excitatmy  feu,  fi  alio  modo  ciim  tu- 
mor  iam  cpciicrif,  definire  libear,  tumor  circaariicuUt, 
ex  d, fluxu  hmnoru  feroji,  &  aerie  per  ventu  &  arteritu  ei 
faBopreits,!^ propter  tenfionetn  memhraaarwn  circa  art^ 

motam  impeditum  conilfnUum  habens.  ueida- 

Et  quia  ea  huius  morbJnaturaeft,vt  vbi  femelho-  ^„u,. 

minem  infcftauic,  vix  voquaiTi  ita  corpori  bene  pto- 

fpici  poflit,quin  leiii  ie  caufra,dataque  occafione  re-  nt 
uertatur.&  quidem  per  periodos,  nunc  annuas.  nuW  /a» 


De  natura  Arthritidis. 


Si  arthriris  Jiu  duiCT,  &  fapius  zgrum  affligat,taB- 
dem  «op  hi  &  no  di  in  articulis  generantur ,  c  crafliore 
feroC  humoris  parte,  fponte  etiam  ad  coagulationem 
tendente ,  &  fi  cutis  aperiatur ,  exit  materia  aliis  flui¬ 
da  &  alba,  alias  gypfi&calcisinftarftiabilis, alias  to-- 
phi  &  calculi  initat,  dura.  ’ 

Graflatut  etiam  malum  hoc  interdum  populariter , 
caufsa  ex  communi  vel  actis  vel  viSus  vitioin  pluri¬ 
bus  generati.  An  vero  ob  mori  frudlus  defedlum  id 
acciderit  aliquando ,  de  eo  j.  dicetur.  1 


•  Audi  proxima  doloris  in  arthritide  efl:  Iblutlo 
V— rvnitatis  in  partibus  membranofis  circa  articu¬ 
lum.  Ptouenit  illa,  non  (  vt  Capiuaccius  vult )  fal- 
,  terna  compteffionepartium fentientiumcircaarticu- 


ccrnatur,  fangnini  tandem  petmifceturA  cum  cotn 
ti  alendo  ineptum  fit,  tandem  in  articulos  ob  caulfc 
qu*  poftea  dicentur,  depellitur.  Et  accedit  humor  Uc 
lalfus,  qui  arthritidem  excitat,  fatpe  ad  fpititnn,  quo. 
Chymici  dicunt,fetc  natutam,qualcs  funt vini  &^o. 
tum  vegetabilium ,  fale  volatili  ptaditotum ,  item  fi! 
lis,  vitrioli,  nitri,  aqua;  fortis,quictfi  Cnttenucs,fub. 
tiles,&aqu*  naturam  referant:  tamen  in fe filem 


mus,  acerbifiimosScacutifllmos  dolores  excitat.  Ne¬ 
que  enim  opus  eft ,  vt  humores  illi  femper  craflb  mo. 
do  corpus  kdant ,  fed  fiepe  fpirituofi  fiunt ,  vt  infii 
etiam  in  cMjf:s  devinodicetut.  Et  rem  ita  fefe  habere 
multa  docent.  Primo  ipfa  doloris  vehementia&  atro¬ 
citas,  qua:  non  ab  humore  pituitofo,  aqueo,  vel  etiam 
(anguine  partes  diftendente  prouenire  poteft ;  fidab 
humore  acri,  mole  quidem  fiepe  exiguo,  poteilate  ve¬ 
to  maximo  &  cfficacilfimo.  Deinde  quod  in  articulis 
tandem  tophi  &  nodi  generantur,  c  quibus  materia 
calcis  inftar,  qualem  etiam  vinaquxdam  non  dcfeca- 


De  caufis  Arthritidis. 


:ete9‘ad  atticulos-detiuditui-j  in  licontineCjp 
eircpnto.  Idquc  jiacet  vel  cx  eo,  qnod  vina  qu 


inde  in  quibnfdam,  qi' 
qualia  fu  ntVngarica; 


gcnerofa,ccfi&  ipfa 


luc  etiam 


lii 


De  indicat.  &  curat.  Arthritid. 

I  jtundiftnr.  HoseaimnifiSit,  dolot.miziscxieer-  , mores  ad  articulos  ruant, &dobre,yigiliis,ijjj... 
latat.  Poftea  veri  humor,  qui  influxit,  diicutiendus.  ciantur  &  febris  fujwruenies  purgationem  ptohibea”* 
Etqtiia  dolor  inptimis  moleftus  eft  ,  is  interdum  et-  fbtim  purgatio  inftituenda.  Et  vnicum  purgans 
sam,caufiifibnfublatl,lemendt«.  bitura  pletunque  minus  ventriculo  nocet,  qua^,  , 

IdeoqneCcaufla  aliqua,  vel  externa  in  ambientis  tiestepetit*  digcHio*  potiones,  qii*  ventriculo^ 
aeris  intemperie  polita,  vel  corporis  denfitas  occallo-  refoluunt  &  labefadint,  vt  auftis  poftea  ctuditatib 
nem  dederit,  ea  amouenda,iru6  etiam  contrario  mo<  maior  ad  articulos,  affluxus  fiat, 
do  corrigenda. 


Si  tamen  humores  (int  nimis  calidi  &  actes,Veinpc.  “"i 

•  e  $ecund{)fifanguisincorpoteabudet,quiJCab  hu-  rari polTunt iufculis  alteratis cichorio,cndioia,tat«ar 

^  a__.‘  miotis  motu  commoneatur,  &  quali  ebulliat.  &  i  do-  co,  portulaca,  aectofa,  &  medicamentis  ex  his  pararis' 

^  _  .  .  .t  lore  ad  patrem  affeaaattiahatnr.atque  ita  vcvOTe/Ti»  aec  inutilis  eft  confetua  tofirura  cum  ipeciebm  dia^ 

.VhL ^  adatthtitidcmconcuttat.  & malum  augere poflit , ac  ttionfantalon. 

I  ptarterea  febris  immineat,  vel  comitetur,  venaefeaio,  Vt  y.  Cunfiru.  rof.  vnc.  iij.  fpn.  dimrimfkm.  Dtach. 

.  ,  ^ ,  C  vires  fetary ,inftitnenda,vt  affluxus  ad  parte  aflerfam  j.  «mI/.  rafrr.  Setup,  j.  Cumj}>-.^ru»«oi'. -F.  Eleiluar 

'  '■*  ^  minuatur,  &  imminenti  febri  fomes  fubttahacur.nOn  Vel  y.  Dtach.  j.  arall,  rubr.  prtp 

iiimiatamen  quantitas  euacuetur.  Sivero  i  fanguinis  /Vnul.  >  an.  Drach.  j  8.  nf.nihr.  Dtach.i.a£ 

copia  periculum  nullum  immineat.aut  etiam  piruiro-  dervrd.cery/ Setup,  j.  Fiat  Puluis.  •  Ji.* 

fus  humf t  abundet, venarfedtio  potius  noxia  eft.quiim  .Vel  cum  facchurii  in  •({.  rof.  difolutc  totuli. 

;um  tum  fanguinis  euacuatione  Ipititus  difli-  ‘  Verum  de  purgatione  duo  inprimis  monenda.  Pti- 
&  calor  natiims  abfumatur,  ypde  calor  in  par-  mb  vt  aptum  tetupus,  yt  antea  diximus ,  eligatur ,  U 


pentur,  &  calor  natilius  abfumatur,  ypde  calor  in  par-  mb  v t  aptum  tetupus,  yt  antea  diximus ,  eligatur ,  le 
te  afFefta  hupiores  vincere  &  ita  facile  dilGparc  non  ea  pon  nimis  diu  differatur.  Etenim  fi  iam  ad  ipiosV 
poreft,  wdde&acgti  tardiusconuale.fcuiit.  imb inter-  ticplos  influxerittocashumpr.fruftcainftituitiitpur- 
dum  tophi  in  articulis  generatur.  Et  fl  omnes  aut  plu-  gatio,  neepae  humor  facilcteuocatut.  Ideoqiiei  vtis, 
rimi  articuli  afficiantur ,  bafilica  in  dextro  vel  fiuiftro  qpi  ad  articulos  fluxurus  eft,  ad  aliiura  vertatur  &  pei 
brachio  aperienda.Si  vnus  tantutu  articulus,  in  oppo-  eam  euacuetur,  mox  in  piincipio  parpxyfmi,  imb  eris 
Sto  vena  fecanda.  Vt  fi  in  dextro  brachio  aaicpli  affi-  '  quamprimum  is  innare  animadpctttrur, purgatio  indi- 
ciantur,  in  finlftfo  braetto  vena  aperienda;  fi  in  fini-  tuenda.  Hoc  moflo  enitp!  humor ,  qui  in  fluxu  eft,  & 
ttto.dextri  brachii  vena  'rudenda' Si  dextet  pes  labo-  qui  fluxurus  erat,  per  conuenieptia  loca  cuacuatur,& 
tat,  vena  dextri  brachii  fecanda;  fi  finifter,  vena  in  ep-  pe  ad  partem  afFeifta  ruat,  impeditur,  ac  doloris  &  tu. 
dem  latere  in  cubito  apetiepda.  Hoc  enim  commodius  .jnjoris  incremrtum  prohibetur,  Sc  ira,  quod  influxit  in 
eft.quimvcnain  pede  lateris  oppoflti  pperire.  Illa  e-  p.u  te  affefia,  faciliiis  dilfoluitut.  Teftaruraue  ipfa  cx- 
nim  Venatf  £l:ibnehumotcsfluetesreucll.utur,h'.c  ta-  perientia,  curationem  hanc  multis  profiiilTe.  Ira.defe 
t,um  detiuantur.  Eade  ratio  cfl/i  dolor  fit  in  coxedice.  feribit  !’etrus  Bajerifb,  fe  a  quatuot  hominibus  ad  fel. 

Ven*feiliDne  in  brachio  in  dojore  Ifchiadicoptac-  larpgeftatum  poljiqua  aluum  quater  flepofuiflet,  funi- 
paifsd,  ad  detiuandp  vena  comode  in  poplite  aperitur,  pro  fuo  eleauario  Garyoooftino  ^  doloribus  alleuia- 
aut  iuxta  malleolum  interiore .  vel  etiam  exteriorem,  tum  fui& .  &  flue  adminiculo  alterius  ite  potuiffie. 
in.vcnaillic  apparente, quam  ob  infignemqiiam  affert.  Deinde  confiderandum.quibus  medicamentis  putr 

fi  tunc  &  in  tetripoie  fece; pr,  ytilitatem,  Ifchiadicani  gatio  fit  inftituenda.  Nonnulli  b  v.ilidioribus  njedica- 
vocantjqux  &  fiepi  fbla  hunc  affedlu  fanat.Plerunque  mentis  abftinendutn  cenfent.dc  nonnifi  lenioribus  v- 
autein  crure  dblente  fcmfut,  licet  &  in  farib  apprtain  tendum  vcl-c.ilidiofibus  in  minima  quantitate ,  cilm 
admodum  ptofuiffe,  fubitoque  ompeip  dqloteni  fu-  fortis  purgatio  hijmorum  copiam  a  partibus  ignobi- 
ftuliflc,  feribat  Platerus.  lioribus  &  externis  trabat  ad  internas  &  nobiliores , 

C^iiavcrb  malum  vrget,dc  fluxus  velociter  fit.ctia  &  accidat  aliquando,  vtnonnulli  i  vehementi  purga. 
flarim  vcnxfcflio,  fi  ea  oou^  ^  inftituenda ;  &  fan-  tlonc  in  febres  ardentes.malignas  iklethalcs  incidant. 
Cninis  quantum  opus,  jfiWes  &pt,  'vnica  vice  detta-  Quod  vt  libenter  concedimus  .  &  veSementiotibus 
•  hendum.Si  tamen  vitft largiorem  vensfe^pem  pon  ^rgantibus  humores  antea  fetuidos  non  magis  aece- 

plenitudini  refpbdcat.Vcnxfcaibnis  vicari»  pofTunt.  femus ,  ita  etiam  cauendum  putamus,  ne  humores  fal- 
ennrllinlt.  effe  cucurbitul* ,  qux  incipigxAbus  doloribjas  parti  rem  agitentur,  &  in  venis  commoneantur ,  Sc  non  c- 
fenx  oppofit*  vel  diftantj^iflgantuc  cum  fcatificatio-  ducantur, aq  fufficienter  cuacucntiir.  Quod  vbi  fit.po- 
0inidina.  ne.  Hirudines  etiam  inalTuetis  hxmqtrhoidibus  ap-  ftea  maiore  impetu  ad  partem  affcdhra  tuuot ,  vrpote 
pofitx,  fanguinem  exhauriendo  commodum  ahquod  ad  quam  natura  antea  cos  detrudere  conabatur ,  Sc  ad 

affetuiit.  '  quam  fimul  i  dolore  attrahuntur.  Purgantia  itaque  in 

f  lirtntic.  principio  patoxyfini,  vel  imminente  co,  pauli)  fortio¬ 

ra  eligi  debent,  talia  tamen, qu*  ventticulumnon  of- 
?<».{«».  fi'®  reuulConibus  per  fangninis  cuaquationc  feiftis  fendaht.  S  jenim,  vt  modbdiftum.  leniora  fumantur, 
inftituenda  eft  purgatio,  de  qua  ctfi  alii  aliter  fepfiir,  fumjetes  faltem  coramquentur  nihil  effetudir 
vtpoftcaywy?.  II. licetur;  taqsciipleruquc  cottiode  gnum  eijacijatitr,  vnde  pofteatiraiot  ad  partem  affe- 
adhibetur.  5tatim  a.  inchoantibus  vel  etiam  immint-  ftam  ficconfluxus. 

tibusdol6ribusbintequairiiifdc,vt&vigiliis,autfebrc  Ne  aurem  durante  purgatione  ad  partem  affeflan» 
anfla  vires  dcbilitentqr.  ipftitueda,  neque  h!c  coaio-  confluxus  fiat ,  Sf.  humor  purgatione  morus  ad  p«- 
nerh  aliquam  exfpeaare,  aiit  ptxparatiqne  promittere  tem  affeaain  ruat  .tpuecauccur ,  15  pars  affefla  fubu- 
bpus  eft;  quod  fupetiqtu  fcculoruMeffici  plurimi  fe-  midtf  loco  in  leao  ponatur,  donec  purgatio  abfolura 
«etunti  qui  primi)  lenietibusvlifunt,  deinde  ptxpa-  fit ,  velv.quod  certius  ,  dcfcnfiuum  putgaiite  a''''"* 
iantibusfeudigcftiuis,vtvocar,aliqadltdi«f, tandem  fo  fupra' caput  partis  aff-a»  imponatur.  Exgr- 

yurganlibus, qu*hunioresab.TrtiC|Jl»'flrahunt. Cum  54°'°'.*!®'""“'"' ? "4  Humerum  appP* 

jnirahumoresiamanfcainmotufint  ,  actenues,  &  ijehdum ,  pqteftqae  '  id  parati  e  jUrihu  nfirim> 
turgentium  natutan>refcratit,&  natura  ipfi  eos  vt  libi  bnlnn/liit  ,  radicilrui  biflortt  ,  urmentilU,  emfidid* 
moleftqs  i  bono  fanguine  fepatate  conetut,ac  metue-  mnSotis  ,  corticihiu  gmuntmon,  btlo  ytrymia ,  cam 
(lun>fic,fee{vtfliferunantcquarDtaliapctagantur,hu-  4buu)ine  oui ,  &  aqua  rqfatuiq  vel  aceto  mifos. 


484  De  curatione  Arthritidis’ 


curhiccxlaAccaprinp  ex  vbcribus  tcccns  muliko, 
pane  albo  &  Ude  cum  vitellis  ouornm ,  &  momentq 
croci,  ex  foliis  alch«,  malus,  braljics, -calide  fmpofi- 
tis  ;  ex  femine  malus ,  alches ,  .Cydoniorum ,  pfylUi , 
Seprscipue  ex  mucilaginibus  eorum  ,  caflja  fiftujari 
extrada  cum  decodo  velaq^ua  folani,  qus ,  ve  Aiii- 
cennas  ait,  prsftanciflimum  cft  remedium,  cui,/]  hu¬ 
mores  calidi  affluant,  aliquid  olei  vel  aqus  rofarum 
?iddi  poteftj  fi  frigidi,  oleum chainsmeUnum,  Pro. cafr 
iia  etiam  root  fambuci  vfutpare  licet  j  ex  pane  albo 
&  vino,&  qufdem  ff  humor  lit  calidior,  vino  rubro, 
fiigididr,  vel  miftus,  vino  albo.'Cum  pulucre  flor,  efla- 
msraeli  &  oleo  rofaccoj  h  cafco-ouillo  teccncj  impoli¬ 
to ,  &  fspius  immutato  ^  e  ftercore  bubplo  primo  ve¬ 
re  recenti,  vc&aquaex  eo  deftillata,  Ytililllmum 
quoque  remedium pfylUi  aquaro- 
jarurn  vel  folani  extradd ,  cui  aliquid  interdum  aceti 
addi  poccll,  commendacurque  fioc  medicamentum 
multqm  a  Serapione  &  aliis. 

In  morbo  incipiente  Solenander  fumir  crafliorcg 
ftipites  cicutSj  eofquc  falc  implpc ,  &  argilla  vel  pafta 
obturatos  in  locum  humidum  ponit ,  vt  fal  liquefeae, 
^^ucm  liqupre  in  vitro  alferuat,  ^  pannis  loco  dolen¬ 
ti  applicat. 

ylus  etiam  eft  fspiflime  cataplafmarc  hoc : 

Maluam  cum  radicibus  concifiim 

piinutim,eamque inspuis  vini ^  acetipartibiis  co¬ 
que  in  fidili  nouo  ad  tertis  partis  conftimptionem, 
deinde  idmiCccjecali^  crafjiores  fu^furej ,  quantum  ad 
conficiendum  cataplafma  fufficit ,  idque  calidumlocp 
dolenti  applica. 

Foreftus refert ,  quendam  aquaties  lenticuls,i5c 
floribus  chamsmelilade  codis  parum  fecins  hordei 
■  addidilPv-,  &  in  formam  cataplafraatis  redegifle,  ap- 
pofuilTe  ad  fedandum  dolorem,  cum  miraculo  quafi. 
Vcile  cft  &  qui  luteum  cum  olpq  violae,  in  formam  li¬ 
nimenti  fubadujvt&:  aqua  fpermatis  ranarum  ,  qux 
forian  etiam  aliquam  vim  narcoticam  habent.  Adria- 


Drach.  ijxrwr&tup.  j.  Coq.  in/.-,. 
melt:  Aaa^vi(tihs.  OMr.duor.  ol,  ckammel,  nr» 
ync.  j.  Mifee.  ^ 

VA:^.  PnlptpaM  triticei  vne.  i\.p«l».  ur 
ht^ci  vne.  j.  Coq.  « laSe.  ^ 

Adde^tjr.  caJJU  vne.  j.  Mifee. 
ya  .y.  &'m.  lim  ,fa„igrui  patt.  ^qaaL 
Extrahatur  mucilago  «J».;  refurum. 

AddcniieZ/oj  morum  duos ,  ««(i  .pamm. 

Infpcrfa farina  fabarum  ,  F.  Cataplafma.  ' 

Vel  f .t™ 

pulli,  fior.chamemtl.  an.  vne.  li.  rod.  dthet  '■nc.  f.  J. 

yini  vne  j.  Mifee.  Fiat  Cataplafma.  .  * 

Vel  Flor,  verhufi  q.  V, 

Infond.  in  f  q.  vini  rubri  pprduos  menfes., deinde 
deftillenciir.  Dettillardaquilocps  foueatut.ai: deinde 
inungatur  oleo  feu  liquore  e  flbribus  verbafei .  vitro 
clauioad  radios  folis  tempofeaftjuo  colledio. 

Vel  ^  Gerawj»  «7/.  ,  exprimatur  ex  iis  oleum 

eodem  niodo,  ve  ex  femine  lini  parari  folet.  Corpus, 
quod  poft  olei  expreflionem  remaner,  comburatur,  & 
ex  cineribus  aqua  puri  fal  eliciatur,  qui  oleo  exprelTo 
mifceatur.  Oleum  cum  fale  mixtum  clarificetur  trans¬ 
fundendo  id  perpyxidem  ligneam ,  ficucpidtoresoleu 
lini  profuovfu  clarificare  folent ;  &  cuadit  pt;Ellans 
ad  dolores  leniendos  medicamentum.  ' 

VerCim  ipfaanodyna  pro  qualitate  humoris  nonnihil 
variari  po(ritnt,&  in  humore  calidiore  frigida  quardam 
addi.vt  rofa:,  &  caru  aqua,  aqua  plantaginis  &  fimilesl 
In  cauffa  verb  frigida  flores  chamarmefi,  mclilpti,  abv 
fintbium,  femcp  lini,  fotnigra-ci.  addi  polfunt. 

Nifnotica . 

Si  anodyna  non  fuffeperint,  narcotica  vfiirpanda, 
qn!B  cum  ftuporem  parti  .inducant ,  non  foldm  proti¬ 
nus  dolorem  compefeunt,  fcd  Sc  calore  fuo,  quemob- 


De  C  uratione  Arthritid  is. 


2cuor  habet  af|t:^sancipoclag 
Prima  cft  .• 

\]^.vriti£pHeri  vinum  bibem 
ach.iji?.  vitrioU,  /klisfuJSy  aluf 
Deftillentur  ajificcitatem  pc 
9liVnc.].G.camphor.croci  an.C 
In  aqua  ifta  lipceola  madefiai 
!centiii->ac  fjcpc  rcnoucntut. 
Secunda? 

5^.  Siittf^vrinapuerii^n.qy.  E 

Tertia : 

F0I.& flor. /kmbuci  viridi 


488  De  curatione  Arthritidis. 

paisaffefbptr  horam  &  amplius  fouetuf ,  &  poftea  funt  inter  genua &coxtndicem,  patiebatur.  Simii 
thermis  abluirur.  dolores  fepe  in  peftore  accidunt ,  &  pleuritidemn” 

Etafiftratus  Sicyonius  efficax  ad  tophos  remedium  tham  quandam  excirant.  Deinde  qubd  certis  inter 
hoc  parabat.  uallis  tarb  tedeunt,  fed  Cepi  ,  poftquim  ftmel  atqu" 

vifei  y»e™>  ftiS.  thuri/ ,  cert,  titUmm  pi«m.  iterum  hominem  afflixerunt,  poftea  toto  vir*  trm^' 
«/«pini,  an.lbj.  renon  reuertuntur.  Tertii,, q^ubd ii,  qui' doloreX 

Liquabilia  liquabat  &  cum  pinguibus  tidis  agita-  patiuntur,  arthritide  in  aliis  partibus  non  affliguntur 
batacmifeebat,  i  quibus  cum  omnis  pinguedo  efflu-  quod  in  veri  arthritide  accidit.  Qui  enim  diu  at* 
xiflet,  ab  igne  ablatiun  liquorem  percolabat,  thufque  .  thritide  laborant,  rarb  fola  podagri  corripiuntur ,  fcd 
in  tenuiffimum  puluetem  contritum  invergebat ,  &  poftea  etiam  dolores  in  manibus  &  aliis  articulis*  pa- 
affidue,  donec  in  maflam  manus  non  inquinantem  tiuntut. 

redigeretur,  agitabat.  Plura  vid.  apud  Trallian  lih.  1 1 .  Tandem  etiam  arthritis  veta  plerunquc&  fere  fem- 

_ _ _ _  per  fibi  tumorem  adfeifeit ;  at  vero  dolores  hi  nullum 

tumorem  habent  coninnaum,  non  foluravbifunt  in 

C  A  P  V  T  VI.  loco  profundo,-  fed  etiam  vbi  funt  in  loco  non  pro¬ 

fundo,  vt  in  humero  fatpe  accidit ,  idque  ea  de  caulTa 

Di  Dolore  ifchitldicp.  euenit,  quia  humo^non  ex  «nis,quibus pars  illa  nu- 

TX  Olor  ifchiadicns  equidem  arthritidis  fpecieseft.  Nos  vero  non  de  dolore  ifto  h!c  agemus,  fed  qui 

dum.  ‘  '  '  JL'vtdecoprstetea,qush.aaenusdiaafunt,m-  proprie  arthriticus  eft.  Dolor  autem  ifte  Ifchiaditus 
hil  dicendum  videatur.  Verum  cilm  &  ratione  partis  hoc  proprii  habeC,  quod  latius,  quam  in  aliis  attieuhs. 


Caput  VIL  489 


commodioia  effc,  cum  pet  locum  i  paite  affcfia  le. 
canoriorem  humores  viriofoseuacucnr. 

RcpcUcnria  Mc  plane  locum  non  habenr ;  cim  me- 
*  tuendum  fir  ,  ne  horum  vfu  fanguis  &  alij  humores 
verfus  partem  affc&am  repellantur,  iblque  cumuc 
lehtur. 

I .  Ptarmilfisvnioerfalibiis  attrahentia  8c  tefoluentia 
inedicamenta  imponenda,  eaque  fortiora,  qua  humo¬ 
rem  aprofiindo  in  fupeificiem  euocent,  qttalia  paran¬ 
tur  ex  herbis  difcutienribus ,  fol.  fambuci ,  ebuli , 


CAPVT  VII. 

De  SjUunt  pracaaenJi  Arthritidtr»,  - 

MVlti  quidem  id  vnice  agunt,  vt  i  doloribus- />««. 

arthriticis  liberetur  r  Liberati  autem  parum  attkti- 

liciti  fuflt ,  qu^  ratione  obtinete  poflint ,  ne  iifdem  tidon. 
doloribus  iterum  corripiantur  ,&  neque  medicamen^,' 


«ima  huius  mali  caufla  fic*:  admifcenc  fe  rampn  ei 
vtmnc  hi,nunG  illi  humoiwS  vicioll>qui  piopceirea  iimul 
■'«uacnan4i.Et  fuiit  medicamenta  pmeantia  pauca,quac 
non^fumil  ctiamferofumhiimorem^uacuent, 
tUBuMrium  * '  ^clebEatiir  hi?  valde  Elcduarium  Caryo?bftinum  a 
C»ryoioJIim  Petto  Bayro'  inuentum  dc  commetidmmyPni^.UL  i  S, 
?‘*J***  .  M;*.i.EtUeicomponcttfio  prdculdiibio  antiqui, Ac- 

tius&'Paulus  itgihccaj  occallonem  dederint  ^  in  qui- 
bus<ftrtiilia  habenEUF.<.'«mponitut  autem  hoc  mpdo: 

/Jemodahyl.  alintr.  ^  conice  fuperior,  mnndat. 

FiacPuluit  ■ 

Cuius  dolis  D.i:ach.j.l>ius  vel  miniis.Vel  trita  &  cri^ 
bratamifccanturcum  fyrupofaSloex  rnelle  dr  vino  albo 
faff^.doneG  formpm  fyt-upi  bene  codtiseceperint  ,& 
fiat  Elciluarium,  Dofis  -eius  a  Drach  ij  ad  ync."'fi,Scri- 
bitqut  Bayeus ,  quamprimum  fcnfcricr*g^na'\KplctiQ- 
.iiis,ie  liimpfillc  hocElc(3:ujnjium,  rdque  terai^t  quater 
'SnannOaatque  hocmodoviginti  fexahnisabiftisdo- 
loribu$,quibus  ante  fuerat  teatatusi  lion  fuiflc  mole- 
oon  incommodum  cft*  medicamentum^ 


TheriacaadPt/vn.eap,  ly.  fciibit  :Ma«me  vero  pro- 
deft,quando  quisipfam  fanus  adhuc  frequenter  acci¬ 
pit  ;  proptere»  qubd  fuperfluos  humorC«  abfumatid: 
totius  corporis  temperamentum  immutCt.  Erpaulq 

poftrConfuloya^wr,  vt  in  talibus  morbiSchcriacavti 
velit  i  quoniam  defuperfluum  humorem  exiccat ,  & 
alium  colligi  non  permittit ,  vnde  plurimi  ex  hac  in 
;  principio  prorfus  i  podagralibccati  funr.'  ■ 

Myfierium  appeiJati ,  deferipeionem  hanc  liabet  Ac- 


Aliam  deferiptionem  habet  Oribafius>« 

-  ^  Charnadryos  \i\i.\^entiAn,arifielochjrot.zn.VviC^ 
fim,rutx  (extarium.  Contundantur  &  cribrcntur.Dctut 
quotidie  cochleare,  „  j.  , 

Quod  ex  feptem  rebus  conficitur»  habet  eiufmo^|*  ^ 

^.Pdyperici  Vnc.j.  an.  Vnc.nj* 

gemiAnet  Vnc,  V.  dnfioloch,  rotunda  >  VnC.  j« 

nVijVnc,  Hupetrofelm ,  Vnc.j.  moHu  AttUi  , 


494  Praecautione  Arthritidis. 


Vr  ^•R*djHelvilimperAtorj7yperiei,2.nNnc:\.fe~ 
cuUartX>tach.i],Jalit  chamtdryoi.chAmdpii,  ch<re}olij, 
imperAtorUtZtiJ^.ymAgiller.toriLlMul.cAHcr'  ,an,  Drach. 
^.mar^arturumSct)xp.],facchArit^^  pondus  omnium, 

F.  Puluis. 

Ad  fudorcsmatutinos‘cicndos  dantur  etiam /yrupi 
i  haccufambuci  CMvaptecharo  preparaci  cochlearia  duo, 
5i  libcc  aliquid  ad^i  potcft. 

Crato  connmcndat  hoc  deftillacuni,  cuius  cochlear 
Vnum,qiiotidicvelfa:pius  in  feptimana  lumendura. 

5^.  MeUJfAtvaUrianA,bACcarHtn  i«»/)>.an.q.v. 
ACpctgnatutvJw  h»o  dulcijiC  macerentur  in 
poftea  dcftilientur. 

In  corporibus  etiam  frigidis  commode  vfurpari 
poteft  aqvia  vita:  illa,qu5  Gisbertus  Horftius  Hollan- 
dus,  olim  Roma:  celebris  Medicus ,  frequenter  vfus 
eft,&  hoc  modo  pararur. 

Cuberti  '  perichchAntAplt.  rfTSr/.an  Vnc  j.  cort.rad. ebuli  M. \.ireos 

z,irigiheruy^r\JD\^c\i.)9>,hermodAllylor.Aloes  hepaticAi  an. 
Drach. Vnc.  C.  colotymhid.  Drach.  iij.  myrobAL 
«M;7iftw.an.Dracli  iyadpel)pod.if.  ync.  ']R.folior,/euA 
flirS}.Vnc,\.pemAniJi^AUci,fcemcjili,anS>rnch.\. 

Infund.in  fpiritu  vhi.vt  is  digito  fuperemincatjper 
biduum ,  poftea  deftillentur  in  Balneo  Mariae.  Hanc 
aquam  mane  podagricis  exhibebat  ab  |j.ad  giij. 

HeeeSum  /  Omnium  verA  haftenus  dictorum  medicamento- 

§  Ata*  ryo$*  inftatj  plurimorum  iudicio  efte  poteft  decorum 
(hAr?tAdryos..ciuod  proptciea  etiam  Carolo  Vdmpcrato- 
ti  Genuenfes  Medici  valdi  coinmendkunc :  vefertque 
Solenander,/^^?./.e®«y<^ I. compertura efle  ,  quofdara, 
qui  hocdecoiftumiexaginra  diebus  bibifl'enr,pcnitus 
liberatos  &:  (anitati  reftitutos  fuifte  :c^n  antea  non 
folum  pedum, (ed  &  manuum  articulos  ifto  morbo  ha¬ 
berent  occupatos  &  impeditos.  Nec  mirum.  Craftbs 
«nim  humores  attenuat, abfumitque  ,per  vrinam  ex¬ 
crementa  promouetjper  ambitum  corporis, vel  per  fu- 
do.res  euidenter,vcl  infenlibilirer  per  tranfpiracioncm 
difcutitivifceraquc  interna  &c  neruofum  genus  omne, 
imp  totum  corporis  habitum  roborat,  Quiaverbde 
cham«dryos  deco(fto,&Genuenfmm  Medicorum  con- 
ftiio  prolixe  agit  Vefalius,myKd  de  radice  china  aa  ha^ 
chimum  RaUtTdts  epifiola  circa  finem  ,  locum  integrum 
sdicribere  libet,  N»n  mprebarimihi  potejt^\u<\\xkt/uo 
tempore  adbibitum  medicamentHm  infiar  J^uminu  cuinfi 
dam  d  Gemenfiurn  Primatibus  comrnendatumi&  tjuod  non 

‘  Uum  anttmenfesaliciHo/^oBoriMArfiU^  CoiUyCafA- 

^uibns praditust^aHiMi  doies,di^no  mijfumfuit,  &  nunc 

medicamen  ifiud  iri  vfumpo/uerit)  articulari  morbo  non 
apprehendenduM^ceriiffime pradicetur.  Centinet  a.vniuer- 
fd  def  :riptio  me  herciile  fatis  empirice ,  aliud  nihil ,'  <judm 
initio  purgatimem  infiitHtndam^  deinde  chamedryos  ,feu 

rejiccatam  inttyimyVt  i»  aliis  herbis ficcandi  facultate  do- 
tiath^prefcrendam  duxerim)  folia  confeindonda ,  vino^ue 
«Ibodein  incoquenda  ,  &  eius  decolVonis  mane  cyathum 

terimtdntd  magis  a  medicamenta  fperandumtjje  adda- 
viBut  ratione  ab  acidis  falsijque  interdicitur  y&  vini  »/- 


jiuL  in  vniuerfum  nil  habet  huc  tranfmifia  'fiheLu.pra- 
ter  infignem  &  f^rgentem  titulum  ,  &  hominum  magnum 
fbifuhiePhsm catalogum,  quiilUus  v/it  annes  aliquot  ab 
grticidari  morbo  immunes  vixere ,  qui,  ciim  \ranfinttte- 
mttr^eiutyfum  aggrediebantur,  in  quorum  clajfe  Cardina¬ 


lis  Doria  j4»te{ignanHS  occurrebat.  HatftenuS  Vcl^ius. 

E  cuius  verbis  apparet,  ipfiim  in  laudes  hiiius  decocti 
non  pbne  corvCentirc.  Et  credibile  eft  ,  nen  omnibus 
prodefte  t  fi  tamen  vires  eius,fupra  propofitai,peEpcn- 
dantur,fr.cile  inde  apparet,in  arthritide  fanc  pe:  quam 
commodum  cfte.  Hoc  verb  rc£te  monet  Vcfalius 
aquam  deftillatam  decodfco  conferri  non  pofle  ^  cdm 
aqua?dcftillataB(vt  multi  fals6  putanc)non  omnes  fim. 
plicis  facultates  habeant  ••  fiquidem  non  omnes  cius 
parces  in  alcmbicum  eleuantur. 

Pluribus  autem  modis  chamxdrys  in  vfum  trahi 
poteft. Alij  accipiunt  Rhenam  qnartas  menfijca- 
Ics  diias/rff/M puriftma  quartam  dimidiam ,  mellis  rofa- 
cei  quarta:  vnius  fextani  vel  quartam  partem.  ?'''/• 

Coq.ad  carbones  in  fiAili,  &  delimentur.  Tum 
add.  chamadryosM  Hi],  chamapit.  Miyherine paraly/.},]^^ 

Coq.in  vafe  duplici  horas  tres. 

Ali;  recipiunt  chamadryos,  durnfioretle£la& beneaf- 
feruata  fe.iij. 

Coqu.in  vafe  dupli  ci  horis  y  .Colentur. 

Commodius  autem effet  yfichamadns  cum  mufto 
deferuerct ,  atque  ita  vinum  chamsedrytes  fine  codio- 
nc  pararetur. 

Et  fi  quis  vinum  metuat, poterit  hydromcl  vel  etiam 
cereuifiam  chamxdrycem  eodem  modo  parare. 

Continuandus  autem  vfus  huius  vini,  hydroracli- 
tis  vel  cereiiifi^  ad  dies  {exaginta,coipoTe  prius  purga- 
tOjfinguUfque  diebus  mane  vnus  hauftus  fiunendus. 

PolTec  etiam  ex  chamedry  ellcntia,(vc  vocant)para- 
ri,eaque  per  dies  plures  vfurpari. 

Venira  certis  formulis  hic  neminem  alligari  vclimi  W/Vw». 
fed  pro  re  nata ,  &  agri  conftitucioneea  concinnari. 
Pra:cipua,c  quibus  medicamenta  hac  componuntur, 
vc  cx  ha£fccnus  propofitis  formulis  patet, limpbcia 
funt :  chamapitys',  in  omnibus  articulorum  afFcftibus 
vtilifiima ,  vnde  etiam  iua  arthctica  a  quibufddm  ap¬ 
pellatur,  6cex  eius  Diach.j.  cum  terebinthina  fotpjat 
pilulas  Lobeliusjcafque  in  omni  arthritide  commeo- 
d:i.i,chanudrys ,  de  cuius  vitibus  antea  di<5tum ,  hyptri- 
cum,arifiolochia  rotunda, longa, centaurium  minus,rhapon- 
ticHmverum,gemiana,meum,radixartemili£  ,  fi  cum  ci¬ 
bo  loco  radicum  pefrofelini  coquatur ,  cuius  folo  vfn 
multos  ab  articulorum  doloribus  liberatos  cite  ,fi:ri- 
bic  Abrahamus  Seylems,iVi  confiliis SchQltz.ii,confil.q^^, 
quibus  addi  polfunt  ojfa  humoHaiCoralUum, oculi  coricrt, 

&  alia  hatlenus  enumerata,pro  cuiufque  corporis  con- 
fticutione, ' 

Rcdc  enim  hic  monet  Aetius  dctheriaca&fimili- 
bus  calidis  medicamentis  ,ca  iis  qui  calidiore  fimt 
temperamento  prjediti  ,  non  folum  nihil  opisafferre, 
fed  Ibc  refblutiones  immedicabiles  fipe  inducere.  Sta¬ 
tuunt  quidem  nonnulli  hic,  id  (altem  dc  fiimme  cali¬ 
dis  intelligendum  clfeicum  &  Galenus ,  tuend.Ja- 
wV.  exponens  verba  Hippocratis,  quibus  vini  potum 
interdicit  calidis ,  id  non  de  abfolutc  calidis ,  fed  de 
fumme  calidis  dixifle certum  tamen  eft,ad  corporum 
&  cemperamencorum  diuerfitatem  hic  efte  attenden¬ 
dum  ,  &  calida  etiam  tempore  autumnali  commodius, 
quam  verno  dari,  idedque 'in  calidioribus  cotpbribus 
cichorium  admifeeri  folct,fcribitque  etiam  de  cichorio 
AndrcasSpigelius ,  fe  cxpericncii  edodlurnefic  ,  in 
caiifta  calida  nil  magis  conuenire,  quiim  puluerpm  fo* 
lior,  cichorij  fylucftris  menfe  Majo  collc<ftomm  &  in 
vmbraficcatorum  ,  ad  Drach.  j.datum.  Vcilcscamcn 
fn«c  &  radices  primo  vere  colledse,&:  polfunt  cjedcm, 
vt6c  folia  cum  aliis  hadenus  enumeratis  medica¬ 
mentis  mifceti,  patmM 

Qua  ratione  autem  pulucres  &  antidota  ifta  antipo- 

mouetqiie  hac  de  re  qu.-eftioncm  ThomSs  E  raftus ,  & 
qiia:rir,quomodo  ifta  medicamenta  capitis  intemperie  /«r" 
frigidam  &  humidam  corrigere,  vel  humores  ih  co 
genitos  diffiparc  poQinc.ficdcx  anticipata  opinione  SC 


Cap:VlII. 


debiles  /unt.Mcdicus  &lrem  in  articulis  rp- 


111.  4<i7 

V I.  Eft  &alind  comniodun!,ouod  itthtitjs  fecum 


498  De  Arthritide 

Jae ,  pecvdiatem  efle  atriititidfs  naturam  ,  qua:  non  res  &  dolores  articulorum  arrhritidera  nominifle ,  & 
conliftat  in  dolore,  fed  in  eo  ,  quod  plures  aut  omnes  Hippocrates.  6.Epid.  canrn.  4.  text.  1 3.  eos,  qui 
articulos  occupat;  item  arthritidem  non  tequircte  no  ex  erui  nimio  efu  genuum  dolore  laborabant  n™. 


ferofi  Humori?  prouemunc ,  -fime  fomilwve?- . 

(iVyESTlO  V. 

..defiam  mororum  Wtdi^rm'  ^p^ofluoai ,  fi.n 
mori  fruoim  Podagrum  fanent ! 


^uit  Hegcfander,  memoik  ttadidk ,  nio  fuo  mq- 
i  annos  io.  ftudluni  non  edidiffe  >  &  popul.nem 
jrbum  podagram  gcaflatam  ita  fiiiire,  vt  nqn  (ol^nv 
os.fed  etiam  pucfOs,virgines,9unucbos,muUcres'is 
3rbus  corrmueritj  ^uin&tam  ffigricudinem  adeo 
hemenfer  f^uiilfe  ip’ greges ,  vc  ouium  parces  duas 


nem  facit,  cuius  caiiflaip  nec  Galenus ,  nec  afius  poft 
cum  ijpuent,  fc4  foUHia  HippofW  *#*'*”■ 

mndinum,  fed  confumpeionem  eius  gluciuofae  hii- 
miififacisjqua  pAUnaliter  nutritur  &  ad  faciliorem  rqo- 
Wijnfubnngitur  arficulug  ipfe  ,.nc  ad  motum  ineptu^ 
reddatur^  Hanc  enim  humiditatc.m  H  contigerit  qua¬ 
cunque  de  caulTii  exsecari ,  tum  articuli  motus  impe¬ 
ditur,  difficulcafque  motus  ac  dolor  yna  fucccdit. 
Huiufmpdi  affe^itum  j  Ti  in  cpxx  artjculo  fiat,  ab  Hip-, 
p.ocrate  ifcHiadicura  dolorem  appellari  feribie,  fe  verd 
in  qnocuimuf  aUq  ^rticnlq  etiam  gigni  poffe,  ^  ^ 
ipadueitifli.  idi  M 


QVdESTIO  yi. 

^unam  fit  Arthritidis  caujf: 

CAuilaine^uide.Arthritidis  proxima  elli 
c^ontinui  partium  circa  artiCutum  folu 
Humore,  qui  ii 
tes  illas  vel  dii 


Qu^fliio  V 1.  501 


flans  Jolorem  tsntum  &  frpetam  diuturnum  in  hif- 

«  partibus  rexcicaie  non  poteft,  nitt  quispet  flatum 
fpiritominttlligtrevelrt.  dequopofleadicnur.  Et 

ifcct  dolorfit  litpe  mobilis  &  vagus :  tamen  id  euenit 
non  4  flatu .  fcd  ab  humore ,  qui  ad  motum  etiam  ap- 
tiflirouseft.  c.  a 

, .  Ad  arthritidem  etiam  nonnulli  referunt  eum  affe- 
rr  dhim,  qui  Arabibus  Nakit  dicitur,  quem  Albucalis. 

jj.itadefcribit:  yEgritudo  hait  in  terra 
.^oftta appellatur Nakir,  &eft  dolor. qui  accidit  in 
•  nuibnfdam  membris,  deinde  permutatur  de  membro 
ii  membrum,  vt  huius  morbi  exemplum  vidi  ego  ta¬ 
le.  Vocatus  fura  ad  mulierem  quandam  infirmam  in 
qmdam  villa,  &  detexit  brachium  fuum,  &  vidi  infla¬ 
tionem  patuam  in  vena  brachii ,  &  poli  horam  vnam 
vidi  illam  inflationem  procedere  cum  focili ,  ficut  fct- 
pit  vermis  afcendendo  ad  humerum  celerius,  qu4m 

cdm  currit  de  loco  ad  locum.  Seceffit  ergo  dolor  ex 
loco » qui  primo  doluciac,  &  fixus  cft  in  humero.  Dc- 
indc>  vt  narcauit  mihi,  tcuoluebatur  in  toto  cocpoi%j 


quemadmodum  &  ego  fecile  dcpichendecc  pqtui.Mi- 
ratus  ergofum  Tclocitatcm  dccurfionis  cius  de  mem¬ 
bro  ad  membrum,  &  ego  quidem  anrca  nunquam  vi¬ 
deram  hanc  argritiidincm,  quae  ciret  qualis  in  hac  mu¬ 
liere.  Multos  quidem  vidi,  qui  fcnfcrunc  dolorem 
permutari  de  membro  ad  membrum,  fcd  non  hoc  mo¬ 
do,  aut  haccelciitatc.  Ncc  c^o  aliam  hic  caiUram 
coniiccrepoflrtam,qullm  quod  mulier  fuit  Sole  &  la¬ 
boribus  exhaufta,  quales  funt ,  quae  ex  villis ,  ficci 
corporis,  dctedVarum  venarum.  Hinc  ergo  apparet 
fenfui  illa  vcntofiras  permutata ,  &  eft  necelTe  vt  non 
appareat  fecundum  hunc  modum  in  illis ,  qui  funt 
deliciofi  &  corporibus  humidis,  occultarum  venarum. 
Cdm  ergo  moliris  curationem  eius  ,  &  fentit  patiens 
illum  dolorem,  tunc  fi  eft,  apparet  oculis,  vt  -fupra  di¬ 
ximus  i  tunc  ftringe  fuper  ipuim  &  fub  ipfo  velociter, 
&  feca  fuper  ipfum ,  donec  egrediatur  ventofitas  co- 
ardtata,  &cauteriza  locum.  Si  autem  non  videris  lo¬ 
cum  aftedum  &  dolorem,  tunc  cura  ipfum  cum  excuf- 
fione  corporis,  6c  quopiam  remedio  ,  quod  expellit 
vcncofitatcs  dc  extenuat  eas.  Commoda;  autem  funt 
pilulxfcctidar,  de  fagapcno,&  fimiles. Albuca’‘ 
jh.  . 

Veriim  morbus  hic  aithritis  non  eft.  Neque  enim 
cft  faltem  circa  articulos,  fcd  oriti^r  a  Hatu  fcu  fpirrtu 
fiiriofo  c  vafis  efFufo ,  &  per  ambitum  corporis  difciir- 
rente.  Sunt  quidam,  qui  motum  hunc  flacuum&  fpi- 
rituum  in  ipfis  venis  factum  putant.  Et  verum  qui¬ 
dem  eft,  in' vafis  &  vifccribus  lipe  flatus  tales  magno 
cum  impetu  difeurrere,  ficut  Anton.  Beniuenius,  de 
abd.Morh.&ftnat.  cmtjf.  e*p.  81.  refert, Ludouicum 
Nicolinum  adeo  a  vento,  vilecra  &  ftoraachum  im¬ 
petente  affcdlum  fuiflc,vc  non  folumvifcera&  pedtus, 
fcd  fcapula;  etiam  incredibili  extenderentur  dolore,  & 
fpiritus  magna  ac  raiferabilis  fieret  anguftia,  vnde 
etiam  tertio  die  c  vita  cmigcarct.  Verum  in  hiftoria  illa 
Albucafisflatuofum  illum  fpiritumc  vafis  in  ipfum 
ambitum  corporis  cftiifum  fuilfc,  credibile  cft.  Cum 
enim  motus  ille  cum  dolore  magno  coniundtus  fue¬ 
rit,  in  vafis  fpiritus  ille  folum  contineri  non  potuit , 
vepote  qua;  fcnfu  deftituantur. 

Nonnullijdc  non  male, hunc  affedum,  fi  noneun- 
'dcnl,  cognatum  tamen  clTe  putant  iUi,qucm  VVicrus, 
in libtlL  Germanice  de  m»rb.  incognitu^  peculiati  tradta- 
cudcfcripfu,  &  \  VVeftphalis  die  Fahrenoder  feufende 
Fahren ,  a  Dithmarfis,  die  Kattertyin  agro  B^unfuiccn- 
fi  dieptten Kinder,  inGottingcnfi  die guten  Haden 
nominati  fccibit,  de  quo  etiam  Epiftolam  ad  Petrum 
Foreftum  fccipfit  Hernicus  a  Bra,  Campenfis  Medicus, 
^^oxlibrevigefirnoabf.  Forefii  annexa  eft.  Noftri  ho¬ 
mines  plerunque  ad  incantationem  rcfcrunt,&  neftio 
quid  natia  fuccubis  dolores  illos  parere  pacant  i  cum 


tamen  dolores  tales  vagi  etiam  caufias  naratales  ha« 
bete  poflTint ,  &  i  flatu  quodam  acri  ^  Cea  fero  acri  ex 
humore  fete  icoibucico  genito  per  partes  membranov<  . 
las  Scmufciilos  vagante  ortum  habeant,  Vnde  etiam 
pacet,  ad  dracunculos  veterum,  cum  hic  vermis  nullus 
Tubfu,  commode  referri  non  poffe.  VVeftphali  ad  cu-^ . 
rationem  vtuntuipr^cipue  ,  vt  pecuiiari  medicamen¬ 
to,  lumbricis  tcrtcftribus,  de  quo  vide ;V Victum,  ^ 

Ver^m  plura  de  hoc  affcdka  non  addimus ,  cum  ad 
arthritidem,  de  qua  iam  agimus ,  proprie  non  perii-  . 
neat.  Hoc  faltem  non  praetereundum  cenfemus,  in 
hiftoriisarthricicorum,quosForeftus  lib,  19.  affert,  j 
ttizmobf,  14.  mentionem  ftccrecuiufdam  Hugonis 
Cornelii,  Zychcpfe  Delphcnfis,  annor.  iS,  qui  cim 
ab  agricultura  lalTus,  ac  lomno  opprefius  in  terram  de 
cubuifiec,  atque  aliquot  horis  dormiuiflec ;  euigilans 
in  manu  finiftta  circa  carpum  intcnfilfimum  dolorem 
fenfic,  qui  totum  dein  brachium  occiipauit ,  vt  neque 
manum,  neque  digitos  raouere  potuerit,  qui  fubrigi-  , 
diquafi  videbantur :  mox  circa  pedem  eodem  dolore 
fuicalFeaus,cuiaccenit  quoque  febris  valde  intenfiu 
A  quibus  ramen  omnibus  medicamento  purgante  ^ 
altcrantcactopicis  adhibitis  intra  fepeera  dies  fana- 
tusfuit.  VbiSc  alterius  cuiufdam  mentionem  facit , 
quictlm  in  horto  valde  ebrius  pernocUflet  fupra  tciy ' 
ram,  cum  euigilafTcc,  febre  correptus,  fuit,  cum  fcuif- 
fimis  doloribus,  ac  breui  extinAus  fuit.  Vcriim  mihi 
non  videtur, affcdusiftos  proprie  fuifie  arthriticos, 
fed  febres  acutas  h  vaporibus  c  terrS  exhalantibus, 
quosvterque  in  ea  dormiens  exceperat,  contractas, 
in  quibus  natura  vitiofi  humoris  partem  ad  extrema, 
detrufit,  a  quo  dolores  non  folum  in  articulis ,  (ed  co- . 
co brachio, membrariis  nuifculorumibi affetftis,  exci¬ 
tati  fuerunt  ifiiitquc  humoris  huius  ea  prauitas,vt  . 
alteri  «georum  etiam  mortem  ftatim  attulerit.  , 

■  Cum  ergo  ncc  nuda  intemperies  nec  flatus  (olas  ^  f,umer 
arthritidiscaulfaelTepoffit ,  Mediciquidem  plcriquc.6*j«-</i/n»f 
in  co  confentiunr,  humorem  elTc  arthritidis  cauffam; 
verum  quis  humor  ille  fK,maxiroc  diflentiun  r.  Aliqui 
omnc|  quatuor  humores  ,  fanguincra ,  bilem ,  picui-  An  mm 
tam,  melancholiam  arthritidis  cauiramcflc  polle  pu-  J**»'*^^ 
tant,  &  id  eo  prscipue  probare  conantur,  qu6d  in  ar¬ 
thritide  varii  tumorum  colores,  dolores  diueifi ,  acci* 

vnus,  curandique  ratio  varia,  procaulfamm  varietate, 
infticiicndaeft'  Nimirum  ivt  Pet.  SalDiuerfi  dea^, 
part.cap.  16.  verbis  vtar ,  color  aliis  cft  rubicundus, 
aliis  flauus,  aliis  albus.  Tumor.aliquando  cft  notabi¬ 
lis  magnitudinis  ,  quandoqUe  vix  apparet.  Dolor 
quandoque  eft  myleftus  qiHdcm,  fed  non  multum, 
quandoque  autem  cft  acerrimus.  Hicque  nonnim-. 
quam  citb  foluicur,  ille  longius  protrahitur.  Sympto¬ 
mata  autem  multoties  fcquuncut  mala ,  vt  caliditas 
.  ingens  &  feruor  in  loco  affedo.  Aliquando  a.  vel  nul¬ 
la  cft  caliditas,  vcl  frigiditas  ineft  molcfta  illique  ab 
acre  calidiore,  hi  i  frigidiore l«duntur.  Modus  curan¬ 
di  nonnunquam  admodum  variat,  quoniam  in  hi^ 

calida  iuuant,  in  illis  frigida ;  illique  a  frigidis ,  ifti  i 
calidis  exacerbantur.  Pr«terea  quidam  ex  fanguinis,: . 
quidam  ex  pituita,  alii  ex  bilis,nonnulli  ex  atras  bilis 
euacuationc  fcdancur.Qu»  omnia  indicare  videntur, 
arthritidis  cauflam  modb  clTe  calidam ,  modb  frigi-., 
dam,  modb  diuerfam  efie  materiam. 

Veriim  h«  rationes  id  quod  debent,  non  fatis  pro- 

humocesad  pattemaffcdbmconHgetepofltut:  tamca 
ii  prima  acthricidis  cauflk  non  funt,  fed  cum  fero  fal¬ 
tem  ad  partem affedlam  rapiuntur,  vcl  i  dolore  attra¬ 
huntur.  Et  non  illum  humorem»  qui  tumorem  paric, 
praecipuam  archiitidis  cauflam  elfe,  vel  ex  eo  patet, 
quod  in  principio  ,antequlim pars  intumefeie  «maxi¬ 
mus  dolor  cft,  parce  vero  Incumefcentc  dolor  remittit. 


k  intiuiaefcunt ;  <jubd  humor  aithriti- 
,  fi  repellentia  intempelliue  applicentur, 
terias  recurrit ,  Sc  vel  ad  partes  nobiles 


De  Arthritidis. 


i  fufi  in  alia 


'PATOnOAArPA 


TPATOnOAArRA  PODAGRA  TRAGICE 


PRODVCTA  A  LVCIANO. 


Podager. 

Chorus  Podagticotura. 

Nundus’. 

Duo  Medici. 

Tortores. 


M.  ERASMO  SCHMIDIO. 

Grxc.  dc  Math.  Prof. 


AMSTMaTt,  LwlS 
«r  TtpTapff  a^Bpium  iv  SaBvexiotff 
ieiym  i^i}tipa,-x  j 

fotfoio'  t’  s  fnaf®  «fifw 

«r  ireAtIsi.’  AKiixV  )»?.«. 

T/f  T»r  nJkiptomy 

aJj  «V»«!r  i  :^^9sr  «ui9j.daw!  (3?.«';©-, 

EijS  7r9.r®~.r 

Bfo™»  ootJ'»  ,  ■my:iS‘efmr  b  ««'«  : 

.W!.  S(Va?«r  ^rsTf^ 
s^«  MA«^arei-J'if«in.  maTSat  : 

AaJiac  cfi  irA«s1»r  rsla»!  A.ffsiKSTOr 
T»7r  TO/  «fBfaMfinr  ■rivois. 

n'j  To  ^  TO^*^Vaf  or  alSjuaf , 

»X®e‘  ^  mafp  jyftw  AoMt  . 

nr£/jjtv  '»’«P»r> 

J'  w'  «dTor  Tfspji  mo 

Alrvn  ^hiyjAZv  trifug.  ■aufmhiliim, 

A'otT«  afarif  Khiaitt  vaft< 
a  S;»s>.3t  ™?.w  ihi-rSm  Mr^4y@- , 

£n 

mlfai»  int«>./ir  mmtio  «^aJ'dK, 

<f  J'urbfMfT»»  5r«CT'  oiBpi-mis  rsy&, 

£s ,  III  fuiTTiv.  n  ni.ms  iixfiiJ.t.mpSfj, 
E\t/J>  fut™/a  fifflfd  f 

AV®  4hJ'v«ar  Ku/SAwr 

«ySsiJ'  oA8Ay):'nt» 


PODAGER. 

OOdiofiim  nme»,  5  Diis  imifHm, 

P<id,igra,pla»lUl!us-al!mdms ,  facytiBUi 
QmmTmunUtibuliiinttneirofilfmU 
Mcgtra  Fma  ventre  edidit  ; 

VherihHfque  eniitriiiit,&  amarulente  infanti 
In  labium  injiillauii  lac  Akde. 

Quif  tam  aheminabdem  te  Dmenum 
In  lucem  produxit }  Venifli  himinibus  noxa. 

Si  emm  demortuos  delitlmm  filio 
Homines  fequitur,  ^ua  patrarunt  in  vita: 

N on  Tantalum  potibui(fu£acihas,)ne^ue  Ixionm 
Rota  ver  fandum,  neque  Sifyphurnfaxo 
.  Oportebat  punire  in  domibus  Plutonis-. 

Sed  fimplieiter  emnes  mala  operatos 

Tuis  mancipare  membra-infeflamibus  doloribus, 

Quprtt  meum  affiBum&miferum  corpus 
Manibus  ab  extremis  inextremas  pedumplantat, 

Ichorernale,  &  amaro  fucco  bilis. 

Spiritu  vehementeijlo  perfringens  poros, 

£ffecit,&  luSians  intendit  dohres : 

Vifceribufqde  in  ipfts  ignitum  dijcurrit  Malum, 

Vorticibus  fiammartim  carnem  ignis-more-depafceus, 

Veluti  crater  plenus  t/Stnai  ignis,  ' 

Aut-\  Siculus  canalis  aquorei  interflitii,  t 

rhi  confusi  fiuSuans 

Ob-fifuras  petrarum  obliquus  voluitur  aflus. 

(^utH-4ificile  amnibus  hominibus  Malum, 

Spe  vana  fioltde  laUati  <  ’ 

Per  Dindymum  Cybeles  ‘  CH0K> 

Phryges  fitriofim  vlulatum 


iSpuyte  raP  opta  Tpidhb  , 
KZusr  PsZv  AvJit. 
naejfjAnjrr  ji’  d/sa)  ioulioii 
■■Ktr.aJ-sn  Kf«Ti  fL,«f,» 
tiopisv  iosi  KspuPams. 

n  BpiBeoa.  sdM,y?s 

T 

if/eis  <^4  ffo)  ,  TlOeficy^  , 


Mysa#  7?x5^  oiiihs , 
0'rtsrZsxuoslmin 

(eei/ps  /1  livJyta  wna'ie 
Rsrauoh  M/ae  m-rii.OK  I 

A'  ti  i4<muot  rjf  otM! 


Et  ad  cantum  Cornicinis, 

Phtygi)  ad  montes  Tmoli 
E eflum-hitare peragunt  clamando  Lydi. 

Furore  -  perciti  autem  circa  tympana 
Re  f  nant  Cretico  rhythmss 
Carmen  Euan  Corybantes. 

Clangit  autemCflatusfplenatuia 
Marti  refinans  afpeto 
Rellicofam  Aten.  ^ 

At  nos  tibi.  Podagra, 

Myfla(tui)facrificamU3  eiulatus  -  miferabiles, 

Quando  omne  germinantibus 
Herbis  viret  pratum , 

Zephyrique  arbores  flatibus , 

Et  infeliciter  •  nupta  ad  ades 

Homtmm 


,ffuU.>iam  exifieNj?»os,&  qmrum( i 
»2*»»  te  Bacului  &  hcejfns  coargu» 
videmm  infuperahilis  illitct  Dea. 
m  &  ega^  Dea  illa  nm-indignus, 
iam  quidem  Venerem 
delapjdm  ahatheris 
m  decentem  ftruSlhram 
■nis  in  finaibtts  Nerem. 


'&K'i;^vn  Kofne 

Kfof  iJiiJ  ,  (jtiy  O’ 
'loM  lyfiKvJbifAev  KBdMA 
T<tf  hiAirifdr  _0«i 


delicatis  in  vinis 
n  foMt  Ophhn. 

m  cejfamt  qtddemoyfcHrum(dilucun )lti 
e(i  vero  fitlgida  Aurora , 
da  -  illuftrans  Solis  jubar ; 
fiam  Podagra  apparuit  potens. 


AVItkxs  H^  Ketf^Tlivsh 
To7«  TloJdyesfi  t^dvo ; 


.  Clotho  tunc  abluit , 

■e  omnis  fulgor  ceeli « 
tnterque  intonuit  ferenum  ccelfttn . 
lue  Uae-  abundantibus  vberibus 


,  KXfflS»  tbV  "tM 

Ms>»  /*’  €»nmv  djJiQ" 
Twj»  J'’  djy\«.yi-nit  4v) 

'gvoKm  mi' 


;  <UUA  KdCsOV 

d^imo  Kvyi^* 


514 

«d»,  Ksstnti,  fMfti,  mict.jMKixH, 

iis  iat  M-y»  na-^^tVtiriiintr 
ixtin  VTuf^ :  -ni  «ra 
duual  ituSaa. :  ffuK  iyi  Itustqs  i/ii 
iiam  xtrif^a,  ri  mJitytiv  fis/,©' 
2i'l«  fi?»  »9»f  rinft&'  i;», 

"  '  of  mi^aytov  X^iinftTu. 


Baim  ^  JaifiBli  ,  nifirmi,  ». 

.  Xaifoit  mMTffimTt, 

Kai  in7j  V(s-m\0t>  im0-  (K$m 

(Sfifucn  ;  Jiim  4  mttiShvTit  uKHot 

■rZi  r  ^ue„£s  «yw,  , 

»  -115,  T«  7»»  «(itinw  ps  A®i7II'  OT»«/ 

Ou»  »i4  n»J«>e):i',rai'  iib'  ylnii  0feTut  •, 

«I-  «7t  MlSiw  «Tfli/,i?<«'«‘TO: 

Iti  jjSi/  ISanlm  vxi  iiiTvfont' 

i  KitSi  oA^n  : 

"fmi  S  *.X  m/iVfLsfe^AWniBJv. 

E'f  )*>'©■. 

TohiAvn  niins  rifiit  kChah/ de/©  , 

/f/A©  jS  »/A»»  iir’  i|ii4  ■ntef^H  riym. 
7pi$<ium  ueitiyr.<iiia<t,^  cihni 
Km'  9ei'Ai«B/ J  /«lUMa»  <u'‘J'©!';(;PIIF !  . 

X/Aol  w^nov :  oi  ':J  ^THiioyd-nvel : 

A"/J.w  KFiJiif  TfiStm ;  «AOI  oi/fifuTO  ! 

X/AOI  dsfsoi  T»!  s«  miM-mt, 

m^t/yXvot  ef}Sr  ;  oi  /4  fii/Ai  IflifoMO»  , 

•'  -lll/AlOO.Al^aooFjfl^ao  s/AS^Of»  .FITfM, 

TSaif  /OSt’  oft»  ,  JVf  IFIIF  ,  »/A«|“f«*l>»  > 
KoimewiViio  miJit.,yilw  «siS/fiif, 

■‘  KesiVte  «!Hf8«»ii/Ae;>i!4«Fi»  W». 

«roQiSot  Of «'«  .  aiifcSm  ni^afop, 

/iViiesc  a>9«: 

E'4.«o7  Wiiwf  o-meyo  ,  jnAe?  , 

>  tidlFotf  ,  Tesr}SAitfllf  ,  aA«7ItJ(^«i 
noiOO  flS-m/AOO  0  07SOrtl£0!7WI  jSf  OTiTi  } 

T/t  jOfio'/ ;  otiof  i  AVolfs  ifiijtfv  ; 

ZaaiF  «W™»  o’s»  ,  Fofejr  I  ■i'sf «o™  1 

.Si,«fO)f,  »Wt«i1©.)«'a<»} 


niF.woifiSo'TiJ)4T  . 
oi  4  Ti  Ji  o’*' :  7»  4  ^i  t,ff4  itaJofso. 
/f/A©  4  Trimo  78»  Isol»  >  I(l9<iif‘’’ 

4/a©  STTOlOltAtlS  ISlSsTB»  SflTrio'  ’ 

I«/«r©  STSf  0»  0»  i5si,ftl  A. 

O  4  flsgSixeii»  SAK/Ss  mt^nt  B^»nf,, 
eV  4  7i7.ll  irioi»  oifio^K»  Aij/p  : 

K4  7.7»  Tni/5»7  7.17*',,^  mifBn  fis, 

Eio9’  aira*14»  fi4/A0»  o’f>iA»7sei : 

To7l  4  tfooico  /«4»  arr/SouB  Sfioi  , 

»7.0»  s;^  »5»  ,£i^isT-.yiyveiat.  ^ 

O'  ^  flSTttABfa»  7B»  SflBP  /lVS»f .«», 
npBTB»  f4o  Oi/flof  dO^Pfiei»  4/4<WS7W  , 
Te'f«B»  iVtWT»»  ,  oCiesiOTAW  Aipoi»  Aoi,»», 
n«r.»  4  ie^TW  flST»  JsW©  Kf  iT», 
04  »<?««»*©  /3«s4(s7«.  , 

47,»^_,So  0>,f©5,,S4.i'fii^, 

‘ t'  aii/f  5»  »f  «TS  ,  .3  farsis  m/Xo» 

Jlf  Jiyat  xs-fXfuii  ,j<>»»jiie»o  mj'i»»5'^, 


Mi)«  70»  »0.7©  4Si0?f  0»  nooEj-f 

,  ;.7f»fis'«4n*i/f<i9’»A5fi3«9«»f  I 


- 1 


E4i(,  deptfcitur,  ueupat,  i>rtt,ihfiami/ut,  nertuu 
f^quedum  Det  dolsrm  thirt  iujftm. 

.  IguHrveatM  frofiti* 

ns.-vntque  eg.(CH7»)myflefar;,er 

Hymms  ex»rdixr,fi>dtmr%  dectmis[ 
TrtxqmUt.  igittr  tiher,  &  fine-vemU  J!,.  ' 

Et  quiuis  PidagnrtmfMjiacmti. 

Ecce  td  arM(fuM)ieSlo  -  gaudeat 
yimtDea,  bacule  gregum  firmans. 

Salueas  Dearum  longe  -  hemgnijfima. 

Et  tuis  famulis  propitia  venias 
"  '  ■  '  defque  doloribus foUuionem  citam 


Hocce  verno  i 


'npore. 


_  ne  dominam  dolorum 

Snat  Podagram  in  terra  mortaltumf  ^  C 

arft  neque  thuris  vapor  placat-, 
quteffufusfangulsaraeadincenfat-,  (naruf, 

No»  templum  dimtiarum  vndique-pfpenJis-ornatUm  de\ 
Quam  neque  jipoUo  medicamentis  expugnare  valet. 
Omnium  Medicat  in  cotlo  Deorum  ; 

Non  filius  aipollinie  dobliffimut  eyEfcuUpiut. 

Pofiquam  enim  enatum-eji  primum  Hominibus  genus, 

Mifcentesfemper  medicamentorum  artificia. 

Terunt  Plantagines  ,&  alpia  mihi. 

Es  folia  Lablucarum,  tj-  flluefirem  Portulacam-, 
adlij  Marrubium ;  alij  Potamogitonem-, 

Mij  Urticas  terunt  •,  dij  Symphytum  j 
jilij  Lentes  afferunt  ex palujhribus(leSlai-,) 

( Alij)  Pafiinacam  coDam  -,  dij  folia  Perjicorum, 
Byofcyamum,  Papauer,  cepas- agrefles,  mali-punici,cer. 
Pfyltium,Thus,radicim  Ellebori,Nitrum,  (tices, 
Fanum greteum  cum  vino,*  Gyrinern,* Collamphtcum-, 
Cypariffinam  Gallam,  Pollinem  hordeaceum, 

Braffica  decolla  folia,  Gypfum  ex  Garo, 

Stercora  montana  capra,  humanum  oletum. 

Farinas  fabarum,fiorem  Afij  lapidis : 

Coquunt  rubetas,  mures-araneos ,  lacertas,  feles. 

Ranas,  hyanas,  tragelaphos,  vulpeculas. 

Quple  raetallurn  non  exploratum-eji  mortalibus! 

Qujs  non  fuccus  !  Qualis  non  arborum  lachrymaf 
Animalium  quorumuis  offa ,  nerui,  pelles. 

Adeps,  fanguisimedulla,  lotium,  Jlercus,  lac! 

Bibunt  alij  numero  quaterno  pharmacum  1 
Alij  ollono.-fed  fepteno  plures. 

Alius  vero  bibens  JHierarn,  purgatur s' 

impojiorum  deluditur  t 
-  tantatnaSus: 

't  ab  Hirundinis-nido, 

Ego  autem  his  omnibus  plorare  impero. 

Et  facientibus  hac,  atque  irritantibus  me. 

Soleo  occurrere  multo  iracundior. 

lis  vero  qni-cogitant  nihil laduerfum  mihi. 

Benignam  adhibeo  mentem  ,faciltfque  fio. 

Qd  enim  communicat  meis  myfleriis,  , 

Primum  quidem Jlatim  bona-verba  loqui  docetur, 

Et  ab  omnibus  vijtturcum  rifu  &  plaufu. 

Quando  ad  balnea gefiaius  portatur.  4 

Aten  enim  quam  Homerus  nominatae,  ea Jum  ege. 
Incedens  per  hominum  capita,  &  plantas  pedum 
Teneras  occupans  :  a  plerifque  autem  hominum 
Podagra  vocor ,  exifient  Pedum  eaptura. 

Sed  agite  myjlt  omnes  facrorum  meorum. 

Honorate  hymnis  ( me finuidam  Deam. 

Adamantinam  mentem  habens  Puella 
Multipotens^ ,  duri-anim  1  Dea, 

Magna  tua  potentia ,  opulenta  Podagra, 

Quym  &  louis  velox  horrere-folet  telum : 

T^emuntque  te  fiuSlus  maris  profandi-. 


iudaus  altum  fiultutr, 


r 


DANIELI  S 

SENNERTI 

D.  ET  MEDICINA 

PROFES  SORIS, 

PRACTICiE  MEDICINAE 

LIBER  SEXTVS. 


Xx 


VIRIS 


VIRIS  AMPLISSIMIS’ 


CONSVLTISSIMIS, 

ET  PRVDENTISSIMIS, 

REIPVBLIC.E  WITTEBERGENSIS 

CONSVLIBVS  AC  SENATORIBVS, 
Dominis  &c  Amicis  honorandis. 

HI  Patria  cft ,  vbi  bene  eft ,  viri  Amflipmi ,  Onfiltifimi ,  Prudentlpmicjue  0(U- 
mini  &  Amici  honormdh  V Vittebergam  non  immerito  Patriam  dixero.  Equi¬ 
dem  Vratislauia ,  Silefia  metropolis,  &  inter  rplendidifllmas  Germani*  vrbes 
non  poftrema,me  in  lucem  hanc  prodeuntem  primum  excepit,  poftea  nurriuit, 
fouit.  Religionis  Chriftian*  bonarum  literarum  rudimentis  primum  im¬ 
buit  ,  &  felicitatis ,  qux  in  hac  vita  mihi  obtigit ,  prima  autor  exftitit  >  &  omnino  vera  Patria 
eft.  Quia  tamen  vix  tertiam  vitx  partem  in  ea  ttanfegi ,  reliquo  vero  tempore  me  maxime 
VVitteberga  fuum  habuit ,  atque  in  ea  fic  fatis  bene  mihi  fuit, non  immeritb  eam  alteram  Pa¬ 
triam  dixero.  •  Neque  eft ,  cur  me  in  ea  tandiu  vixilfe  pudeat,  vel  pmniteat.  Etfi  eni  m  multx 
in  Germania  vrbes  funt,  qux  xdificiorum  ftni&uta  &  fplendote, mercimoniorum  varictate,di-' 
uitiis  &  opulentia  ei  fupcriores  funt ,  &c  aliis  ,  qux  vulgo  magni  xftimari  folent :  tamen  &  ipfa 
habet,  quibus  glorietur ,  &  quibus  pluribus  Germanix  vrbibus  par  eft ,  quafdam  etiam'  ante¬ 
cellit.  Etenim  'Vrbs  hxc  fatis  antiqua  eftj  &  a  VVitekindo  ad  hanc  Albis  ripam ,  ad  Sora- 
bos  in  officio  continendos,  exftrufta,  &  inde  VViteburgumjquafi  'VV  ittekindi ,  vel  VVitti 
( quodipfum  nomen  etiam  apud  veteres  occurrit)  burgum,  id  eft  ,  caftrum ,  diftum  eft ;  qux 
appellatio  litera  vna  atque  altera  mutata  poftea  in  VV  ittebergam  abiit.  Etfi  vero  oppidum 
hoc ,  circa  annum  Chrifti  800.  prxter  propter  conditum,  aliquandiu  non  adeo  celebre  fuit: 
inclaruit  tamen  poftea,  &  celebrius  fadum  eft,  cum  Eleftorcs  Saxonix  EleiJoralemfedem  hic 
conftituerent ,  quam  Bernhardvs,  Vrfi  filius ,  fibi  in  ea  elegit :  vnde  &  hodie  inter  Ele- 
ftorales  Saxonix  ciuitates  prima  eft.  A  ccelGt  eidem  &  aliud  poftea  ornamentum ,  quod  Be  rn- 
HARDi  II.  Elcftorispofterifamilix  fux  fepultuia  hanc  vrbem  honorarunt.  Cum  enim  Al- 
BERTi  I.  Eledoris  vxor, Helena,  Ottonis  Brunfuuicenfisfilia,CoenobiumFrancifcano- 
rum,  vbi  hodie  Hofpitale,fcu  Xenodochium  eft,  anno  1  i?8  fuisfumptibusextruxiflet,in  cius 
templo  fepeliti ,  monumentumque  fibi  poni  voluit  Sepulti  funt  poftea  in  eodem  templo  Al- 
BERTvsIl.&vxoreius,AGNES,FiliaImpcratorisRvDOLPHi  >  IuttaBradeburgica,RvDOEPHi  I. 
Eleaor.vxotiKvNicfNDA, Regis  Polonix  filia.fecundaRvnoLPHi  I.  vxor  iRvnoLPHVs  I  Ele- 
aor;Rv  D  o  L  p  H  V  s  II  Eleflor ;  VV  e  n  c  e  .  l  a  v  s,  Elcaor ;  Rv  n  o  l  p  H  v  s  111.  Alber- 
Tvs,EIeaor,  Caecilia  Carrarienfis  ,  Patauina,  VVenceslai,  Eledoris,  vxor;&: 
Barbara, Ducis  Ligniccnfis&  fregenfisfilia,  fecunda  coniunxRv  no  ephi  lII.  Eleftoris, 
&  alij  Duces  Saxonix  eorumque  vxores  &  liberi,  omnes  lo.  numero.  Cum  vero  pbftea  E- 
IcSorale  Axioma  a  Ducibus  Anhaltinis  ad  Marchiones  Mifnix ,  &  Landgrauios  Thuringix 
tranflatumeflet,  Fridericvs  III  Sapiens  diftus ,  primus  inter  Marchiones 'Mi  nix  Ele- 
ftor  Saxonix  fadus  arcem  VV i  tt  ikindeam  ,  verfus  occidentem  in  hoc  oppido  litam,  ar¬ 
dua  ftrudura ,  Sc  magno  fumptu  xdificauit ,  &  ipfi  contiguum  T emplum ,  cuius  fundamenta 
Rvdolphvs  1 1.  EleSor  iecerat,  plani  elegans ,  in  h.mc’,  qua  hodie  confpicuum  eft  ,  formam 
cxftruxit ,  &  pauimentum  marmore  Rochliaio,  ftatuis ,  monumentis ,  pidturifque  artificio- 
fis  exornauit.  In  quoTemplo  Io ANNEs,Elca9r ,  Fratcr,cum  vxore  Anhaltina,  fepultus 
efteorumquemonumenta& hodie  in  eodem  exftant.  Idem  Fridericvs  III  ripas  Albis 
ligneo  ponte  iunxiti  oppidum  incendio  deformatum  turribus ,  muris  ,  aggeribus  &fofCs  rau- 
Dnn.Sennm.Tam.llI.  Xx  i  niuit; 


5-2-0 

fiiuk  >  quam  ftrufturam  poftea  Iohamnes  Feidbrtcvs,&:  nouiflime  Screniffitnus  Sa¬ 
xonis  Elcaor,  Dn.IoHANNEs  GEORGits,  Domiiius  Bofter  Clemcntiffimus,  ita  perfe- 
fccit,yt  iam  fatis  fortis  propugnaculi  loco  haberi  poffit  Idem  quaque  Fr.idericvs  Iil 
Ccenobium Auguftinianum sdifteauit,cui noua ftnichira  ab  Avgvsto,  Elcaore Saxonis 
adieaa  eft,quz  hodie  Collegium  Augufti  dicitut.Exfttuxit  quoque  Collegium  venis  &  nouum 
dichim,  Leaionibus  Theologicis,  Medicis ,  &  Philofophicis  deftinatum.  Et  quod  primo  loco 
dici  debebat ,  &  inter  omnia  huius  ciuitatis  ornamenta  maximum  eft,  Academiam ,  feu  Publi¬ 
cam  Scholam  anno  i  501.  fondauit  &apetuit;  e  qua  quantum  commodi  mtotumChriftia- 
num  orbem  haaenusredundarit,  ego  hSc  non  dicam,  ne  affeaibus  quid  dare  videar,  neque 
hoc  ipftituti  mei  eft,&  res  ipfa  id  loquitur.  A  ccefferunt  huic  oppido  &  alia  ornamenta,  Di- 
cafterium  &  ludicium  Prouinciale,  in  quo  ab  AiTeffotibus ,  viris  grauiffimis,  parrim  ex 
equeftri,  partim  e  Doaorum  &  ProfelTorum  ordine  ekais ,  fingulis  trimoftribus  ius  dici- 
tur:cui  adiunaum  eft  8e  aliud  ludicium, in  quo  ad  varias  luris  controuerfas  qusftiones  .quotidie 
fete  refpondetur,  quod  Scabinatum  vocant.  Nec  prstereunda  inter  decora  huius  vrbis  S  uper- 
intendentia  Circuli  Eleaoralis,&  Confiftorium  Ecclefiafticum,in  quo  caufls  matrimoniales,&: 
alis  Ecclefiaftics  controuerfis  diiudicanmr  Et  funt  plurima  alia  diuins  mifericordis  &  be- 
neficentis  in  hanc  vrbem  indicia  5£  monumenta.  Inter  qus  nec  poftremum  hoc  eft,  quod  in 
ifto  ciuili  bello,  quodmaximam  Germanis  partem  vaftauit,hscvrbs  ad  hunc  vfque  diem 
nihil  hoftile  paffa  &  experta  eft.  Quod  vt  magnum  eft  D  e  i  beneficium :  ita  ipfi  cum  paucis 
Germanis  yrbibus  eft  peculiate.  Vnde  cuenit,  vt  Academia  hsc,quod  pluribus  accidit, nup- 
quam ,  durante  ifto  bello,  tota  dilTipata  fuerit ,  fed  &:  docentes  omnes  &  difecntes  fat  frequen¬ 
tes, etiam  in  mediis  iftis  Germanis  tumultibus, femper  in  ea  reperti  lint,ncc  ciues  fua  deferete, 
&  hoftilem  vim  fugere  ijeceffc  habuerint,  fed  alios  potius ,  patri.!  extorres ,  &c  cxules  plurimos 
hofpitio  excipere  potudrint. . 

Qus  omnia  cumitafefc  habcant,interbeneficia,qus  Devs  Opt  Max  in  me  indignum  con¬ 
tulit, facilb  primum  iudico,qu6d  prster  omnem  fpem  me  in  Profeffomm  huius  Academiz  nu¬ 
merum  adfcifci,&!:  totis  his  j3.annis  maxima  ex  parte  faluurn  &  incolumem  prsftare  ,& la¬ 
boribus  meis  clementer  benedicere  voluit.  Equidem  fi  diuitiis  inhiare  voluilfem ,  forfan  alibi 
pieliu  s  viuere  potuifiem ;  verum  cum  non  qui  mulnim  poffidetjfed  qui  jis, qus  habet ,  conten- . 
tus  eft,diuesfit:&  hac  in  parte  mihi  bene  fuit,&:  eft, quod  Deo  gratias  agam.Qusomniagra- 
tiora  &  acceptiora  mihi  reddita  funt,  quod  non  folum Profcilorum  huius  Academis ami¬ 
citiam  ,  fed  &  Senatorum  Sc  Ciuium  huius  oppidi  infignem  femper  beneuolentiam  experms 
fum,  Melius  enim  y?,yt  Prouerh.  i  j  AicxasTyVocuri  ud  olera  cum  charitate^quam  ad  vitulum  Jagtna- 
tum  eunt  odio. 

Cum  itaque  VVitteberga  me  tot  nominibus  fibi  deuinflum  habeat,mcarum  partium  fem¬ 
per  effe  iudicant-,Jaon  folum  Collegis, fed  &  Senatoribus  &  Ciuibus  huius  oppidi  mutua  benc- 
uolentia  &  amore  refpondcre.Et  fpero  fane  Vos  de  mea  ipforum  commodis  inferuiendi  prom- 
ptitudine  nunquam  dubitaire,fcd  vel  ex  eo  illam  cognouiire,quod  non  folum  sgrotis  quoti¬ 
die  curandis  opera  mea  nunquam  defuit ,  fed  &  pefte,  &  fspe  fatis  grauiter,hic  graflante,quod 
fspius,  quam  iexies,dum  hic  ProfelTorem  ago,fadum  memini ,  vrbem  nunquam  deferui,  Vt 
tamen  in  Senatum  huius  Ciuitatis  beneuoli  affefitus  &:  amoris  peculiare  aliquod  exftaret  mo- 
pumentum ,  Veftro ,  Viri  Antflipmi ,  Confultipmi ,  dr  Frudentpimi ,  nomini  Librum  hunc  Sex¬ 
tum  &  yltimum  Pra&ies  Medicina  inferibere  volui.  Qusfo  ergo ,  hoc  mei  in  Vos  affeftus 
indicium  eo,  quo  a  me  profeflum  eft,  animo  accipite,  &  Sennertum  Veftrum  amare  pergite. 
Devs  Opt.  Max.  vrbem  hanc,  &  omnes,qui  eam  incolunt,  porro  etiam  forti  fua  manu  ab  om- 
pibus  calamitatibus  defendat  ac  tueatur,  pax  VVitteberga,  i.ntra  mvros 
Tvos,&:  Prosperitas  in  Domibvs  t  v  i  s.  Kal-  Decembr.  AnnoCbti- 
fii  M.  DC,  XXXV. 

V.  V,  Amflitud, 

Studiojifi 

PanIel  Sennertvs,  D.  Facult. 

Medie.  Profefl'or&  Senior, &  Serenilfi 

Eleft,  Saxon.  Medicus. 


LI5R,? 


LIBRI  SEXT I 

de  morbis  occvltis^ 

PARS  PRIMA. 

DE  MORBlS  OCCFLTAKyM  L  ITAT  F  M 


fubftantia  agere  dicuntur,  trai^at,  illarum  operatio 
nem  non  prouenire  ex  qualitatibus  primis ,  neque  e: 
temperamento  inde  octo ,  fed  a  forma  fpecifica,  pof 


'  fuhftantd ,  feu  < 


A»  dentur  aSTtones , 


I  Subfl;antia  fin 


52X  De  Nomine  &  nat.  Qualitat.  occult. 


c»  atnoueattir,  frigidi  fudorc  s  ipfis  erumpant ,  &  ani- 
im  deliquium  immineat.  fit  medicamentorum 
purgantium  vis , nemini  ignotum , puta,  aliquod  h 
fortioribus  paucorum  falcem  granorum  fumptpqg^pur-^ 
ganTc  corpore  humores  copiosi  euacuat.  C^am  pau¬ 
ca  opij  grana  in  corpore  mutionem  efficiantj  6c  quan* 
tam  narcofin  excitent,  nec  tytones  Medicorum  la.ter. 
Notiflimum  itidem ,  qux  venenorum  vis  fit ,  &  quo- 
mudo  afpidis ,  fcorpij ,  &  aliorum  venenatorum  ani¬ 
malium  tannija  veneni  portio  in  corpus  humanum 
immifli  id  totum  immutet,  hominique  citam  moiccm 
afferat.  Venenicanisrabidiexieua portio,  vbiincor- 
pus  humanum  fcumorfu,  fcu  ialiuil  delacum.penecra- 
uir,  quim  longo  tempore  delitcfoerc,  &  quam  grauia 
fymptomata  excitare  poiCc,  lih.  t.part.  i.cap.  i6.di- 
<ium.  Quam  admiranda  etiam  phaiangij ,  fcu  taran- 
tuis  morfus  inducat  fympeomara,  ibid.  c.  17,  relatum.  • 
Et  quid  mulcade  aliis  venenis  afferre  opus  eft  ?  Exi¬ 
gua  particula  veneni  pfftilcntis,  quamdiu  in  fomite 


pia  liib  ^g>pto,  venenum  cfTe ,  cuius  grani  vniuS 
decima  pars  hominem ,  vel  vnum  granum  decem  ho- 
mines ,  intra  hors  quadrantem  enecet,  aut  vnum  vni 
Jioroini  propinatum ,  illum  ftttim  interimat. 


CAPVT  II. 

Ve  Nomine  ^  Naturi  occultarum  qua¬ 
litatum, 

CVm  ergo  ex  his  pateat,  dari  efFcdlus  multos  in 
nairiua,  quiiqualitacibus  manifeftis  deduci  non 
polTunt ,  redbe  in  Scholis  PhyCeotum  &  Medicorum 
qualitates  diuiduntut,  quod  alia:  funt  manifefe, 
alim  occultae.  Manifeft^  lunt.qus  fenfibus  externis, 
radtui  imprimis ,  funt  obuis,  eoqiic  perceptibiles , 


rrmife.  Reilius  longe  dc  tota  fubftantia  fenfit,  &  fctipfic 
VMlirritlt,  prancilbus  ValIeriola,wtcOTffie/it.i«/itr.  GilAe  Confiit, 
4 1; .Verba  eius  integra  adfetibete  libet :  Non 
enim  ,  inquit ,  nb  Herndtj  lapidis  aut  ^tialflatihus  ele- 
memanhus  ,  a«t  mifieltaex  illis  ferri  aiiranh  fifsfed 
magis  ab  illius  fubflantid  ,,&fpecifiiafirmd,peculiari^H- 
illd  vi  ae  polejiaie  ctelefli  illius  firma  indita,  per  ijuam  ii 
(alitus  operatur.ftid nullo  Philofophorum  alia  redHieffe 
itionis  haius  ratiovfiuam  pojfir ,  ijuam  ijiud  haefubjian 
tia  id  virium  a  firma  fui  fpecifica  calilus  illi  atlribut, 
habeat,  vnde  idjaapte  naturatfictre  tjueat.  p't  fcammo 
tiio  bilem  detrahendi, cnicopituitam,elleboro  atram  bilen 
baejue  ejuacumjue  merito  fuaipforum  firma  vnum  qttip. 
piam  agmhvtod  illi  peculiare  ftt  ac  p^roprmm,  tdpdttn 

lama{iam,ejttim  in  propria - - - :.r..isi.^.: . 

ferrieaadiopojftt.  NamiH..,j- . 

tempirammofit>vt  &  Plato (^MefHeus, . 
voluemit ,  nectjfariHm  quidem  efi.qued  a  fit 
(ijttatoia  reifuhflantia  eji)e§tttur,id[ttbltn... 


qualitates  btx  culpantur.  Si  enim  veta  qualitatum  h- 
tum  origo,dc  quanon  ita  multi  folliciti  fuerant  ^ 
quitatut ,  eius  cognitio  non  minis  certam  feientiam 

patit,  quam  qualitatum  manirettaruiB notitia  •  tc 
Auicennas,  de  ,0.  loquitur;  ficu" 

Iciens  Ignem  propter  caliditatem  calefecere,  vere  fci 
id  &  non  ignorat :  ita  qui  fcit  magnetem  attraherefet 
Te-  tum,  quia  virtutem  habet .  cuius  natura  eft ,  attrahere 
n-  ferrufp ,  procul  dubio  fciens  eft,  &  non  ignorans  Et 
1/,«  poftea ;  Ignorantia  taufarttm  .inquit ,  pemtUs  hutuivir. 
to.  tutts  tn  magnete  non  eft  mtrabtltor,quim  ignoraettia  cauf. 

■ . corpus  aut  animam.  Sed  a  rebus  tjutdem  conjuetie 

■attocadtt,& ttegltgit  animade  tpfts  inejutrere. 

’emraroeft,excitatadmtrattonem,&  inducit  ad, naui. 

,  agentis  fubftantiam  re-  rendum  ,&  ad /peculandum  decattfis  eitu.  Etmoa  :  S 

- ;  aliquid  if„is  effet  res  dijfcilis  inuentlonis,  eb  de  longinquu  parti. 

sduicenndijue  Uus  afferretur ,  admiraretur  vtiejue  vulgus  de  ptopr„„, 
orma  effenttalt  ettts  ampliisf, ijuam  de  proprietate  corporum  csterorun, ,  ejr 
miore  quodam  inquireret  attentius  de  caufts  proprietatis  ipfius,  qukm  de 

_ .  .  ,  ■  . '■  (attfisaliarumpropnetatum,  quoniam  ipfius  operaiion,, 

fit  nebis  ea  fubftantia  atqueforrn_a,vnde  operatio  ceu  a  pro-  valde  rrtirahiiesf snt.  Etenim  prsfntia  eius  extrahit  vi. 
prid  caufsd  manat,  ftnde  haud  immerito  cecam  eam  cauf  fum  depetentia  ad  aSum,  &  tangi/e  prohibet. &  afeendit 
fam ,  cacdrnquepoteftsltem,  eaptque  etiam  proprietatem,  furfum,  &  afeendere  facit  ea,  qua  vincere  poieft,&  g,„,. 
quaialem  naturam  infiqitttiir,  vocare  filemus,  quod  fen-  fatur  ex  modtcotpfiusinvna  hora  quantitas  magua  ,  ^ 
fibus.  noftris  obuia  ea  natura  non  fit,minufijue  perfpella,  corrumpit  omne  illtid,eui  obuiat,&  traafmutat  adjuifib. 
atque  oh  id  apertam  talium  aHionum  rationem  reddere  ftanti.ap ;  nec  etiam  minuitur,  fi  accipiatur  ex  eo.  E,  hec 
minirne  valemus,  nifi hanc  vnam  tantum, d  vera  cognitio-  qiiiderf  in  veritate  mirabiliora  fum,qudm  traauS  ferri  d 


uv 


528  De  QualitaE  occult.  origine" 

coinsvimtnmalij.taminprimisPUnius.W.ji.-M/i.  &vngal*  contra  epilepliam  vtilesfunt:  Comnce 

j.  aamiratur :  ^i«(«,inquit,  venlilictt.&faiMmfri-  ui,&  os  de  cotde  cerni  contra  venera  vfurpantut  -cn 
telld,impiraif«’m,  vire/^ne  itntM  fmmt  admtdSm  niumhumanum  contra epilepfiam  medctuti  rhabai 
ptfeiculus  cmpefiit,  &  cfgilfidre  nmnin-  baritm ,  agaticus ,  mechoacanna,  hellebotus  albi 


Andenturalij  p.intemp.in  part.rimil.&c> 

mraralem  lupetliTel  feqwntis  peroneat ,  negandum  <»»4  cmiimepeifrif^itur ,  iffa^e  illiia  dnegi, 
noncll.  Resenim  omnes  nanitales  primo  fui  graria  tfi  tuim  SuipantU  ,eafiUicet ,  tjut  mn<i»m  ctn,fumnnt 
eonftitutse  funt.vt  mundi  peifeflionem  compleant,&  fuerit.  Ntun perfectu^onfumnuua^ue  ctmptia  &  iutiri. 
quicquidin  iis  qualitatum  elHeumaniE.ftarum,fcu  tni  ef. 

occulutumddomneadeanmi  naturalem  confticutio-  Alterum  argumentum  a  cauflatum  morbificjj^^ 
nem  pertinet ;  quod  yah  illx  qualitates  aliis  rebus  natura  fumit,eei».iB  /ac.Si, inquit, t/t  ex  Caleri)  icfimpl 
orata;,aliis  noxia:  Cint id  fecundarium  &  accidenta-  med  facalhcerpatyiitedicamcnca  noi  apiciurt  an  fimplu 


5^g  De  Caur.&  difF.occult.  morb  in  generet 

&  prohibcnr,  ne  ab  ea  maligna  difpoficio  corpori  in-  caullis  occultis,  Sc  alii,  quim  primis  qualitaBbus  ta 
du»tur,&ca,quzafFeiaionem,difpofirionem&:mor-  tione agentibus  imprefli,  qua:quc a  remediis occultj 
tum  i  veneno  canis  tabidi  corpori  iam  indaiftum,ex-  modo  agentibus  curantur,  (^ac  caulfc  cijm  fintvarit 
pugnant.  '  ab  ipfarum  etiam  varietate  differentia:  morborum  ocl 

Etfi  vero  nonnulli  laborant,  vt  morbos  cx  occultis  cultorum  commodiffime  petuntur;  ciim  alias  eorum 
quaUtatibus  ortos  .ad  vulgo  nota  iUotum  genera  re-  natura  abdi  ta  &  incognita  fit.  Antequam  autem- ad 
ducant  :  tamen  inanem  operam  unpcndunt,vt  cx  fpcciem  dclccndamus  , primo  cauflarum  illamm  va 
Lriw.f./-  Comite  Montano ,  qui/ii-i.  de  hic  rictarem  in  genere  in  quafdam  clafles  diftribuere  |i' 

/mt.  deteagit,vidcreefl:.  Namfelfumeftqubdprimbfta-  bct.  .. 

tuitiCaulTam  febris  peftilentis,&  peftiselfc  faltem  Primb  cauiTarumiUamm  natura  e(l;  varia,  &  propter-  r,  r 

infignem putredinem, vt pluribus».  ^Jefek.  cap.s.  ea  etiam  vatios  morbos  inducunt.  Interdum  enim  •<.*!!; 

£batumeft.  Deinde  quod  dicit ,  inquinamentum  cauffs  illie  non  inducunt  morbum  lethalcm ,  conta- ‘''I»™!!! 

d  noii  efle  morbum  ,  fcd  caulfam  morbi,  concedi-  giofum  tamen;  Ita  fxpe  obferuatum ,  febres  cum  a- 
mus.  At  hoc  felfum  eft ,  quod  cauifa  (Jla  faltem  exci-  tarrho,  tufii,vel  alio  modo  popularitet  gtaifatas  fiiiffi;, 
tetvulgb  nota  morborum  genera ,  intemperiem  ,  in-  ex  xgiis  tamen  vix  centefimum ,  aut  ducentefimum 
ftrumencarios,&exfolutavnitace.  Quanquam  enim  mortuum  fuifle.  Ira  in  lue  venerea  eft  occulta  vim- 
in  corpore  pefte  laborante  fieri  poffit ,  vt  quandoq;  lentia,  qua:  tamen  hominem  non  ftatira  iugulat ,  fed 
omnia  morborum  genera  ineo  excitenturitaraen  hoc  multos  longo  tempotevexat.  Eodem  modo  clephan- 
non  femper  fit, &  multi  pefte  fubitb moriuntur,  in  tiaci  &  leprofi non ftatim moriuntur.  Dcindedamut 

quibus  nulla  morbi  intemperiei,  inftrumcncarii&  interdum  febres  maligna:  fatis  periculofx,  danrutpe- 

folutre  vnitatisadfunt  indicia.  Et  fi  in  quibufd.ira  id  ftilentes,  imb  ipfa  pellis.  Prxtetca  dantur  venena,qui 
accidit :  tamen  ii  morbi  non  proxime  >  ac  iramediarc  fcu  haufta,  fcu  extra  in  corpus  immiffa  hominem  fta- 


Lib.VI  Part.I.Cap.VIII. 

«ailca  qnalitates,  corpori  noftro  inimicse,  eiqoe  no-  ftmenanm  nOn  manit^  qnalita 
lix,  qu*  cor  pnmario  non  Ixdanr  ,  ncc  vitim  ftarim  prieratc,  pocenciaquc  dirigitur. 

aufetunt.Itaaata  maligna  cpilepfiam  excitans,opium, 
folanom,  atque  alia,  quae  dementant ,  Tt  Galenus  .  j 
itfimj/Lmtd.  facnh.csf.  19.  loquitur ,  item  torpedo 
&  fimilia,  cerebro  &  fpiriribus  animalibus  funt  inimi¬ 
ca ;  lepus  marinus-putnonieftaduerfus;  hepati  ini- 


539 

!ifed  occultaproa 


CAPVT  vin. 

De  lienu  eeadlorum  &  veaenaterum  mrherum 


Lib.VL  Part.I:  Gap.  IX.  541 


aoi  &  fccuB-Jum  &  occultas  qualitates 

?ei  delcteti*  &  maligni  contraria  funt,  aut  fi  fimplcx 
tile  non  inueniatur.quod  indicantibus  «aae  reipon- 
deat  rplutl  roifccnda  &  conueniens  medicamentum 
pacandum.  4i.ua  in  re  tamen  hoc  fempet  attenden- 
i^.vt  in  talibns  motbis  fempet  maior  qualitatum 
occukamm  ,  qiiim  manifeftatum  habeatur  ratio.  Si 

JLmbtum petat , eique  inimicum  fit, talia  medica- 
menta  afutpanda ,  vtl  admifeenda ,  qu*  illi  membro 
dicata  fune. 

Cilm  veto ,  vt  Galenus  ,$■  de  fimpl.  med,  ftcidt. 
uf.  iS-  lciibic,iron  etbfcura fit  altetatio ,  qua;  fit  per 
totius  fubftantiat  facultatem :  fiquidtm  (  vt  ipfc  qui- 


corpoti  fefe  infinuabit.vt  poftea  nulla  atte  «pelli  pot 
fit.Hoc  tamen  concedimus,  fi  venenum  aliquod  lon¬ 
giores  det  inducias ,  neque  homini  ftatim  interitum 
afferat ,  poftquam  femel  atque  iterum  alexipharmaca 
funt  exhibita,  poftea  in  plethota  vel  cacochymia  ,  vel 
obftnidtionibns  tollendis  labotandum  ellc ,  vt  vene- 
nam,quod  reliquum  eft,  facilius  tolli ,  fc  humores  ita 
corrumpi  non  poffint.Et  tum  quidem,  fi  venam  fecate 
libet,  in  ea  pacte  ,  vel  illi  vicindea  apetienda ,  pet 
quatnvehenum  velmotfuvel  idlu  animalis  venenati 
corpori  immiflum  eft. 

Ipfa  veto  medicamenta  quod  attinet ,  dicuntur  ca 
Graecis  «xefanif  i«  &  (otw,  ab  quod  eft 

rceo  &  depello ,  vel  auxilior.  Alexiteria  enim  &  ale 


542.  De  malign.  &  venen.  in  genere. 


PARS  SECVNDA. 
De  morbis  occultis ,  malignis  ^  Qf 
‘jjjenenatis  ah  interno  humo¬ 
rum  vitio. 

C  AP  VT  I. 

toemdignime  &  veneno  in  genere. 


aliis  curari  potcft  ,  nihilominus  ob  ptauam  corpo¬ 
ris  >lifpofitionem  ,  vcl  gladium ,  quo  inBianmS^ 
Tehenatum,  curarionem  difBculcer  recipiat,  vel 
morte  inferatiid  vulnus  vel  vicus  nominatur. 

Verum  ifta««Mitdn»  nunc  a  manifeftisjiunc  ab  ei. 
cultis  qualitatibus  prouenit.v.  g.  fi  vulnus  vel  vicus 
in  partem  faltera  inteiupcrie  raantfeftatum  qualita¬ 
tum  ,  &  cacochymia  laborantem  incidat,  tale  viilnus 
vel  vicus  tswioaSt!  euadit ,  ob  manifeftam  qualitatem. 
Ita  fi  quis  febre  non  atdente  corripiatur ,  eique  bilis 
acrior  in  ventriculum  effundatur,  eiufque  orificium 
afficiat,  &  appetitum  deiiciat,  motsumque  ventri¬ 
culi,  &  animi  deliquia  excitet :  talis  febris  etiam  ma¬ 
ligna  appellari  potcft ,  etfi  it  manifeftis  cauflis  ta- 

Contta  verb  ,  fi  quis  i  venenato  animali  mordea. 


1 


Lib.  VI.Part.IL  Cap.I. 


LibVI.Parc.II.Cap.lv. 

ettitmm.  Woarum quiaMafiManimom «citat,  &  fepifljmc generatut  indehurootjquibilispafnixno- 
f  intus  aicotpotit  circumferentiam  mouet,  ac  ptoiiv-  mine  vulg6  appellatur,  qui  poftea  in  hepate  adtuituji, 
d  Tcnenuin  \  corde  fic  diftrahitur ,  petque  poros  dife  &  corrunmitur,  fan^inique  pofteipermifeetui ,  qui 
^turSdiflrpatur,  inquitHictomMontuus,»»  /«-  dumquielcit  invenis,  vix  fentitui ,  fed  agitatus  vel 
»ii*  ««.  i.de  aimintuUt  facultatiiM ,  aphur.  j6,  animi  vel  corporis  moro ,  deterior  redditur ,  vlteriuf- 


554  pr^reru.Slciirat.morb.malign.&c: 

Verum  infignis  in  hac.dc  ooftione  &  cruditare  do-  bus  excrementis  natura  fecere  folet A  htc  fecit ,  Ufi 


558  De  pr^feru-S:  ciirat.morb.malign.&  c: 

«tis  pallio  tegat.primi  Hippocratis  autoritatem  ^c-  PARS  XERXIA 

gat ,  quem  purgationem  etadicatiuara  in  acutorum 

Dimorhisoccultu^omsab  aqua,ae^ 

praicepifle  purat  j  minotatiuam  veri  in  acutis  fub  rC,^  de  COTltUgtO,  ^ tnOfbis  COn- 


Ve  morbis  occultis, 


'sentntti 


irbos  occultos  ie  ma- 
5  humorum  vitio  or¬ 


iis, qui  i  cauflisextet 


Lib.  V 1.  Part,  III.  Cap.  1.  55'9 

metallonim  fodinas  defluunt ,  cum  mineralium  mali-  tim pmdenter,  &  doSe  ceMf^t^afUMi  ilUm  fermtttlU 
enos  yapores  ixpe excipiant,  ft  eft  Phyficommflc  trAnJin,iijHibus&cclorem&fttportm,vimiliutxiti*- 
Medicorum  Axioma,  tales  ellc  aquas,  quales  funt  ter-  lemrefirrct. 

tsc.pet  quas  fluunt.Et  quantum  tales  aqus  nocete  pot  Cdm  ver6  non  vbique  putarum  aquatum  copia  liip-  Ajnf^ 


568  De  nomine  &:ofigine  luis  Veneres 


Lib.VLPart.I V.  Cap.IV. 


.  Itaque  coodudimus.etfi  non  femper  eertis  de  cauC- 
fis,^ lue  laboranvlios  inficiant:tameo  hoc  ma- 
lo  hodie  neminem  corripi ,  nifi  qui  pet  conragium  ab 
alio  fiierit  infciftos  ,  &  ita  folum  per  contagium  hodie 
hocondumpropagari. 

Quomodoautcm ,  &  quibus  i  cauflis  morbus  hic, 
vbi  primum  in  Europa  innotuic,exeitatus  fit  ,diuer& 
aurorum  funt  fi.ntentisEi&  cum  illi  ipfi ,  qui  fub  exor¬ 
tam  huius  morbi  vixerunt,  hac  in  re  conuenire  non 


fcabiem  cral<iun,qua;  eum  dqlotihqs  iun&utatum  ac; 
cidit.  Is  ergb  cdm  priinum  tccentifliraus  eflet  mot, 
bus,  memot  mcdicarrunis,conrulmc  Medicos  quofi^ 
num  vti  co  rnedicamerrto  dfberet  in  noua  illacop^ 
gione.qu^pet  fcabiem craj^lgnificariexifti^-! 
bat :  Medici  autem  infpe&o  medicamine  acriterp^ 
hibuite,  quod  ex  gtgento  viuo  conftatet,  &  fulphute. 
Felix,nifi  Medicos  illos  conluluil^c,  incredibili 
ftu  diues  futurus.  Paruit  autem,  nec  experiri  aufus^ 


lel  facile  bilcfcat.in  corijotibus  bilii 
:is  non  tueo  vfurpati  putamus,  fed  e 
pallulas,  glycyrfhizam,  aut  etiam  fa' 


586  De  ligno  Indico  &:Gdajaco: 

phriric»Jit^,he{i»tic«,li«ie,fpleD«ticaeffeadmif-  mentaad reliquiasi omnes  abfujnenias  vfajpati pof. 

cedi.  Quod  vc  non  pUneimpiobamuKita  non  fcmper  fiint.  * 

neceflkriu  putamuSiCuro  deco6H  vis  facili  per  fe  in  to-  Commodius  «traaum  «  hoc  ligno  paraturjtque 

tum  corpus  pcnerret.  Inprimis  verb  canendum  ,  ne  «  eo  vel  piluls  vel  rorula:.  Verum  pofl;  eius  vliun  li-  Cu, 

eiuifaodi  medicamentorum  admiftione  decoaum  quore  aliquo  fumpro  opus  eft,  cuius  vehiculo  extra- 
naufcabundum , &  sero  ingratum  reddatur.  Quod  ftumin  totumcorpusdifttibuatur& deducatur.  Ini4 
cum  ipfc  etiam  animaduertat,reae  monet,  talia  medi-  extraaa  hstyta  etiam  cenfente  Hercule  Siteonia.  vix 
camenta  Commodiis  feotfim  in  puluerero.vel  bolum,  tim  validas  vites  habent ,  vt  poffint  morbum  anti- 


De  Radiee  Chinse. 


us  foluS  conclufus 
tabulis  conipadlis , 
i,  qu3E  reda  homi- 
redum  capere  pof- 


ftofitionem  cum  partibus  3  tutu  ht 
laro  expugnare  poteft. 


CAPVT  XX 


Lib.VI.Part.lV.Cap.  XX. 


Contrita  omnia  in  fiaile  maiuiculum  reconde  loc» 
calido,  &  aqua  attraailidis,  quem  cdrjxim  hinediSitm 
vocant, obrac, ne extent, quotidie  tudicuU  agiteii- 
tut  ,  antequam  aceicant  (  quod  quarto  quintovi 
poft  dic  contingit)  exprcffus  humot  fetuetut,  Scma- 
gtna  abiiciatut.  Rurfus 


VAUriAn. 

MU  m>rchat.  gurytfhjll.  fiferlt.  cna  at 
hmq.£ 

Fernelium  fecutus  eft  lul.  Palmarius, 


594  Cura  per  hydrargirum.' 

nofitate  non  excnfit.  Etenim.vt  6«  iftio,Ea»agen.  fed  in  humores  agit.&  yt  euacuentnrjicit;fi  „ 
tis  ad  patiens  applicatio ,  &  mora  ijvadam  tequititut,  Ics  humores  non  adfint.etiam partes  Cinas  agereditn  ' 
qu*  cum  in  allegatis  exempUs  defuerit,  atgenmm  vi-  Verum  cum  hydrargytum  intra  exhibitum  non  fnie 

-num  etiam  nocere  non  potuit.  Exhibetur  enimhy-  ad  luem  Veneteam,fcd&  alios  morbos  plurimo,  v 

,  - -  - ^rum.  Siviuumli- 


598  DecuraperHydrargyrum. 

Qa*  veri  admifccntut  neceffatio ,  eo  fine  admifcen-  ac  loca  cxcarnia  in  manibus,  cubito,  pedibus ,  genu- 
tur.vt  hydtargyruro  in  minima  cotpufcala  redigatur,  bus.  Quandoque  in  tobuftis  &  hepatis  emunaotia 
&  ita  facilius  fefe  in  corpus  infinuate  poffit.  Non-  ac  Ipina  dorfi  inungitur.  Fallopius  manus  eacipit 
nulli  etiam  in  componendo  hoc  vnguento  ad  varia  &  ptimb  inungit  pedes  ttanfaetfim.vbiefttatfiis 
lefpiciendum  cenfent.  Ide6queHeicul.Saxonia.fi  to-  poltea  internodia  tibise  ,  deinde  media  fetr 


Lib.VI.Part.IV.Cap.XXI.  599 


teiaum  &  fpfna  dotfi , &  gclUntui  continuo  dwac 
no<ac^tqitctertio  vel  quatra  quoque  die  tenouantur. 
Miniis  hic  cura  molella  cft ,  &  diebus  fcrenis  etiam 
Jomo  egredi  licet :  curatio  tamen  iplk  minds  pcrfbaa 

'\«fi6  ^L^e^at^umTuTi,  madefe^ 


Lyihar^jri  \ 
'lypalypodjjur, 


Verum 


mihi  formula  fic 


6o2,  Demorb.ac  SympLQu^  luivert.&c. 

sediunt.  1»  Tlcerc  ergo  leuiore  iniicienda  aqua  plan-  fiilurar,abluantnr  decofto  ligni  Gnajaci,  eius  corticis 
taginis.in  qua  alumen,  lithargyrum  ,  &  ceruffa  coda  tabiofijfcordij.f  ejitaphylTi-^dc  fi  durities  adlit.etiani 
Cnt.  In  grauioribos  veto  vlceribus  vfdtpctut  )ioc  li-  althsx  &  malu*,aut  radicis  cucumeris  agreftis  "poft 

nimentum:  ftea  vnguentum  vfur^tur  e  buryro.adipe  anferis,  vj 

Mmurij  pruipita.  |j,  MmaH]  £k.  ^yplumb  gamnx,aran)oniaco,bdellio,pomis  .cui  aliquid  calcis 


Lib.VI.Part.IV.Cap.XXnl.  603 

%.  Empl.  iitehyLc.gunmi  ^]  dial^l.j:mpl.'^R.Mer-  tani,abfinthij,pulcgij^ari,agariei  co&afint.  Et  fi  cn- 
/aiiM  extolli'  Ij.a/.Gno^t.q.r.  tis  fit  arida^alua,alth3ra,  parietaria  addenda.  Deinde 

Fiat  Emplaftrum.  reliqua  medicamenta  adhibenda, qu*  lih.f.praCi.  pm. 

Vel:3d-  AmmtniM.tpopamc.iummi  hidert  ininj.  ftll.i.cap  i.&  4.funt  propofita.  Qux  omnia  fi  non 
viudifftif.pi’’X’‘^‘^-£''^^‘’‘*  > an.  §iC.  mdull.  iatis(aciant,lufFumigia particularia, ad  caput  fcilicet, 
erum  vitul.  Vnc  j.  ladani ,  Hyrac.  edamit.  It^aid.  an.  &  (aciem,ex  hydratCTto  &  cinnabari  paranda,quo  tc- 
f)i3X.\i.i].pdu.radic.l}ermodaSyl.irnii,An.^ii\j:innahar.’^).  medio  fpatio  lex  vel  nouem  dierum  defluuiuin  pilo- 
arxent.vidtumtertbinth.mijli  ■xp.yolditiar.&ata  q.C  tum  inhibetur.  Vetim  plemnque,  fi  vniuer&lia  put- 
Fiat  ceratum.  gantia&euacuantiaadhibeantur,&  materiapilos  eio- 


pm  nciutyj^  ejt  ,exigmm  prai^emti 

FcaHutti  particula-  aJ fippetiat  ferend/u  vilmur.  '  ‘ 

qui  de  morbis  ac  Atque  hinc  exot^a  eft  quseftio ,  quam  proli 
rmptomatibus  huic  morbo  coiundiis  prolixj  fctipfit,  fiat  luftachius  Rudius, /<>,  2.  dc  morb.  secuit. 

An  niiuirum  Bezoardica  medicamenta , 

trumque  negat ,  idque  probare  Conam 
tateG.ileni,  tum  ratione.  Et  Galpni  qi 


PARS  Q.V  I  N  T  A. 
De  Penem  externis  in  genere. 


tatem  quod  attinet ,  addircit  locum  Gal 
comm.  6.  quem  modi)  adduximus.  Rati^ 
bare  vult,  quod  &  Bezoardica  &  purg 
rioftro  fint  fimilia. .  Et  Bezoardica  qu 
noftto  elTe  Cmilia,  probat  autoritate  Au 
lib.  z.  traei.  I .  cap.  4,  feribit,  qubd  Bezo 
dicinac ,  quarum  proprietas  eft ,  vt  fani) 


De  natura  Veneni. 

vUa  cauda  cft,  quod  infigncm  habet  ea  antipathia 


De  differ.  Venenorum, 


Decepit  eos  &  id ,  quod  multa  ad  venena  retulerunt,  canis  vet6  tabidi  venenum  neque  per  arterias ,  neoa 
qu*  tamen  «nena  non  funt.Etenim  fi  vitri  acuta:  par-  per  venas  in  corpus  diffunditur,  fed  pet  nemos  inpti! 
ticul*  venenata  funt ,  cur  non  etiam  acus  deglutits  mis  :  siintque  alia  etiam  venena  ,  quae  corde  & 
inter  venena  numerantur  J  Aquam  fortem  quoque ,  &  non  lafo.ftatim  cerebrum  petunt,&  ftupotera,  tom^ 
Cmitia,  venena  proprie  dici  non  puto,  cum  folum  cor-  rem,  conuulfiones  excitant.  Venenum  vetb  Gallici 
rodendo  noceant ;  aliis  enim  fales  illi ,  qui  ex  lixiuio  mox  ad  hepar  dif{undirur,corde  aut  cerebro  non  befij 
coquuntur ,  e  quibus  lapides  cpttofiui  &  cauteria  di-  Hinc  etiam  accidit,  vt  ab  aliis  venenis  aliafymptoma’ 
£h  fiunt,vcn'ena  eflent.  ta  inditcantur.  Alia  venena  torporem  &  fopotem,  alii 

Etfivetb  negandum  non  fit,quandam  effe  veneno-  conuulfiones,  tifum.deliria  varia,  faltandi  libidinem 

fum differentiam,  vtaliavenena  faltem qualitatibus  inducunt ;  aliainfuroremagunt, aliamoeftitiam.tti. 

pccultis'noceant,primatum  veris  nullum  infignem  ex-  ftitiam ,  timiditatem  patiunt ;  alia  dolores  vehemen- 
jCelTum  habeant ;  alia  veris  cum  occultis  qualitatibus  tiflimos,  ardores,  inliammationes,febres  cxcitantiimb 
ptiam  primarum  inCgnicxceffuvaleant.atqueadeis  in-  ipfe  necandi  hominem  modus  vatius  eft.  Alii  enini 
de  feaum  fit ,  vt  autpres  diferepent ,  &  idem  medipa-  apfepto  veneno  facile  moriuntur  j  alij  cum  maximis 
mentum  ,  v.g.  euphotbiuro,  modb  occultis  qualitati-  doloribus  &  cruciatibus ;  alij  citis,  ahj  tardi  Sc  morte 
l>us,mod6  primis  nocere  ftatuantstamen  quae  proprie  lenta  necantur. 


venena  funr,  ea  i  nprimis  occulta  qualitate  hocentivn- 
de  etiam  non  per  alterantia ,  primis  qualitatibus  cpn- 
tEiaf  ia ,  eorum  noxa  corrigitur,  led  per  alexiphanuaca; 


imb  venenis  valde  calidi?  f*pe  alexmhatmaca  calida,  nonlethalia.  C^anquam 


Quintbexhac  diuerfitate  venenorum  alim  veneno¬ 
rum  differentia:  ortum  habent ,  quod  fcilicp t  alia  elfe 
dicunturinottifcra, alia  non  mortifera ,  feulethalia  et 


yt  theriaca,ppponuntur.Si  qu*  yetb  fiint ,  qua:  faltem 
qualitatibus  ptimis,feu  calefaciendo  &  erodendo,  feu 
ftigefeciendo,nocenc,ca  proprie  diila  venena  no  funt. 
C^ia  tamen'&  hate  interdum  infigniter  nocent,vt  calx 
yiua,aqua fortis,  adepque  hominem  occidere  poliunt, 
dMcdicisplerunqueintervenenarcferuntut.Et  quan- 


quos Mercurialis  Jik  i.de  vtnen.  C4p.j.qui  ftatuunt, 
omnia  venena  vel  interficere ,  vel  habere  aptitudinem 
interficiendi:  tamen  id  felfum  effe  fupra,c<ip.i.  Jjxi. 
musiCum  multa  fint  venena,  qua:  folum  infigniter  Ia- 
dunt.non  interficiunr,qualia  funt,  qua  rationem  adi- 
munt ,  homines  fetuos  &  deliros  reddunt,  qui  tamen 


quam  etiam  multa  venena,  frigiditate  nocere  dicuntur:  fa:pc  multos  anuos  viuunt.  Lethalia  autem  venena 
tamen  id  reueta  occulta  quaiitafe  praeftant :  vnde  Ga-  funt,  quae  plerunque  hominem  interimunt,  flue  bteui 
lenus  3. de  ;es»pes'4«i.c.4.&:  1  f ,  fiue  longiori  temporis  fpatio  fiat.  Et  talia  funt  omn^ 

Opium,mandragoiam,  hyofcyamnm  Sc  fiiuilia  fic  difta  «Juse  niembns  ad  vitam  neceffariis  funt  inimica. Ad  vi- 
frigida,  inter  venena  nunierat.  Snmmailicet  in  eodem  tam  autem  necclTariamcmbra  funt  primb  cor,  a  quo 
fubicfto  manifeftai  &  occultae  qualitates  efle  poffint:  vifa  imprimis  pendet;  idebque  corde  4  veneno  vehe, 
tamen  eofum  effeflus  non  funt  confundendi, Manife-  menter'  la:fo  ,  animal  ftatim  emoritur ;  deinde  hepar, 
ftis nimirum qualitatibuscalcfiiciunt,ftigefaciunr,hu-  quod  alimentum  totieprpoti  praeparat.  Tettib,ciim 
me&ant,ficcant ;  occultis  verb  hominem'  interimunt,  fine  refpicaripne  homo  viuere  'non  poifit ,  fine  motq 
feu  alio  modo  ei  infigniter  nocent,  Sc  quailibet  quali-  verb  animali  tefpiratip  fieri  non  queatifi  cerebrum  ita 
fas,  quod fuae  natuiaecft, agit,finc  alteriusditcdbione.  4  veneno  la:dacuc,vc  motus  animalis  omnis fiibitb 
Quod  clare  docuit  Antonius  Guaynerius ,  dum, de  oe-  aboleatur,etiam  tum  mors  Icquirur.Pofl  haec  teiaprin- 
nen.c»p.  I  .fctibit:l2»f d  fi -dukeatup  &  plurimi  duures,  cipalia  funt  piilrao  &  yent.iculusihinc  velica  &  renes, 
ffe  vtnmi»  mSumes,  dixerunt ,  opium  &  euphotbium  &  Si  igitur  membtqn^  aliquod  horum  valde  a  veneno 
plurima  alia  venena  a  qualitate  operari  manifefta,  fcien-  la:datur,motbus  is.  terhalis  eft.Si  verb  fit  venenu,quod 
'dum,  qtfod^uice>inai& alij  fic  poneniei  eonfiderauermt  membrumad  vitamnoniiece(ratiumla:dat,veletiatn 
venenum,  quantum  ad  fipecificatn  formam ,  qud  vna  fper  membrum  principale  hedat,  non  tamen  adbioneroad 
cies  differt  ab  alia :  ^  fecundum  hane  confiderationem  di-  vitam  neceflariam  abpleac,id  non  letfiale  eft.  Talia  siit 
xerum,  quod  venenorum  quoddam  operatur,  non  quatenus  quae  fotuitatem  Sc  infaniam  inducuntiqub  etiam  per- 
tahdum,  aut  frigidum ,  fed  quatenus  tale,  habens  fcilicet  tinent  philtra  depocula  amatoria,item  qua:  epilcpliam 
virtutem  hnmaaavita&fanitati  contrariam  -  aliud  efi,  vel  pacalyfm  excitant.  Qub  referendum  &  venenum 
quod  etfi  d  virtute,  feu  a  proprietate  agat ,  etsm  hoc  eiiara  tatantulae,  quod  infanum  faltandi  defiderium  in, 
agit  quatmut  frigidum  aut  oaUdtm.vt  euphorbium& fi-  ducit. 

rpiij^.-  Sextb,hinc  adhuc  alia  otitui  diffetcntia.Cum  enim 

Qiiartb ,  cupi  formae  venenorum  nos  lateant,  &  ese  yenena  lethaUa  alia  hominem  ftatim  interimant ,  alfi 
,,  fefc  per  operationes  prodant,  comniodiffima  &  vtilif-  poft  aliquod  in  teruallum.hinc  venena  diuidutur,q_ii6d 
fima  eft  diuifio,qux  iumitur  ab  cffebtibus.qiia  fcilicet  alia  fint  pratlentanea,alia  temporanea.Pia:fentaneuvc- 
yenena  alia  funt  cordi  inimica ,  qualia  funt  pleraque  nenum  eft,quod  hominem  ftatim,vcl  breuiffimo  tcin- 
qux  hominem  fubitb  enecant ;  alia  funt  inimica  Cerc-  potis  fpatio'  interimit.  Ita  fiipra  ex  Scahgct®  ^ 
pro,vt  folanum  hypnoticum,  maniacum,hyofcyamus,  di(ftum,qubd  granum  Nubis  inrer  decem  homines  di- 
opium, apium  rifus,virus  canitmm,tai'antula:,torpedi-  uilum,fpayo  quadrantis  hoi-a:  omnes  interimat.  Vidi 
nis,cctc.britm  fclis,venenum  epilepticum.  Mercurius,  infantem  quadiimum  Arfenico ,  quod  mater  incauta 
&  ciufmodi  alia.cerebio  &  fpiritibus  animalibus  ini-  ipfiptoC.C.  propinarat.fujnpto.intra  fex  horas  mot- 
mica,  Iccori  peculiariter  inftfta  fuit  planta  illa ,  qus  tuum  fuilfe.  Aconitum  eciahi  celerrime  interficit.  Et 
fanguinem  cuacuat ,  cbius  mentlonctji  facir  Galenus,  Chriftophorus  4  Cofta ,  lih.aromat.mmiioMtct  fecn 
UbAe  pKrg.med.faiuli.tap.a.nt  Sc  elephantiacum  &  Ve-  '  veneni  cuiufdara ,  ex  Maluarica  planta  fumpti  > 

ncteum.QHsdameti.im  vafis  genitalibus  inimiCa  tam  fubitb  necat,  vtob  cius  fubitam  vim  nulla  adhuc 

funt,referrqueCardanus,l;t.3.d«  Venenis.  Francifeum  contra  eius  perniciem  antidotum  Indi  inuenimpo- 
Sforziam  veneno  debilitatum  fuiffe.yt  poftmodilm  tucrint.Intcr ea verb.qus extra adueniqnW^l'"*™” 


infantem  quadiimum  Arfenico ,  quod  mater  incauta 
ipfipto  C.C,  propinarat.fujnpto.intra  fex  horas  mor¬ 
tuum  fuilfe.  Aconitum  eciahi  celerrime  interficit.  Et 
Chriftophorus  4  Cofta,  /<4.««M4t.mcntionein fecit 
veneni  cuiufdara ,  ex  Maluarica  planta  fumpti  y 
tam  fubitb  necat,  vr  ob  eius  fubitam  vim  nulla  adhuc 
contra  cius  perniciem  antidotum  Indi  iniicnirepo- 
tucrinc.Intcr  ea  verb.qus  extra  adueniqni>''*''"‘”jl“°’ 


lulmonibus ;  caiicHarides,  vtlics  imprimi?  nocent.lca  certb  occidunt :  longiore  t 


i,Deindc  fune  aUa.qu*  1>«® 


funt  vencna.qu*  dyfenteiiam  excitant.  Vnde  accidit, 
vt  vencna.qus  raoi^ibu?  vel  idlibus  yenenatotum  ani- 
inalium  inferuntur,  alia  ficilius  per  venas ,  aha  per  at- 
terias  ,alia  per  iieruos’' in  corpus  pencctcht.  Scorpio. 


curai.bj.  femulum  Arubas  tabcfedtiun  intraanrtum 
Jiilfe.qubd carnem  guftaffct  gallina:  Arfenico^- 


:  pluribus  in  cor 


6io  De  different.  Venenorum. 

virtoali,  vt  loquuntur ,  &  per  occulta  effluuia  &  fpe-  conuiuas  iniea*  funt ;  quxftionc  habiti  ,  confta 
cies  fpiritalcs  occidant.  Nou  eft  hiftoria  militis  apud  &  vna  vocc  finguli  tcfponderunt ,  iiidcm  tno 
Auiccnnam.W.  6.trali.  3.  «p.  aa.  qui  ciim  fet-  illos  cibatos  potionatofquc ,  quibus  &  reliqui^” 


6i6  De  pr^Eleruatione  a  Venenis. 

pralbre  fcribit,  ne  «s  veneni  vifcera  erodat,  &'in  ea  mod&  allegaris,  Uh.  it  Thtrinc.  ai  Pifm.  cm 


CAPVT  I. 


62  4  De  Auripigm.Sandaracha&:  realgare. 

ftyftaUinum.quod  fittxautipignictOjfeuarfcnicoci-  Pregnoflica. 

ttino.&  fandatacha ,  feuatfcnico  rubrp ,  per  fublima- 


tionem ,  &  hoc  vtplarjmura  abfolute  vocatur  Atfeni- 
pum  ;  aliud  Realgai  ScRifagallum  didum  <)uod  fit  ejt 
auripigmento  &  iulphurc,vcl  folisjvcl  addita  calce  vi- 
pa,  auf  f4e>  fimul  tmfth  &  cojnbuftis,  feu  falcinatis; 

Symptomata  ^  Jigna, 

Intra  corpus  affuropta:  qriacupc  ill*  Arlenici  fpe- 
eies,eadem  fete  inferunt  fymptomata ,  eaque  grauifli» 
ina.  Qdae.vt  modd  e^ppnentut.fi  ingtuant.diTigentet 
inquirendum  ,  an  tale  quid  afliunptum  fuerit.  Satpe 
enim  fir&um,  vt  per  errorem  Atfcnicum  album  ad  gli. 
res  necandos  >  vel  alios  vfus  ailcruatum  ,  propinatum 
fuerit  t^iod  nili  ftatim  patefiat,  &  medicamentis  ido¬ 
neis  legro  fufCurtator,de  vita  eius  aftum  eft.Ita  refert 
poteftus,  lih,i0.thfem.i,  hiftoriam  de  famula  quadam, 
qua!  per  ertorem  Arfdnicum  ,  amylum  aut  faccharum 
elfe  eaiftiroans,  guftauit  ■,  H  aliam  de  quatuor  pueris, 
quibus  loco  puluctis  C.C.vlli,  ad  vermes  occidendos, 

■  Aricnicum  album  a  matre  exhibitum  fuit.  Idem ,  lib. 
eodem  fh/ern-s-  narrat ,  quandam  aromatarij  cuiufdam 
6m^lam,  cum  chartulam ,  Arfenico  'repletam,  in  offi¬ 
cina  relidam  inuenilTet ,  &c  iuti  pifoium  ,  pro  frecha- 
to  ,  per  imprudentiam ,  iramifcmlfet ,  non  fotilin  fdr 
pfam.fed  &  heram  &  puerum  veneno  infeciirc.Quale 
quidde  hic  apud  vicinam  meam  accidiifc ,  iam  fimel 
atque  iterum  fupra  retuli.  Cum  enim  duo  cius  liberi 
vomitu  &  gtauilfimis  ventris  torminibus  torqueren¬ 
tur,  vt  de  veneno  propinato  dubius  amplius  non  ef- 
^m,&  quid  cum  iis  adumfuerit.quaererem.materquc 
tefpondetct,  fe  in  balneum  ituris,  fudoris  ciendi  gra- 
.  tia,C.C.pra!paratum,cnm  fyrupofumarix.exhibuiire, 
Vt  C  C.illudmihi  monfttaret.iufli.  Idcfim  afferret,  & 
tnihi  portigeret.ipfo  pondere  ftatim.non  C.C.fed  mi¬ 
nerale  quoddam  pfle,  deprehendi,  Atlenigum  vero  efi 
fe  ftatim  vidi. 

Symptomata  autem.qute  arfenico  fumpto  excitan¬ 
tur,  funt  ventris  &  inteftinorumcruciatusvehcmen* 
tiffimus,vouutus,fitismcxtinguibilis,lingure,faucium 
^Se  gult  ariditas  5?  afperitas.fpirandi  diificultas.tuffis, 
fingultus,  vomicus.  Sequitur  non  rarh  etiam  dyfence- 
yia  &  vrin*  fupptcffio.  Interdum  fpafmus  paialyfis 
apceditidc  tandem  mors  fuperuenit. 

Sandacacha  tamen  mitior  eft,  quam  autipigmetum' 
lyii.iota  quoque.funt  fymptomata,  qua  Auripigmen¬ 
tum  feqiiuntur,  quim  qua:  atfenicum  album  cryftalU- 
pum,  qiiod  omniumperniciofilfimum  ClfMitius  qui¬ 
dem  Arfenico  albo,  fed  peius  auripigmento  eft  Real- 
gar.  Hinc  fyniptomata  affert  iis  nmilia.q^uae  Arfeni- 
cum  albuin  fcquuncur, licet  paulum  remiffioia.jfiftua- 
tiOnes  enim  ingentes ,  cxficcationdmque  &  confum- 
ptionem  humidicatis  extrema  inducit,  ita.vt,  nifi  bte- 
iii  tempore  fuccutratuc.ygcc  aut  moriturus,  aut  pata- 
lyticus.velcqnttadusineiembrisremancat.Refettque 
Couciliatot,  tra/T.  de  venen,  fe  vidilfe  &  cutalfc  iuue- 
ncm.qui  ciim  ipfi  d.atum  cffec  cum  hepaceporci  allato 
Realgac  ttiium,moctem  quidem  cuaferit.fcd  circa  om¬ 
nes  iunduras  quali  immobilis  remanferie, 

Tveque  folum  ore  furaptumded  &  extra  adhibitum 
Atfenicum  &Realgai  nocent.DePidotc,qui,oamca- 
pfulani,Realg.ire  repletam,  diu  conclufam,  apetuiffet, 
jn  lipothymiqm  incidic,&  tota  fecic  tumidus  cuafir.ac 
alexiphacmacis  curatus  e&.,  fupra  dixi.  Amatus  Lufica- 
niis,  ctmter.i  (urat,^^.  natiat, iuuenem quendam  Flo- 
tenci(ium,  qtii  cum  ffabie,  vniuctfum  eius  corpus  oc- 
eupante,ftedateruc,vngnento,  cui  Arfenicum  comrai- 
ftum  ei-ac,  prsceAlediqocum  confilium  ,  fe  illeuiffet, 
man^  mortUum  in  ledo  inuentum  fuiffe  ;  &  alium 
quendam  ,  ofi  fimilem  inundionem ,  in  infaniatn  de- 


I.  Nifi  ftatim  pratfentanei  opera  fuccuctatur,devi. 
ta  periclitatur  agcr.lta  puer  iUcsvicini  mei, de  quo  di¬ 
xi, intra  fex  horas  mortuus  eft. 


1.  Quidam  tamen  non  mox  mociuntut.fcd  lohgioi 
re  tempore  vitam  trahunt,  at  mifcctimam.  Sic  Amatus 
I-ufitanus,  cemur.i.  curat.Sf.  refert  de  pueto  quodmi, 
1 1. annorum ,  qui  Arfenico  fumpto  paulatim  tabidus 
ac  marcidus  fiidus.intta annum  obiii.  Similia  exempU 
h.ibet  Foteftus ,  /lA.  ;o,  obf.iJii  Seholio,St  lib.  i  i.ebf^ 
it>  SiW»,vbi  fccibic,fe  nouilfe ,  qui  multos  annos 
fuperuixere.fed  in  magna  miferia ,  cruribus  rcfolutis 
vt  vix  ihfederc  polfcnc.  Ita  puella  illa  ,  cuius  fiattera 
poft  fexfiotas  mortuum  elTc  dixi ,  cum  latgitet  vome, 
tei,  &  alexiphacmacis  vrerecnt.eiiafic  quidem ,  vt  fma 
videretur :  led  anno  itatis  ii.  in  fccdiflimam  fcabiem 
fic  gtaiiilTimarn  cachexiam  incidit,  vt  nulli  diligentia 
adhibita  c  urati  potuerit,  fed  diem  fuum  obiecit. 


Curatio. 


Curationem  quod  attinet-,  cum  omnes  ifta:  Alfeni- 
ci  fpecies  eadem  qualitate  venenofa  pradita:  fint ,  ea- 
demque  inferant  fymptomata ,  iildem  quoque  opus 
habent  remediis.  Ratio  curationis  in  hoc  confidit,  vt 
primo  llatim  vomitus  prouocecur,  Prouocandiis  au¬ 
tem  eft  vomitus.Sc  fsepe  iterandus  pinguibus,&  atri, 
moniain  venenorum  limul  hebetatibus  ac  obtunden¬ 
tibus  ,  butyro  nimirum,  cum  aqua  calida,  vel decodo 
fem.  rapi,  atriplicis, in  quo  butyrum  reccns,atat  ol.lini 
vel  toficcum  iitliqiiefadum.vel  quocunque  liquore 
pingui  copiofo.- 

Peinde  fi  ctuqiatus  inceftina  affligant ,  clyfteres  ex 
decodo  fbl.  malu*,alch3cse,Hot.violar.veibafci,fem.li- 
ni,malu2,confcdi,qiiibus  &  ol.  violau&^ulpa  cafli* 

pingui.cremore  ptifinie.lade  afina: ,  quibus  mucilago 
fem.  pfyllij,  maluae,&  cydoniommaddi  poteft. 

pofteaexhibeantut  ca.qua  vifciditare  &  lubticita- 
te  fud  vifcera  k  vi  arfenici  erodente  mtmiant.Vbi  plu- 
Vimum  confert ,  &  vtililTimam  eft  lac  bubulum,  fi  in 
magna  quantitate  bibatur.  Qiia  ratione  odo  pueros, 
cuiufdam  ruftici  liberos.vt  &  Pfaltriam .  Sc  meretrice 

illi  ranas  firiiia  arfenico  infeda  inuolutas,  Sc  oleo  £i- 
xas.hi  pilees  in  oleo  ,  cum  fale&  agtefta  fcixosA  At- 
feniCQ  itidem  infedos ,  edeiant ,  liberatos  effe  feribit 
Ioh.Bapcifta  Montanus.cov/il.jCy.  Butyrum  etiam,  ac 
picum  copiose  fiuuptum  hic  vtiliflimum  eft ,  ficut  Sc 
ol. amygdal.  dulc.ac  iufcula pinguia, cremor pcilan*. 
Si  oryza,  cum  lade  coda,  Inquc  cibis  funipta.Piofco- 
tides ,  praiter  ima  pinguia ,  luccum  alths«  &  malo*, 
cum  vterque  vim  lubricandi  habeat ,  vt&  decodura 
feminis  lini.tragi.orizre,  Sc  lac  cum  aqua  mulfa  copio- 
fum  dare  prrecipit.  Vtilis  eft  &  fyrupus  violaceus,cnro 
decodo  lcm.lini,aut  mabiae.aut  hordei. 

Mercurialis, de prae  ceteris  mirifi¬ 
ce  conferre  fetibit  aquam.fi  is.qui  fumpfit  atfenicum, 
ftatim  eam.copiose  bibat,atquc  fuam  alfettioncra  pro¬ 
bare  conatur  cxeroplo,ptim6,canum,qoos  quandoque 
in  canetnas,  vbi  atfenicum  ecat,i  fe  miiros.atque  exa¬ 
nimes  exttados  ,  vbi  copia  bibendi  aquam  feda  eflet, 
rcuixilfe  vidit ;  fecundo ,  murium.quos,  fi  accepto  at- 
fenico  aquam  bibetint,libeari  fetuntiterticuvulpium. 

de  quibus  Plutarchus,6./J»>P»/iic.Mp.a.referc,quodvbi 

deguftaiint  amygdal.amatas.pra;  infigni  ficcitate  inte¬ 
reant, nifi  aqnam  bibant.Verum  vt  aquam  non  impro¬ 
bo  i  ita  Foicftus.fif.jo.  obf.;.  aqux  fiigid*  potum  K, 
de  improbate  videtor,  quid  ea  venenumno  tepnmit, 
fed  ipfum  potius  in  corpore  fud  frigiditate  retinW- 
Tepida  copiose  vfque  ad  vomitum  bmita  commodiot 


nin.Ub.x.caf.it.  ex  aliorum  fcntentia  etiam 
(podium  conferre  fciibit,  quod  fit  ejt  radice  ( 
aduftarjitidemDrach.ij.  pondere  datum,  Vtili 
8c  alia  'antidota,  cup.  'prtced.  propofita. 

PARS  SEPTIMA. 

De  Venenis  e  Piantis. 


pAPVT  I. 


LibVI.Part.mCap.I. 

SccnndieopiobarcconatutFrtfitagius.opiamnoa  .&am  clTe.  Hiftoriamverb  illius  Hifp 
«fle  venenaram, quia  venena  in  minima  quantitate  ho-  '  deuorantis.quod  atcinet.ipfe  Fteit.  e> 


6 


De  Napello. 


Jfiingi  funt,<juorum  etfi  aliqoi  fimpliciter  venenati 
funt,&  vulgo  etiam  hoc  nomine  noti.  8:  ptoptetca  i  n 
pibum  non  veniuntialij  vet6  edules  funt  !  omnes  ta¬ 
men  iacile  nocete  polTunc ,  vt  non  fine  caulTa  Seneca 
voluptuatium  venenum  nominauetit  Plinius ,  liK 
a2.c.i3.ancipifemcibpm  dimrit  fungos,  qui  femilias 
jnterimcte,84  tota  conuinia,Ann*um  Setennm ,  Pra;- 
iiaum  Netohis  vigilum  &  tribunos  &  centutiones. 
Et  Antiftitem  6<jittom*um  cum  duobus  e  femilia  en 
sfu  fungotum  intetiilTc.nattatCatdanus.Wf.i.de  tiund. 
/4n<(,Mp.47.Sunt  autem  fungi  venenati  vel  fua  natn- 
taj,  quia  e  prino  &  venenato  fusco  generantur ,  vel 
quia  k  fetpenkim  &  bufonum, aliotdmque  venenato¬ 
rum  animalium  halitu  inficiuntur.  Suntque  interdum 
adeb  vependti.vt  non  folum  comefti  interimant ,  fed 
^"iolaolfaau  ipfp  momento  occidant, 

Symftmata  (jr  SigmdiagKoJlicit. 

pungi  feu  venenati  pet  fe ,  feu  nimia  copia  ingefti, 
feu minus refte  coftiSc  prxpaiatl,fufFDcationem& 

•  ftrangulationem inducunt ,  ventriculum  inflant ,  fin- 
guftum  excitant, inteftina  exulcerant ,  eorumque  do¬ 
lores  patiunt,  f  orppri  vniuerfo  colorem  pallidum  in- 
ducunt.vrinana  temotantut.  prxtetea  hotrprem  ap  fu- 
dotem  fiigidura ,  pulfum  paruum ,  fyncopen ,  inter¬ 
dum  &  epilepfiam  excitapf .nonnunquam  gt  fomnum 
profundum  inducunt.  Cuius  rei  exemplum  habet  Vi- 
dus  Vidius,de  cArtU.geniraiimMb.x.i:ap.^,m  Bernhardo 
Medices  Foroliuienfium  Anciftite  ,  qui  ex  nimio  efu 
fungorum  fomno  opptetrus,&adeo  redditus  eftattOr 
nitus,vt  neque  excitaretur  k  candente  ferramento  ad 
verticem  &  occipitium  admoto  d  Medicis.  Quando¬ 
que  ptiam  dcliiium  frinfaniam  fungi  excitant  ,  vt 
Leonhatdus  Botallus  ,  inafpcnd,  adlikde  Medici  & 

,  teftantur.  Tand?mque  interdum  mortem  ho- 

Cnius  rei  hiftoriam  habet  Epiphanius  perdinandus, 
}>>Jt.i).ie  quodam.qui  cum  in  via  &  pb  motum,  &  ob 
pondus.quod  geftabat,multum  fudalfengt  domumre- 
petfus.fic  cafidus  &  fudore  madidus  magnam  fimgo- 
rum  copiam  auide  comedifiet,  pattim  codorum,  pat- 
tim^femicoaorum,  fine  oUp  alioque  antidoto ,  tertia 
hora  noftis  cholera  correptus  fuit ,  cibpS  d  biliofa 
pomcns,&  alui  fluxus  fimul  habens,  cura  maxima  an- 
■  xietate,Sc  ftoraachi  ac  intelliriotura  dolore,cum  febte, 
non  leui,8c  exiguo  tumore  eryfipelatode,&  phlegmp- 
node  in  facie, &  epUi  parte  (iniilta.Secunda  dieaccef- 
fit  delirium ;  tertia  pmnia  magis  fntenfa  fuere ,  St  fe¬ 
bris  maxima  cura  atdentffiti ,  fcopuulfionibus  &  tte- 
mote  cotpotisiquatta  eadem  fymptomata,  yrina  qua¬ 
lis  iumentorum,cum  fcdimento  fubnigto,  balbuties, 
pulsus  parui  &  languidi, quinra  mptcuus  cft, 


Fungi  ij.qui  natura  fui  venenati  f«nt.  fonge  peri- 
culofiora  fymptomata  inferunt.quimij.qui  faltem  ob 
copiam,?t  ptauapi  prxpataripnemJrcodipncmnoxij 


.  Fungi  fiatinr vomitu reiiciendi  funt, vejfiiam  ad 
inteftina  defeenderint ,  medicamento  purganip  ex¬ 
hibito  ,  vel  clyftete  iniedo  euacuandi,  Poftea  medi- 
^entayenenpfirati  tcfiftentia  exhibenda :  quae  ipla. 


tamen  ftatim  etiam  vomitoriis  admifeeti  polTunt. 

Ad  vomitum  ergo  ciendum  patetur  tahs  potio 

:j£.jier.iemftt,fmbuci^n.f.ij.  cmic.  ri»i,Drach.ii 
Jem.r»phtn.Methi,<tttdplic.in.  Dtach.j.  agaric.  Dtach  B 
Coquantur  inf.q.hydtomelitis ,  Colature  0/  v„- 
Adde(i/.m(aVnc.j.Milcc.  ’  '' 

Plurimi  hic  commendant  puluetem  fteteotis  oalli 
ne ,  vel  cinerem  farmentorum  vitis ,  Dtach.  ii,  vd  iij' 
pondete,adiedo  pauxillo  nitri.cum  aque  mulfe  tepu 
de  f.q.  hauftum.  '  ^ " 

Lixiuium  etiam  ex  farmentorum  vitis  cinere  pata. 
tum  sgtos  mitabilitet  iuuare  feribit  Actius,  tttrahl  4 

/et7».j.«p.73. 

Purgantia  parentur  inprimis  en  agarice ,  vt  & fiam. 
mwietelebl,/nde,diaca/boltc,diMar/hame. 

Q\y!letes  pmnem  en  origane.hyf ope,  ma.caUmm. 

thajeordie,  eleSiiar.  hiera  cum  agarice, meile  refat.feluti. 

Malignitati  veri  refiftunt  caUmimha  montana ,  eri, 
ganum,  hyfpHS,ruta ,  nafiunitm.ahfimhium^fleUch. 
radixetllium.Laadantm  Sc  pyra  aufl:cra,vtpote,que  fl¬ 
ue  recentia,fiuc  ficca,fi  efum  fungorum  pteccdant,aut 
sum  iis  coquantur,ftmgos  innocuos  reddant. 

E  compofitis  fiint  theriaca,Mithtidatium,cum  oxy- 
melitefimplici  vel  fcillitico  exhibitura;  yt  ^fptciei 

diagalanga ,  Dtach  j.  pondere,cum  vino  genetofo  tri¬ 
bus  diebus  continuis  exhibite. 

In  cibo  eget  fepius  vtatut  allio,  naftiutioaquati- 
co,fimapi,pipere,alilfque  atomatibus,vt  &  pyris  anfte- 
tis,de  quibus  modo  didumiinprimis  verb  mclle,quod 
peculiate  &  ptoptium  fungorum  venenatorum  apfi» 
dotum  habetur. 


foliim  ,  qui  eam  fumpferunt ,  vel  eius  fuccum'  haufe- 
tunt,taib  vel  nunquam  euadantj  fed  &  ij,  qui  fagittis 
Napelli  fucco  illitis  vulnerati  funt, intereant. 

Sjmftcmdtd  1^  Signa  diagxcjlicd. 

Sumpto  Napello  labia  intetiotefque  oris  pattesin-  Sijat 

neti  vel  exferi  queat.  Imb  non  folilmlingua,fcd  &  la- 
bia,frons,oculi,&  totum  adeo  corpus  intumefcit,vct- 
tigines,conuulfiones,  &  animi  deliquia  crebro  fiipet- 

ueniunt,oculiconuellunrut,ccura  vacillant,  fudoi  fri¬ 
gidus  erumpit, pulfus  fit  languidus  ,  facies  totumque 
corpus  liuidp  colore  foedatur.egrlque  tadem  moriun¬ 
tur.  De  fymptomatibus  verb ,  que  eos,  qui  Napellum 
furapferuut,infeftant ,  prolixe  diflerit  Matthiolus  , «» 
lih.^.Diofier.eap.Ti.SfThanas  lorflanus,  depefl.phi- 
maemt,pag.6i6-. 

^ognopea. 

I.  Napelli  vis  in  enecandis  hominibus  tantacft.yt  mful 
nullis  fere  antidotis  homo  fetuati  polfit.nifi  qua®P”" 
mum  &  ftatim ,  ac  quidem  efficaciffimis  remediis  luc- 
cuttatnt,fed  pleriqpe  intry  paucas  horas ,  ad  fumraum 
veto  intra  biduum  motiuntut. 

1.  Et  licet  homo  a  piefcnti  motte  feruetut!  tamen 
metus  eft ,  nein  epilepfiam ,  tabem  yel  phtbrfm  dela- 


640  De  Apio  rifusjfeu  herba  fardoniar 


CAPVT  XI. 

pe  A[terijits,fett  herb»  S^rdon/a. 

SArdoniahcr^a.qubdin  Sardonia  copiospptouer 

nif.ita  diiaa»&  apium  rifus.qnbd  agrefti  apio  funi- 
le  fit, iis  vcrb.quyfiam  deuoratunt ,  os  foncotqucnu:, 

vt  ridere  videantur.etiam  inter  venena  refertur.  Herba 
enim  hfo  npmis  Inprimis  indica  eft  ,eofque  inpta 
porpus  affumptum  cdntraliit.vt  iis ,  qui  eam  iumple- 
mnt,mufculilabia  mouentes  in  ridum  contrahantur, 
§C  lisjjs  fpc.ciem  pra:beaj>p  ,  yn4e  in  piouprbjp  ae  ho- 
fnine  in  (ialamitatibus  r^ente  digitiviRijHs  Sardonius, 
Nonnulli  tamep  c^iftimanc ,  non  fol^m  ob  ponuul- 
fionem  agros  rHpntcs  videri  jfed  rciier^  9tiam  pb 
picntis  alienationetn  ridere. 

SyfpptoruaFa  dUgmfiicaj 

'Ii, qui  apiorn  risus  fumpicruntl,  ardorem  in  guttu- 


Ante  omnia  vomitus  prouocetut  aqul  tepida  .,1  .. 

decodo  anethi  cum  oleo  irino  vel  Wiotum^hnr,  ' 

Hinc  iufcula  pinguia  pum  fale  &  pipere  .&  „j.  "' 
abfinuhites  faepius  agro  offeratur.  ^ 

Antidoti  loco  /it  radix  vincctoxici  ex  vinn  l 
mea.  Vtiles  etiam  funt  fpecie,  diamS»,  diJo^cS 
du  cis ,  atoimtic,  c^yophyllati ,  dianthos  ,  tt«hifd 
galba  mofchatr^vcl  aliptae  mofchata. 

Cibus  Cnt  oua  forbilia  cum  .pip„e  &  fale ;  pot„, 
yetb  vmum  generpfum  raptum,  vel  abfinthites.  ^  * 

C  AP  VT  XIII, 

pe  Ixia  (:htmtleene. 

TXiara  i  Charasleone,&  quidem  nigro.npnnulli  Ji, 
Iftinguunt.Vetdm  l'linius,W,ii. «p., g. „0« difti„. 
guir,vt  &  alij.Et  maleficas  qualitates  radicis  Ch— 


Lib. V I.  Part.  V I L  Cap!  X VL  64^ 


c^opiose  eihibendum.vel  radii  gcnriin*  &  itidis.vel 
bacc*  iiinipeti  cum  oiymelire.vcltheriaca. 

Febrem  &  alui  ptoflnuium  i  taxi  veneno  induSuro 
fidunt  terra  figillata,bolns  Atmenus,  lapis  Bczoar,co- 
^lia,radii  tom3entilla:,fuccas&  fyrupus  granatorum 


CAPVT  XV. 

Pt  Euphuriia. 

•  ir  Vphorbio  etfi  inter  medicamenta  etiam  quando- 
r.qiie  locus  fit :  tamen  fi  in  maioti,  qulm  pateft, 
quantitate  exhibeatut,vel  alexipharmacis  vis  eius  ma¬ 
ligna  non  infringatur,  hominem  in  vita;  dilcrimen 
praicipitat.Quanquam  veto  inprimis  adurendi  vi  no¬ 
cere  vuleb  putatutitamen  procul  dubio  etiam,  vt  Cai- 
iiawM.t  M  venenMp.  i.  fetibit ,  occultam  aliquam 
proprietatem  habet, per  quam  occidit.C^od  vel  ex  eo 
patet,  qubd  animi  deliquia  ftatim  inducit ,  &  fubitd, 
quod  fola  erofio  non  fecit.hominem  occidit.  Sctibit 
enim  Alexander Bencdiftus.PMa.lii.  10.cap.17.quen- 
dara.cdm  Empiricus  ei  euphorbium  imprudenter  cjf- 
l»ibui(rct,dyrentctia  correptum,  eadem  die  obiilTe, 
Curatur  etiam  antidotis.vt  alia  venena. 

Sympomutn  ^  Sign». 

Euphorbium  furaptum  (auces, ventriculum,  &  in- 
teftina  adurit,8f  non  abfque  dolore  intenfiflimo  ero- 
dir,fingultum  &  vomitirm  raouet ,  totum  corpus  in- 
fiammac,fitim  excitat  inextinguibilem,  non  hyperca- 
thatfin  folum ,  fed  &  dyfentetiam  grauiflimam  parit; 
fudorem frigidum  .animi  deliquium .nonnunquam 
etiam  mortem  infert  pnefentilCmam, 

Curatio. 

Vt  reliquomm  venenorum  intra  corpus  aflumpto- . 
rumjita  Euphorbi}  quoq;  curatio  vel  d  vomitorio  vel  d 
clyfterc, prout  vel  in  ventriculo  vel inteftinis  vene¬ 
num  latet.cura  aufpicanda. Vomitoria  paretur  ex  aqua 
calida  fimplici.veUecoao  violarire  aut  malux  ,  cum 
pleo  violatrrm ,  rofaceo  ,  aut  amygdalarum  dulcium. 


SymftemtU  &  Sigtti. 

Nux  Metella  intta  corpus  fumpta  fomnum  pfofiin- 
dum,d  quo  homo  vix  excitaripoceft,cemuientia,anhe- 
lirum  fhgidnm ,  labiorum  intumefeentiam ,  corporis 
pallorem.vnguium  liuorem,  tanddmque  fiigidum  fu- 
dorera  inducit.quem  paulb  pAft  rftors  infeqnitnr. 

Curatio. 

Vt  in  aliis  venenis ,  ita  &  in  hoc  primi  vomitas 
excitandus ,  &  quidem  decodko  e  cotticib.  radie,  iu- 
glandium  cum  vino  parato.  Aluus  vero  fubducatut 
clyftere  e  centaurio  min.ruea,fcordio,  caftoreo,  &  hy- 
dromelitc  concinnato. 

Hinc  xgro  exhibeantur  decodlum  abfinthij.origa- 
ni.rutx  fylueftris,radic.  gentianar,  helenij .  cum  vino 
paratum.vel  caftoreum.pyrethrum ,  baccz  lauri.cina- 
momum,theriaca,fpeciesdiagalang*,di3zingiberis. 

jEgeri  fomno  excitetur  crrhinis,ligaturis  dolori- 
ficis.ftiaionibus  extremorum,  &  cum  poteft  mdueri, 
&  redfids  fefe  habet.corpus  moucat ,  5c  fefe  exerceat 
*ger,donec  fudet. 

Cibi  loco  vtarur  arger  butyro  recenti ,  carnibus  & 
iufculis  pinguibus,Potus  fit  vel  vinum  metacttm,vel 
lac  dulce  cepiofum. 


CAPVT  XVII. 


Pe  Nerio  ,feu  Oleandro, 

Dlofcorides,/;d.4.Mp.77.Netij  flores  &  folia  mu- 
lis,afinis ,  canibus,  aliifque  quadrupedibus  plu¬ 
rimis  veneno  ,  hominibus  veti  cum  vino  exhibita 
contra  ferpentum  motfus  pnefidio  elTc  affirmat.  Alij 
tamcn,ipsa  experientia  ita  edofti,  Netium  vel  in  cibo 
vel  in  potu.etiam  minori  copia  alfumptum ,  tam  ho¬ 
mines  ,  qAim  quadrupedes  interficere ,  imd  vmbram 
eius  cunelis  animalibus  noxiam  eflc  firibunt.  Nifl 
fprfan  Nerium  contra  ferpentum  motfus  in  fpecie 
alexipharmacum  fit,ficut  de  aconito ,  quod  alias  pra;- 
fcntancum venenum ell .  narrat  Plinius, W.ia.Mp.a. 
quod  cum  vino  calido  datum  ftorpionum  idtibusad- 


Qui  fui 
aut  dormit 


rtotetut  caput  aqud  totifo 
luendula:. 

I  fpecies  diambrtc,  diamofcl 


,  trochifci 


dyllati.diati 


[gantis  loco exlilbeatui; :  tamen. fi  , non  praepa-  ^ro^Jl,nniximi  verohityijmhui  frim»  re^it corpcrif  hu- 
1  nimia  quantitate  fuipatut ,  ^gtauia  fymplo-  mmiui fcatit.  Sic  enim ,  pnriibne  prtcipuie  mdign»  cd- 

;citat.  ...  ...  imie  lihralu.fitcultiiefo  vegetior,  &  ad  expugnandiitl,. 

SymptmaU  &  SigmI>iagnefticii.  t-ira/ uitto-iotc  Hac  Renodius. 

.''i  'Conr.  Gefncmsantemob  narcoticam  viin  Nucem 


nihil  mali pajfnsefl,  elji  i 
fcripfijHi  pellenti  ipfar. 


PARS  OCTAVA. 

De  Venenti  ah  animeilibitt. 


C  A  P  V  T  I. 

De  Venenis  ab  animalibus  in  eenere. 


646  De  Venenis  ab  animalibus  in  genere 


De  Natrice,  &g, 


e^tcrnamm  partiam  ft.qaitat  in0ammatio,&  hinc  jp-  pien  Kcepit^nteriotefn  nimirum  &  pofteriotem-  W 
tol«abili$,atq;  incitinguihilif  fitis.adco.vt  licet  a;gti  vero  faltem  ip  antenorem  moaetur.hiEcqie  illamcS^ 
copibfiffimum  pptum  ingurgitent;  nullum  tame  inde  ptie  aUquantulum  lupetat.  Ambp  etiam  fimili 
'fentiatit  leuameii ,  fed  mote  hydropicorum,  qui)  plus  hocetit.&  exiguum  ac  vix  notabile  vulnus  motfn  jn° 
(iint  potae  ,  plus  fitiantut  aqux.  fjuia  tamert  meatus  fligunt.De  Amphysbjna  fertur,qu64,fi  mulier  vtetuni 
vtinarij  ex^ccaiitat*  Confttingnntnr.largifCmps  illp  geres  eatp  ttpnrgrediatur.malc  P>riat,autabottB&ciat 


potus  fiet  vrina  exire  honpotejl.fed  per  venas  in  totii  Symf 

corpus  diftribuitut,  velad  ventris  capacitate  ttanlmitr  Morfum  Amph 
titut ,  vnde  is  adeointiimpfcit ,  vt'  nbrinunquam  cjrca  matiojdolor  ac  tub 
inguipa  fufnpatur,acgdcquc  fitibuhdps  mptiitpr.  affeiia  ex< 

‘  Curati).  eius  morifLim  fequi 

Pipla4is  mprliii  eadem,qaje  reliquptum  ferpentum  rae  morfu  coptitig 

ac  viperarum  morfui ,  cohuepiuht  medicamenta  ex;  .  '  p 

ferna  &  interna.  Pr*tet  illa  tamen.quia  "demptli  plu-  Cptationem  eti; 
fimumhibunt ,  &  pptus  ille  pet  viaS  vtins  non  eua-  eandem.quam  ■ 
caatur,diureticaexhibenda  e  fem.4.  rrigid,  maior.ra-  i,-i.«.c4».48.Aetiu! 
dic. apiriencib.reftabonis.charefolio.virg*  pallotis,  mpt-qui  ptoptett 
fragis,Aucleispeificor.hot4co  &  fimilibuf  Clyfteri-  pioriu  dicentpr,pc 
bus  quoque  aquam  educentibus  aluus  euacuapda.  De  ■■  •  '  ■ 

Dipfade  videatur  Actius, (ffr4WW.4./em.  1  .c.ij .  Atdoy-  ■! 
nus,<fc  venen.  HhJxaf.9.Grtaipa^M  pent>t.lib‘t ,  c.i  4,  ( 


Symptomati  ^  Signa. 

Morfum  Amphysbane  &  Scytale?  fequimt  inflani. 
mMio,dolor  ac  tubedo;nqnnunquam  etiam  apoftemj 
ip  parte  affefta  excitatur.  Rdiquafymptomata.qu, 
eius  morlLim  fequuntnr,fimilia  fqnp  }jis,qu*  in  vf» 
rse  morfu  coptitigunf.  .  -  ,  yv- 

Curatit, 

Cptationem  ejiamAmphysbKnaE8:  Scytales  mot- 
fui  eandem,quam  vipen-c  motfui,deberi,  Dioicorides' 

W.«.c4/).48.Aetius,rw«t.4./er»i.i.  «p.  jo,&alijaire.’ 
runtiqn*  ptopteteiex  iiSjqu®infra,c4/.,5,deyipetq 


nus,<fcve«B.;)i.i;4:«p.?.Greuipu5,4<pe»e».l<i.'i,c.i4.  CAPVT  X. 

_ _  Ve  Cenchrt- 

Capvt  VII  ]|.  ^  Encbri?  fluoqpe  fctpens  cft  vepepatiffitpuf ,  A. 

Ve^LUrke,  V^ius  mStrus  dtiam  hominem,nifi^e«^^^ 

^  curratur ,  tndui  Ipatio  e  medio  tollit.EtDiolcotides, 

■V  TAtrix  fetpens  fecundum  loci ,  quem  4iuetfls  gn-  a.  cx  Erafiftratp  tefcrt,fetpentis  huius  vene- 

XN  ni  temporibus  in  habitat  ,  diuerfitatem  diuerfa  nUm  iecori ,  inteftino  iciunp ,  &  colo  potjflipum  ip, 
etiam  fortitur  nomina,  Amphybium  enini  cum  fit  fanfuiuelTe, 

hyeme  ac  vere  in  ftagr.is& paludibus  degit,  &  ab  Syptf  tornata  ^  Signa- 

autoribus  Hydras  appellatur ;  zftate  verb  &  autiimpo  Demorfis  4  Cgnchri  veiitet  ob  aquam,  jl  veneno,  .. 


Capvt  Y}1]. 

Ve  jiatrite, 

"1^ Atrix  fetpens  fecundum  loci ,  quem  diuetfls  gn- 
XN  ni  temporibus  in  habitat  ,  diuerfitatem  diuerfa 
etiam  fortitur  nomina,  Amphybium  enini  cum  fit 
hyeme  ac  vere  in  ftagr.is  &  paludibus  degit ,  &  ab 
autoribus  Hydras  appellatur ;  zftate  verb  &  autiimpo 
ficcam  terrapi  inhabitat ,  &  Cherfydros  dicitur ,  fub 
quo  npmine  etiamiNicandro  &  Aetio  ,'re/r4A  4. 
^eriB.i.  Mp.ij.  defctibltutl  Eft  verb&  hoc  ferpentum 
genus  morfu  nocehtilfimum:  longe  tamen  nocentius, 
quando  terram  incolit ,  quam  cpm  in  aquis  fpm- 
raotatqt,  ' '  '  '  '  ■  '  “ 

Symptomata  ^  Signa. 

E  plaga  4  Natrice  in  jliiftaprimb  fenguig  ppeus  c|it, 

ris;  circa  locum  dcmorfiim  tumor  apparet  liuidus  & 
foetidas,  vomitps  adfunt  biliofi ,  oculi  caligant ,  ver¬ 
tigo  ingruit ,  dolor  vehcmentifllmus  &  vrens  nqnc 
hanc ,  nunc  illam  partem  valde  affligit ;  qutis  fit  arida, 
puftulz  enaergunt  lipidz ;  aegri  inquieti  fpnt  ,mem- 
ptaqhe  hinc  iiide  iaflitant ,  tandemque  viribus  pto- 
flratis  ipfamors  ad  fumnium  triduo  ,'vel ,  vt  Ardojj- 
nus  ftribit ,  trium'  liorarum.fpatio  ingruit,  iElianuy 
etiam‘ ,  lif  .8.  de  animali  hni  cap.y.  ex  Apollodotp  refert, 
Cherljdri  venenum  ita  ^eraiSlpbitp  effepYtqui  nipr^i 

hmatiol'  ^ 

Qu*  in  aliis  vulneribus  4  venenatis  ferpentibu? 
inftiais  ad  veneni'  euopationem  dc  extractionem 


humores  fundendi  vim  habente,colleCtam,  attollitur, 
caro  definit,  e  plaga  fanies  cruonta  promanar,quam  vl- 
fus  putridum  &  lerpens  fcquitur ,  pars  Izla  intumef; 
cit,  capitis  adeft giaiiitas ,'in  fomqum ptppeniio 
quafi  vetctnus,atque  animi  deliquium,  ■  ‘  ' 

Przmifla  petambitum  vulneris  profunela  fcatijita, 
tibne ,  cucmbitularum  appofitione ,  partiumqiie  fu-  " 
perioriim  arCbaligationc,  &  pizterea  emplaftrorum  ac 
cataplafpiatum  attra&oriorum  applicationCiexhibean, 
rurlatureia ,  ruta  fylueftris ,  radis  gentianz  .ariftolo- 
chiz,afphodeli,roentha,fcrpillura,ccntautiiim  minus, 

caflia  lignea,cardamotqutn,caftqreum ,  fuccus  arttyi, 
fiz  cum  aqua  rhulfa 


it,  AlianSy  CJAPyT  X?, 

idotp  refert.  Ve  Vryino, 

DRyinus  etiam  venenatillimusferpens  eft,  Pniz-Diyiiwi'  ' 

qiif  veneno|itatis,  vt  non  folum  morfu  homine  ■ 
ferpentibu?  interficiat;aut  hominiy  eum  calcantis  pedem  lzdat,fcd, 

(tra^ionem  etiam  Medici  zgrotanti  niedicamenta  appligantis  raa- 


adhiberifolentapxilia,dc  hic  Ipcum  habent.  Ptzte-  nus  excoriet,  toio  fi  qms  eum  interimat,  eqmpra. 
tea  extr4  plagz  ipiponatur  emplaftrum  ex  origano,  admodum  olere .  illoque  fuo  fijetote  omnium  aliotmq 
radie,  ariftploch.  ferina  hordei  cum  meUe;  irem  cala-  pdotum,qiiaijh\iisprzftgntiutn,fcnhJro.  auferre  etr  . 
mintha  montana  dcfimilia  cum  pleo.'  Sjmptomata  ^  Signa. 

Exhibeatur  ve^  'przter  theriacam  ariftolochiz.  rp,  j  vulnere  morfu  Dryini  infliCtp'  fanguis  efflm'  "i- 

tundz 'radix  .  Drach.ij.  pondere  eptn  vino  iut  pqfca,  &'pamdus,fequiturlzfe  paitiStumor.fciffun 


fuccus  item.veldecoClUmmarrubij  aut  origani.Actius 
pacum  cuprep  mundari  4c  myrti  haccat.  an.  Drach.j. 
terere  i  &  cum'  meile  rpfaceb  aut  vinp  mulfo  in  potp 
exhibere  iubet.  '  '  ■  '  '  ' 


:tificatiO,dolor  vehtmens.cutis  fit  ficca.dura  &  ff- 
i,nigtz  puliuhe  pirca  vulnus  otiantur,accedit  ocu- 
imcaligo  delirium.fitisintolerabilis.fingultiis, 
ps  biliofus  aut  fanguinolentus.cardialgia ,  ventos 
nina.vrinz  aluique'  fuppreffio,  vocis  &  refpirano- 


't'AT>xr-T'  TV  ^  nis  interceptio,  bdbrque  ex  zsiti  corpore  exiens  fectt-, 

LAI  V-f  J.X.  ^Oimusafraoleftilfmus.  '  ’ 

Ve  Ampkyshana  dr  Scuale,  '  Curatio. 

Rryini  morius  curatio  petaturexiis.qu®  fupra.tff' 
“  A  8t  Scytale  fcrpcnres  funtinyctle  a.diaafunt,dtinfta,C4p.i J.dcvipeizmorfiidiccntur. 

^Aadeofimilcs,  vt  vix  difeerni  pblfinpln  hocCdte  In  fpecie  rame  ad  Dryini  morfuscomendantHron- 

differant ,  qubd  i^ain  vtramquepartem.vndc&no-  .^anum.trifolimpdt  mamibiu.vcleptijm  fqccus, radix 


Sipn. 


De  Stellione. 


iiqne  poft  moifutti  pleranqae  in  vulnere  remanent . 
tnorfu  fuo  inBigunt  vulnera  curatu  difficilia ;  fimuj 
etiam  omni  veneno  eas  nop  carpre ,  fymptomata,  i^uar 
jn4upunt,  docenj;, 

SymptomtU  d- Signa. 

Nam  demprfi  a  lacerta  dolorem  in  Ipcd  affiafto  fcn,T 
fiunt  vehemetiffimum,  e  plaga  ptimiim  fanguis  excer¬ 
nitur, paulo  pjift  vero  fanies  graueolens ;  caro  circa  pu- 
gluram  pa|iefcic,  6c  in  tuifiotem  attollitur,  putrcfcitiji. 

Curatit. 

Vtdente?  invulnere  teUdi  ftcilius  exciant,  Ipputn 
pleo  &  aqua  calida  fricare  oportet.poflea  vel  iugere.vel 
cucurbitulas  ei  applicare,yulnuf(jue  ep.qup  viperarum 

fiam  aceto  calido  imbutam  mprfui  impop?  te,  Ipcuraq; 

utyto,  fale,  ^  meile  mwtis  inungere  ;  emplaftrum  ex 
allio  &  foliis  malua:  co^is  &  contulls  ,  futfuribufque 
cribratis ,  &  oleo  rolaceo  paratum  j  vel  caraplalina  C3f 
panis  triticei  medulla,  cum  decofto  rutse,  calaminth*, 
allij  i^  gentian*  confeflum  applicate. 

Intcrim'  non  mmi!'  abxipbatmiica  haiStcnus 
|)ropofita  exhibere. 


QAPVT  XV III. 


^Plinio,  lib.  1  o,  cap.  6-j.  videte  eft.  Inter  omniaau 

tem  venenata,  YtidemW,f  a9.«p.4  fcribit,SaUman- 

dr.a:  fcelus  maximum  eft.  C*re^  enim  fingulos  feriut, 
nec  plutes  pariter  interimunt  j  lalamandta  populos  ia 
ritet  necare  improuidos  poteft.  Nam  fi  arbori  itreplir’ 
omnia ppma  inficitveneno,  &eos,  qui  ederint,  nW 
nihil  aconito  t}iftans.Quin  imb  fi  contaSo  ab  ea  lignb 
Velpedecrufta  panis  incoquatur,  idem  vcncficirrmbft- 
vel  fi  in  puteum  cadat.  Quippe  cum  faliua  eius  qua! 
cunque  parte  corporis,  vel  in  pede  imo  tefpetfa,  pm„is 
toto  corppre  pfius  defluat.  Nimimmnoii  foliim  vene¬ 
num  eius  raotfu  infufum  totd  fua  fubftantii  natur* 
ndftra:  aduerfatiir,  fed&  frudlps&  hetb*  eius  fputo 
inquinat*,  vel  aquae,  it»  quas  cecidit ,  non  folum  gra- 
uiffimaSc  periculofiffima  fymptomata  inducunt,  fed 
fiepiffipie  ipfam  mortem  inferunt. 

Symptmata  Sig^n, 

Nam  Salamandr*  veneno  infeflis,  nifi  citamors  pne- 

mptfum,  calore natiuo^xftin(fto  nigrcfcit,puttcfcit, 
fqetidifiimam  laniem  excernit ,  nonnunquaro  etiam  ve¬ 
neno  diutius  in  corpore  imraotante  plape  decidit,  Ca- 


STellip  e  lacerfmpiW genere  eft,  ita  didfus ,  qqbd  in 
dorfo  maculas  'quafdam  paruas  inftar  ftellarum  har 
beat.HiC  non  airumptus  folum  intra  corpus,fed  &  mor- 
fii,  homipi  Sc  aliis  animalibus  nocet ,  morfufque  eius 
erniciofiflimus  eft,  §c  naturali  aiiutiii  ftelliones  pr*- 
Jitifunf,ycnqbis  damnum  inferant,  tefte  P|iiii6, 

1  Symptomata  ^^Signa. 

Si  fiellippis  vel  cato  firmatur,  aut  liquor ,  ip  quem 
incidit,  bibatur,  eadem  in  oefophago  ,  ftomaclio  &  in- 
teftinis  excitantur  fyipptomata,  t|ualia  airumptis  can. 
fharidibus  in  vefica  excitari  folent.  Nam  in  yentriculo, 
§£  potiflimum  fuperiore  cius  orificio ,  dolor  Vehemens 
deprebenditur,ardot  ftomachi  atgrotantcip  aftligit.vo- 
mitus  excitantur,  Imgua  inflammatur ,  vifiis  debilita¬ 
tur  ,  caput  dolet,  fepiefque,  tefte  Plinio,  Ubr. 
lentigine  obducitur, 

Pemorfi  a  Stellione  dolofem  in  affcdla  parte  fen- 
fiunt  continuum,  &  vehementem,  caroque  circa  pun- 
fturam  liuida  redditur,  &  alia,  qu*  detnorfis  i  ferpen- 
tibvis  accidunt,  fymptqniata  fuperuenire  fqlent. 

Si  vel  Stellio  fumptHS,vcl  potus,  in  quo  Stcllip  fitf: 
focqtus  fuerit,  hauftus  fit ,  ftatim  vomitus  aqu^  tepida 
&  oleo  vetyti,  vel  violarum,  aliifque  hadlcnus  ptopofi- 
tis  proqocandus :  hinp  clyfter  inficiendus  p  decorfto 
malus, althea:,  vioiarif  ,  fem,  lipi,  oleo  rofacco,§c 
aliis  lenientibus  paratur,fimnlquc  sgto  exhibenda  iuf- 
cula  pinguia,  butyrum  recens, 'crempr  ptifans,  lac  ca- 
priqum,  cmulfioncs  amygdal.  dulc.  feip.  papauer.albi , 
npclcot.pini,  cum  decodto  boydei  parafs, 

DemOrfi,  yt  docet  Actius,  tetrabibi.^.firr».  i.  cappa, 
C  veftigip  iuqantur,  fi  cirpe  Sc  allia  cataplafmatis  modq 
yulnefi  imponantur ,  cafiemqite  comedant ,  Sc  vinum 
poft  eorum  fiunptioqem  bibant, 

Siue  veri)  venenum  ftcllionis  hauftum  Sc  ore  fiim- 
ptum,fiuc  morfu  communicatum  fuerit,  alcsipharma- 
.  qa  nqllo  ipodq  negligenda ,  fed  ea ,  qus 
contra  ferppntnm  morsus  haSk- 
ptispropofita  funt,  Yfut- 


pillideflitunt  in  toto  corpore;  partes  omnes  intern* 
inflammaptpr,  firmo  impeditur ,  finsus  deficiunt,  cot- 
pus  tocuipttumcr  &  tremore  concqtitur,ac  lipothymia, 

Sc  tandem  mors  fuperuenit, 

tocus demorfus (juamptimum  fcarificandus,vene-  Cnfiiii. 
pumque  vel  cucurbitulis,  vel  aliis  modis  eliciendum, 
aut  vulneri  cataplafipa  px  allio,coBpis,ruta,fale  Sc  meile 
ponfeiftum,  vel  ftercus  fiiillumaut  captipup»  cura  ace¬ 
to  coStum  calide  'imponendum. 

Si  quid  i  Salamandr;?  fputo  infeSfiim  alTuraptum 
fuerit,  vomitus  aqud  calida  Sc  oleo,Sc  aliis  medicamen¬ 
tis  haftenus  ptopofitis  prouocandus. 

In  vttoque  calu  afixiphatmaca  neceflatia  funt ,  ag 
proprerea  &  hfirhtidatitim  exhibendum.  In  fpecie  ad 
Salamandr®  morfiim  Diofeorides ,  lib.  6,  cap.  4.  com¬ 
mendat  tefinam  pini,  aut  galbanum  ex  meile  linftura, 
Vtilis  etiam  eft  chamspitys  contrita ,  cum  nuceis  pi¬ 
ni  exhibita.  Vei  coquatur  chamaepitys,  grana  pin.folfi 
cupreifi,  Sc  fim.  vrtioa  in  vino  ,  decoStunique  exhi- 

Vel:  baccar.imipm,afa'fieii4t,pipar.nlgn,v\. 

Draeh.  ij.  caflorei,fol.  ruta,  radie,  pyrethri ,  an.  Drach.  j. 

Cum  meile  fpumpte. 

F.  Eleiftuatium,  irPrach.1.  ad  Dragh.  ij.  cum  hauftu 
vini  veteris  exhibendum. 

vEger  in  cibo  Cepe  fumat  nucleos  pini  ^  cibique  ahj 
condiantur  cinamorao ,  caryophyllis ,  8c  aliis  arotnati- 
bus.  Potus  fit  vinum  vetus,  vel  lac  vaccinum  calidum, 


CAPVT  XX. 

De  Hirudine. 

Hirudines  ipvfum  Medicum  venire.  Sc  quandoq;  Hr«* 

ven*  fiaionis  vices  fiipplere ,  notum  eft,  dum 
vafis  fqtinfecus  applicate  ianguinem  extrahunt  « 
exfugunt.  Quod  quidem  larpc  cum  egrorum  con^ 
modo  accidit ,  fi  ipf*  piirx  Sc  non  venenat*  Imr ,  . 
ybi  officiam  funm  fecerunt,  fponte  <*ecUam.  & v«fi 

XCiint,  auufwcl^ra-,  8c’capita  vel  denticulos  fuos 


6 


SymfHmatt  &  Signa. 


De  Lepore  Marino 


Lib.VI.  Part.VIILCap.  XLII.&c  665 


•rixlcirc  tradit.  Idem  Ub.^x.  contra  eundem  pro*^ 
delTe  etiam  mullum  in  cibo  furopeum ,  feribir.  Vtilia 
etiam  funt  feordium,  rofmaiinus,  faluia  ip  vino  codka; 
vel  e  myrrha:,  piperis,  cofti  amari,  rad.bryonize ,  parti¬ 
bus  aqualibus  fiat.puluis, cuius  Drach.j.cx  vinoexhi* 
»lftrur.  Vel  propinentur  prachdj.  theriacae  Androma- 
Chi^cumvino. 

Vel  5^.  co^i  amari ^  myrrha ,  rad.gemiana ,  arifioloch, 

Ung.  ZjedaarU,znX>XAcK].fitn.pafti»acafylHefiru,amfit 

4mmiof,&n.ScxM^.\ygranor.mafiicheStfpicapip«rutrHUi 

erffW, an.Drach.fi.  Cum  mellf  defpumato  F.Elcftuarium. 

Et  omnino  omnia.quar  viperarum  morfibus  meden¬ 
tur,  eti^mpaftinac-e  marina;  morfibus  adhiberi  pof-r 


^riftorelc  citat  Athenxus,/i^».7.id  cft,  qu6d  pungat  & 
feriat,  venenumque  effundat  feorpij  terreni  modo*  Vc 
enim  fcotpiones  terreni  ip  cayda  aculeum  venenatum 
fiabentnta  feorpiones  marini  nop  fplum  in  dorfo  fpi- 
nam  gerunt  venenatam ,  qua  incautos  pifcatores  fxpq 
icitmt ,  verum  fpinas  etiam  in  capite  habent ,  qu?;  iis, 
qux  funt  iri  dorfo,rionminu5  funt  viLulentx,&  vt  Pli¬ 
nius, i.fcribit,fcorpius  marinus  Ixdic,  dum 
manu  tollitur,  AdditqueRondelecius  ,  de  pi/cih,  hh.C-^ 
cap.  1 9.  tot  aculeos  habet  in  capite,  vt  ffnc  noxa  rradta- 
ri  non  pofli^,  nifi  cauda  arripiatur,  vel  duobus  tantum 
digitis  medium  corporis  apprehendatur. 

Scorpioni  marino  cognata  cft  &  Scorpxna,  qux  pi- 
fciseft  littpralis,  fcorpione  multb minor ,  &  in  dorfo 
fplum  lpinamjediT^qucvepcnatam,geftans. 

Symptomata  ^  Signa. 

A  fcorpione  marino  qui  idus  inferunmt ,  moleftos 


ut  fulphuris  ex  aceto  triti  potionem  fubucnire 


DlRaco  marinus  licet  Ixpiffimc  in  culinas  veniar, 
&  GalliSjCijm  carnem  habeat  folidam  &  guftui 
gratam,  expetatur :  aculeos  tamen  habet  in  ceruicc  vel 
dorfi  principio  quinque  praeacutos,  tenui  membrana 
fupra connexos  , quibus,  vt  &  iis,  qui  circa  branchias 
funt, venenatum  idum  infligit. 

Symptomata  dr  Signa. 

Eiuspunduramacerbiffimus  in  affeda  parce  feqni- 
tur  dolorj  turoot  &  inflammatio  ;  febris  ifem,5c  animi 
deliquiam  :  &  nifi  citiflTimJ  fuccurratut  ,  gangrsni 
membrum  Ufum  corrumpitur .  quam  ipfii  mors  intra 
paucos  dies  comitatur. 

Vt  venenum  immifllim  c  plaga  clici.itar ,  membrum 
liefum  aqua:  calidi  immergendum ,  fcarificandum.elqi 
Cucurbitnli  vel  hirudines  applicandi.Ipfe  etiam  Dra¬ 
co  marinus  impoficus  idtus  fuos  fanaumulli  caro  idem 
prrcftat.  Rondclctius.depiyeit.  /li.io.tap.ii.  pifcatores 
^  Dracone  marino  lifos  ad  lenrifci  folia ,  tanquam  ad 
factam  aneboram, confugere,  ipskque  partem  yulnera- 
tam  confricare  feribitiquos  mnien  mclids  fibi  conful- 
turos  putat,  fi  Draconis  ipfiusdilTeai  carnes  vel  cere¬ 
brum  imponerent.  Vtile  clt  &  cataplafina  ex  ca:pe  fub 
cinctibus  co4a,  fermento ,  ferpillo  trito,&  pauca  the- 
laaCa  paratum  i  vel  aqua  viti.in  aqua  thetiaca  diflbluta 
fit,  linteis  duplicatis  imponenda.  Furfures  ttitid  cum 
aqua  calida  in  malTam  redaai,&  loco  lifo  fipius  de  die 
impofiti^plotes  in  hoc  cafu  mitb  mitig.int.  ' 

Dutn  ha:c  citea  parfem  affeaam peraguntur ,  ftatim 
etiam  alcxipharmaca  propinanda.  Dioicorides,  lib,6. 
cap.j^f.  abfintbium,faluiam,&:  fulphurcum  aceto  mix- 


666  De  morb.S^  fympt  qux  venen.interd.  Scc. 

1 


PARS  NONA. 


...v^ant,  fed  homo  neccflariis  adhibiti 
te  libetatuwta  vt  &pe  plane  fanus  fibi  videatur:  tamen 
non  taro  venena  diipoUtionea  malignas  in  corperete- 
Jinquunt,qu2  nunc  tardius,  nunc  citius  fefe  exfetunt, 
tandemque  hominem  in  morbos  diuturnos  coniicirtnt,  ^ 

dclenta  morte  enecant.  Quod  vel  ipfum  facis  eft  ad  De  Morbu  a  Vafiino  Incantatione,  ac  Ve 

morbos  occultos,  vulgb  totius  Subftantixdifto^pro-  inducis.  *• 

bandum  ;  cum  illx  dtmofittones  tn  corpore  rehclz  in  J  t 

nulla  intemperie  ttianifellaconftftanc,  nec  etiam  medi¬ 
camentis  intemperiebus  manifeftatum  qualitatum  op- 
pohris  curentur.  Horum  ergo  prxter  naturam  affedtu- 


ne  &  curatione  hanc  de  - 
nam  concludere  libet. 

Sunt  autem  ijaffedtus  pro  venenorum  varietate  v.i- 
rij.  Cum  enim  venena  alia  cum  aliis  partibus  maiorem 
habeant  antipathiam.vt  ex  iis,  qux  hadlenus  difta  sut, 
patet,  etiam  nunc  hsc,  nunc  illa  pars  i  veneno  magis 
foditur,  &  nunc  in  hac,  nunc  in  illa  parte  malignz  dif- 
pofitiones  relinquuntur.  Sunt  veri  difpofitiones  il- 
fe,  vc  eas  Catdanus,/>4.  5.  de  vtnen.  cap.  vlt.  tecenfet , 
h»  fermc :  Malus  habitus  totius  corporis,  &  ex  eo  ge¬ 
nere  leucophlegmatia,  morbus  Regius,  tabes  &  phthi- 
fis,  ftrangulacio  &  fynanche ,  cafus  dentirrm ,  melan- 
lanchoUa  &  criftitia,  vigilix,  furor ,  mala  codio ,  alui 
durities,  infeftinorum  &  ventriculi  dolores ,  dylcnte- 
ria,  iplcn  tirmidus,  fpirdndi  dijEcultas,  tefolutio  mem¬ 
brorum,  &  durities  iundurarum ,  febres  inordinatas . 
animi  defedus,  oculorum  debilitas  aut  prominentia, 

conuulfio &  dolor  totius  corporis,  vrinx  ardor  aut  ^ . . 

dilEcultas.vertigo.naufea  &  oblinio, &  alia,  qualia  paf-  Fafiino,  Inci 
flrn  apud  obleruationum  medicarum  feriptores -  ^ 


P  R  aE  F  A 
^  Quidem  ea,  qua  haB 


I  O. 


urationam  horum  afrednura  ptxter  naturam  quod 
net,  ea  in  duobus  confiftit.  Prius  eft,  illi  affedrti 
o,  v.  g.  caehexisE.phthift,  idonea  adhibere  remedia, 
X  palftm  in  Ptadicorum  libris  traduntur.  Alterrtm 
vtdifpolitio  illa  maligna  &  venenata  parti  alicui, 
■  ■  Mndud- 


i^quU,a^euiuMedUerur„,.eC^aUeLf:i. 

pta  adhuc  unum  morht  genut  occurrit ,  quod  ad 
qualitate t  mamfrflat ,  aut  ollum  aliud  vulgo  notum  morti 
genrn  referri  nonpotefl,  nec  illud  omittendum  ,  fed  &  de  eo 
aliquid  hoc  loco  dicendum  eft.  Sum  amem  morti  hi  tlli  qui 
a  Fafeino,  Incanlatione.& reneficijs  indttci  dicuntur  lui 
etiam  ea  de  catifa  Medicis  cognoftendi  funt.quodipfi  i„. 
terdum  ih  talihue  morhis  cenjuluntur ;  ot  patet  ex  Amato 
Lufttano  cent.  6.  curat.  87.  qui,  cum  mulier  quadam  apud 
ludices  aceufata  eftet,  qued  juuenem  notiterqexcaotamentis 
furduni  reddidijfet,  ipfe,  an  fttrditas  illa  ah  incantamento , 
vel  caufa  naturali  prouenerit,  confulttu  eft,  vt  allegat,  loc. 
piurihtu  videre  eft.  Qmitquamveri  multa  d  Philofithis, 
oMedicis ,  lurecenfultis  &  Theologis  de  Incamationihui , 
Feneficiji&  Magia  fcriptaexftant :  tamen  illa  omnia  ai 
mftrumpropofttummn  pertinent.  Ideoque  hreuiter  quatuor 
[altem  explicatimus.  Primi,  dicemtu  i  An  dentur  morti  a 
”  ■  ■  e,  &  Veneficijs. Secundo iqttihm modis 

ratione  titt  inducantur.  Tertio^  quihus  finis  coenop 
Sj^arti,  ■,  qui  ratione  curandi  fint.  ^ 


CAPVT  I. 

De  Fafcinathne,  (fp  an  ea  aliqui  morbi  inducan 


. . . corpori  induda  tollatur.  Fruftra  t _ 

vulgaris  curandi  ratio  adhibetur,  nili  ilfo  vens|i  rdi-  T^Afcinum&  Fafeinatio  d  fando ,  vt  nonnullis  pia- Fr/i»»™. 
quix  expugnentitt,&  radicitus  exlirpentur.  Atqueac-  ',rcet.  fc(lminfo  rede.dici  ptrtatur,  quod  Incanta- **»«"• 
cidit  fxpe,  vt,  heet  morbus  plane  curatus  videatur :  tionis  quoddam  genus  fit.  Rediils  deducitur  a  Gixco 
:n  Ir  difpofitio  talis  maligna  relinquatuij_,  paulb  partts-in  ,  quod  eft  inuideo,  quod  iniiidi  inprimis aliis 
afpedu  nocere  creduntur.  Habetur  autem  vulgo  pro 
Inoantationis  quodam  genere,  quo  feu  intuitu, feu 
laudatione.non  foliim  infiintes  Si  homines, fed  &  agni, 
pulli,  gallinx,  equi.  &  alia  animalia  ,  imb  legeres  lit¬ 
tiores.  &  plantx  laudantur,  vteontabefeant, demo¬ 
riantur.  Metuunt  etiam  nonnulli,  fi  quid  comedunt  a- 
uide,  idque  vident  alium  attente  intueri ,  ne  fefeinen- 
tur;  &  propterea  ne  fefeinentur ,  partem  cibi  intuenti 
ftatim  porrigunt,  alfanturque,  cum  impertiunt  i  ne  me 
fafiines,  vt  habet  Ariftoteles ,  feB.  ao.  probi.  34' 
quidam  etiam  .ad  res  inanimatas  fafeinum  extendunt , 

&  vafa  pulchra,  ac  Ipecula  intuendo  ftfcinatiacl.adi 
pofle,  vc  rumpantur,  exillimanr.Cxterumcum  de  mor¬ 
bis,  occultis  hic  nobis  agendum  fit.  inprimis  difqui- 
rendum;  An  reueraaliqui  morbid  Fafeino  inducantur. 

De  quo  ecfr  de  morbis  Infiinrium.pu:  . . 


poft,  vel  etiam  poli  longum  tempus,  recrudelcac ,  id 
quod  in  curatione  luis  Venerex  fxpe  fieri.fupra  fuo  lo¬ 
co  diximus.  Contril  fxpe  euenit,  vt  licet  morbus  per  fe 
videatur  effc  lethalis ;  tamen  veneno  fublato  &  ipfe 
faneturac  tollatur.  Ita  &  bubones  nigri  per  fe  funt  in- 
falubres,  S:  e  genere  carcinomatum  ;  tamen  fi  ex  pelle 
oriuntur,  peftilenti  veneno  vidlo  8c  ipfi  curationem 
fiifcipiunt.  Et  fputitm  fanguinis  diuturnum  etft  alias 
frt infanabile,  teftc  Gu\(no,$.meth.med.t»p.  rr.  tamen 
id  in  Pufliano  quodam  curatum  fuilfe  teftatut  Carda- 
nus,  loc.  allegat,  qma  ortura  habebat  ex  lue  Indica.  Et 
propterea  femper  in  talium  morbotu  &  fympeomat 
curatione  non  minor  malignx  difpofitionis.quam  1 
nifefti  morbi  habenda  ratio  eft.  Et  licet  medicamenta 
illa  malignx  difpofitioni  contraria  ad  morbum  n 

feftum  curandum  non  ita  plane  apta  videantur :  t:  .  _  _  ^ _ 

„  ptopterea  non  negligenda.  Et  quidem ,  fi  fieri  pottft,  aliquid  diftum.hoc  loco  1 
niedicamcncis  manifefto.morbo  conciariis  admifcencb,  dura, 
vel  per  vices  vfiupandaea  >  quie  funt  malignjc  iiU-dif- 
pofitioni  proprie  contraria,  ciufque  alexipha 


D  agen-  ei 


>is$c  fynipcom.iribus  eiufmodipoftiuein 


relidis  n 


ne  femper  ligmnnGuajaciim,  farfiparilla  6c  fimilia  ad¬ 
denda,  licet  ipfi  morbo  manifefto  non  videantur  adeo 
commoda :  fi  vero  veneni  fpecies  ignoretur ,  aut;  pro¬ 
pria  alexipharniaca  non  dentur,  communia  alexiphar- 
maca,  vel fimplicia  vel  compofica,  adhibenda: 

$c  inprimis  li  denrur  alcxipharmaca^' 
qus  parti  affeda:  alias  iivqtco* 
gnata  &  vtilia,  -ea  ' 
tligenda. 


Et  funt  nonnulli,  qui  exiftimanr,non  folum  infan- 
res,  qui  optime  valent, red&  alios  homines, fefeinatio-  tau**- 
ne  in  tabem  &  peflimum  ftatum  coniici ,  imb  &  res  a- 
lias  l^di  polfe ;  &  quidem  tribus  modis ,  primo  vifu» 
deinde  voce  &  laudatione,  tertio  contadu  &  contre- 
dationc.  Atque  hanc  fuam  opinionem  probare  conan¬ 
tur  primo  variis  exemplis,  &  Poetarum,  Hiftoricorum* 
ac  Philpfophorum  aucoriratibus.  _ 

Et  de  vifu  quibem  feribitVirgilius:  “tjii-r 

Nefiio  anu  teneros  ot  alus  mihi  ta/cinat  aenos. 

Plinius  vczQ,lihu7oCap.  2.  ex  Ifigono  feribit ,  qubd  m 
Triballis  6^  Illyriis  lmt,qui  vifu  efiFa(ciner,inrcrimatq;» 
quos  diutids  mtacntur,iraris  prarcipue  oculis.Addit^}> 


intccciuiw  cxprclFiim  &:  apcmim  ,  inccidiim  occultiun 
pc  implicitum  &  quidem  c6  dementia  deucniimt,  ve 
abjurato  Deo  pacifcancur  cum  malo  Psinonc,&  fc  eius 

fdencias,  ad  occulras  res  ab  eo  difeanc  ,  auc  aliis  no-: 
pendi  vim  ab  eo  accipiant:  qipdam  vero  ipA  quidem 
cum  Diabolo padum  non  ineunt;  ceremoniis  tamen> 
.  chara(Steribus,  ycibis>Sc  fimilibus,  qu;e  ab  aliis,qui  pa- 
Aum  cum  Daemone  iniuerunr ,  acceperunt ,  vcuntut , 
vt  mirabilia  pra:ftent,  Pf  aliis  fcu  profint ,  fcu  noceant. 

C  AP  y  T  III. 

DrfW  morhos  a  Venefe^s  ^  Incantatione  indue^os, 

E Tfi  vcrbadliones  VencficjB  &  magicas  &  varis  & 
plurims  fune,  qux  a  Sprengero,*»/  malleo  malefica¬ 
rum^  Iohanne  Bodino;  in  Darnanom.  Nicolao  Remigio, 
in  Damomiatr^^  alris  plurimis  prolijce  recenfentur :  ta- 
jnen  iis,  qos  ad  propoiitu  noftrum  non  pcrtinentjpr?- 
terqiiilisj  laltem  dc  morbis  agemus.  Et  proinde  prirn^ 


bet:  PnilU  annum  agens  qnindecimHm  >  hahim  corporis 
medmriier  faeculento,  forma  vemflate  atque  ingenio  non 
‘Vulgari,  cui  tamen  in  vultu  fubtrifiu  quadam  alacritas  mu 
furam  aquabilern  kumorci  fanguinei  meUnihoUcfprafe 

cerfarU  Ulfundinm 

tcrmt,nmgmeris,^u>m 

gnafuit  venenifufpicio,  quod  libamenti  frufiulum  aeceptj-r 


tnenifufpicio,  quod  libamenti  frafiulum  aecepif 

mandendo. /e /enfjfe  dicebat  favorem  non  prorfus 

extraneum, fed afperitatem  deglutitioni  refifieniem\atqni 
«b  eo  tempore  coepit  primiem  cingi  circa 
riplurimum^  vomere  per  imerudlla,  anorexiam  <7  veru 
gtnem  pati,alqfqueprope,  quagrauidisf olent  acciderei^^ 
fand/ryrnotontatibat  Lfiisfri ,  petiftntkrn^  f 
7.  men/i.  Nam  circa  mediam  hnif  febres  occulit 

Mhni^mdcufZ’l»Z^’h  torofaaaSm  efidoloT, »« >»- 
Jlarfaribmdtde  kccin  hem  comlrntc  fioamaeris 
injUtU  prteord^s  mallo  ■vehememiiu .  ijaam  <«  l^peT"" 
fdeat.  Ei  angaflia  ■nenit,  vt  mgricame  facie  faaces  yeM 
ab  iaieOo  laqueo  premenntar ,  mt 


674  fit  incantatio, veneficium  &  Magia. 

mutati  domo,&  omnibus  aliis  J)ei  beneficio,  abfque  chias,*  m<>rh.venef.lil>.j.e.6.  In  quodam  Hetrari*  on. 
omni  remedio  naturali  eam  conualuiire.  pido ,  in^ii ,  iunenis  quidam  adeo  perdite  vcneficX 

Ligatura  etiam  dids^nibusnouiprifcrtimconiu-  mulierem  adamauic,  vtfbrmofam  aHoqui  vxorcmvBi 


Lib.VIPart.IX.Cap.IV.  675 

34*ctiam  mcmoritu  di^am  hiftoriara  pofrc,dum,/»^.5ufc  pr^i£.d£men.a^.i  4^cfcndcre  cona¬ 
rii*  veneficio  affc£k*  refert ,  quam  ipfc  fic  recitat:  nir,lamias  non  inuehere  cos  raorbos,  quorum  fc  feten- 


676  Dari  morbos  ab  incantatione  &  venef.&c. 


fineni,quafi  aliquid  ptiftent  res  eiufmodi  proifus  ni- 
h>li,inefficaces  ac  friuolz  ,  quo  id ,  quod  appareCiiua- 
lum  ii  D^emopecoqfttuaum,  velalias  occulca  DEI  vor 
iuntace,aut  naturae  vitio  ortum ,  d  fe  concitatum  cre¬ 
dant  infanac  foemins.Si  enim  congenita  vi  ab  eiufmo¬ 
di  tebqs  infertur  inorbus ,  eum  quofcunque  vel  tranf- 
euntesvclpraetereutcs  pati  necelTe  elhcdm  4e|c£bus  fic 
expers  matetravcnenofa ,  contrarium  veri  tertecur  ex¬ 
perientia  A  ij  falcem, quibus  id  deftinatum  cft, malum 
patianrqt.Poftca  etiam  c.  i  fi.ptobate  vult ,  quod,quoc- 
quot  vulgo  larniatum  tjialcficio  affeili  videtur,^  quo¬ 
rum  ita  l*forum  mentionem  feciunt  faf  tac  litece.  oiq- 
nes  a  Diabolo  exagitati  vel  obfefll  fuerintjadducitque 
iobi  exemplutp .  M.  i.  I^abuchodonofotis , 
Daemoniacorum  &  li  Daamone  lasforum  ,  Mutth.’  S. 
Af4rc.j.t)K.8.dd4re.i.£.«c.4,ai;fimilium.  Tandemque 
poncludit  ,  quQcquoc  tam  crudeliter  quibulciinquc 
etiaiu  conuuliionum  generibus, morbis  ptodigioEsaVO- 
mitu.deieaione  praatpt  naturam  torquentur,  hunc  vel 
Illum  fonum  cdunt,certos  mendaciter  notant  &  accu- 
fant  homines ,  cupftos  i  Daemone  maligno  mendaci- 
que,citra  alterius  cooperationem ,  agi  vexatique ,  quae 
Vetb  res  monftrof»  jnterdum  vomitu  reiiciuntur ,  eas 
pmties  qon  fuilfe  in  corpore,  fed  Daempnis  fubtilicate 
ac  celeritate  imperceptibili  ori  ingeftas,noftcis  ad  Ijaac 
oculis  vel  celeritate  eius  viais,  vel  fafcino  delufis.vel 
intetieao  corpore  aereo ,  aut  aliter  motis  intds  vej  fo-, 
ris.vel  vtrinque  humoribus ,  aut  fpititu  caligantibqs. 
jdquc  eo  prif  ipqj  argumento  probat ,  quid  res  ejqf- 
modi  faepe  inagnitudine  oefbphagi ,  etiam  quoad  fieri 
poffit.in  hpmineviuo  tenfi  didradique  naturalem  di- 
fludionem  exfupetcnt.  Cui  &  hoc  addit ,  quid,  licet 
vel  mo3(  i  cibo  furopto  talis  fcquatnt  vomitus ,  nihil 
cibi  vel  chyli  appareat  mixtum:  pritetei  rebus  eiuf- 
piodi  duris  acutifque  vomitu  teiedis  nullam  omnino 
ventriculo  vel  oefophago  noxam  inferri.  Denique  ad¬ 
dic  &  hoc,quid  multos  morbos  Sc  homines  &  pecora 
Uacuralitcr  patiantur.qui  falso  veneficiis  adfccibuncur. 
fc  quibus  omnibus  tandem  concludit.Mp.ai.t#-  ij.la- 
miarum  fecinora  nulla  eire,earum  confciJlones  vanas, 
ipfas  innocentes ,  8c  potius  errore  phantafire  laboran¬ 
tes  ,&  prOTterea  melius  informandas  ,  quam  interfi¬ 
ciendas  efle.  Reliqua.qua:  pro  defenfione  fagarum  af. 
fert  VViems ,  vbi  de  padis  earum  cum  Qiabolo  dice¬ 
tur,  proppncnrur. 

C  A  P  V  T  V.  ^ 

Deciditur  huc  Cautrouerfit,  ^  vnde  morbi  illi ,  qui 
u  Sagis  induci  dicuntur, f  roueniant , 
exfliettur. 

VT  veto  quid  in  hac  difficili  controuetfia  ftatue.r- 
f .  >  ptimb  flatus  conttouerfis  refle 

fbrmandus.Equidem  primo  hoc  negandu  non  eft,Dia- 
bolum  remm  naturalium,  &  inter  eas  etia venenorum 
elTe  fcientiflimum,&^ncipiis  fuis  propeerei  talia vcr 
sena  reuelare,&  patefacere  polfc ,  qua  ratione  venena 
efficacifllma^  potentia  componere  queant,(ecfi  inter¬ 
dum  quafnam  res  fuperftitiofas  ac  nullips  momentj.vt 
eadcludat,adiicere  iubet)qttibus  feu  ptopinacis,feu  ex¬ 
tra  adhibitis.aliis  nocere  pbflint.Et  procul  dubio  male- 
feriatos homines, quos  peftem pulueribus  fpatfis,vel 
vnguencis  portarum  anfis  inundis  excitaffe  hiftorix 
multx  reflantur  quas,/,fi.4.d«/fir,Ac.2.collegimus,ift3 
pulueres  tales,dc  vnguenta  conficiendi  ratione  i  malo 
Dxmone  accepilfe  credibile  eft.Talia  itaque  mala  me- 
dicamenta  feti  cibo  aut  potu  admifi:eatui,feu  quocun- 
1,-  que  modp extra  co'q)ori  adhibeantur,  fi veneficia  ap- 
i(.  pcliarelibeat.nullum  dubium  eft,dari  morbos  a  vene- 
ficiis  tndudos,quod  necipfum  VVierum  negare  pofle 
exifhmo-Stmt  enim  talia  omnia  naturalia ;  etfi  modus 
fompqnedi  aDiabplo  fluere  pofiit.  Verum  derfiis  prin¬ 


cipaliter  quatftio  non  eft,fed  hoc  inprimis  au»rir„ 
vencficx  &lami*,fine  veneno  natunli , 
vi,&maliDa:monis  ope,  hominibus  morbos infr™ 
vel  eofdem, plane  necate  ,  Deo  petmittente,poflmt' 

Pe  quo  vt,quid  ftatuendum  fit ,  clarum  fiat ,  &  „  j 
diflindis  diftinde  loquamur,  folutionem  huius  a  ' 
ftionis  quibufdam  eonclufionibus  proponemus 

Ptimaer^OConclufiofithjcciSag»  ■  .  j, 

tum!fl,hommcs  ■uaru,  morhos  induc, ""/d, 

earum  opera  muUi  vari,,  modie  Ufifunt.  Atq;  id  hiftoti* 
fiiprajtr.j.propoficac  fatis docene,  &  cxftant ules  innu. 
merx  apud  in  malleo  maie^CArum  ,Nic(K 

laum  Remigium,;»  DamonoU,r.[agarum,^Aio%,amit 
fagis  &  lamiis  fcripfctunt.Etfi  enim  hiftotias  eiufmo. 
di  pro  fabulis  habet  VVierus:tamen  hifloticorura  fides 
non  ita  eleuanda  Sc  in  dubium  vocanda.  Etfi  enim 
quod  de  Dntfb,Scptia:  Rege ,  ex  Hedore  Boftio  affer- 
tut,mirabile  videtut :  tamen  iljam  impietatem  tam  an. 
tiquam  eire,ncc  noftto  etiam  feculo  defiilfe,  e  Poitis 
Philofophis,&  Hiftoricis  plurimis  patet.fPlato,  lii>, , 
de  legib  .  huius  Magis  meminit.  Ouidius ,  in  epijioU 
Hgpfipyles,ie  .Medea  feribit: 

Deuouet  abfentes.fimtdacracjne  cerea  fingit, 

Et Ioh.Bodinus,f<fi.2.DeBW»ii«j.c.8.ita  fctibitiEnguet, 
randi  Marignij  indicium  hac  potiffimum  caulSniti 
legimus,('  tale  enim  quid  ab  huius  Enguetandi  vxote 
in  Regem  Francis  tentatum  fuifre,annales  Francis  te- 
fcr»nt)& alteri us,in  Alenconiorum  vtbe,  tepore  Fran. 
cifei  I. Regis, cuius  fadum  probatum  in  indicio fuif,& 
copiose  in  Nauarrens  Regins  heptameto,  neque  tan- 
qtiam  f.ibula,fedvelut  hiftdria  veta  in  fotenfibus  geftis 
omnibus  exponitur.Anno  i;74.generofus  vir  quidam, 
(vciniudiciocius,quemadmodum  excufumeft,  legi¬ 
mus  )  qui  Lutetis  fuit  decollatus ,  imaginem  ceream 
capite  &  corde  transfixo,  &  charadleres  alios  habere 
compertus  eft.Et  quod  recentius  efl,menfe  Septembri, 
apno  IJ78.  Legatus  Anglis  ,&  multi  Galli  per  Gal¬ 
liam  nunciauerunt,  tres  imagines  cereas  deprehenfat 
efle  in  fimo,cum  infetiptis  Regins  Anglis  Sc  aliorum 
nominibas,quas  imagines  Curio  pagi  Iftindonij ,  ad 
dimidium  milliate  Londino  diftantis  ,  fecifle  diceha- 
tur.Et  recentem  huius  rei  hiflotiam  rupta,Mp.5.  i  Za- 
cuti  Lnfitani  lib  j.de  fraxi  medic.mirab.abferu.  1 J4.  re¬ 
tulimus,  Et  aliorum  etiam  maleficiorum  hiftotias  fu- 
pra, Mp.j. attulimus, &  extant  paflim  plutim*apud 
autotes  allegatos. 

Quhd  vero  lamis  dc  fags  ad  adiones  illas  Magio* 
quqctinq;  etiam  modo  c6currant,ex  eo  patenqubd  ve¬ 
nefici)  inflrumentis  Kmotis,vel  ipfis  fagis  crematis.ac 
mottuis,sgri  coualefcuntjvt  ex  hiftotiis aliquibus  fu- 
pra  recitatis  apparer.Et  Ioh.Bodinus ,  in  confutat,  epin. 
/fA.meK,tefert ,  Biebranam  quandam  figam  ad  Lao- 
dunum  crematam.anno  lyjd.  Hsc ,  <ay«»,infinnabat 
homines,mirificcqi  diftortos  rcddebat,eofque  ,beftias 
&  fruges  perdcbat.Scd  vt  primum  fuit  ciufta,  ceflauc- 
runt  nsc  omnia ,  vt  ex  ludice ,  qui  de  ea  qusftionem 
habuit.cognouit  Bodinus.  Idem  eundem  indicem  fibi 
narrafle  fcribit,cum  ifta  cuidam  foemins comminat?, 
cfict,eam  nunquam  ladacutam,itasccidiire,  &  lac  eius 

tamen  vbera  fcmper  aruifle  :  crematd  vero  faga  ftatiro 
lade  abundaflc.Et  ex  quodam  nobili  ac  honorato  viro 
fecognouifle  nattat ,  vxorem  cius  abamita  impedi; 
tamfui(Ie,ne  patcret,(quodillaififa  moriens  conftlla 
efl)vt  fucceflionem  liberis  acquirereftvtvetb  illa  mor¬ 
tua  eft,hanc  breui  grauidam  fadam,pcpcriire  fcmelat- 

Neq;  qus  obiicit,&  ad  fagarum  excufitionem  affert 
VVietus,magni  momenti  funt/Primh  epim  non  folum 
anus  melancholicas ,  &  imprudentes  fa-rainas .  fed  « 
iuuencnlas,viros  item  nullo  modo  mclancholicos,calia 
perpettafle,  &  alios  eadem  docuiffe .  &  variis  perfia- 


678 


Decifio  huius  controuerfise, 


68o 


Decifio  huius  Controuerfise, 


Lib.VI.  Pan  IX.  Cap.VI.  68? 

frr  annotans  patet.  Cuias  rei  autores  nonnullas  rationes  minimum  quotidie  corripicbatur,in  extaris  (anus.lcd 
'dr  afferant.l^rinu  cft,qu6d  fterainx  debilioris  funt  iudi-  labore  conftadkus.  Vera  epilcpfia  judicari  poterat  >  fi 


684  Signis  morb.a  venef.bnorum, 

(Edes  paternas  egreflbs,  ad  deponenda  alui  tectementa.  Suppeditat  &  haec  hiftoriaPrognofticum  quoddam; 
in  fepcm,cuifambucusinfetta,incidit,vbiaautu  fubi-  nimirum  morbosomncsiveneficioinduaoscutabilS 
tanea  conuulfioue  ptehenfus,  cum  fubitanea  in  terram  non  elTe.fed,  Deo  perauttente,  i  Diabolo  corporis  hu- 


Lib.VL  Part.IX.  Gap.  VIIL  685 


686  De  curat.morbor.a  venef.indudor.&c. 

e  facris  iiretis  afferri  f^teft,  quod  OEVS  pei  Diabolos  ftcnt.fcd  Dxmon  ilU  omnia  efficiat :  in  curatione  eo 


Lib.vi.  PartIX  Cap.VIlI.  689 


nf gatjelTc  fcntentiam  communem,  ied  falcem  modei- 
nocumfententiamefle  (latuit ,  aquadifcedete  ob  ra¬ 
tiones  fis  fit.Et  licet  elTct  fententia  comraunisitamen 
fententias  communes  fepe  conigi ,  non  nouum  eft. 
Idedque  ipfe  contrarium  fentit ,  &  ante  ipfum  Iohan. 
Hcircls.a  Louanio,Bodinus,de  Dimccm.  Sc  nu¬ 
per  etiam  Dn.DJridericus  Balduinus.p.m.>»c«;&.c«»- 

aUj. 

Secundi)  hiftorias aliquot  producit  Mattinus  Del- 


s  reddatut,&  cefTcc  nocete  Dat»ion.&ad  hanc  finem, 
:  tollatur  conuentio  malefici  &  Daemonis  de  nocen- 
“  &  quia  hoc  paflum  dependet  a  figno ,  cupete  pto- 
idc  ipfum  tolli  ac  dcftrui, Secundos  adhis  eft  opinio- 
is.fiuccredulitatis  huntanx.quod  fcilicct  opihor.fcu 
edo  probabilitcr,cum  lublationc  figni  padlum  cella- 
itum,&  cum  padlo  noaam.Tertius  i  ftlpcs  fanitatis  & 
;irationis  nostat.  Verbi  externus  adlus  e(l.rogate  ma- 
ficum.vt  lignum  tollat,  &  nocete  per  Darmonem  de- 


:um,  philtro  pdtatis.vel  a 

hiiire. 

oco  obiter  &  hoc  receni 


De  diuina  curatione. 


fur.  &  lacdecc  non  pottfft,  ludir.  omnia  fufqj 
deqne  habcnda,&  omnia  Diaboli  ludibria  conccmnen- 

ritus  titillandus,  ipfique,  quod  foftri  loco  habere  pof- 
fir,  nec  pilus,  vel  ex  quifqailiis  quid  ,  dandum  &  con¬ 
cedendum,  vci  eius  gcatii  manus  vertenda  j  nihilque, 
quod  ipfcfibi  arrogirc  poflit,  &  vllo  modo  de  fupcr- 
ftitionc  fufpc^lum  vidctu'-,  medicamentis  admifcendu; 


69^ 


APPENDIX 
LIBRI  VI.  PARTIS  IX. 
Mirtm  veaefe^  bijleriam  exhibeas. 
LECTOR,  benevole. 


fimplicitcr  dirigenda.  Secundo,  quia,  etfi  Diabolus  na¬ 
turalibus  caulus  frepe  vticut ;  tamen  vel  ipiius  caufls 
natura  nos  latet,  vel  modus  agendi  ignotus  eft ;  prie- 
cerea  Diabolus  caulTatum  in  contrarium  agentium  vim 
impedite  permilTuDEI  potelt :  in  talibus  morbis  cu¬ 
randis  nunquam  in  remediis  naturalibus  fubfiftedum, 
fed,  quod  quidem  in  omnibus  aliis  morbis  etiam  fa¬ 
ciendum,  hic  tamen  inprimis  necelTarium  eft,  DEI  au- 


I  Vm  r,r  ExcelUmiffimm  &  CUrlfuiuis ,  Da. 
Balthafar  Haa,  Mediciat  DsBor ,  &  Serenijf. 
Dn.  EleBeris  Stxmit  ArchUur ,  Collega, 

'  Comp/tter,  ^  Amicus  meus  honorandus  a  me 
melligeret,  me  in  Libro  Sexto  Praliice  etiam  aliijuid  de 
morbis  a  Eetteficio  diblurum-,  miram  eius  rei  hifloriam  mi- 
hinarrauit.eamtjue  flenlht  defiript^  fi  pauli pojl  pe, 
epifloUm  exhibitHrum  promifit.  Vemm  cum  cafira  Sere^ 
nijf.  EleSlor  SdxenU  fecutui  id  tardius  prifiare  potuerit  Jn- 
terim  Liber  ifie  Sextus  Promica  in  Typo^raphia  abfolutus 
efia  Cum  tamen  animaduerterem^  leUu  digna  ejje ,  ejua  ah  ea 
annotata^  Appendicis  leco  ea  libro  huic  fublungere  volui-, 
^tiod  Te  boni  con fulturum  confido^E^uidem  de  hac  hifloria 
ijlud  meum  indicium  fubimgere  debuijjem ,  verum  opera  ty- 

'  C  O  N  C  L  V  s  I  o.  ^dlZa 

mines  fallendos,  &  adfe  alliciendos  vti ,  non  tamen  plus , 
^  B/olui  tandem,  cum  VEO ,  &  Sextum  hanc  ac  ‘juam  Deus  permittat, praflare  pofe  ;  &  propterea  vbi  no- 
PraSlkaMediiina  ,eum(jue,  '  cerenonpoteJl,terrerefaltem,&lHdere.Secundumeft  :  Ni- 
•,nHnc  Tibi  exhibeo.  Equidem  hUingratUm  Diaboli,  &'i}Uod eum  ^uocunsjue modo  dele~ 


S  nobifeum  ,  nec  Diabolus,  nec  eius 
lam  nocere  poirunt,  fed  facelTanc ,  &  ( 
,  neceifc  eft. 


3r|ana 


^UM  ob  hoc  ipftm  morbi  genus  ,  ejuod  hic  Liber  tradat , 
iamcUsdam  expertus  fum,  non  euitatumm  facile  prauideo. 
Verum  vicit  veritatis  ftudiam  ,  vt  omnes  has  fupjne  de^ae 
haberem.  Jnfelieijfima  fum  ingenia ,  (jua  alios  omnes  ad 
fuum  captum  &  placitum  lo^ui  ac  firibere  volunt ,  &  <jua 
olim  non  didicerunt ,  nec  pofca  difeere  cupiunt ;  &  pro- 
fterea  k  fuis  opinionibus  dilidentes  non  folum  odio  habent, 
Jed  ^  conuniis  impetunt.Sumus,(fuot^Het  bonas  littras  tra¬ 
damus  &  publice,  feu  voce/eu  fcriptisproftemur,eiu/dem 
Reipublica  Senatores ,  (juortm  vota  libera,  nec  aliorum  vo¬ 
luntati  ac  nutui  accommodata ,  fed  firmis  rationibus  nixa 
tffe&  modefie,Jinerixis,fine  altercationibus  3  fine  comtitUs 
frefirri  decet.  I  deoque  ficut  in  meis  /criptis  meam  fenten- 
tiam  libere  propofui,z^  vbi  opusfult,Tneum  ab  aliis  dis  fen- 
fiundeclaraui,  fed  fine  maledicentia,fiae  cuiufquarn  obtre- 
datione:  ita  me  non  offendet, qui  k  me  quandoque  diffentiet. 
Nam  &  me  hominem  efe,&  in  hac  natura  obfcuritate ,  ac 
menti*  nofira  imbeciUitate^negociorumque  varietate ,  errare' 
potttijfe ,  facile  agnofio. 

Mulca  tegit  lacro  inuolucro  Natura,  neque  vili 

Fas  eft  mortali  feire  omnia. 

Modo  rati  o»ibu4,mn  maledidis,  certet,^  pro  iis,  qus 


‘poffit,  faciendum, fidfpem  pofi  medicam 
&  legitima  in /blo  DEO  collocandam  ejfe  \  ad  cuius  arbi¬ 
trium  ty  nutum  Diabolus  a  nocendo ,  terrende ,  ludendo 

cejfarc  neceffe  habet.  '> 

EPISTOLiE  DViE  VIRI  EXCELLENTISS. 
&  Clariffimi,  Dn.  BalthasarisHan, 
Medicinae  Doftorh ,  Sereniff.  Eleftoris 
Saxoniac  Archiatri. 

EpiftoU  I. 

SVam  nuper  cibi  breuiflimis  recenfuiyVir  Am- 
pliff.  Excell.  atqj  ExperientiC  Dn.  Collega, 

fus  cuiufda  Medici  hiftoria,'  miferabili  fanc, 

maxima  ex  parte  obfcrnaui  &  annotaui  manu  mea 
cranfmitto  deferipeam  Sc  conicripeam. 

■  Focminaqusedamhoneftaac  pia,  annum  iam  agens 
vigefimum  Iccundnm,  temperamenti  laudabilis,  fed  ad 
melancholia  non  pacum  inclinatis, anno  Chrifti  i<>54* 
odauo  Nouemb.Sacurniq;  dic,  circa vcfpera  anguftiis 


eminus  rrdeferipta  effe pHtauerit, meliora  fubfiitmt.  Si  accompreflionibus  pcftoris  quibafdarfl' infolitis  iati- 
men,qHod  multis  bonis  ac  dodis  Viris  h  klenus  accidit,&  gata,  fomni  capiqndi  animo  hora  confuetlibac  cubitu, 
\ibi  centwgat,vt  pro  imentutem  litterariam  iuuandi  fiu-  &  quanquam  Tatis  citb  ille  fubfequcbatur  j  non  tamc 


em-,&  id  patien 


iio,e^  multiplici  labore,calumniA 

eendi  cum  quoquam  reciprocem, 
ditium.  Illa  fepofito  omniaffiBu,  odh  , 
de  noflris  firiptis  indicabit.  Si  qua  ver 
sdiorum  inferuient ,  in  his  meis  /criptis 
D  EQ  Opt.  Max.  qui  vitam  ad, hunc  vjque  t 
mihi prorogauit,&  fitnam  mentem  in  corpore  f ano,virefqHe  Nouemb.  circa  h< 

ad  hoc ,  qukquid  efi,operis  abfoluendum  clementijfime  con- 
fejfit ,  in  filidttm  adferibas : 


lia,  rediffime 
vfiii  Tuo.vel 


ibfequcbatur 
,moieltiis,ecangocibu-  ' 
,poft  hora  nodis  ii.ir 


batur,vfqi  du  eiulatus  repetebat  frequetiores.  Somno 
fufcitaca  oculos  crebiiiiseieaabat,veri^m  haud  diu  aper- 


qui  fponlam  quandam  (ponib  Chr 


itiliinl  COI 


ILLI  SOLI  SIT  LAYS, HONOR, 
GLOR.IA,ET  GRATIARVM  ACTIQ 
In  Inbiniia  SccviA. 


jpuliiun- 

ceret,  follicite  meditans ,  en  liuidas  ii&culas  duas  in 
manu  alterutta  confpicicbat ,  vatiis  lancinationibus 
cdtinuitatem  cutis  brachij  vttiufq;  i  carpis  ad  flexuras 
cubitorum  vfque  folutam,  fupta  cubitos  vtrolque  vero 
diuerfis  eam  Uteris,quas  inter  exadte  hae  dua:,N  nimitS 
&  B.i  n  vna  qu,(i  coalit!e,vel  inuicem  fibi  in  hunc  mo- 
ia,NB.  appefe  notis  quo^  crucis  his  +  infignioribus 
aliquibus 


Epiftola  II. 

togata  donauerit.  Pro  maxima  enim  non  foliim  apud  vt  foUicitudini  a  miro  quodam  focmii 
mancipia  ifta  CacodzmVnis,  fcd  &  plebem  rudem  ha-  {ku  fuborcx  nos  etiam  rubucniamus ,  j 


DANIELIS 

SENNERTL 

D.  ET  MEDICINAE 

PROFESSORIS 

T raBatm 

DE  CONSENSV  ET 

DISSENSV  GALENICORVM 

E  T  PERIPATETIC  ORV  M 
CVM  CHYMiqiS. 


Naa. 


Strenuis fitnem  antiquitate, Virtute, Sruditione,  rerumque  vfu  tiohilijjlmh  Viris, 

DN.VVOLFGANGO  LOESERN, 
Hereditario  in  Reinhardts  &:  M  eurou. 

DN.  MAVRITIO  CHRISTOPHORO  A  CANITZs 
Hereditario  in  Treben  8c  VVidera: 

Dominis  Fautoribus  fuit  officiosi  colendis  S.  P.  D. 


T  relifluos  vits  hamanae  errores,r/>;  Strenui  &  NoHlifimi ,  elegan* 
ter  depinxit, qui  Peregrini  in  patria  errores  nobis  fpedtandos  exhibuitJ 
ita  errorum  reliquorum  omnium  quafi  principiu  ^iheunltuii  pra:- 
conceptarum  opinionum  amorem  graphice  defcripfit,  duro  in  hu- 
manas  itifclicitatis  veftibulo  magnum  vineorum  numerum  vincu^ 
8c  catenarum  diucrfitate  vitra  vires  aggrauatum  fibi  occurrille 
frribit.qui  tamen  vfque  adeo  fortem  fuam  non  dolebant,  vt  inter  fc 
valde  de  compedum  excellentiS  Sc  prxrogatiua  concertarent,  dum 
alicis  fuosannulos  laberet,  aliuetageret, alius  metiretur,alius  faleris  ab  aeris  iniuriis  tegeret, 
omnes  veio  de  Tuis  carceribus  gloriarentur, &  II  quis  minus  oneratus  efletjdpleret  Scinui- 
deret  proximo  ferramentorum  pratpondium.Nimirum  regitur  Mundus  opinionibus, &fuu 
cuique  pukhrum.Etfi  enim  omnibus  feculis  Deus  Opt.Max.heroica  aliquot  ingenia  exci- 
tauit,qute  deterfis  oculorum  nebulis  aciem  intenderunt ,  &  falfas  opiniones  agnouerunt, 
atque  hsce  non  ornamenta, fed  impediracnta,noo  aurea  monilia ,  led  ferreos  compedes, 
quibus  in  ignoratitia:  lutum  demergitur  genus  humanum,  elTc  animaduerterunt,  quique 
neruum  fapientia:  elfe intellexerant, Nihil  temere  credere,  8c  propterea  pro  virili  ab  illa 
feruitute,quam  plurimi  feruiant,liberare  mortalium  genus  conati  funtnamen  plurimi  con¬ 
tra  funt,qui  opinionibus  potius  reguntur, quam  vevicatis  lludio  ducuntur.  Et  alij  quidem 
nimio  maiorum  fuorum  amorefalcinati.quam  quifque  opinionem  de  rebus  feu  diuinis  fcu 
hum  anisa  maioribus  fedoaoribus  luis  haufit.eam  plerumque  &  amat,Sc  fouet  ,&  propu¬ 
gnat, ac  ad  fanguinem  vfque  mortemque  defendit  ,&  nihil  e£  verius  fii  redius  dici  polle 
perfuaEllimum habet, & compedes  falfarum  opinionum, quibus  vindusell  ,licbt  ferrei 
fipt,licetimpoliti,licetonerofi,pro  atireishabetjimd  non  pro  compedibus  ,  fed  pro  orna¬ 
mentis.  A  quibus,fi  quis  aliquem  liberare  tentat,tantumabell,vt  id  admittat,vt  etiam  reni- 
tatur,im6  magnam  iniuriam  fibi  fieri  clamitet.  Alij  contra  fuis  ingeniis  nimis!fidemes,om- 
nia  ab  antiquitate  etiam  bene  inuenta  cuettere,&  fua  lubllituere  conatur. 

Et  vt  hsce  e6,CH  ius  gratia  dixi,transfcram,in  ipfa  etiam  Medicina  illa  opinionum  diuetfi. 
tas&  dilTentiendi  lludium  omnibus  feculis  Sedas  peperit.  Nam,vt  de  antiquis  Medico¬ 
rum  Sedis  iam  non  dicam, Chymia  hoc  ipfo  fcculo  artis  Medicz  formam  non  parum  mu- 
tauit.Quanquam  enim  &  hodie  non  pauci  fint,qui  Galenicam  Medicinara,co  ,  quo  fupe- 
rioribns  feculis  tradita  fuit,modo,llride  retincant,nec  quicquam  de  Chy  micis  fint  folliciti: 
tamen  non  multo  pauciores  eirc,opinor,qui  longb  aliam  Medicinx  rationem  ,  qudm  qux 
fuperioribus feculis  vfitatafuit.fedantur.Cum  enim  fuperioribusfeculis  exGalcni,AuicS- 
nz, aliorumque  Grzcorum  &  Arabum  libris  Medici na^^doceretur  &  dilceretur;  &  in  Phar- 
macopoliis  ex  vfu  receptis.qux  vocant,difpcnfatoriis,8£  maxima  ex  parte  e  vegetabilibus, 
decoda,inf«!Iones,fyrapi,pulueres,pilulx,conferux,eleduaria  ,  Scaliacius  generis  medi- 
cameta  pararentur;  plurimique  Medici  eirent,qui  quid  alembicus,rctorta,phiola,  fublima- 
torium,teuerberatorium,8caliaChymica  inllrumcntaeirent ,  ignorarent  ;  ac  qua  ratione 
operationes  Cbymicx  hodie  paffim  vfitatx  fieri  deberent ,  planb  ncfcirent:hodie  plurimis 
h*c  omnia  funt  notiffima. 


Inter 


700 

InterMedicostamen.quireruraChymicarumpetitiamhabcnt.raagDarurfum  fefe  r 

fertdiucrfit3S,&  cum  in  opinionibus,  tum  in  modo  Medicinam  faciendi  diferepantia  Ar 
enim  Chymicacum  Galenicis coniungunt.alii  vero  Galeni  &  Auicennjc  ,  eoruoique  '  '* 
terpretumlctipca  nunquam  viderunt, aut  fi  viderunt, nunquam  legere  animum  induxe 
fed  folum  Paracelfi  feriptis  inh»rentes,nouam  plane  Medicinx  rationem  feftantur,  ac  no'” 
folum  de  morborum  origine  &  caufis  nouas  opiniones' fouent, fed  omnibus  vulgatisd° 
fpenfatoriis.&qux  exiisfiunt,compofitionibusnegleais,nihil  nifi  magifteria.eirentias  fp" 
ritus,oleaex[ra£i:a,fales,&c.&  prxparant,&  xgris  fuis  propinant.  Atque  ex  iis  quidam  qu 
fi  piaculun  fit  e  vegetabilibus  medicamenta  parate  &  exhibere  , ,  nulla  nifi  ex  antimonip' 
mercurio, vitriolo,nitro,auro, argento, &  aliis  mineralibus  ac  metallis  parata, aut  certb  Ion ' 
ge  frequentius  ifta,quam  vegetabilia,vfurpant. ,, 

Cuius  mutationis  in  arte  Medica  longe  maximx  primus  Theophraftus  Paracelfus,Hel 
uetius,autor  exftitit.Quanquam  enim  &  ante  ipfum  Ghymica  a  multis  colercnturitamen 
vix  aliquis  eorum  veterem  Medicinam  euertere  animum  induxit.  Ipfe  prxcipucfe  veteri 
Medicinx  opponcre,nouamqucfe(Slam condere, eiufqucfe  Principcm,im6  Monarcham 
profiteri  aufus  eft.  ‘ 

logentibushominis  audacis  &:gloriofi(qui non  folum  vnius  anni  fpatio  eximiam  Me¬ 
dicinx  Dodorem  fe  perfedkurum  promitteret,  fed  &  fingularem  ac  nouam  morbos  quof. 
que  grauifllmos  curandi  rationem ,  6C  quod  caput  rei  eft ,  ac  quo  plurimorum  animos  fibi 
deuinxit, lapidis  Philofophici,quo  omnia  viliora  metalla  in  aurum  mutarentur,  cognitio¬ 
nem  prx  feferret  ac  pollicerctur,lpromiffis  moti  plurimi,S£  partim  nouarum  rerum,  par- 
tim auri auidi,ncgfeaaprifcaPhilofophia& Medicini,  fefc  Paracelfo totos  addixerunt 
cumque  vt  Magiftrum  ac  Ducem  fcqui  (latuerunt.  ’ 

Quo  fa(ftum,vtquidem,qui  id, quod  Paracelfuspollicituseft,prxftare potuerit ,  Uevnqs 
inuentusfitmouarum  tamen  opinionum  &  Paracelfi  fedatores  reperti  fint  plurimi,  atque 
etiamnum  hodie  reperiantur,totaque  Europa, &  in  ea  prxcipub  Germania  noflra.porten- 
tofis  dogmatibus  non  folum  in  Medicina,fed&Philofophia5i  Theologia  repleta  fit. Qua. 
quam  enim  Medicinam  prxeipue  profiteretur  Paracelfus.Sc  fi  inter  Chymicarum  prxpa- 
rationum  llmitcife  continUi(ret,laudcm  fuam  mereri  potuifiTet/tamen  cum  applaufores  in. 
ueniret  non  paucos,audacior  faftus, falcem  in  alienam  meflTem  immific,nouaque  in  Philo- 
fophia  dogmata inuexit,nec Theologiam  inuioiatamreliquitjfed  fealiquando  Lmherum 
&Papam,non, minus, quam  Galenum  &  Hippocratem  ,  in  ordinem  redaSurum*  minatus 
eftjneminemque  eorum, qui  in  facram  Scripturam  haaenus  fcripfiflent,fiue  veteres  fiue  re. 
centiores,Scripturx  nuclotrm  rcaecrui(re,red  circa  corticem  ,  tantum  hxfifte,  non  folum 
profc(ruseft,fed&  ipfe  nouas  in  Theologia  opiniones  feriptis  fuis  inferuft.  Prxterea  MagiJ 
difeipu  lis  fuis  fedulo  commendauitiimo  iftud  pronunciare  aufus  eft;  fi  Dei  deficit  auxili- 
um.diabdli fuccedat. Quam  impietatem cfim  difcipuli  &  agnofeerent  Sc  reprehenderent, 
atque  in  leftioneBafilex  iftud  affirmanti  D.VVolfius  VVifenburgiuscontradicereuhc  im¬ 
pietate  dogmatis  fedatores  fuos  offenderet, Magiam  quandam  ,  feu  naturalem  feii  cocle- 
ftem, commentus  eftrqux  tamen  ipfanon  minus  impia,&:  in  Saluatorem  acDeumnodrufii 
contumeliofa  eft,vt  cum  ex  aliis, tum  cx  libris  dePhilofophia  Sagaci  patet  ,  vhi  interalia 
fctibit,/;^.i.M/>.  4.SecundaMagixfpecie  poffe  tranfmutari  vnura  fia aliud  i  ferrum  incu- 
prum;homines,in  luposiSapphiros,in  Adamantesjhomincm  diuina  virtute inuilibilem  fic- 
ri.qucmadmodum  Chriftus,qui  fe  occultauitsSc  yeftiri  tali  vefte  ,  vtChriftustransfiguratus 
eft;Tertia,poffequem  verba  profcne,Sumc  lefttim  tuum  &  ambula;Lazare,furge:Quarta, 
poffe quem  facere, vtafinus loquatur, ficLit  afinusBileam;  poffe  facete  hominem  cx  Deo 
natum,exDeodoaumipoffefacere,8c  potcftatem  habere  faciendi  ex  viribus  diuinis,quic- 
quid  velit.  ^ 

Ex  Paracelfo  nimirum, tanquam  fonte, dogmata  fua  hauferuntV  Veigelius,  Crolliusiimo 
illi  ipfl  Enthufiaftq.qui  ante  paucos  annos  in  Thuriogia  religionem  Chriftiana  turbare  co¬ 
nati  funtiSc  pluresalij  ex  iis.qoi  Fraternitatis  R.C.feu  focii (eu  clientes  videri  voluerunt. 

Qux  omnia  cum  mecum  perpenderem, &  abfnrda  huiufmodi  dogmata  pdurima  fubfpe- 
cioloChymix  nomine  hodie  fpar^i, Se  hoc  modoChymiam  multis  feu  inuifarafeufufp^ 
£lam  teddi  animaduercercmicontra  dignitatem  ac  vtilitatem  Chymix  agnofeerem  maai' 
mam.facerc  non  potui.Sc  id  Profeffionis  mcx  ratio  exigere  videbatur,  vt  quantum  d  vera 
Chymia Paracelfi  6c  Paracelfiftarum  fomnia  8c  abfnrda  dogmata  differrent,  monftrarem; 
itiprimis  cum  vidercm,curiofx  Sc  nouitatis  auidx  iuuentutis  ingenia  prauis  iftis  dogmatib. 
imbui, corrumpi, atque  d  multis  errores  hofce,quafilac  maternum, bibi ,  quod  ptaufi  inge¬ 
nii  alimentum, tanquam  in  membra  indiciorum  transmutatum,nunquara  poftea  depone¬ 
re  poffunt. 


reto  vobis, Strenui  eir  ?(ui:l^^ti»i,hoc  quid  eft  operis  dedicarem, me  mouir,q 
alum  vos  bonas  lireras  literatoique  amore  &  beneuolentia  profequi,fed  &  ipfo 
r  bonis  liceris  tiDftos,veriim  plani  ac  penitus  imbutos  animaduerti.  Cum  volup 
infigni  fspiusjcum  Vos.Veftrofque  valetudinis cauflTainuifi, non  folum  de  rebus 


_ j _  „  ludiui.Qiiapropter  nullus  dubito,  ■  _ 

etiam  de  hac,qua:  eft  inter  Ariftotelicos,Galcnicos  &  Chymicos  tontrouerfia  refte  iudica- 
re  pofle.idque  vt  faciatis,8i  a  grauioribus,quibus  occupamini,  negotiis  liuic  etiam  feripto 
le_^eddo  aliquid  temporis  fubttahatis,8£  meum  hoc  in  vos  obferuancisc  documentum  ani¬ 
mo  beneuolo  fufcipiatisjCtiam  atque  etiam  oro.Bene  valete.VVitteberga:,Cal.Febt.Anno 
Chriftijfiij. 


70 6  De  Veritate  Sc  Dignitate  Chymis. 


nem  conCecuci  fnnt ,  omnes  Philofophos  dc  Medi¬ 
cos  pr:cfc  contcmnunt.Opcracionura  Chymicaturo 
peritia  fola  nec  Philofophu  nec  Medicum  facit.  At¬ 
que  adequuncut  ea  fspe  non  ita  longo  teporis  fpa- 
tio  etiam  idioticiinprimis  fi  magnatum  vel  aliorum 
fumtibus^qui  in  hoc  artis  genere  omnino  neceffarij 
funt,&  quos  tolerare  non  cuiufuis  priuaci  eft,  ad- 
iuucntur.Atqj  tales  operari)  Chymici  femper  fuciut 
&  hodie  fune  plurimi:intcgto  verb  feculo  vix  vnus 
&  alter  fuitiqui  in  operationum  Chymicarum  cauf- 
fis  reddendis, principiiTqueChymicis  declarandis» 
&  in  morborum  cauflis,&  facultatib.mcdicamen^- 
rum  ad  ea  reducendis  aliquid  laude  dignum  pr£c|($* 
terit.Etplusingenijad  hoc  requiritur,  quainqui- 
bufuis' operariis  Chyraicis  inuenitur. 

Hoc  tamen  hic  monendum  eft,  cum  Chymici  tc- 
centiores  etiam dc  principiis  di^utate  prjefumant, 
nos  illorum  duikum  in  hac  de  Chymia  traftationc 
f*pe  fcqui  neccirc  habebimus),  neque  femper  intra 
artis  l  imites  nos  continete  poterimus  ,  ied  nunc 
Phyl!ci,nunc  Medici  perfona  induenda  ctir. 

..  Ex  quibus  omnibus  fic,  colligi  po- 

tcft.Eft  niroiru  ars  corpora  naturalia  compofita  fiue 
concrctain  ea,^  quibus  naturaliter  conftant,refoU 
ucndi,rerolutaqi  pura  &  viribus  validiffiraa  redden¬ 
di, vt  vtilia  Medico  prrebeant  remedia ,  vel  metalloru 
pcrfe«5tionib.&  tranfmutationibus  inCeruiant.Idco- 
que  operationes  illa:  Sophiftica:,quib.metalla  igno¬ 
biliora  Auri  &  Argenti. col'ore  cinguntur, honcfta 
Chymi«  appelladonedignadae  viX  iuncjfed  velma- 
treotechnise  vclcacotcchniicsutjveloraninb  MccaU 
lurgiscjucn  Chyroire  pLopriaan  quibus  tamen  cen- 
tandi  &  explorandi  varia  gratia  etiam  Chymicus  a- 
liquid  agere  poteft^i  nobilioris  tamen  finis  gratia. 
Nec  illi  Chymfcoru  nomine  digni, 'qui  quid  Sc  quo 
fine  aganc,nerciunrifcd  periclitando,,  fine  omni  ra- 
tionejfumtus  &  xcatem  perdunt  ,-*  &  vej  ille  aiebat, 

Quarum, iNMefiimt  T^ihiliimmm^ue  requirunt. 


Hy-  Tj  Tfi  vctb  Chymia  ipfa  nec  dclRerum  natura  dif- 
*y/ilih  puter,  nec  medeaturttamen  &  Phyfico  mulua  ar¬ 

cana  patefacit,  ac  vtilcsobferuationes  fuggcricj  &c 
Medico  efficacia  Medicamenta  fuppcditactvnde  di¬ 
gnitas  &  vtilitas  cius:  fecile  cluccfcit.  Monendum 
enim  hicjvt  ij  ,  qui  foUda  fibi  Phyficx  &  Medicinae 
cognition*em  coparare  cupiunt,non  gencralib.  illis, 
.  quod  hodie  plurimi  faciunt, fubfiftant ,  fcd  ad  fpe- 
cialiadcfccndant,&ipfam  rerum  naturam  peniciiis 
paulo  intueantur:ita  enim  in  ea  ampli fTimos  diuinx 
Tapienciae  thefauros  abfeonditos  elPe  animaduer- 
tcnt.Nam  qui  4«.  xyCtpvMTdi  ipfam  rerum  con¬ 
templationem  &  infpeftioncm  negUgunt,  domique 
conclufi  ,  quibufda  hypothefibus  nixi,naturs  leges 
praeferibunt ,  illi  nunquam  ad  nacurx  addita  pene- 
.  .  trabunt,nccmaieftatem&;admirabilitatcmilla  Na- 
iZnwn  adfpicicnt.Praetcrca  &  hoc  cauendu,ne  Experien- 
^  tix  ratio  temere  pr^iudiccr,  fed  primo  danda  opera, 
vt  de  re  per  experientiam  conftet,poftcaciufdem  ra¬ 
tiones  inquirantur.  Qua  in  rc  a  multis)  hodie  vulgb 
peccatur  ,  qui  cauflas  rerum  quarundam  conantur, 
de  quib.tamen  an  fmc,nondum  certo  confiat. 
hymU  vt-  Sed  vt  de  vcritace,  dignitate  &  vtilitatc  Chymisc 
tas  &  di-  dicamusi  cu  ca  duos  feopos  fibi  habeatpropofitos, 
itas.  ygl  metalla  tranfrautarcsvcl  vtilia  &c  efficacia  medi¬ 
camenta  pt§parate,vtriufijj  rclpcdtu  laudejuara  me¬ 
retur, digniracemq}  ruetur  Chymia.  Etfi  n.  c  recen- 
ciorib.quidam  Chymite  hoftes  Chymiam  prsefiiga- 


nti&  Chymicos  iMagiftratufupplicirc^^^^^^ 

is  cenfeant-.camcn  longe  aliter  de  ca'viri  er„A-  ■ 


quod  ''•-d 

prppdanon  fit.in  partem  ytramuis  difp“  uarc 
pretm  effe  no  putamusi  cum  experientia  tepug„a„ 
hominis  fit  pettinacis.Sc  vt  Ariftotelcs  K&cXpi,. 
J!c.ccnCct,ijMrere  ratmei  &  dmlttercfe^ftu ,  infirmi,^ 
quadam  mentis  Jit.  Ex  cinenb.  vitrum  fieri  hodie  no 
tiflimum  cft-.de  quo  fi  experientia  no  conflaret,  cni 
id  rationibus  facile  pctfuaderi  pollet, aut  quid  jon. 
ttadici  non  polTct  !■ 

Metalla  autem  trinfmutari  toties  hodie  experien- 
tia comprobatum cfl,vtdifputandade[eo  fruftrate- 
pus  tetatut.In  Vngatia  ad  oppidum  Smolnitin ,  in  ”«•«<«, 
monte  Catpatho,f6tes  funt,  in  quos  fertum  conie- 
ftiSin  cuprum  optimae  not?  vertitur., Idem  fit  hodie  f,*™*" 
GoflatiaE.Neqi  hoe  faltem  aqu®  naturales  ptiftant,  mS"*" 
fed  Sc  atte  idem  fieri  poteft.  Ferto  n.in  aqua-vittio- 
latam  conicftopuluistubeus  adhietefcit ,  qui,  igne 
fufus  cuprum  eviadit.  Ita  Mercurium  in  plumbum  w 
verti  docet  Ioh. Rhenanus  ,  m  difnm.^o  Chymi, 
<veritiitc^\ioc’caoio-.Reiife  cinere  plumbi  vtlliiharij/nm 
vel  mmuxujfuxdephlegma  aceti, & permBem  maceretur. 

^'eflea  in  a^ua  fini  difdue  Mercurium‘jn  Jilutiene  ali¬ 
quot  guttas  illius  aceti  iKfunde,&  cifejiimpuluis  ad  fun¬ 
dum  pracipitabitur.tjui^  in  igne  reduBus plumbum  euadit. 

Et  proptetea  «fpnst»  Seniae  laborat  Nic.  Guibet- 
tuSjLothatingus  Medicus,  qui  nihilominus  ifla in  c«m 
dubiu  vocare,&  tot  experientiis  tota  Europa  notif- 
fimis  cpnuiiflus  etia  de  cranfmutatiohe  feni  in  cu- 
prtufetibere  iuietildapudalios  femidcBefitiUs  fcili- 
cetsut.fi  Guibetto  credimus, AgticoW  VVetncrus, 
Matbefius  &  i\\))fideminuemjfc :  miflmemtjuidem  efe 
&  temperaturam  fatis  exaBam,qu*  dederit  mendacu  le- 

&  rationis  prius  hoc  remcafentjoge  aliterfenJifent.Qui- 
fi  per  totum  Im petili  Romanu,fide  publica,  omniu- 
que  artificum  &  Docimaftarum  'conlenfu  non  eflet 
notilTimum,  cuptum  illud  genuinum  e(rc,imbco,  • 
quod  multis  in  locis  c  terta  eifoditur,pra:flantiusi6c 
Guibertb.nefcio  quas  ratiunculas  in  contrarium  af- 
fetenti,plus  quam  tot  artificum  cenfutse  &  non  v- 
niusfeculi  experientis  fidei  habendu,  Sc  vmbratilis 
ad  pulpicum.fpeculatio  experienti*  totartificu  pt?- 
fetenda  fic,fJomine  imperite  nihil  efi  ineptius.QM  de  te 

Si  quifpiamfenafie  illorum  merregaret.Vic  mihi, in- 
■  quiens.o  Lycme^Jl  quis  t/£thicij>s  ,  qui  nunquam  altes  ho-  “ 
mines  conlpexijfet.quales  ms  fumus ,  propterea  quod  nun¬ 
quam  peregre  extra  patriam  profetlus  fttdn  quadam  con¬ 
cione  &conuentut^thiopnm  p^tinaciter  affirmaret  Jice- 
retqinitfquam' gentium  homines  albos  aut  fiauosreperiri, 
nufquam  vilius  alterius  coloristquam  nigros:nunquid fidem 
aliis  dmis  fuis  faceret}  Diceret  autem  ad  illum  quifpiarn  ex 
fi>nmh.t/£thiopibus:Tu  vero  vnde  hac  cognita  explorata- 


que  affirmas  audacijfimc}Neq-,  enim  vnquam  d  nobis  fitf- 
ceptd  ad  exteros  populos  profeClione  peregrinatus  es.Neqi 
per  louem  ,  quaHtjsr  apud  exteras  nationes  fint » vnquam 
peruefligafihaut prafens  oculorum  tefiimonio  didicifiu 
[  Equidem  fupfifcripfi,  ferrum  in  cuprum  mu- 
tari,&in  Vngaria,ad  oppidum  Sinolnitiuro, in  mo-  tufrum» 
te  Carpatho, fontes  elTc,  in  quos  ferrum  conicifiom 
in  cuprum  vercatur.Idem  Goflaria  fierij  vt  &  arte. 
ferro  in  aquam  vicriolam  conidifio.ficci  polTcvIdcm 
fieri  in  monte  Cunticcnfi,docoic  Iohan.Matth?Us,' 
in  SaVeptaiCom.  3.  &propugnanic  Lazarus  Exieras, 
lib.^M  re  OTtfw/Z.Ncque  dum  mutationem  metallo¬ 
rum  omnem  nego.  Verfim  quia  illa  per  aquas  Vi- 
triolacas  ferri  in  cuprum  mutatio  fufpc^  nonntj 


Caput  III. 


porrigat-.rulgiita  vetb  medicamenta  gladio  aerugine 
^do^&in  vagina  condito ,  in  quo  educendo 
multum  laborandnm  fit.  Alif  conmarant  medica¬ 
menta  Chymicadccuti  acutic.qua  fabet  infecando 
vtitur:  eosVerb  qui  medicamenta  Chymica  negli- 
gunt,fabris,qui  ad  fecandu  fecuiim  hebct£  adhibet. 

Dei  nde  cum  in  uatua  dofi  eadem  exhibeantur,  tc 


CAPVT  lil. 


De  laienttriitts  ^  Culteribus  chjr. 


7 1  o  De  Inuent.&:  cultorib.Chymi^. 

mur.Ipfienim  ad  fapicntiara  duces  nobis  funti&ifti  ftudio  &  diligentia  excoluerunt  &  amplificarun 
funt  magni  illi  Gigantes,(jaorum  humeris  nosho>  verum  a  quibus  hoc  faftum  fitjhiftoriarum  nionu^ 


7 1 2  De  Inuent.&:  cultorib.Chymi^. 


ncra  rciiciamus.  Quadrant  autem  omnia  aptiffirac. 
Nam  Draco  ille  vigil  cft  Mercurius  ,  quem  fopire 
difficilimum^huic  Aurum,quod  PhaHs  in  Colchide 
deculit>cuftodiendum'traditur.Materiaiftaincludi- 
tuc  ccplo  Marcistid  eft,  Athanari  Gue  Fornaci  Phi- 
lofophorujctiftodes  funt  tauri  ignem  fpiraceS)  calor 
nimirum  per  gradus  adhibicus^Draconis  denres>qui 
in  exercitum  euadunt>&fe  mutuis  vulneribus  coB- 
ciuntycft  pugna  materias  vah  fux  inciufx>donec  ad 
vnicatem  redigatur.  Ita  tandem  arte  Medea  lafon 
Draconem  fopit ,  id  eft ,  volatile  figit,&  ex  veneno 
vtilem  medicinam  parita 
'De  chymico  quoque  artificio  loqui  exiftimatur 
febula  de  pomis  Hefpcridum.  Hortum  enim  illud 
cuftodit  Draco,Mercurius  fcilicet  Philofophorum, 
qui  ab  Hercule,Hcrculeo  fcilicet  &  indcfeflblabo- 
rejintcrficicndus  &  figendus  cft.Fabula  quoque  de 
Atalanta  &  Hippomene, de  c^\kzOn\A.\o.nietamorph. 
^/•.14. Atalanta  enim  illa  Mercurius  Philofophoru 
cftipomailla  aurea  ex  hortis  HefperiisVencrisaSuU 
phiir  aureum  ,  in  quo  in  fuga  figitur  &  retinetur 
Mercuriustquem  (i  quis  riftir,lponIam,quam  ambit, 
habcbirifin  minuSjomnium  reru  fuam  perditionem 
&  interitum.  Fabula  item  de  Dracone,  quem  Cad¬ 
mus  intcrfecitjfdeoculis  Argi ,  Meteurij  fcilicet  il¬ 
lius  vigilis, in  pauonis  caudam,  Chyr^icis  decanca- 
ciflimam,conueifis,&  aliis  pluribus. 

4»  Salomonem  poftea  Regum  oraniu,im6  mortali  um 
'■  fapientifliraufuilTcncraoeftjquidubitaf.cniuslibri 
dc  natura  rerum  feripti  fi  fu perelfent, facile  Grxeo- 
rum  &  Abrabum  feripta  fupcvarcnt.An  aure  in  fpc- 
cie  Chymia  calluerit  vel  excQluerit,fine  abfurditate 
quidem  affiimari.poteftjfed  tamen  nullo  etiam  cui- 
dcnci  documento  ptobatur.Nam  quod  vulgo  qui¬ 
dam  Chymici  afferunt^eum  immenfas illas, quibus 
abundauic, opes, arte  Chymica  acquifiuilfe,  'id  nulla 
probabilitate  nicicuricum  faerx  litcra  modum, quo 
illas  diuicias  acquifuieriCjCxplicent.Nam,!.  Regum 
c.io.clarc  fcribiturjClaiTem  Salomonis  cum  clade 
Regis  Hiram  ex  Ophir  aurum  attuli  (Te, &  ihide  nar¬ 
ratur, quod  pondus  auri, quod  fingulis  annis  Salo¬ 
moni  obrigit&  allatum  fuit,fuidb  fexcentorum  & 
fexaginta  {ex  talentorum, fine  eo,  qviod  Mercatores 
&Reges  Arabix  attulerunt  &  tranfmiferunt. 

I  Ridiculum  verb  eft  ,  quod^quidam  in  Cantico 
\m  Canticorum  artificium  Chymicu  latere  exiftimant, 
&  per  Sponfum  Rege  fiuc  Aurum ;  per  Tponfam  Re¬ 
ginam  huc  Argenturo,qux  duo  in  arte  coniungan- 
tur,fcqiamplexcncur,incclligendum  cenfenti&  cum 
dicitur:Nigcafum,fedformofa,caput  corui  inlelli- 
gendu  putant,quod  foris  nigrufit,intus  autefum- 
mis  diuitiis  plenuiper  Turturis  collum  varietatem 
coloru  &  panonis  cauda  cxplicantjpcr  Hiemem  te- 
pus  puccefailionisiper  imbrern.irabib  irionem ;  per 
Flores  &rofas  albas  &  rubras  colorem  aureum  & 
album  in  Lapidejpcr  amiflione  dilcdli,  Auti  occul¬ 
tationem  intelligi  opinancur.Nugxhx  funt.  Satis 
ali3Ls;de  antiquitate  Chymix  conftat,  vt  non  opus 
fit,eiufmodi  dubia,inGCtta,im6  felfaad  eam  proban¬ 
dam  conquirere. 

a»  Q^are  nec  illud,qnod  Efdra  uc.$.v.i$ .&/e^  \iz- 
i.  betur  pro  antiquitate  Chymix  facile  produxero. 
apppendi  eUi\j\<^\i\tyargentum  & auru  &  vafa  confecra- 
ta  domus  Det  noJin\qua  obtulerat  Rex  &  confiliari)  eius, 
&  Principes  eius,&vmuerftts  JfraeK/ipfendi, inquam, in 
manibus  eoru  argesi  talenta  fexceta  quinquaginta,&vaja 

aureos  viginti  drachmarum  mille,  &  vafa  aris  fulgentis 
optimi  duoipulcra  vt  auru.E.iL  quo  loco  nonnulli  col- 
ligunc,cum  inter  toc  aurea  pocula  vix  duo  illius  ;- 
ris  inter  donaria  reperta  nnt,rarum  &prctiofum  id 
^  fuilTc  «s ,  &•  vulgari  auro  pretiohus  ,6cforfanarcc 
Chymica  confeftum.  Verum  Ariftocclcs,;»  mirabilib* 


apud  Indos  adei,  fplcndidum ,  nn 
rum,fincerumquere^enn,vt  colote  &  fpccic  ^ 

pocula  quxdam  fuilTc.quE^nifi  olfafti^  'iudTcP"”l! 
auro  diftare,non  cognofeerentur.  Quid  fi  b  r 
pocula  etfent  ea, de  quibus  Efdras  l^uitur?**^  * 
Referunt  &  inter  Chymicos  Vemocritim,'ay^i  -, 

figncmPhilofophumfuiilc  certum  cft.Narn^  vt 

fettDiogenes  Laertius,;., .»«M„V,Magps  &chai: 

horiratetut  toresfeLn  '  ‘>lfi 

in  Igyptu  cll  ad  faccidotes,  &1n  PctcT/ad  Chj! 

dxos  acqjrubrumarc:&  Gyranofophiftis  in  Indi 

cogreffus  cft,atqiin  ^thiopia  venitrin  quibus  loci! 
procul  dubio  arcaniffima  quxq;didicit.  Fuit  etiam 
ditiffimus,cum  Pater  eius  Xetxcm  Regcm.&  vc  no- 
nulli  referunt.cutn  exercitu  decies  centenum  tnil 
lium,hofpitio  exceperit.  Etfi  necelTatiu  non  fuerit' 
li  Xetxcm  Regetn.holpitio  excepit.vt  totum  etiam 

exercitu  hofpicio  excepetit.Circumfctunttitantcm 

qusda  Chymica  eius  nominesqua  tamen  nonnulli 
non  Democriti  huius  Abderitae,  fcd  Arabis  cuiufdt 
efle  opinantur.Sed  exemplum  non  teperitut,  quod 
Arabeifuis  Graecorum  nomina  indidetiut ;  &  pto- 
pterea  libri  illi  vel  Democriti  huius  Grscifuntfvcl 
certe  ideo  Democriti  nomine  inferipti ,  quod  fama  ' 
eflct.Democritu  Chymiie  notitia  babuiffe,vt  ita  de 
nomine  eius  illis  libris  Famaconciliarecut.Non  au¬ 
tem  libros  illos  ab  Arabibus  compoiitos  clle,cx  eo 
patec,quod  Graeci  adhuc  fuperioribus  annis  in  Ita¬ 
lia  inuenti  funt.Magiara  certe  euro  calluifle,  tefete 
Plinius,;ii.30.Mp.i. 

Poli  Chriftum  ferd  natum  in  jRgypto  Chymia  ita 
floruit,vt  publica  etiafama  ftatueeetur,  opes  publi¬ 
cas, quibus  Ce  aduetfns  hoftium  impetum  defende- 
rentjiEgyptios  arte  Chymica  libi  comparate.  ^ 

Hinc,vt  refert  Suidas, Diocletianus  omnes  in  .rE- 
gypto  de  Chymia  &  Chtyfopoeia  libros  conquiri  & 
coburi  iuffitme  ex  illa  atte  ditati  aCgyptij  &  pecunia 
freti  in  pofletum  rcbellarent.Ide  Suidas  refctt,Zo- 
fimutn,  Alexandrina  Philofophufcripliffejiufi^TVai 
cuius  libros  Graecos  manu  Icriptos  adliucin  Regis 

Galliae  Bibliotheca  afleruari ,  vt  &  Ifaaci  Monachi 

«fS-iipt!  pifJoJiir,  &  Blemids  afe)  ,  refert  Ro- 

bertus  Vallenfis,  deveritttt/  &  Mtiijiiitm anis Chji- 

IuliusFitmicus,tempore(Jonft.intiniMagni,cit-  I.li.iti’- 
ca  annum  Chrifti  5to.Alchymtfl:as,vt  iam  diu  no- 
tos,&  quorti  Aftrologi  in  fuis  pracdidlionibus  pen- 
tionemlaciant,nominat.Nam,/iF.3.  in  decretis  Lu¬ 
nae  in  nona  domo  fctibitiSi  Sanrmhtc  imm  fuerit, 
feientiam  Alchymia  dahif.fi  Selit,  frouidentiam  in  ^ua- 
drufedibut. 

Circa  annum  Chrifti  jSj.Theodolij  temporibus  HilUiim 
Heliodorus  Grace  de  Chryfopoeia  fcripfit,  tefte 
Cedreno. 

hibetHiftotia  de  tronumentoMaximi  Olibijin  a-  o!)inlr 
gro  Patauino  reperto,  in  quo  inuenta  eft  Lucerna,  »"'• 
quam  arfifiean.i  joo.rcfetunt;quod  deferibunt Pe¬ 
trus  Appianus,;»  Amiijximihtu  i  Hermolaus  Barba¬ 
rus,;»  Cenilariis  in  'Dicfemdemd.^  Ludouicus 

Viues,i»  lih.  a  i  .c.6Je  CitdtateDdAnguflini.\<>itif%- 
1. 1  ofifi.  5  r. Exteriori  vrn*  inferipti  erant  hi  vetfus: 
flmoni  facrum  mtenus  ne  attingite  farer. 

Ignettem  efln,ehit,hocij«tidin  orhe  latet. 

Nant f,elementa  grata  clatfit  digefla  labere 
Vafe  fttb  hec  tnedico  Maxlmns  Olybiut, 
aidfitfiecundo  cttftot  fibi  cepia  cornu. 

Ne  pretitan  tanti  depereat  laticii. 

Interiori  haec  inferipta  erant: 

Abite  Une  pejjimi  fures, 

Pes  quid  voltis  vejhit  cum  oculis  emijptiiti 


ftffff  >ff 


Caput  IV. 


7i6  DePatacelfo. 

'^o^mata  Paracclli  talia  finr,qux  i  Deo  autorc  itn-  Qua  quomodo  interfc  cohxrcant,  &  cum  vcri' 
mediate pi-ofediafint, paulo  poft  patebit.  Ipfc  ,  W-i.  tate  conlcntiant, ego  quidem  non  video.  Nam  cura 
defodagyricisttitulo  de  Z,»Mfro>Prxccprorcs  Ic  kabuiC-  natus  fic  circa  annum  Cbcifti  1 494.  &  circaaunum 
fe  ncgar.Chirurgis  tamen  magnx,/it.i.m*ff.3.crf/?.  Chrifti  i  ^  liJ.  &aliquot  annis  fequentibus  , paulo 


Caput  IX.  75  5 

Natur2diuerra  inftrumcca  <lc(3ic,\Ugncs  no  attra-  tanquam  in  pacnajpura&  fola  habitare  ac  beata 
hic  ferrum  calido  ,  frigido  ,  humido  ,  hcco  ,auc  quiete  fcui;corpocura  vero  commixtione  quafi  c6- 
remperie  quocunque  modo  &  mifta,fcd  oc-  caminari  doccnr.Sejw»^  autem  appellant ,  quod  iis 

culca& nobiliore  qnalicace.Maceria&;  particula  ve.  generationum  &  ctaniplancariooum  proce0us  in 
neni  i  Scorpione  immifli,non  calefaciendo,  hume-  voiaerfomundo  abfoluatur^^c  quod  perenni  yicil- 
dando,(iccando,auc  his omnib.quocunque  modo  licudine decretis  digeiliique  temporibus frudtus  & 
miftisjfedpeculiari  vi  humores  ^orpocis  noftri  cor-  indiuiduafuz  Ipeciei  e  fontibus  Uiis  producant, 
rumpic,  randemque  hominem  iuguUt,quod  nulla  -^y?r4appcllant5quod  motuum  omnium  ordina-  Afir^  quii 
qualitas  Elementaris  feu  cum  aliis  quocunque  mo-  tas  legesjftacas  periodos  i  n  omnib.  natmalib.  adio- 


740  Formarum  origine. 

oum  aniraanim, emergere  folet.  quia  non  fitipfa  eflentia  anima  in  femine  .  fimin- 

'nptsuu-  Veriim  non  cum  qualibet  corporis  parte  animSe  queaaus  primi  refpcau  non  animatum  effe 

uliquidauullum  ad  hoo  aptum  eft:  fed  talislit  ma-  tut ;  fedfolum  de  potentia  fecunda,  qua  perficitur 

rumma  i.  ccria,in  qua  anima  auulfa  commode  dclitefccrc ,  S:  aftu  fecundo  ,ldaecipicndumcft,nimir-uni  tefpe 

ad  fuum  opus  fefe  accingere  poflic.  lur.gitur  enim  <3:u  operationum, quas  nondum  edere  poteft  ob  dc- 
animacorpori,iun'Aaqucrctinetur>intcrcedentibus  fertum  organorum.  Nam  in  femine  non  eft  rcinf 
flinhufdam  ditWicionibus  »auaB  fiibie£kum  aptum  apparatusille  organorum  ac  partium  diftinA,,, 


742-  Formarum  origine. 

quititur,in  mire  generati  diciraus.fed  falcem  cantu  ehim  negandum, non  lenem  inter  femen  Scnl 
materi$,quant'um  fufiicit  ad  animam  traducendam  vel  animal  ex  femine  generatum  cfle  dilFcrc  ' 

&  propagandam.  Reliqua  materia  inveero  ^fan-  Nam  femen  corpus  homogeneum  eft  (  qua” 
guinc  materno  communicatur.  enim  in  piatis  femina  plutes  partes  hibcinr-2,'!t!!' 

Cum  quinti  dicit:  Si  rmu  ejl  frimif  ium  eri-  ne  ramen  falcem  interna  illius  homogene» 

ginem  netut  &  genirationu  habtt ,  non  in  fe  mtgram  proprie  femen  eft,  quafi  theca  funt )  aptum  nat^”* 
maimarn  <<r  formam  gignit.  Aliud  tnim  eSl  principium  vt  per  illu  d  anima  traducatut  &  propagetur  :  A 

moiia  ad  formam,  aliud  cft  forma.  Nullam  connexio-  malis  vero  corpus  ex  pluribus  partibus  coftat'  q”'" 

nem  video.  Principium  motus  eft  mas  .duminfe  animapartim  exfemine,  partimex  attraao. fangm' 
habet  formam,  qu®  fui  multiplicatina  cft:  interim  ne  materno  in  animalibus  ,  in  plantis  vero  ex  ali' 
nihil  obftat,quin  aliquid  eiufdem  cum  femine  com-  mento  c  terra  atttaao  fabricatiqu®  patres  fingul* 
municare,&itafuam  Speciem  propagate  poflir.  vtpcculiaria  mifta,cum fuas  formas  habeanqatque 
Praterei  non  dicimus,quod  mas  in  fc  animam  ef-  alia  forma  fit  corticis,aliafolij  in  arbore  saliacordis 

ficiat,fed  quod  aliquid  fu®  eflenti®  communicer,  alia  cerebri  in  animali:  non  leue apparet  difetimen 

Sic  ut  nec  hoc  dicimus,  quod  animal  integrum  for-  inter  fem  en  &  plantam  vel  animal  petfeaum,fi  fcil 

raa  &  materia  in  mare  generetur.  vttiufque  corpus&corpotisvttiufquequatenusvt 

Ad-id  q  nod  fixfo  affert :  Cum  vnui  canu,vnta  por-  miftum  confideratut,forma  perpendatur.  Forma  ta. 
CHS  pluris  peffii procrearo  vno  fatu,  vnicoque  femine ,  in  men  fpecifica  vtrobique  eadem  eft. 
fi iiun multitudinern  materiati' forma  animalitmgefla-  OSiauo,c^oi.d\c\c,C<eluminaquiHocisetiamtjoeme. 


Caput  1 X. 


744  Formarum  origine. 

terminis  fosros  fuos  atfolout  &  edunt:&  qni  igno-  halitum  m  alignu;aromatu  in  odore  co 


Qucrcetjinu5,4tf  rerum  fig»Aturis  exter?ns  ,laporum 
diuerntaccm  a  lalibusjodocUm  eSulphurejcolorum 
ex  vtcifq,ue,ptaccipuc  camcn  i  Mercurio ,  qui  falcm 
rerum  omnium  volatilem  tibiadmiftura  habear,dc- 


7  5  i  Principiis  Chymicorum. 

nec  i  Phiiofophis  fcmpet  obferuari :  cum  ipfc  Ari-  Elementa  concurrere  non  negoificut  hoc  ipfa  ref 
ftDteleSifti.A/eMpb.iT.c. i.acquiuocum  efle  principii  lutio Chymicateftatut.Vcrumtamen  non  fimpl'  ^ 
Vocabulum  docear  ■,  randemque  coDdaiif.OtmihnS  ter  mitia  efle  dico ,  aut  ex  elementis  tantum  vari' 

principiis  clfe  commune  t  primum  ejfe  ,V}ide  aut  incipiait  iniftisconflataftaruo:  fedpcculiatesformashabc 
aut  fiat  3  aut  cognofeatur  aliquid.  Vnde  Sc  hic,vbi  &ruamcuiqacformam  aDco  Omnipotente  in  p '* 

quaeruntur  principiajC  quibus  fiant  res  naturaics,fi  ma  crcatione,vc  aliis  reru  naturalium  Ipceicbus^a" 
principii  vocabulum  vfurpetur  y  non  adeo  peccari  tam  cflc,exiftimo.  Atqnc  hic  etiam  Scaligeti  iflu/ 
putorcum  alias  etiam  Medici  ipfos  humores  corporis  Exerca ;  8  feSi.  lo.fctibenris ,  omnem  firmam  emufa  ' 
pti  ncipia  appellent.  perfiUe  mixtiyetiamfi  non  efianima,xt  in  adamante 

Initib  vero  ne  difputatio  haec  ftuftt  a  fufeipiatut,  turam  effe  quintam  ,  longe  aliam  a  quatuordememis ,\Z 
quaerendum,an  dentur  talia  principia  ,  qualia  de-  cum  habere.credo. 

fetibunc  Chymici»  &  quomodo  i  &  quarum  rerum  Ab  his  vero  vatie  miliis  ,  concurten|ibus  tamen 
E-  fint  principia  >Vbi  mox  Paracelfi,<»Z.«J^r.A/ed.ev-  etiam  elementis ,  vatia  rerum  naturalium  corpora 
rant.Sc  aliorum  quorundam  opinionem  ineptant  conftitui  putorabiifdem.tanquam  primis  Sepro- 
reiicimus.qui  illa  principia  non  foWraante  eleme-  priis  fubiedlis.varias  qualitates  dc  accidentia  imme- 
ta  conllituuut  j  led  &  coelum  ex  iis  componunt,  diate  fluere  exillimo ,  quae  aliis  rebus  naturalibus 
Nam  cum  rerum  generationi  Sc  refolutionlobno-  propter  hxc  infuntjqua:  hadlcnus  a  iblis  elementis 
xiarum  principia  inquirant,qua,quxfo  .ratione  in-  aut  elementorum  &  eorum  qualitatum  millione  ac 
uelligarunt.hxc.ttia  principia  in  cmln  efle>Deinde  temperatura  vatia  nonnulli  ftuftra  deducere  conati 
qua  rcfolutione  eadem  in  elementis  efle  deprehen-  funtteum  nullain  clementis  ad  qualitates  has  pro- 
deruntjNam  quod  de  Aqua  putrefadla  dicetur.quis  ducendas  fit  potentia :  vt  in  odoribus,  coloribus  & 
ncrcicAquam.quavtimut.non  putum  putum  Ele-  aliis  qiralitatibus  ab  ipfts  quoque  Peripateticis  do. 
mentum  efle.fcd  plurimaadmillacontinerc>Neqge  dliflimis  fatis  monllratum  ell.Imb  fi  quis  huc  refer- 
aliis  rationibus  id  probant.  Nifi  forfan  rationes  re  velit  &  Spiritum  illum  ac  corpus  .quod.  AriHo- 
illte.quas  Henningus  Scheunemanus.w  Hydrman-  teles  dadxoyr  efle  vd  «s-pwr  dixit.cum  eo  no 
tia  c.  I  i. affert .  id  alicui  perfuadeant.  Theologicae  pugnatum. 

primum.  Sicut  Deus  eji  vnm  &  trinur.Jic  omne,qmd  a  Neque  enim  credendum, quod  nonnulli  fibi  ima-  Mifmm 


754  Principiis  Chymicorum. 


yurfumfrigUmn  aliis  frcuUatAtu 


756  De  Principiis  Chymicorum. 

latius, quam  parcft,  extenditur.  Quomodo  Sol  ca-  illa.quam  oculis  infert  ille  vapor.fatis  docet  al'  d 

lef.ciar,  Goclenius  in  difjmfa.fhihfipkijmft.S.  hsc-  quid  praeter  aqua.refoluram  huic  Tapoti  inefle-qu^ 
ter, vni  Deo  hic  veritatem  exquifite  noram  ,8£tatio-  quale  fit,mox  dicetur ;  fatis  cft.fi  iam  parcat  pu 


760  '  De  principiis  Chymicorum.  ' 

tiUsiSc  is  quiann  incioeribus  remanet.fed  cum  ip-  nomina  fecundu  ipfonJmpridominm  Peripateticis 
fo  humore  cuoUt, ac  vel  collo  retortae»  vel  lateribus  imponere  licet,  cur  non  idem  Chyroicis  .  an* 


764  De  principiis  Chymicoriim. 


tum  (it  illa  vnios  tlementi  fotroa ,  an  vecb  ejt  plu^- 
ribusElcmentotom formis compoCta.  Id  qnodv- 
trumque  negamus ;  cdm  ali*  qualitates  &  efferus 
in  hifte  principiis  ,  quiira  qu*  funt  in  Elemento-, 
tum  poteftate.appareant ,  &qu*  ex  Elementis  de¬ 
duci  &  deriuar  i  non  pofllnt.  Hoc  enim  inauditum 
in  Atiftotelica  Philofophia  hadenus  ,  habere  Ele¬ 
menta  adhuc  alias  Qualiidtes  nobis  incognitas  & 
«f paTU!,  prstct  caliditatem.ftigiditatem .  humidita- 
tcm,ficcitatcm,gtauitatcm,lcuitatem.Etenira  li  h*c 
in  compollto  fele  prodere nr.cette  in  ipfis  Elemen¬ 
tis  magis  effedlibus  &  operatione  fefe  prodere 
debentiquod  hadtenus  non  fa£lum,4c  a  nemine  ill* 
occult*  Qualitates  animaduetf*  funt.  Neqili*c  de 
principiis  Chymicoru  doarina  vllo  modo  dofitina 
de  ortu  &  interitu  Ariftotelis  euertit,  fed  potius  ei 
lucem  affert.Neqienim  puto  Ariftotelis',  fed  potius 

quorundam  eius  interpretum  doifttinam  elTe ,  om¬ 
nem  ortum  Sc  interitum  rerum  naturalium  non  ali- 
unde.quam  aquatuor  Elementis,ttiamcoopetante 
ccelo,pendete.  Elementa  enim  cum  principiis  Cby- 
micis  non  hic  efficientis  rationem  habcnt,fed  mate¬ 
ri*. C*lum  agens  vniucrfale  eft,non  ad*quatum6c 
fpecificum.  Cuiufque  vero  rei  generatio  i  forma 
eiufdem  fpeciei,vt  proximo  &  primario  agente,  dc- 
pcndet,vt  diximus. 

Atque  ita  hadtenus  in  genere  monfttatum  eft, 
dari  pr*ter  Elementa  adhuc  principia  miftorum,  Sc 
in  refolutione  miftorum  non  fempet  vfque  ad  Ele¬ 
menta  pecueniti,nec  etiam  generationem  proxime 
fempet  ex  Elementis  fieri,fcd  efle  prstetea  quadam 
corporea ,  e  quibus  etiam  ,  tanquam  primis  fubie- ' 
£tis  qualitates  qu*dam  ,  qu*  ab  Elementis  deduci 
non polTuntjfluant.Qualia  corpora  iam  olim  Hip- 
pocrates.dc  cum  fecuti  multi  medici, imb  ipfe  Era- 
ftus,/o«/tWej;«rii,agnofcunt,quibus  Chymici  pecu¬ 
liaria  nomina  indiderunt.  Appellet  iam  fanc  quis  ea 
cura  Chymicis  principia,vei  alio  nomine  indigitet, 
perinde  eft.modo  de  re  conftet. 

In  fpecie  vero  numerum  eorum  6c  naturam  fin- 
cbymi-  gulorum  quod  actirict,tcs  non  fatis  plana  eft, &  dif- 
m  mmt-  hcultates  hic  non  leues  occurrunt.  Equidem  vulgb 
tria  c6ftituuntur,Sal,Solphur  &Mctcutius:fcd  qua¬ 
lis  cuiufque  natura  fit ,  non  fatis  explicatur,  &_alij 
aliter  hac  de  re  docet,vt  in  fpecie  poftea  videbimus. 
Ideoque  vel  ad  Paraeelfi.vel  Scuerini  ,vcl  Quetee- 
tani ,  vel  Beguini  opiniones  me  adftringi  non  pa- 
tiar,fed  fentetiam  mea  libeie  de  te  a  paucis  tradlata 
&  nondu  facis  explicata  proponam,&  hoc  agam  ,  vt 
potius  confenfum,quilm  dilfenfum  cum  Ariftoccli- 
cis  qusram,  &h*c  principia  Ariftotclicis  &  Gale- 
nicis  non  plane  contraria,  fed  fubordinataelTemo- 
fttem.  Cdm  enim  Deus  mundum  hunc  perfcijtum 
condidecit,&  in  rerum  naturalium  conftitutionc  i 
minus  compofuis  ad  magis  compofita  &  perfciftio- 
ra progrelTus fitjSc  in  rerum  natura  Elementa,  fa- 
^es,fulphura,&bicumina,terc*,lapidcs,mctalla,fun- 
gi  &  cubera,mufci,herb*,ftuticcs,atbotcs,  zoophy- 
ta,  vermes, infei£ta,pifces,aues,animalia  gradientia, 
&  tandem  homo  reperiatur  :  in  horum  differentiis, 
numctQ,5c  ordine  inter  fe  inquirendo  meritb  labo¬ 
ratur  ,  &  multi  dodti  viri  ,  inter  quos  fupra  etiam 
Mocenicum  mtmcraui,  diligentes  fuerunt.  In  qua 
re  tamen  multa  occurrunt  dubia  ,  vc  quid  ftatuen- 
endum  certb  fit.non  fempet  liqueat .  &'pt*ftet  in¬ 
terdum  de  quibufdam  dubitare,  quam  temerarie  ea 
affitmarc.Ideoquc  etiam  quemq;fuofenfu  abunda¬ 
re  permitto.In  republica  enim  libera, qualis  eft  lit- 
teraria.fententias  liberd  dicere  licet. 

Cum  autem  vulgo  tria  numetentur,Sal,Sulphut 
Si  Mcrcutius,quid  de  fingulis  fenricndum  putem. 

Et  primb  quidem  de  falc  rem  planam  clfeputo. 


Vt  fupra  iam  fatis  monfttatum,&  omnibus  cotnori. 
bus  naturalibus  illud  ineffc,&cile,qui  volet,deprei 
hendete  poteftivt  etiam  Plinius  ,  tik.  j  1 .  f/ja 
7.  yiem  Elementum  neceffarium  effe  dixerit: 
Non  lolumaduftionc  &  partium  tettenat  nm  pro 
ptet  igneam  exhalationem  in  qualitatem  fafcni 
mutatione  ,  generati ,  fed  etiam  fine  aduftione .  b 
rebus  feparari  pofl'e,paulb  anecdiaura  &  monftra- 
tum  :  ideoque  etiam  fecundum  Hip  poctatem  mil 
ftis,  fecundum  naturam  ineffe  falfam  .  Et  Plinius” 
loco  allegato ,  docet ,  falem  etiam  fpont  c  fape  nafei! 
Dequare  ,  lih.  Ittftit. part.  j./eS.j.  cap.  i  y.diaum' 
Non  eft  facete  falem  ,  cum  ex  vrina  animalium  fe- 
patata  faltem  aquofitate  educitur.Non  eft  facere  fa¬ 
lem,  cum  e  fimo  interuentuaquafecetnitur.Etvbi 

accedit  vftio,  non  eo  fine  adhibetur,  vc  peteamlal 
fiat ,  fed  vt  partes  fulphure*  &  ali*  fecctnantur,fo- 
lufque  fal  relinquatur.  Et  certe  pertinacem  effe 
oportet ,  &  i  Ghymia  planb  alienum,  qui  falem  in 
rebus  naturalibus  agnofeere  non  poteft.  Plantatum 
faltem  generationem  &  augmentum  quilibet  dili¬ 
genter  confideret ,  &  quid  ad  earum  facundita¬ 
tem  &  felicem'  prouentum’  &  augmentum  faciat, 
perpcndat,&inquirat,cur  in  agro  ftcrcorato  feli¬ 
cius  piant*  proueniant.  Cauffam  inuenief  effein- 
ptimis  vtinam  animalium,qm  maximam  partem  &. 
lis  continet  t  &  non  ignorate  poterit,nihilhic  arti¬ 
fici)  Chymici  concutrcrc,fed  totum  illud  opus  na¬ 
turale  effe. 

Salii aMemproprittatesipioi  attinet,  falprimbeft 
primum  fapidum  &  guftabile.  Et  omnia,  qu*  fapo-, 
rem  habent,  cum  propter  falem  habent.  Atque  ad 
id  probandum  multis  rationibus  opus  non  cftificua 
nec  ad  probandum  ignem  effe  calidum ,  fed  fenfus 
id  teftantur.  Vbicunque  enim  fapordeprehenditut, 
ibi  fal  eft  :  &  vbi  fal ,  ibi  fapot.  Etfi  ve  tb,  vt  fupra 
diblum ,  nonnulli  ex  Elementis  fapores  deducere 
conati  fint :  tamen  fruftra  hoc  tentaffe,  non  folum 
Chymicis,fcd  &  Peripatetici  s  &  Galenicis  dobliffi- 
mis  vifum  eft.  Qua  de  re  quin  locum  Scaligeri ,  ex 
i.fif.<icpW;i,qucm fupra dp.S.allegaui ,  hic  tepe- 
tam,fiicere  non  poffum.Ita  autem  illeiPrrwa  qualita- 

metfi  nobis  aliter  videtur.  Nam  Ji fapor  a  calore  fit ;  ergo 
calidum  elementum  primo  &  perfefapidumexifiet.^id 
^uod  multa  mifta  calida  infipida.Quod  fi  ^uii  dicat ,  ex 
^uatuor  qualitaitum  temperatione  confici  fiaporemvefipoO- 
deatjon  in  elemento  cjttopiam  t^ua  elementum  efit  fapor 
infit.  Non  fime  inefi. Ceterum  quemadmodum  neque  vita 
prodit  ah  elementis  t  neque fienfius tneque  intelUBio  ,ne~ 
que  erem  entum  ,  neque  motus  voluntarius ,  fed  a  formis 
aliis ,  quam  elementaribus :  ita  fapor  quoque.  Hic  tamen 
notandum ,  hoc  principium  nomen  accepiffe',  1  fale 
cfculento,vc  omnibus  notiffimum  ,  &  ita  nomen 
fpeciei  generi  tributum  ;  Verum  non  folilmfalcf- 
culentus  fal  eft ,  fed  &  qui  eft  in  finapi  ,  cochlea¬ 
ria  ,  raphano ,  allio,  aceto  ,  bile,  alumine;  vittio- 
lo  &  firailibus  fapidis.  Nec  hoc  pretereundum  ,0- 
lea  deftillata  multa  quidem  fapida  effe ,  vt  fuccini, 
cinamomi,carui  &  plurima  alia :  vetdm  id  non  acr 
'  ciditob  fulpluir,  fed  ob  falem  violatilem  ,  quenv 
commixtum  habcnt,qui  etiam  leuilfimo  calore  elc- 
uatur.  Et  quia  guftus  &  tablus  cognati  fenfus 
funt ,  Sc  cognata  obieifta  habent, ita  vt  nonnulU 
hos  duos  fenfus  pro  eodem  habuerint  :  etiam  fali 
metitbadfcribitur  acrimonia, &  qu*  taftom  vel¬ 
licant,  id  falis  beneficio  pr*ftant  Hinc  vis  «iam 
oculos  mordicandi  in  futuo ,  raphano  ,  nafturtio, 
c*pis,allio,&  fimilibus  il  fale  volatili.  Secundb  fa¬ 
lis  proprium  eft,in  huraido  liqnefcere  &  in  fi^uo 
coagularisquod  tert*  nullo  modo  competit.  Etfi  c- 
nira,vt  etiam  fupra  diftum  ,  terra  in  aqua  . 

tut:  tamen  nunquam liquefcitin ea ,  vc  fali  mmtb 


766  De  Principiis  Chymicorum. 

txperimehtaeiufmocli  adducunt  Chymici,  nil  coni  Vtergbd*  his  diftinaeag3mns,&  noftiam  fc»' 
tra  Philofophorum  leges  peccant.  Docet  enitn  An-  tentiatn  ptofcramus.non  hic  qusftio  eft  de' iis  qn, 
ftoteles,  i.pe/?er.  ^«dyt  cay.  1 5 .  quod  difcimus  non.  foia  ficcitate  coagulantur  &  dura  fiunt.abfumta  hu 
folim  demonfttationc/ed  &  induaione,8c  quod  ob  niiditate ,  qua  antea  diffluebant  aut  emolliebantur' 
fenfum  deficientem  feientiam  quoque  deficcte  ne-  autqu®  fua  natura  concreta  fuerant ,  calore  veri 
ccireeft.Etenimetfidom  concretionis  corporis  ali-  fluida  reddita  ,qu*  turfum  frigote  accedente  con- 
cuius  naturalis  caulTam  quseto.eain  per  demonftta-  trefcunt-.fifd  cum  multa  etiam  in  humido  coagulal 


^Mrimr^witi*  cmfmdere,Kc in fiiU^,&  fij 
UfhHrt,%,& fislemu»  ^fklm  & fnlphurt, 


774  Generatione  &:  miftione. 

ragdum ;  ex  radicibus  Martis  ,BeryUutn.Vcrum  qui  tumque  Philofophorum  admonitiones,  nihil  pretet 
plura  hac  de  re  cognofcete  cupit.lcgat  Petrum  Seuc-  elementa  fapiunt,&,vt  recentiores  quidam  fcribum 
rinum;e  cuius fententia  h*c  recitauimus.  Cutera  .prater  humimrriomnlatikxia animam  ^coroa  * 


De  Generatione  &  Midione. 

quam  ibi  proponit  Galenus,  i  Galeni  partibus  Res  ^utem  in  corpufcula  minima  &  aromos  reda. 

Democritum  libenter  ftemus  ttamen  atomos  £bt,pro  vario  concretionis  modo  Jvariam  exrr 
itet  iciicerenoa  ^poKillib A. de  EUmeP7tis  oap>  fpccicminduunliCtfi  forma  interna  non  differa^ 


Caput  XIII.  7^S 

ram  &  gladios.in  valida  difpofitione  Martis  «  fe-  ImtintiaiaUy^ulliuivKrttrlcis  Jifitraaiitiir  ■,  muim  ho- 
ptcm  metallis  fub  fais  fidcribus  afliiratis  &  pr^pata-  mirmm^aram  inUmnam  .  vrfmmt  &  alitt ;  fic  ludtrt 
tis,opereipfofabrili,intentione  ,  rccbis&  halitu,  fcffiit/trii^hunis  d' «n/. 
omnibus  mattialitctfehabentibas,ad  vim  hoftilem  ,  umvuei  imiUigtrtivcuMHU  aiem  djfcca^ti  baculum  in 
auertendam.hoftefque  in  fugam  vettcndos  pollice-  fcrpcmem  mulare  ,  d  alia  mulla  incrediiUia  ptrpe- 
tur.in  libto,cui  titulum  fecit,  Achillei  airine\&  redi-  trare. 

»iK»<.Idem  laropadem  vitae  &  mortis ptomittit ,  in  Vetumenimverb.fihaecdiligentetpetpendanturi  .  .  ' 
qua,tanquam  in  fatali  lumine  omnis  hominisfot-  omnia  fere  impia  &  blafphema  funt.  Quinquam 
tuna,afFeaos,morbi ,  &  tandem  ipfamots  obfctuati  enim  ptoteftetur  Paracellus.fe  non  illam  infamem, 


784  De  fundamentis  Medicinae. 

Spiritus  fanfti  ab  Apoftolo  i  .Carimh.  ii.v . j.recen-  oculis  videmus, v c  omnia  vegetabilia  &  metalla  ■  1 
fetutjtjuam  non  quilibet  Cbi  polliceri  poteft.Et  in-  maginationem  poteftatem  habere  gignendi  Sc  mol 
ter  Magos  tecenict  tales  Paracelfus.quos  (idem  illa,  ducendi  cotpota  yifibilia  j  &  quafciinque  operatio 
miraculofam  non  habuifTe  certum  eft,vt  Techellum  nes  mirabiles  ptatfcntem.abientcm  fupra  humanum 


Caput  XIV,  789 

tixi$ideTheriac.a4l  FiJo/;emi  Anicenn.fetjiiMh.  I.  do{t,  dc  afficitur.  Atque  hinc -Scidere  poteft  abortus. 
ti.c.i4.Atilueexfl;ateius  rei  hiftoriz  infinit!c,qoa-  facultate vterl  expultrice  ex  illa  humorum  pertur- 
rum  paucas  recenferc  libet.Fadtum  Patriarcha  laco-  barione  irritata,  in  varios  morbos  inciderc,tandem- 


Caput  XV.  79  3 

ti  &  vulnc-  Sed  cerpondebunt  procul  dubio  bic  qoidam,re  n  ^ 
ancis, indi<  ignorare,&fcnCbns id -  - ' - '  '  ^ 


794  Medicina  Phyfiologica. 

nobis  familiare .  quod  in  corporis  nutritionem  ce-  tionumque  radices, Aftronomiiqae  leges. 


79 8  De  Pathologia. 

homo  pcccaueritjBc  pcCCando  morbos  &  moitcm  fi-  eicotarum.  foUnorum  prodita  finr.Tta  aquilone 
hi  attraxerit.  Ita  enim  fcribit  Varam,  traEt,  i,cap.i.  excitare  tuffim  ,  quia fiigidus&ficcus/cd  quia 
Cerpus  mhis fineveneno  datwn  ejii&  in  eo  nullum  efi  ve-  pora  aquilonis  proprietatibus  berbcrifacis ,  aectofi 


Caput  XVI,  799 

aqaam  accipiuntnta  nec  per  bilem  jvcl  pituitam  yel  dH'n\Ca^.Uumy4n  frij^idam»in  h'imid4^7i ,  an  ficcumiCer- 
mclancholiani.  Sunt,vcdi;ti,raiftah*c  fui  generis,  ti(ftmum&  euidentiffimm-n  raedicumintHmefl  yfrthUter, 


De  Pathologia. 

cum  dum  dico,hun\orum  appellationes  non 

pfc  Hippocrates:  ccnlco.Licet  enim  excedere  poffit  in  aliq 


8o6  DePathologia.  " 

caloriSjinajimos  dolores  patit.  Quis  enim  ignorat  lera  refol  otmu.falcm  reuetberatum. 

«jaatos  dolores  eftio  inferar>Ar  certe  ignis  dolores  Vbi  principio  merito  hocin  eo  defiderarar 

non  excitat  perfpiritus  (illis, fed  caliditate  nimia.  vitra  iftum  numeru, nec  citra  illum  ,  in  rebus  o  P' 
liilmhia  C^od  poftea Galenum reprehendit.quod  contra  quam  teperiri  neget,  vt  caul&s hora  ptincipiomm 


De  Pathologia 


hxc  elTct  fudoiis  eene-  nofis  &  e> 


8 1 4  Parte  MedicinsE  Semiotica. 

Cxtera,  qui  de  certo  vrin®  ponaete  i  foritacis  &  fione  figna  ramit.Sympfotnata  enim  vehcincnti® 
vafis  magnitudiiie.ptoportione ,  vapotibulq;  ad  hoc  ma  teftarj  dicit,morborum  mineras  in  partibus  d 
▼el  illud  latus  afcendentibus  &  fimihbus  ,  gui  in  litcfcere ,  quarum  elementa  &  principia  validilT 
deftillandavrina  obfetuarciubent.&  hincdeledeaf-  finr.nifi  aftrorura  potentes  impeefliones  fcqu 
fcaa,afFeifta  ipfo,  morbi  euentu  &  aliis  pronunciar,  ve  in  venenis.Diututnitate  autem,  tecidiumutn 
ineptia:  funt.  Quid  enim  fornacis  altitudo  ad  longi  quentia  .  &  cuidentiura  cauflatum  animaduerfi 
tudinem  hominis  &  vtinE  conftitutionemsCutva-  hicdiftingui. 


Cap.XVIIl 


C  A  P  V  T  JcVIIi. 


•dicamenth  ^  Methedo  medendi 


t.Di«tam  enim  non  magnifecifi< 
I  curationem  non  adeb  nccciTariam  < 


libusconferuantuL' j  contraria 
Ipfique  Chyraici  has  duas  ge: 
rciiccrc  non  poflunc:idcoque  f 


82  2.  De  Medicam. &:Meth.med. 

ciis,&  frequenter  fatis,  quas  appellant.  Signaturis.  Mcrcutium  ptacclTeiis  ftatuunt.qure  prardita  fu 
Ciim  cnitn  maxima  in  plantis  ,  in  coloribus ,  figura  colote  vario ,  nafcuntut  &  gaudent  locis  arenof"* 
&  fimilfbus  appareat  diucifitas:  hanc  non  frullra  filiquas  gerunt,odore  funt  lubtili.  Pleraque  linu*^ 
elfe  faSam  aucfottuitb  accidifle  dicunt,  fed  in  cer-  &  pulmones  .rcfpiciunt ,  fpiritus  animales  confo  * 
tumaliquem  finem  produdlam  elTe  ftatuunc.  Crea-  tant,flatas  difcuriunl,  obdiurliones  apetiu„,  r 
torein  niroitura  eo  ipfo,ceu  in  fpeculo  quodam,  ob  ius  genetis  funt  patietatia  fyluefttis  ,  chamarmilu 

oculos  nobis  pofuille  natuiam  &  vim  plantatum,  aquilegia,faba:Hore  vario,  bellides,  trifolia  00"™’ 
&  cui  quaeuis  approptiata  &  accommodata  fic.  iunipetus,cotylus,iuglans,fambucils. 
Hincftatuunc, plantas, quseteprxfentantvelani-  Lunx  dominio  fubiiciunt  plantas  ,qus  haberi 
malia  vel  animalium  pattes,  vel  alio  modo  fimilitu-  folia  moUia,cta{la,rucculenta  ,  faporem  aqueuin  vel 
dinem  habent  cum  aliqua  parte ,  valete  vel  ad  partes  fuhdulcem ,  locis  gaudent  palulbibus  &  aquaticis 
lobotandas.cum  quibus  cognationem  habent ,  vel  cito  adolefcunt.  In  hanc  clalTem  referunt  cuciirbi* 


Si6  De  Medicam.&  meth.med. 

vpWm'qaoqae  alia  i  feinucnta.vel  quacunque  illi  «ita  praftate  fctibit.  Neque  eo  modo  fe  nomen 
«d  manum  aut  in  mentem  venerint, vfurpare  poflci  Deiptophanatc,  autin  vanum  vfurpire  putat :  cnm 
tamen  nondum  eius  tci  fpecimini  edita  funt ,  fed  iftis  vtatut  in  hominis  commodum,  morbdfquc  ab 

certis  quibufdam  carminibus  verbifque  vis  ea  ab  incantatione  ortos  ,  K  nullo  alio  medicaraentocu- 

aiitoribus  tribuitur ;  aut  fi  quibuflibet  idem  poteft  rabiles  hifce  mediis  curet. 


S  28  De  Medicamenti:  methodo  medendi. 


«ritus  femel  ptopontas.Et  quis  eorum  ,  gui  omne  pis  h^matites  &  bubo  esficcatus,  manibus  tam  A- 
fupcrftitioncm  &  idololatriam  in  talibusligillis  ab-  detenti, donec  incalcfcat,hiEmotrhagias  fiftunt  r 

elfe  dcfendunt.nobis  explicate  poteft,quid  illi  miri  cias  ab  orto, de  mmatiitu  IxdicisM.  1  -  cup. 

chataacres,  &,vtApuleius  nominat  .ignorabiliter  lapidi  Alequectein  India  Orientali  eam  virnjn?^ 
litetati,&  ignota  verba  ,  qu*  apparent  in  Cgillis  i  vtvcl  dcco«ore  fufpcnfns  finguiiiem  ex  qua”'  ' 
Paracel.iw  archiioxi  MAgica  &  «/jfo.propofitis  figni-  que  parte  sfflnentem  fiftat.Tincam  pifcem  adinn.'"'" 


t|l4 


8^2  De  Medicamment.&:  methodo  medendi 


S’  3  8  De  Medicament.St  methodo  medendi. 

rta  materia ,  ‘qtiibus  ojjeratio  iWpc^ditur .  artificiosi  na  ptofcaa,&  ab  ipfis  glotibsi  cotrimendata'  fh  ' 
fcpatatafic:cortuptioni  minime  obnoxia,  &ptopte-  in  vfum  trahantur.  Intcreft  enim  multum  in  Ch” 
rea  corpori  a  corruptione  vindicando  conuenien-  .  micis  medicamcntis.quis  ea  prteparaiit,  &  -  e' 

tia,&aircruari  apta.  Cum  contra  Galenica  medica-  vtatur.Actalia.ex  .mtimonio,  mcrcutio&fiT!q  J'* 
menta  non  taro  cum  maligna  &  venenata  materia  pratparata  medicamenta  purgantia,  non  nifi  i„'  “  r’ 

coniunftafint,  eademque  non  nifi  maximo  labore  mflione  vitorum dodlorum,experientia &  pt  !»  ■" 
k  calore  noftto  fepatari,&  in  atitum  deduci  queant,  clatocumi  manete  debent.  luniotes  verbfnatn  &  h”* 
facile  (int  cortuptibilia,&  praeterea  corpus  humanu  monendum,cum  nonnulli  ex  talium  medicame 
a  corruptione  vindicare  non  poflintrfint  ingtata&  rumvrufamam  fatis  temere  captent )  ineotum^r 
naufeabunda  ,&  qutc  aegro  non  minus  molefti*,  parciores  fint.potiufque  iis  vtantur  ,  ii  quibus  n  * 
quam  ipfe  morbus  pariant.  ,  ®on  redii  fiat ,  periculum'!^ 

Verum  enim  verO  non  redii  hic  diflidium  quxti-  minet.Quamuis  enim  redii  prseparata  fint  talia  nnr 
turcainte.in  qua  non  ita  difficulter  concordia  Cf  gantia,tatr.enmalignam  illam  &  homini  aduetfaL 
pax  initi  pofTctrli  abfque  pr*indicio  omnia  penfite-  qualitatem  non  plani  deponunt,&  fa;pe,  fmon  fta™ 
mus.Nam  primo  fola  antiquitas  vulgarium  medica-  lim.tempotisprogteiru  caroci),cam  exleruntiSc clam 
mentorum  Chymicis  nihil  detrahit,neque  Chymica  calidum  innatum  depraedantur, ac  vita;  nollr*  infi 
oblnouitatcm  Galenicis  poftponenda.Stultum  enim  dias  fttuunt.  Habenturque  paflira  exempla  eorum' 
eft,inuentisfrugibus,glandibusvcfci.Etquis  hodie  qui  hifce  purgantibus  familiatitervfi  vel  mortern 
libris  typis  exictiptis  non  vtitur,  quibus  antiqui  fibiacceletatunt,velcachcdlicam  corporis  difpofi, 
catuerunt.&tamen  dodli  fuerunt.Et  ij  ipfi,qui  Chy-  tionem  contraxerunt. Auetfanda  ergo  meriti  coruiii 
micorum  medicamenta  ob  nouitatem  contemnunt,  audacia  &  tcmcritas,qui  omnia,  qua:,(quod  ficti  fo_ 
rhabarbaro,mcchoacanna,caffia,ligno  Guaiaco,  faf-  lcc)in  operationibus  Chymicis,forCuic6  f^pc  ficaliud 
fafras ,  farfaparilla  ,  lapide  Bczoar,  &plutimis  aliis  quaetentibus,offcruntur,egris  ftatim  propinant,  & 
medicamentis  vtuntut ,  qdse  Hippocrati  &  Galeno  fi  non  per  mortes,  tamen  per  aegrorum  pericula” ex- 
fuere  incogbita.  Ecqui  ante  Hippocratem  &  Gale-  perimenta  agunt,ncceirariamque  Galeni  admonitio' 
num  vixetunt,etiam  bene  vixeruntmon  tamen  ideo  nem  ncgligunt,dum  t.fcribiti  iawtpweia. 

hodie  feripta  Hippocratis  &  Galeni  abolenda  funt.  mma  ea  tentare,ijue.  lien  fiat  experientia  cemprehataM-. 
Quot  hodie  vtiliffima:  Medicorum  dodliflimotum  ricidemn  pacm\cumtemerarit  experientia  finis  fit, mm 
obfetuationes  cxftantiquot  item  optimae  compofi-  animalis  interneci>iCoD[cDtmnt(iae  in  eo  omnes  Me. 
tiones  medicamentorum, qute  tempore  Hippocratis  dici  prudentiores,mcdicamctum  id  qiiod  plutes  ex- 
&  Galeni  erant  ignota:,quibus  hodie  medicina  plu-  petti  funt, illi  elTe  praeferendum ,  quod  experientia 
timum  illullratur  ?  Sunt  nimirum  fua  rebus  initia,  nondum  fatis  comprobatum  cft.  Vbi  enim  de  falute 
progrclTus  &  perfedliotnihilque  fimu'1  inuentum  &  corporis  humani  agitur,n6n  vnlcuique  fides  haben- 
pcrfedlum.Ac  propterea  nofttum  cft,labotare,vt  non  da,fcd  ea  medicamentavfurpanda,qu5  temporis  exa- 


840  De  Medicament.& methodo  medendi. 

lum  fal  abfinthij &al!otnra-  Diluta  cnitaanteav  catur  ac  venditur, •j-  pcut  ^iud per JUlt  animtm.Vej. 

partium  miftotumdiuetfasfepe  vites  cffc.quipoft  rum  hac  de  re  prolixius  agit  lacob.  Zuingcr. 
refolutioneni  tcroan,ent.Pra:tttea  i  forrtia  qualica-  xam-primip.  Chymic.  c^ip.ii.vbi  pluribus  prow' 
tes  quaedarh  producuntutjqux  ,  etiam  forma  totius  Chymica  refolutione  &  praeparatione  vites  medi* 
non  aropliusptJcfente.nihilominusremanent.Etan  camenra  non  amittere. 

tales  non  differant  inter  fe  ,  fapot  8?  efredtus  fecile  Et  vt  tandem  hanc  concludamus  quaiftionem  vl 
produnt.ltaque  curo  talia  cotpora artificiose  tefol-  timo  loto  monendum,  folum  pharmacopoeiam  non 
uit  Chymicus ,  &  corpus  diiEmilate  in  fimilares  fufficeVe  ,  yt  quis  Medicus  audiat.ldeoque  cuilibet 
partes  difibluit.tantumabett,  vt  vices  medicamenti  danda  opera.fiue  Galenicis  Cue  Chymicismedicat.*'"*- 
perdat  &  deftruatjVt  potius  eas  in  proprio  fubiefto,  mentis  vti  vclit,ne  empiricorum  mote  ciirct,  fed 
ab  omnibus  heterogeneis  admittis  feparatas .  exhi-  methodi  &  indicationum  dudtum  perpetuo  (cqua^ 
fmixtraSa  beat.Nec  ,  vtquidam  recentiores  feribunt,  omries  tur.  Alias  fiuevulgatafiue  Chymica  mcdicamen- 
tJ.  frparat»  modi  folutionum  Chymicotum  ita  comparati  funt,  ta  fiietint.fi  abfque  methodo  yfurpentur,  magis  no- 
potius  ttanfmutent  tem,quam  depucenc;nec  ea,  cebunt ,  quam  proderunt  ;  &  quo  pratttantiota  & 
mtpe  m-  Chymicas  operationes  fiifnt.non  funt  idem  efficaciota  fuerint,  c6  magis  nocere  poterunt.  Orn¬ 

eum  1'pecie  prseexittente  ,  fed  aliquid  inde  fadtum  ,  nino  enim  rei  optimte  pellimus  eft  abufus.  Noui 

per  naturte  potenciaiu.  Nam  non  femper  ignis  duos  infantes  oleo  dcftillato  fuccini  .aliis  fi  reae 


842-  De  Medicament.&;  methodo  medendi. 

Rcftat  ergo  falte  cotitrouerfia  de  caufis, quomodo  ia, quantum  fas  .conciliari  poffic.  Et  ptim6  plnjn- 
fciRcct  medicamenta  fefe  rdpe<au  caulTarum  habe-  Galenici  non  negant ,  purgantia  familiaritate  U  h' 
re  debeant :  an  iis  fimilia  ,  an  verb  contrariaelTe  ftanti*  humores  vitiolos  trahere.  Td  rameu  nihil' j' 
debeant.  Vbi  etiam  concordiam  iniri  pplTe, non  pia-  axiomati  illius .  conttariotumcontratiaeire  rem' 
ne  diffido.  Nam  fi  lic  regula  ifta ;  Contraria  contra-  dia,vnioerralitate  tollit.Nam  licet  rtfpedla  cauflk  a" 


S44  De  ConftitutioneChymisE. 

fenfu  dicere  potat.Potaijinqnamidam  cnitn ,  quod  ftitutionc  faltem  agemus,vt  medico  inferuit^  jj 
vclis,non  poffisjvelis.quod  poiEs.  Vtpluraver6>  vtilia  medicamenta  exhibet.  In  ipfis  camen^onM™ 
qua:  volui.non  potuerim,  temporis  penuria  &otiu,  tionibus  etiam  quatdam  proponentur,  qu*poftj' 
aliis  neceffatiis  impendendum,  non  petraifit.  Nunc  riori  fini  fimul  infeiuiie  poflunt.  1'id.jHprt  up  , 
ad  fpeciera  detendendum  eflet :  &  memini  me  in  Vt  autem  finem  fuum  aflcqnatur  Chymicus^me 

ptimaeditionealiquidinhocgenerepromifilTe.Ve-  diis  quibufdam  opus  habet.  Media  aurem  hac  funt 


Caput  XIX.  849 

fuiffc.Si  vctb  paratur  pracdpicatfonc  per  oieam  tat-  permixta ,  ▼ode  etiam  iterum  coagulari  poflunc ,  ve 
— i,vt  fal  aceti  omnis  fepatetur,  rclinquicur  puluis  in  fpiricu  vitrioli  videre  cft.  Ecenira  jalia  ,  vt  fupra 


850  De  Conftimtione  ChymicE. 

iiriadiaa.qiiorum  exempla  habenrar  lib.^.  hfiit.  efficacior  expetatur, 'in  balneo  faltcm  dimidia 
iKtum  euocati  poteft;aqua  in  cucurbita  remane’ 

coropolims  fcu  diaphot.in  peracutis  ,  eodem Ixopug.  Quod  &  ad  fpiritus  ab  aqua  fepatandos  neceflar' 
j  J 1S5  oleum  coropofimm  e  galbano  &  gummi  hede-  eft.  Verum  vbi  fpiritus  parare  animus  eft,  fermen 


858  De  Conftitutione  Chy  mice. 


TcticD,  vt  &  antimonio.ij  fcpc  morbi  curantur ,  qui 
aliis  fruftri  tcntati  fuerunt  remediis ,  ideo  accidit, 
quk  talia  medicamenta  penitius  Ic  in  ipfas  corpo¬ 
ris  patres  infinoant.eifque  penetrant ,  &  humores, 
quos  ipfa  partium  fubft3ntiaimbibit,quique  dome- 
fticiquafifadlifunt.fimdunt.  Sicut  &e«ra  videmus 
in  vlceribus  prauis  profudius  penetrare,  8c  corrupta 
tollere.qusc  mitiora  tollere  non  potuerunt. 

Tertio  quod  dicit,  fi  argentum  viuum  effet  rene- 
num,cciam  mecaUa,vt  ferrum  ,  quE  ea  eo  confiant, 
aeque  noxia  eficnr,quod  tamen  non  accidit,  cum  ex 
chalybe  multa  vtilia  medicamenta  ptaparentur.V e- 
tim  fit  fane  ,  concedamus,de  quo  iam  non  difputo,  ' 
calem  mercurium  efle  in  chalybertamen  aliorum  ad. 
inifiione  temperatur.  Ac  fi  ferrum  refoluatur  &  fefe 
mercurius  exierat,  aeque  nocere  potefi ,  vt  modo  de 
mercurio  plumbi  diffum. 

Ideoque  quod  de  antimonio  didtum ,  omnino 
etiam  de  mercurio  verum  efi  ,  eos  frufira  laborare, 
qui  mercurium  purgantem  pt*pararc  volunt  ,  & 
vim  illi  vomitoriam  demere  ;  imo  nonnullos  fine 
tatione  gloriati,  fe  mercurium  ita  ptsparare  pofle, 
vt  dupla  aut  tripla  dofi,&  inftar  facchati  fine  uoxa 
vfutpari  poffit.Nihil  enim  aliud  agunt,  qnamyt  vi¬ 
res  ilks ,  quas  tamen  expetunt ,  prEpatatione  fua 
faltem  fopiant  &  abfeondant  ;  cum  tamen  latius 
fuiirec,in  dofi  parua  conueniente  modo  &  cum  cor¬ 
rigentibus  conuenientibus  talia  exhibere ,  quam 
dofin  frufird  augere. 

Cum  iam  ad  reliqua  metalla  accedendum  fit, 

■  ptEtertiiicti  non  potefi-qusfiio,  etfi  ad  vfum  medi¬ 
cum  inutilis ,  an  r/ietalU  reliqua  ia  merettrium 
vimm  &  currentem  redigi  poflint.  VbiquEvtram- 
que  partem  ex  Phyficis  &  Metaphyficis  difputari 
poifintjimbdifpu^entur ,  non  ignoro  :  neque  eti^m 
iam  difputo,ah  mercurius  ille  viuus  fit  proxima  me¬ 
tallorum  materia.  Hoc  vero  quEritur  ,  an  metalla 
talis  corporis  formam ,  qualis  efi  mercurius  vulga- 
tis,curteDtem  fcilicf t  &  mobilem  aflumeic  poflint. 
Vbi  fine  cuiufque,obtrcaatione  refpondeo  ,  cum 
Arifiotele  &  I.C.  Scaligero.Vbi  de  re  confiet ,  non 
difputandum  efle  rationibus  contra  experientiam, 
fed  rei  rationes  potius  quErendas  efle  :  dc  cum  Ga- 
Icno,iS  d»  .Longe  piEfiantius  efle  ea.quE 

fiunt,  quomodo  fiant  quErere  ,  quimquod  fiant, 
negare.  Pofleverb  metalla  talem  raercutij  currentis 
formam  fufcipcre,tot  dodorunr  virorum  ,  qui  ocu¬ 
lati  huius  rei  teftes  funt.fcriptirproditum,  procef- 
fibufque  monfiratum,  Sc  qui  volet,id  experiri  pote¬ 
rit.  Etquamuis  aquEqusdam  refulcitauE  didfE 
etiam  ex  mercurio  confient  i  tamen  ptocelfus  illi 
ideo  Sophiftici  non  funt.  Modo  enim  multo  plus 
roercurij  ex  metallo  aliquo  exhibeant,  quam  in  ipfis 
efi  metcnrij,fatis  efi :  quod  Sede  aliis  modis  dicen- 
.dum.  in  quibus  meteurius  Ceu  viuus  fcu  fublimatus 
adhibetur, Multo  plus  tamen  dixi  mercurij.  Nam  fi 
parum  pondere  augeatur  ,  aliquid  metalli  mercurio 
petmifceti  potuit  ,quod  tamen  h  fua  natura  immu¬ 
tatum  non  efi.  Sunetampn  &  alij  modi,  quibus  fine 
omni  mercurij  fcu  viui  fiiu  fublimati  additione  me¬ 
talla  in  mercurium  viuum  redigi  poffunt.  An  vetb 
mercurius  ifie  in  corporis  prifiini  naturam  reduci 
poffit,iam  alia  quEfiio  efi.  Nequeque  enim  de  hoc 
quEritur,  An  metalla  tfim  fuaro  naturam  plan^ 
amittant,fed  de  eo, an  calem  fptraaro,qualis  efi  mer¬ 
curij  vulgaris  ,  fufeipere  poflint-  Etfi  enim  prius 
illud  negetui:(dequo  iam  non  difputo  )  tamen  hoc 
proptetea  negandum  non  eft.Et  fi  mercurius  vulga¬ 
ris  tot  formas  externas  recipere,  &  vt  metallum 
etiam ,  vt  fupra  di<fium,coagulaci  potefi,  cur  impof- 
fibile  fit ,  ex  metallo  viuificati  pofle  .>  Qua  de  cauf- 
fa  etiam  confideratione  dignum  efi ,  an  mercurius 
vulgaris  omnis  eiufdcm  f  lane  oatutE  fit ,  an  vero 


dic  cum  hoc  metallo,  alius  cum  alio  maiotemc 
gnationem  habeat. 

Sed  ad  ipfas  metallorum  ,quE  vfus  etiam  medici 
fuoc  >  prscparaciones  accedamus.  Sunt  metalla  alia 
fixa, alia 'non  fixa  ;  &  fixum  quidem  vete  Ynuraeft 
aurrun,cui  vni,  quamuisdiuin  ignefuforio  fety^  '  ^ 

tut, nihil  deperit :  teliqua omnia  ab  igne  aliqqia 

tiuntur.  Quia  tamen  argentum  reliquis  fixus  cft 

auro  etiam  vt  fixum  accenfetur.  A  reliquis  veto  non 
fixis,vt plumbo  ,  fianno,  ferro, cupro  ,  etfialiquia 
fccerni  poflit,  magnE  tamen  id  opetE  efi ,  vt.feot- 
fim  excipiatur :  quE  vero  vulgo  venditantur ,  maei- 
ficciafunt,vt  appellant}  fcu  informa  liquida,  feu  m 
ficca.De  metallorum  autem  calcinatione  per  ignem 
&menfituum  didlum  in  Infiit.  W.j.  furt.i.  jeH.i 

E  f lumbo  fit  vulgo  S-tccharum  Saturni  diftum,  E 
cuius deferiptio  ihid.wp  I5.pv^.i7}0. habetur.  Sac- 
charum  hoc.fi  retotts  .indatur ,  &  dcftillatio  infti- 
tuacur ,  liquor  inde  elicitur  ,.qui  vulo  altum  Saturni 
appellatur.  De  quo  liquore  magna  inter  recentio- 
resconcrouetfiaeft.  Aliqui  enim  ei //xVirom  quen-  k 
dam  mercutialem  &^Ethcrcum  ,  &  quidem  ex  ipfo  \ 
plumbo  ineire,&  inde  lento  igne  feparari  pofle  do-  f 
cent.Alij  vetb  liquorem  ilium  efle  fpiticum  aceti  di-  ^ 

cunt.in  quo  plumbum  folntumfuit,hoc  modo  alt». 

ratum  &  ardentem  iterum  fadtum.  Vbi  equidem 
malo  ejudm  aliquid  temere  aflerere.  Si  ta¬ 

men  aliquid  dicendum  efi  ,  nonabfuidum videtur, 
fpiritum  aceti  acidumpofiliminio  redire,  atque  ite¬ 
rum  ardentem  fieri  pofle.  Cum  enim  fpiritus  aceti 
cx  fpiritu  viui  digeftione  fiat,vtde  feoebuto  cap.j. 
min.ii.  didlum  , cur  non  iterum  fpiritus  vini  fieri 

B  flaena  fiunt  crySialti  &  oleum  fcu  liquor  ,  vein  E  fmm.  ^ 
Infiit.W.5.pur/.}./cS.i.Mp,tj.pa^.i4;o.di6furo. 

C-Etetum  c  chalybi  in  vfum  parantur  medicamen-  E 
ta  dum  vel  aliquid  ,  partes  fcilicet  volatiles  &  fui,  ..  j 

phureE.tollitur.quod  commodifllme  fit  igne  reuer-  t 
berij.vcl  faltem  is  foluicur.Priore  modo  ^calcina-  • 

tut,etfi  &  aljo  modo  id  fieri  poflfit ,  &  fin'  fubftan- 
tiE  minotc  depetditionc  ,  dum  frufto  chalybis 
futurae  ignito  affricatur  magdaleon  fulphuris.  Ita 
enim  inftat  cerE  liquefcit  chalybs  ;  qui  fi  in  ^ 
aquam  frigidam  fubiciftara  decidat ,  &cilc  friabilis 
redditur.  .. 

Cre.s  jjl  varia  generaiWd.Mp.id.adi.  1451.  deferi-  , 

pta.  Paratur  ille  etiam  c  vitriolo  mattis  in  tigillo 
calcinato  ad  rubedinem.  f 

Tintlura,  qus  tamen  nihil  aliud  funt,  qudm  c?  ad  / 
minima  refolutus  cum  menfiruo  iniftus.  Parandi  l 
verb  tin^furam  martis  ratio  tradita  efi  ibidem  t.p.  f 
p»^.i  5  94.  Commoda  efi  &  hEC  tindfuta,  Mattis  i 
falis  ammoniaci  partes  squales,Mifce.Adde  pauxil-  ( 
Ium  olei  oliuatum  i  vt  fiat  infiat  pafiE.  Ponatur  in  \ 
locum  calidum  per  dies  1 4.  vel  donec  coloreia  f 

tubigineui-n  contrahat. Poftea  ponatur  in  cinctes,vt 
oleum  &  maxima  pars  falis  ammoniaci  dcfiillando 
feparetut.  Non  tamen  falamraoniacus  totus  fepa- 
randus  efi.  Hoc  modo  enim  Mars  vel  in  aqui 
communi  folui  potefi.  Hinc  aqua  iterum  &cura 
fale  ammon. feparari, &  tinftuta  fpiritu  vini  extrahi 
potefi  ,  quE  plane  coloris  crocei  efi.  Vide  etiam 
CrQllium,p«^.a5a. 

Fit  quoque  vitriWwa  in  aqua  &  fpiritu 

vitrioli foluatnr.  Itaenirapofie'ainvittiolpmcoa- 

gulatur.Alium  etiam  modum  habet  CrolliuS,t.n;?. 

Alij  limaturam  cffoluunt  in  oleo  vittioli.  Hincaf- 
fundunt  duplum  phlegmatis  vitrioli ,  fienthot.tn- 
bus ,  poftea  filtrentut,quodfi  non  fuccedat  ,  plu» 
phlegmatis  aifundunt.  Quo  fadto  phlegmatistet- 
tiam  partem  in  B.  feparant ,  reliquum  in  cellam  po- 
nunt.dc  vicriolum  coagulatur. 


E  cupr» 


S  6o  De  ConftitUtione  Chymi^. 


tcm  habeat, iis  lit)C  probandum  ,^«bd  cum  in  calci- 
ijacionc  tum  in  folutionc  nihil  adhibuerint ,  in  quo 
falis  aliquid  inllr.  Siuc  enim  aquas  fortes ,  fiue  fa- 
Icm  communcm,liuc  fpiritum  cius,fiuc  etiam  fpiri- 
tum  vini  &  falem  vrina;  adhibuerint, fal  volatilis  fa- 
li  fixo,qui  in  auro  eft,adharcfcit,&  cum  co  per  mi¬ 
nima  vnicur.SaUs  verb  cum  fu  in  humido  liqucfcc- 
rc,  aurum  etiam  cum  fale  fibi  vnito  in  humido  li- 
qucfcit.Dc  qua  re, ne  hk  adium  agam ,  videatur  An-  ^ 
gcl  Sala  in  Chryfilogia. 

Alii  recipiunt  vitriol.  Vngaricum  bene  purga¬ 
tum  ,  atque  inde  fpiritum  &  oleum  deftillant.  ca¬ 
pite  vero  mortuo  falem  aqua  dcftillata  eliciunt.  Sa¬ 
lis  parti  vni  fpiritus  &  olei  dcftillati  partes  duas 
in  retorta  affundunt,  &  in  B.  o£to  diebus  digerunt* 
Hinc  igne  patenti  deftillant.  Capiti  mortuo,  feu 
ci ,  quod  poft  dcftiUationcm^hanc  rclinquitui^  fpir 

digerunt, iterumque  deftillant  ,idque  ^xies  repe¬ 
tunt,  vlcimbrcdificant.  Hinc  y.  pattem  vnamau- 
ri  foliati, dc  partes  quatuor  huius  menftrui,digcrimc 
permenfem.  Si  aurum  fit  prius  . prasparatum  ,  bre- 
uiore  tempore  fit  iolutio.  Tandem  mercurium 

ol.  vicfioli  affundantur )  quater  dcftillati  partes  iij. 
folucionis  auri  prioris  part  j.  Digerantur  in  phiola 
Hermetice  claufa  in  achanore ,  gradu  caloris  qui  ha-’ 
bcri  potcft,leniffimo  feii  igne  lampadis  per  ittenfem 
&  corpus  nigrum  cuadic  ,j  calor  mcnfe  fecundo  & 
certio  augeatur  paulum  ,  &  corpus  alburn  redditurj 

adhibeatur  quartus  gradus,&  redditur  corpus  rubru. 
Hic  calor  continuetur  adhuc  quatuor  menfibus,do- 
nec  materiain  corpus  rubrum  Medicine  vtiliiTimum 


cognato, ob  materia  fimilirudinem,& omnino  men- 
ftruo,quod  vniucrfale  appellant,  aurum  folui ,  &  in 
vcilc  medicamentum  vecti  pofTe  putat,cum  eo  equi¬ 
dem  non  pugno  j  modb  res  promiffis  refpondcar, 
neque  ei  fuam  peritiam  hac  in  te  i  nuideo  Eius  tamen 
fuerit, commodum,quod  c  tali  medicamento  in  plu¬ 
rimos  redundare  poffer,tot  aegris  non  inuiderc.&  fi 
artificiumalios  celare  vclic,publica  tamen  in  meden¬ 
do  fpecimina  edere. 

De  reliquisvero  praeparationibus, quae  vulgo  ha¬ 
bentur  plurimae, ita  fencio,  pluuib’us  modis  ad  eun¬ 
dem  finem  perueniripofTc,  atque  in  omnibus  agi, 
vc  corpus  auri,quod  eft  denfum  &  fumme  compa- 
^um,in  fubtiliflimas  pactes  5c  minutiffimas  atomos 
refoluatur  >  vt  ita  facilius  in  corpore  vires  fuas  ex- 
fercre  pofTit.  Idcoque  etfi  ali)  aliis  menftcuis  vtuu- 
tur  :  omnibus  tamen  idagitur ,  vt  in  fubciliftimam 
calcem  corpus  auri  ccdigacur,ita  vt  tandem  in  fpiritu 
vini ,  vcl  etiam  quouis  liquore  folui  poflic.  Itaque 
menftrua  primb  fortiora  6c  magis  cortofiua,  hinc 
mitioraadhibencur.  £c  fi  quod  menftruum  naturae 
inimicum  videtur,  id)  ablutione  vel  igne  feparan- 
dum.  Aurum  camen  cum  non  per  fein  liquorem  re- 
foluicuc,fed  ob  falem  e  mcnftruo  admixtum. 

Antequam  verb  hifcc  de  auro  finem  imponam^ 
Primbhoc  addendum, me  in  praefatione  editionis 
primae  mentionem  fecifte  Gallinae  aurex  &  argen¬ 
teae  Philofophicff  .Ediderat  enim  eo  anno  Prognofti- 
cum  Aftrologicum  D.Francifcus  VVendlerus  ,  Me¬ 
dicus  GorUc.enfis,  in  qno  inter  aliahaec  habet  liVac. 
loco  facere  non  poffumiquin  mmionemfaciam,  qua  ratio- 
ficgtiUina  fotiis  auri  &  argenti  cumfagwa  reliqua  cibanda 
fit  *  dr^uam  mira  meis  oculis  viderim ,  referam.  Cttm 
Qftgnum  05  ingreditur  3  quod  x%.hmii  eueniet , galli- 
nafit.aliquam,qiiam fieripoteft>optime  fagina.  Sagina fo^ 


lia  argenti  infperge  :  quorum  quo  ptura  cum  tiho 
galltna ,  <0  melius  fefe  res  habet.  Primis  quidem  quat^ 
cum ixmmrnu  fer aluum rciiciZ-  „■ 
to  vero  vel  fexto  dee  ufuefe  vexiriculus  arge„,  ,  ^ 
«m/,«  &  immutat  in  fuam  tjuintam  ejenetam  „2^ 
Chymt  us  aliquis.  Si  menfem  vnurn  iUoduZl 
nmriueris  ac /agina  ueris  ,  maSlare  eam  licee  tiira  vi. 

debis.  ^ua  domi  mea  faginaea  &  maOata  ejf ,  condii 
fuit.injbarargenei:  intusviriditas tanta  apparuit,  aua. 
lem  nec  Chymicus  arte  ex  argento  parare  fojftt.  InmalTa 
illa.^uaoua  continet,  innumera  f^e  oua  mag„n&j,„^ 
apparuerunt.tjuafiab  aretjice  aliquo  ex  argento  firmata 
eflent.PoJiea,ijuando^inblingrtditur,0uod  accidit  ii, 
Mii,alia  gallina  eodem  modo  nutriatur  auri  filiis.  Hk 

’^°fdZl{^rimf&  fa^fTft 

Dei  beneficio,  adhuc  in  viuit  e/i.  Comederat  illa galUna 
tjuatuorcircitervolumina  (4.  Buchkin)auri  mtfeando  in 
filia  duSi-Hi  maaatafuit,mirum,  cjuam  fulcra  &  pura 
intut fuerit.  In  peSore  vero  trei  lineas  pure  aureas  habuit, 
^uafi  ah  artifice  aliquo  induSiafuifent.HxcD.  Franc. 
VVendlerus.  Qus  tdm  Icaorcm  celare  nolui.  De 
quo  vt  aliquid  amplius  addam  ,  feci  co  ipfoanno, 
modo  &  tempore, quod  pratfctipfit,  periculum  ,  fed 
nihil  tale  in  Gallina,  quale  ille  defetibit ,  reperire 
potui.  Ideoque  ipfum  ea  de  re  femel  atque  iterum 
litetis  compcllaui :  etfi  veto  idem  faiSum  affirmaret: 
tamen  cum  nonnihil  titubate  mihi  videretur  ,  idem 
in  auro  expetiti  non  libuit.  Neque  tamen  id  pia, 
ne  negare  volo ,  fed  cuilibet  hac  in  re  periculum 
facete  liberum  relinquo.  Etfi  enim  in  argento  non 
fucceffeiit ,  fotfan  in  auro  fuccederc  poteft.  Sunt 
enim  mirabiles  rerum  fympathiag.  Etmemini  Pli¬ 
nium  ,  lih.ip.nat.hillor.cap.n.Ccnhtte : fiaurolujue. 

/ta hoc  venenumauri  ejl.  Quo  facit&id,quod  Za- 
chauias  ll  Puteo,  inclaui  Medieafiagyrica&  chirurp. 
co  habet :  'Dum  Tatauii,  inquit,  fiudiis  opiram  darent, 
accidit,  tjuod gallina  quadam  domefiica  menfarnadfien- 
dit/uper  quam  muliebria  ornamenta  repetiebantur,^  in. 
ter  alia  pretiofa  quadam  margarita{qua pendebat  annexa 
cuidam  inauri  indufiriote  ab  artifice  con/lraSa^  &  qtti- 

ritam  vna  cum  inauri  gallina  deglmiuit  ,  &  deinde  qua. 

dtteS.i,aneilla  quadam  id  feci/fe  gallinam  ftnfitauit ,  quo¬ 
niam  fiptriorihus  diebus  eadem  gallinam  quondam  Ita. 
lis  Gal^tadiRam  deglutitufie  animaduertii.llaqut gallina 
illa  imerfiSa.flatimqiie  ei  ventriculo  /emoto  ac  tneifo  s- 
na  cum  margarita  inaurem  ,  nondum  in  veniricultcauita. 

.  ttmtraieaan,,fed  in  eiu/dem  orificio  contentam,  cahdtjfi- 
marn  laRuiqut  cera  aut  pa/ta  infiar  cedentem  inuenimus, 
et  ipfius  ornamenta  pene  ah  eiu/dem  calore  confimfta 
erant, qua  inauris  breui  temporii  curriculo  deinde  cum  re- 

/ent.dura  euafit,ficuti  prius  reperiibatur,omni  eius  forma 
&  venuSiate  orbaia-,ae  demum  cum  altera  inauri  ponde. 
rata,tertiampartem  eiu/dem  ponderis  pene  ami/eral,qmd 
cum  vifim  a  nohii  ob/eruaiumfuerit,  illud  pro  cemper- 
10  affirmare  poffumus,^  increduli  hoc  negantes  periculum 
f aciam, nos  veridicos  inuenieni.Hoec  ille.  Ac  proinde 
experientia ,  optima  in  Phyficis  retumMagiftra,por- 
toconfulendacrit. 

Deinde  de  viribus  auri  in  Medicina  vt  aliquid 
iiddamus,Ego  ptimdm  equidem  omnia  illa,quse  cum 
antiqui,cum  recetiores  de  auri  in  Medicina  vfu  feti- 

hlc  congercte-Collcgit  ca  Francif.  Anton.  in  traSatu 
/uo  deauro  potahiU,tnm  etiam  fuas  experientias  addi¬ 
dit.  Aurum  autem  duobus  modis  exhiberi  poteft. 
vel  integrum  , aut  in  folia  redaiftum,  &alias  nihil 
immutatum,  vel  arte  Chyraica  tefolutum.  Ptiotem. 


DANIELIS 

SENNERTL  D 

EXOTERICA. 


non  folum  Medicis,  fed  etiam  vulgo  no  tum  cft ,  ie 
quotidiana  experientia  id  docet,  in  febribus  acutis* 
malignis  przcipuc,cum  phrenitide  &  delirio,  fepe 
xwip^TjfTO  fcu  iL^ui^  coniungi.Ac  proinde  pro 

Acanthus  nomen  cft  vel  vrbis 
Macedoniae, vel  loci  alicuius  in  Coo  Infula,  in  quo 

«Q^viD  EH  Galenus  jinipfam  deferi-  Cocus  illcaBgrotauit.Vc  fenfusilt  i  Coco  in  Acanthi, 
ptionem  inquirere, curiofiracem  ap-  furditat ex phremtide accidit- 
pellat,  i,epid.comm.i.text.Zi.&  S.epid. 
comm.  L.era^.  }  5 .  cos  reprehendit ,  qui 
medicinalia  pratcrcuntes  ,  ve  Gram- 
mat!ci,quam  ve  Medici  ,  Hippocratem  interpretari 
malint.Et  omnino  verum  cft,h  ad  rem  ipfam  djftio 
nihil  conferat,  non  opus  elTe  ,de  eacuriofum  eife. 

Vbi  tam  en  ex  vitiofa  fetiptione  mentem  Hippocra¬ 
tis  alTequi  non  Hcet  j  imo  ex  ea  falfum  aliquod  dog¬ 
ma  requitur  ,  omnino  de  genuina  ledione  foUici- 
tum  cfTc  docet.quod  cx  Tequentibus  duobus  locis 
paret.  Primus haberur 4.  xo.icato'^? 


Socratis 


Cur  fundum  lebetis  ,  etfi  licjuor  in  to  fer- 
ueat ,  non  caleat. 

Difficilis,  &  explicatu  non  facilis  quscftio  eft, 
cur  lebetis  fundum',  ctli  liquot  in  eo  ferucat* 
non  caleat.  Explicata  tamen  redte  ,  magnam  lucerri  fir, 


1 


Exoterica; 


Index  Rerum 


JJ2  rcbres connnus  ex  huiponpus  ipiftsB  fre<juentin4 

i.fymptom.^d  figna,curatip,  644  ibid. 

ltaic,nientale,  naturale,  Pagoycum  Para-  Felan  pars'corpDri|. 

800  Fel  canis  Pifcis,fymptom.&  figna,curatio. 
/<<.346,Cau(r«.Ptognoftica,  ibid.  Curajip.  Femorif  ^4ff^#y4.444.Prognoftica.ibid.Cviratio. 

Femoris  luxatio, 4(;4.Cauirar.ibid, Signa. 

imatio  in  puerperis.  17  7  Ferula  fradiiris  adhibenda.  * 

luidarum. 34}. Signa  diagnoftica*Prbgnoft.  Ferrn^o-Sx^.  ryraptom.&  figna,ciifatlo, 
ibid.  F^r?'«w.6iy,rymptom.&  ligna, curatio, 

rympi.&  figna,curatio.  65  8  Ferrum  in  cupmm  mutatur. 


&  Verborum. 

Sdrcsticd  mt^iczmcntt*  58^  Eias  Gangrena  j{&renna.it>id.Cau(^ 

dccoflum.i9.dcftillatmi.  ibid.  fx.  ibid-Signa  Diagnolbca.  Pcegnoflica.  ^36.  Cura- 

SarraparilWtfcus  natalis.  vires,  modus  exhibendi,  tio.  '  ^45 

decodio.  587  doris  fradura.4(o.  Signa  diagnoftica.  Progoodi^ 

Ssahies.  J67  Ca.  ibid.  Curatio,  451 

Scabies.  184.  CaulT^  Differentis.  Signa  dbtgnollica*  5^(r;rA/vocabul,zquiuocum,747.apud  Antiquos 
Pcognoft.iSfi.Curatio,  ibid.  vocab.cxpreiVum.  ibid. 


Index  Rerum, &  verborum. 


'  enoftica,  pr6gnoftica.ibid.item.377.inclicationrs, 
I:curacie.  •  578 

Vulnus  cumcpntu<ione.4i4.  cau&.  ibi<l,  Signa  dia- 
gnoftic4,prognoftica.cutatio.  ibid. 

Vulnerariae  potiones.  40} 

Vulnera  qua  fiht  lerhalia,  qua  non,  385 

Vulnera  Itthalia  ex  Hippocrate.  570 

■  Vnlnera  c  ;.ebii.  371.  Spinalis  raedulla.ibii  cordis. 
371.  pulmonis  ,  afpera  arteria.  373;  diaphtagraa- 
'tis.  ibid.  ventriculi.  374.  inteftinorum ,  tenuium, 
epatis.  ibid.  lienis ,  vellca.  ibid.  venatum,  gran¬ 
dium.  '  ■  _  37X 

Vulnera  fanabilia  ex  quibus  cauiis  fint  lethalia.  37« 


Vulnera  fclopetotum.  41«.  differentia  c'*”'* 
diagnoftica.  curatio,  ibid.  diata.  “ 

Vulnerum  k  fclopctis  inilidorum  natut». 
ad  Vulnera  fclopetotum  medicamenti  necefl^ 


ibid. 


FINI